| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಮ್ಮೋಹವಿನೋದನೀ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
(೧೦.) ದಸಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
(10.) Dasakaniddesavaṇṇanā
ಪಠಮಬಲನಿದ್ದೇಸೋ
Paṭhamabalaniddeso
೮೦೯. ದಸವಿಧೇನ ಞಾಣವತ್ಥುನಿದ್ದೇಸೇ ಅಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಹೇತುಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ। ಅನವಕಾಸೋತಿ ಪಚ್ಚಯಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ। ಉಭಯೇನಾಪಿ ಕಾರಣಮೇವ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಕಾರಣಞ್ಹಿ ತದಾಯತ್ತವುತ್ತಿತಾಯ ಅತ್ತನೋ ಫಲಸ್ಸ ಠಾನನ್ತಿ ಚ ಅವಕಾಸೋತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ। ಯನ್ತಿ ಯೇನ ಕಾರಣೇನ। ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ಮಗ್ಗದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಅರಿಯಸಾವಕೋ। ಕಞ್ಚಿ ಸಙ್ಖಾರನ್ತಿ ಚತುಭೂಮಕೇಸು ಸಙ್ಖತಸಙ್ಖಾರೇಸು ಕಞ್ಚಿ ಏಕಂ ಸಙ್ಖಾರಮ್ಪಿ। ನಿಚ್ಚತೋ ಉಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ನಿಚ್ಚೋತಿ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ। ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಏತಂ ಕಾರಣಂ ನತ್ಥಿ, ನ ಉಪಲಬ್ಭತಿ। ಯಂ ಪುಥುಜ್ಜನೋತಿ ಯೇನ ಕಾರಣೇನ ಪುಥುಜ್ಜನೋ। ಠಾನಮೇತಂ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಏತಂ ಕಾರಣಂ ಅತ್ಥಿ; ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಯಾ ಹಿ ಸೋ ತೇಭೂಮಕೇಸು ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಕಞ್ಚಿ ಸಙ್ಖಾರಂ ನಿಚ್ಚತೋ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚತುತ್ಥಭೂಮಕಸಙ್ಖಾರೋ ಪನ ತೇಜುಸ್ಸದತ್ತಾ ದಿವಸಂ ಸನ್ತತ್ತೋ ಅಯೋಗುಳೋ ವಿಯ ಮಕ್ಖಿಕಾನಂ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ವಾ ಅಞ್ಞೇಸಂ ವಾ ಅಕುಸಲಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ನ ಹೋತಿ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಕಞ್ಚಿ ಸಙ್ಖಾರಂ ಸುಖತೋತಿಆದೀಸುಪಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸುಖತೋ ಉಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ‘‘ಏಕನ್ತಸುಖೀ ಅತ್ತಾ ಹೋತಿ ಅರೋಗೋ ಪರಮ್ಮರಣಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೧) ಏವಂ ಅತ್ತದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ಸುಖತೋ ಗಾಹಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ। ದಿಟ್ಠಿವಿಪ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಪನ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಪರಿಳಾಹಾಭಿಭೂತೋ ಪರಿಳಾಹವೂಪಸಮತ್ಥಂ, ಮತ್ತಹತ್ಥೀಪರಿತಾಸಿತೋ ವಿಯ, ಸುಚಿಕಾಮೋ ಪೋಕ್ಖಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಗೂಥಂ ಕಞ್ಚಿ ಸಙ್ಖಾರಂ ಸುಖತೋ ಉಪಗಚ್ಛತಿ। ಅತ್ತವಾದೇ ಕಸಿಣಾದಿಪಣ್ಣತ್ತಿಸಙ್ಗಹತ್ಥಂ ಸಙ್ಖಾರನ್ತಿ ಅವತ್ವಾ ಕಞ್ಚಿ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇಧಾಪಿ ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ಚತುಭೂಮಕವಸೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ತೇಭೂಮಕವಸೇನ; ಸಬ್ಬವಾರೇಸು ವಾ ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸಾಪಿ ತೇಭೂಮಕವಸೇನೇವ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ವಟ್ಟತಿ। ಯಂ ಯಞ್ಹಿ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತತೋ ತತೋ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಗಾಹಂ ವಿನಿವೇಠೇತಿ। ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಹಿ ಯಂ ಯಂ ನಿಚ್ಚಂ ಸುಖಂ ಅತ್ತಾತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಂ ತಂ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನತ್ತಾತಿ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಗಾಹಂ ವಿನಿವೇಠೇತಿ।
809. Dasavidhena ñāṇavatthuniddese aṭṭhānanti hetupaṭikkhepo. Anavakāsoti paccayapaṭikkhepo. Ubhayenāpi kāraṇameva paṭikkhipati. Kāraṇañhi tadāyattavuttitāya attano phalassa ṭhānanti ca avakāsoti ca vuccati. Yanti yena kāraṇena. Diṭṭhisampannoti maggadiṭṭhiyā sampanno sotāpanno ariyasāvako. Kañcisaṅkhāranti catubhūmakesu saṅkhatasaṅkhāresu kañci ekaṃ saṅkhārampi. Niccato upagaccheyyāti niccoti gaṇheyya. Netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti etaṃ kāraṇaṃ natthi, na upalabbhati. Yaṃ puthujjanoti yena kāraṇena puthujjano. Ṭhānametaṃ vijjatīti etaṃ kāraṇaṃ atthi; sassatadiṭṭhiyā hi so tebhūmakesu saṅkhāresu kañci saṅkhāraṃ niccato gaṇheyyāti attho. Catutthabhūmakasaṅkhāro pana tejussadattā divasaṃ santatto ayoguḷo viya makkhikānaṃ diṭṭhiyā vā aññesaṃ vā akusalānaṃ ārammaṇaṃ na hoti. Iminā nayena kañci saṅkhāraṃ sukhatotiādīsupi attho veditabbo. Sukhato upagaccheyyāti ‘‘ekantasukhī attā hoti arogo parammaraṇā’’ti (ma. ni. 3.21) evaṃ attadiṭṭhivasena sukhato gāhaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Diṭṭhivippayuttacittena pana ariyasāvako pariḷāhābhibhūto pariḷāhavūpasamatthaṃ, mattahatthīparitāsito viya, sucikāmo pokkhabrāhmaṇo gūthaṃ kañci saṅkhāraṃ sukhato upagacchati. Attavāde kasiṇādipaṇṇattisaṅgahatthaṃ saṅkhāranti avatvā kañci dhammanti vuttaṃ. Idhāpi ariyasāvakassa catubhūmakavasena paricchedo veditabbo, puthujjanassa tebhūmakavasena; sabbavāresu vā ariyasāvakassāpi tebhūmakavaseneva paricchedo vaṭṭati. Yaṃ yañhi puthujjano gaṇhāti, tato tato ariyasāvako gāhaṃ viniveṭheti. Puthujjano hi yaṃ yaṃ niccaṃ sukhaṃ attāti gaṇhāti, taṃ taṃ ariyasāvako aniccaṃ dukkhaṃ anattāti gaṇhanto gāhaṃ viniveṭheti.
ಮಾತರನ್ತಿಆದೀಸು ಜನಿಕಾವ ಮಾತಾ। ಮನುಸ್ಸಭೂತೋವ ಖೀಣಾಸವೋ ಅರಹಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಕಿಂ ಪನ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಅಞ್ಞಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಯ್ಯಾತಿ? ಏತಮ್ಪಿ ಅಟ್ಠಾನಂ। ಸಚೇಪಿ ಭವನ್ತರಗತಂ ಅರಿಯಸಾವಕಂ ಅತ್ತನೋ ಅರಿಯಸಾವಕಭಾವಂ ಅಜಾನನ್ತಮ್ಪಿ ಕೋಚಿ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ – ‘ಇಮಂ ಕುನ್ಥಕಿಪಿಲ್ಲಿಕಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತ್ವಾ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳಗಬ್ಭೇ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಜ್ಜಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಾಹೀ’ತಿ, ನೇವ ಸೋ ತಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಯ್ಯ। ಅಥ ವಾಪಿ ನಂ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯುಂ – ‘ಸಚೇ ಇಮಂ ನ ಘಾತೇಸ್ಸಸಿ, ಸೀಸಂ ತೇ ಛಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ, ಸೀಸಮೇವಸ್ಸ ಛಿನ್ದೇಯ್ಯುಂ, ನೇವ ಸೋ ತಂ ಘಾತೇಯ್ಯ। ಪುಥುಜ್ಜನಭಾವಸ್ಸ ಪನ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ಚ ಬಲದೀಪನತ್ಥಮೇತಂ ವುತ್ತಂ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಸಾವಜ್ಜೋ ಪುಥುಜ್ಜನಭಾವೋ, ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಮಾತುಘಾತಾದೀನಿಪಿ ಆನನ್ತರಿಯಾನಿ ಕರಿಸ್ಸತಿ। ಮಹಾಬಲೋ ಅರಿಯಸಾವಕೋ; ಸೋ ಏತಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ನ ಕರೋತೀತಿ।
Mātarantiādīsu janikāva mātā. Manussabhūtova khīṇāsavo arahāti adhippeto. Kiṃ pana ariyasāvako aññaṃ jīvitā voropeyyāti? Etampi aṭṭhānaṃ. Sacepi bhavantaragataṃ ariyasāvakaṃ attano ariyasāvakabhāvaṃ ajānantampi koci evaṃ vadeyya – ‘imaṃ kunthakipillikaṃ jīvitā voropetvā sakalacakkavāḷagabbhe cakkavattirajjaṃ paṭipajjāhī’ti, neva so taṃ jīvitā voropeyya. Atha vāpi naṃ evaṃ vadeyyuṃ – ‘sace imaṃ na ghātessasi, sīsaṃ te chindissāmā’ti, sīsamevassa chindeyyuṃ, neva so taṃ ghāteyya. Puthujjanabhāvassa pana mahāsāvajjabhāvadassanatthaṃ ariyasāvakassa ca baladīpanatthametaṃ vuttaṃ. Ayañhettha adhippāyo – sāvajjo puthujjanabhāvo, yatra hi nāma puthujjano mātughātādīnipi ānantariyāni karissati. Mahābalo ariyasāvako; so etāni kammāni na karotīti.
ಪದುಟ್ಠೇನ ಚಿತ್ತೇನಾತಿ ದೋಸಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನ ವಧಕಚಿತ್ತೇನ। ಲೋಹಿತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಯ್ಯಾತಿ ಜೀವಮಾನಕಸರೀರೇ ಖುದ್ದಕಮಕ್ಖಿಕಾಯ ಪಿವನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಲೋಹಿತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಯ್ಯ। ಸಙ್ಘಂ ಭಿನ್ದೇಯ್ಯಾತಿ ಸಮಾನಸಂವಾಸಕಂ ಸಮಾನಸೀಮಾಯಂ ಠಿತಂ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಸಙ್ಘಂ ಭಿನ್ದೇಯ್ಯ, ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ಪಞ್ಚಹುಪಾಲಿ, ಆಕಾರೇಹಿ ಸಙ್ಘೋ ಭಿಜ್ಜತಿ – ಕಮ್ಮೇನ, ಉದ್ದೇಸೇನ, ವೋಹರನ್ತೋ, ಅನುಸ್ಸಾವನೇನ, ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹೇನಾ’’ತಿ (ಪರಿ॰ ೪೫೮)।
Paduṭṭhena cittenāti dosasampayuttena vadhakacittena. Lohitaṃ uppādeyyāti jīvamānakasarīre khuddakamakkhikāya pivanamattampi lohitaṃ uppādeyya. Saṅghaṃ bhindeyyāti samānasaṃvāsakaṃ samānasīmāyaṃ ṭhitaṃ pañcahi kāraṇehi saṅghaṃ bhindeyya, vuttañhetaṃ – ‘‘pañcahupāli, ākārehi saṅgho bhijjati – kammena, uddesena, voharanto, anussāvanena, salākaggāhenā’’ti (pari. 458).
ತತ್ಥ ‘ಕಮ್ಮೇನಾ’ತಿ ಅಪಲೋಕನಾದೀಸು ಚತೂಸು ಕಮ್ಮೇಸು ಅಞ್ಞತರೇನ ಕಮ್ಮೇನ। ‘ಉದ್ದೇಸೇನಾ’ತಿ ಪಞ್ಚಸು ಪಾತಿಮೋಕ್ಖುದ್ದೇಸೇಸು ಅಞ್ಞತರೇನ ಉದ್ದೇಸೇನ। ‘ವೋಹರನ್ತೋ’ತಿ ಕಥಯನ್ತೋ, ತಾಹಿ ತಾಹಿ ಉಪ್ಪತ್ತೀಹಿ ‘ಅಧಮ್ಮಂ ಧಮ್ಮೋ’ತಿಆದೀನಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ಭೇದಕರವತ್ಥೂನಿ ದೀಪೇನ್ತೋ। ‘ಅನುಸ್ಸಾವನೇನಾ’ತಿ ‘ನನು ತುಮ್ಹೇ ಜಾನಾಥ ಮಯ್ಹಂ ಉಚ್ಚಾಕುಲಾ ಪಬ್ಬಜಿತಭಾವಂ ಬಹುಸ್ಸುತಭಾವಞ್ಚ! ಮಾದಿಸೋ ನಾಮ ಉದ್ಧಮ್ಮಂ ಉಬ್ಬಿನಯಂ ಸತ್ಥುಸಾಸನಂ ಗಾಹೇಯ್ಯಾತಿ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ನ ಯುತ್ತಂ। ಕಿಂ ಮಯ್ಹಂ ಅವೀಚಿ ನೀಲುಪ್ಪಲವನಂ ವಿಯ ಸೀತಲೋ? ಕಿಮಹಂ ಅಪಾಯತೋ ನ ಭಾಯಾಮೀ’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಕಣ್ಣಮೂಲೇ ವಚೀಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ಅನುಸ್ಸಾವನೇನ । ‘ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹೇನಾ’ತಿ ಏವಂ ಅನುಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ಚಿತ್ತಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇತ್ವಾ ಅನಿವತ್ತನಧಮ್ಮೇ ಕತ್ವಾ ‘‘ಗಣ್ಹಥ ಇಮಂ ಸಲಾಕ’’ನ್ತಿ ಸಲಾಕಗ್ಗಾಹೇನ। ಏತ್ಥ ಚ ಕಮ್ಮಮೇವ ಉದ್ದೇಸೋ ವಾ ಪಮಾಣಂ ವೋಹಾರಾನುಸ್ಸಾವನಸಲಾಕಗ್ಗಾಹಾ ಪನ ಪುಬ್ಬಭಾಗಾ। ಅಟ್ಠಾರಸವತ್ಥುದೀಪನವಸೇನ ಹಿ ವೋಹರನ್ತೇನ ತತ್ಥ ರುಚಿಜನನತ್ಥಂ ಅನುಸ್ಸಾವೇತ್ವಾ ಸಲಾಕಾಯ ಗಾಹಿತಾಯಪಿ ಅಭಿನ್ನೋವ ಹೋತಿ ಸಙ್ಘೋ। ಯದಾ ಪನ ಏವಂ ಚತ್ತಾರೋ ವಾ ಅತಿರೇಕಾ ವಾ ಸಲಾಕಂ ಗಾಹೇತ್ವಾ ಆವೇಣಿಕಂ ಕಮ್ಮಂ ವಾ ಉದ್ದೇಸಂ ವಾ ಕರೋನ್ತಿ, ತದಾ ಸಙ್ಘೋ ಭಿನ್ನೋ ನಾಮ ಹೋತಿ।
Tattha ‘kammenā’ti apalokanādīsu catūsu kammesu aññatarena kammena. ‘Uddesenā’ti pañcasu pātimokkhuddesesu aññatarena uddesena. ‘Voharanto’ti kathayanto, tāhi tāhi uppattīhi ‘adhammaṃ dhammo’tiādīni aṭṭhārasa bhedakaravatthūni dīpento. ‘Anussāvanenā’ti ‘nanu tumhe jānātha mayhaṃ uccākulā pabbajitabhāvaṃ bahussutabhāvañca! Mādiso nāma uddhammaṃ ubbinayaṃ satthusāsanaṃ gāheyyāti cittampi uppādetuṃ tumhākaṃ na yuttaṃ. Kiṃ mayhaṃ avīci nīluppalavanaṃ viya sītalo? Kimahaṃ apāyato na bhāyāmī’tiādinā nayena kaṇṇamūle vacībhedaṃ katvā anussāvanena . ‘Salākaggāhenā’ti evaṃ anussāvetvā tesaṃ cittaṃ upatthambhetvā anivattanadhamme katvā ‘‘gaṇhatha imaṃ salāka’’nti salākaggāhena. Ettha ca kammameva uddeso vā pamāṇaṃ vohārānussāvanasalākaggāhā pana pubbabhāgā. Aṭṭhārasavatthudīpanavasena hi voharantena tattha rucijananatthaṃ anussāvetvā salākāya gāhitāyapi abhinnova hoti saṅgho. Yadā pana evaṃ cattāro vā atirekā vā salākaṃ gāhetvā āveṇikaṃ kammaṃ vā uddesaṃ vā karonti, tadā saṅgho bhinno nāma hoti.
ಏವಂ ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಙ್ಘಂ ಭಿನ್ದೇಯ್ಯಾತಿ ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ಮಾತುಘಾತಾದೀನಿ ಪಞ್ಚ ಆನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಾನಿ ದಸ್ಸಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಯಾನಿ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಕರೋತಿ, ನ ಅರಿಯಸಾವಕೋ। ತೇಸಂ ಆವಿಭಾವತ್ಥಂ –
Evaṃ diṭṭhisampanno puggalo saṅghaṃ bhindeyyāti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Ettāvatā mātughātādīni pañca ānantariyakammāni dassitāni honti, yāni puthujjano karoti, na ariyasāvako. Tesaṃ āvibhāvatthaṃ –
ಕಮ್ಮತೋ ದ್ವಾರತೋ ಚೇವ, ಕಪ್ಪಟ್ಠಿತಿಯತೋ ತಥಾ।
Kammato dvārato ceva, kappaṭṭhitiyato tathā;
ಪಾಕಸಾಧಾರಣಾದೀಹಿ, ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ॥
Pākasādhāraṇādīhi, viññātabbo vinicchayo.
ತತ್ಥ ‘ಕಮ್ಮತೋ’ ತಾವ – ಏತ್ಥ ಹಿ ಮನುಸ್ಸಭೂತಸ್ಸೇವ ಮನುಸ್ಸಭೂತಂ ಮಾತರಂ ವಾ ಪಿತರಂ ವಾ ಅಪಿ ಪರಿವತ್ತಲಿಙ್ಗಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇನ್ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಆನನ್ತರಿಯಂ ಹೋತಿ। ತಸ್ಸ ವಿಪಾಕಂ ಪಟಿಬಾಹಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳಂ ಮಹಾಚೇತಿಯಪ್ಪಮಾಣೇಹಿ ಕಞ್ಚನಥೂಪೇಹಿ ಪೂರೇತ್ವಾಪಿ, ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾಪಿ, ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಙ್ಘಾಟಿಕಣ್ಣಂ ಅಮುಞ್ಚಿತ್ವಾವ ವಿಚರಿತ್ವಾಪಿ, ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ನಿರಯಮೇವ ಉಪಪಜ್ಜತಿ। ಯೋ ಪನ ಸಯಂ ಮನುಸ್ಸಭೂತೋ ತಿರಚ್ಛಾನಭೂತಂ ಮಾತರಂ ವಾ ಪಿತರಂ ವಾ, ಸಯಂ ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಭೂತೋ ಮನುಸ್ಸಭೂತಂ, ತಿರಚ್ಛಾನಭೂತೋಯೇವ ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಭೂತಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತಿ, ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಆನನ್ತರಿಯಂ ನ ಹೋತಿ, ಕಮ್ಮಂ ಪನ ಭಾರಿಯಂ ಹೋತಿ, ಆನನ್ತರಿಯಂ ಆಹಚ್ಚೇವ ತಿಟ್ಠತಿ। ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕಾನಂ ಪನ ವಸೇನ ಅಯಂ ಪಞ್ಹೋ ಕಥಿತೋ।
Tattha ‘kammato’ tāva – ettha hi manussabhūtasseva manussabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā api parivattaliṅgaṃ jīvitā voropentassa kammaṃ ānantariyaṃ hoti. Tassa vipākaṃ paṭibāhissāmī’ti sakalacakkavāḷaṃ mahācetiyappamāṇehi kañcanathūpehi pūretvāpi, sakalacakkavāḷaṃ pūretvā nisinnabhikkhusaṅghassa mahādānaṃ datvāpi, buddhassa bhagavato saṅghāṭikaṇṇaṃ amuñcitvāva vicaritvāpi, kāyassa bhedā nirayameva upapajjati. Yo pana sayaṃ manussabhūto tiracchānabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā, sayaṃ vā tiracchānabhūto manussabhūtaṃ, tiracchānabhūtoyeva vā tiracchānabhūtaṃ jīvitā voropeti, tassa kammaṃ ānantariyaṃ na hoti, kammaṃ pana bhāriyaṃ hoti, ānantariyaṃ āhacceva tiṭṭhati. Manussajātikānaṃ pana vasena ayaṃ pañho kathito.
ಏತ್ಥ ಏಳಕಚತುಕ್ಕಂ, ಸಙ್ಗಾಮಚತುಕ್ಕಂ, ಚೋರಚತುಕ್ಕಞ್ಚ ಕಥೇತಬ್ಬಂ। ‘ಏಳಕಂ ಮಾರೇಮೀ’ತಿ ಅಭಿಸನ್ಧಿನಾಪಿ ಹಿ ಏಳಕಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಂ ಮನುಸ್ಸೋ ಮನುಸ್ಸಭೂತಂ ಮಾತರಂ ವಾ ಪಿತರಂ ವಾ ಮಾರೇನ್ತೋ ಆನನ್ತರಿಯಂ ಫುಸತಿ। ಏಳಕಾಭಿಸನ್ಧಿನಾ ಪನ ಮಾತಾಪಿತಿಅಭಿಸನ್ಧಿನಾ ವಾ ಏಳಕಂ ಮಾರೇನ್ತೋ ಆನನ್ತರಿಯಂ ನ ಫುಸತಿ। ಮಾತಾಪಿತಿಅಭಿಸನ್ಧಿನಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಮಾರೇನ್ತೋ ಫುಸತೇವ। ಏಸ ನಯೋ ಇತರಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಚತುಕ್ಕದ್ವಯೇ। ಯಥಾ ಚ ಮಾತಾಪಿತೂಸು, ಏವಂ ಅರಹನ್ತೇಪಿ ಏತಾನಿ ಚತುಕ್ಕಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಮನುಸ್ಸಅರಹನ್ತಮೇವ ಚ ಮಾರೇತ್ವಾ ಆನನ್ತರಿಯಂ ಫುಸತಿ, ನ ಯಕ್ಖಭೂತಂ; ಕಮ್ಮಂ ಪನ ಭಾರಿಯಂ ಆನನ್ತರಿಯಸದಿಸಮೇವ। ಮನುಸ್ಸಅರಹನ್ತಸ್ಸ ಚ ಪುಥುಜ್ಜನಕಾಲೇಯೇವ ಸತ್ಥಪ್ಪಹಾರೇ ವಾ ವಿಸೇ ವಾ ದಿನ್ನೇಪಿ ಯದಿ ಸೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ತೇನೇವ ಮರತಿ, ಅರಹನ್ತಘಾತೋ ಹೋತಿಯೇವ। ಯಂ ಪನ ಪುಥುಜ್ಜನಕಾಲೇ ದಿನ್ನಂ ದಾನಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸೇವ ತಂ ದಿನ್ನಂ ಹೋತಿ। ಸೇಸಅರಿಯಪುಗ್ಗಲೇ ಮಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಆನನ್ತರಿಯಂ ನತ್ಥಿ, ಕಮ್ಮಂ ಪನ ಭಾರಿಯಂ ಆನನ್ತರಿಯಸದಿಸಮೇವ।
Ettha eḷakacatukkaṃ, saṅgāmacatukkaṃ, coracatukkañca kathetabbaṃ. ‘Eḷakaṃ māremī’ti abhisandhināpi hi eḷakaṭṭhāne ṭhitaṃ manusso manussabhūtaṃ mātaraṃ vā pitaraṃ vā mārento ānantariyaṃ phusati. Eḷakābhisandhinā pana mātāpitiabhisandhinā vā eḷakaṃ mārento ānantariyaṃ na phusati. Mātāpitiabhisandhinā mātāpitaro mārento phusateva. Esa nayo itarasmimpi catukkadvaye. Yathā ca mātāpitūsu, evaṃ arahantepi etāni catukkāni veditabbāni. Manussaarahantameva ca māretvā ānantariyaṃ phusati, na yakkhabhūtaṃ; kammaṃ pana bhāriyaṃ ānantariyasadisameva. Manussaarahantassa ca puthujjanakāleyeva satthappahāre vā vise vā dinnepi yadi so arahattaṃ patvā teneva marati, arahantaghāto hotiyeva. Yaṃ pana puthujjanakāle dinnaṃ dānaṃ arahattaṃ patvā paribhuñjati, puthujjanasseva taṃ dinnaṃ hoti. Sesaariyapuggale mārentassa ānantariyaṃ natthi, kammaṃ pana bhāriyaṃ ānantariyasadisameva.
ಲೋಹಿತುಪ್ಪಾದೇ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಅಭೇಜ್ಜಕಾಯತಾಯ ಪರೂಪಕ್ಕಮೇನ ಚಮ್ಮಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಲೋಹಿತಪಗ್ಘರಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಸರೀರಸ್ಸ ಪನ ಅನ್ತೋಯೇವ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಲೋಹಿತಂ ಸಮೋಸರತಿ। ದೇವದತ್ತೇನ ಪಟಿವಿದ್ಧಸಿಲಾತೋ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಗತಾ ಸಕಲಿಕಾಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಪಾದನ್ತಂ ಪಹರಿ। ಫರಸುನಾ ಪಹಟೋ ವಿಯ ಪಾದೋ ಅನ್ತೋಲೋಹಿತೋಯೇವ ಅಹೋಸಿ। ತಥಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಆನನ್ತರಿಯಂ ಹೋತಿ। ಜೀವಕೋ ಪನ ತಥಾಗತಸ್ಸ ರುಚಿಯಾ ಸತ್ಥಕೇನ ಚಮ್ಮಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ದುಟ್ಠಲೋಹಿತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಫಾಸುಕಮಕಾಸಿ। ತಥಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಮೇವ ಹೋತಿ।
Lohituppāde tathāgatassa abhejjakāyatāya parūpakkamena cammacchedaṃ katvā lohitapaggharaṇaṃ nāma natthi. Sarīrassa pana antoyeva ekasmiṃ ṭhāne lohitaṃ samosarati. Devadattena paṭividdhasilāto bhijjitvā gatā sakalikāpi tathāgatassa pādantaṃ pahari. Pharasunā pahaṭo viya pādo antolohitoyeva ahosi. Tathā karontassa ānantariyaṃ hoti. Jīvako pana tathāgatassa ruciyā satthakena cammaṃ chinditvā tamhā ṭhānā duṭṭhalohitaṃ nīharitvā phāsukamakāsi. Tathā karontassa puññakammameva hoti.
ಅಥ ಯೇ ಚ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ತಥಾಗತೇ ಚೇತಿಯಂ ಭಿನ್ದನ್ತಿ, ಬೋಧಿಂ ಛಿನ್ದನ್ತಿ, ಧಾತುಮ್ಹಿ ಉಪಕ್ಕಮನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಕಿಂ ಹೋತೀತಿ? ಭಾರಿಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಹೋತಿ ಆನನ್ತರಿಯಸದಿಸಂ। ಸಧಾತುಕಂ ಪನ ಥೂಪಂ ವಾ ಪಟಿಮಂ ವಾ ಬಾಧಯಮಾನಂ ಬೋಧಿಸಾಖಞ್ಚ ಛಿನ್ದಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸಚೇಪಿ ತತ್ಥ ನಿಲೀನಾ ಸಕುಣಾ ಚೇತಿಯೇ ವಚ್ಚಂ ಪಾತೇನ್ತಿ, ಛಿನ್ದಿತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವ। ಪರಿಭೋಗಚೇತಿಯತೋ ಹಿ ಸರೀರಚೇತಿಯಂ ಮಹನ್ತತರಂ। ಚೇತಿಯವತ್ಥುಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಬೋಧಿಮೂಲಮ್ಪಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಹರಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಯಾ ಪನ ಬೋಧಿಸಾಖಾ ಬೋಧಿಘರಂ ಬಾಧತಿ, ತಂ ಗೇಹರಕ್ಖಣತ್ಥಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ನ ಲಬ್ಭತಿ। ಬೋಧಿಅತ್ಥಞ್ಹಿ ಗೇಹಂ, ನ ಗೇಹತ್ಥಾಯ ಬೋಧಿ। ಆಸನಘರೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಯಸ್ಮಿಂ ಪನ ಆಸನಘರೇ ಧಾತು ನಿಹಿತಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಬೋಧಿಸಾಖಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಬೋಧಿಜಗ್ಗನತ್ಥಂ ಓಜೋಹರಣಸಾಖಂ ವಾ ಪೂತಿಟ್ಠಾನಂ ವಾ ಛಿನ್ದಿತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವ; ಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನೇ ವಿಯ ಪುಞ್ಞಮ್ಪಿ ಹೋತಿ।
Atha ye ca parinibbute tathāgate cetiyaṃ bhindanti, bodhiṃ chindanti, dhātumhi upakkamanti, tesaṃ kiṃ hotīti? Bhāriyaṃ kammaṃ hoti ānantariyasadisaṃ. Sadhātukaṃ pana thūpaṃ vā paṭimaṃ vā bādhayamānaṃ bodhisākhañca chindituṃ vaṭṭati. Sacepi tattha nilīnā sakuṇā cetiye vaccaṃ pātenti, chindituṃ vaṭṭatiyeva. Paribhogacetiyato hi sarīracetiyaṃ mahantataraṃ. Cetiyavatthuṃ bhinditvā gacchantaṃ bodhimūlampi chinditvā harituṃ vaṭṭati. Yā pana bodhisākhā bodhigharaṃ bādhati, taṃ geharakkhaṇatthaṃ chindituṃ na labbhati. Bodhiatthañhi gehaṃ, na gehatthāya bodhi. Āsanagharepi eseva nayo. Yasmiṃ pana āsanaghare dhātu nihitā hoti, tassa rakkhaṇatthāya bodhisākhaṃ chindituṃ vaṭṭati. Bodhijagganatthaṃ ojoharaṇasākhaṃ vā pūtiṭṭhānaṃ vā chindituṃ vaṭṭatiyeva; sarīrapaṭijaggane viya puññampi hoti.
ಸಙ್ಘಭೇದೇ ಸೀಮಟ್ಠಕಸಙ್ಘೇ ಅಸನ್ನಿಪತಿತೇ ವಿಸುಂ ಪರಿಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕತವೋಹಾರಾನುಸ್ಸಾವನಸಲಾಕಗ್ಗಾಹಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ವಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಉದ್ದೇಸಂ ವಾ ಉದ್ದಿಸನ್ತಸ್ಸ ಭೇದೋ ಚ ಹೋತಿ ಆನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಞ್ಚ। ಸಮಗ್ಗಸಞ್ಞಾಯ ಪನ ವಟ್ಟತಿ। ಸಮಗ್ಗಸಞ್ಞಾಯ ಹಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ನೇವ ಭೇದೋ ಹೋತಿ ನ ಆನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಂ। ತಥಾ ನವತೋ ಊನಪರಿಸಾಯಂ। ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಪನ ಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ನವನ್ನಂ ಜನಾನಂ ಯೋ ಸಙ್ಘಂ ಭಿನ್ದತಿ, ತಸ್ಸ ಆನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಂ ಹೋತಿ। ಅನುವತ್ತಕಾನಂ ಅಧಮ್ಮವಾದೀನಂ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಂ ಕಮ್ಮಂ; ಧಮ್ಮವಾದಿನೋ ಅನವಜ್ಜಾ। ತತ್ಥ ನವನ್ನಮೇವ ಸಙ್ಘಭೇದೇ ಇದಂ ಸುತ್ತಂ – ‘‘ಏಕತೋ, ಉಪಾಲಿ, ಚತ್ತಾರೋ ಹೋನ್ತಿ, ಏಕತೋ ಚತ್ತಾರೋ, ನವಮೋ ಅನುಸ್ಸಾವೇತಿ ಸಲಾಕಂ ಗಾಹೇತಿ – ‘ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ, ಅಯಂ ವಿನಯೋ, ಇದಂ ಸತ್ಥುಸಾಸನಂ, ಇದಂ ಗಣ್ಹಥ, ಇದಂ ರೋಚೇಥಾ’ತಿ। ಏವಂ ಖೋ, ಉಪಾಲಿ, ಸಙ್ಘರಾಜಿ ಚೇವ ಹೋತಿ ಸಙ್ಘಭೇದೋ ಚ। ನವನ್ನಂ ವಾ, ಉಪಾಲಿ, ಅತಿರೇಕನವನ್ನಂ ವಾ ಸಙ್ಘರಾಜಿ ಚೇವ ಹೋತಿ ಸಙ್ಘಭೇದೋ ಚಾ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೩೫೧)।
Saṅghabhede sīmaṭṭhakasaṅghe asannipatite visuṃ parisaṃ gahetvā katavohārānussāvanasalākaggāhassa kammaṃ vā karontassa uddesaṃ vā uddisantassa bhedo ca hoti ānantariyakammañca. Samaggasaññāya pana vaṭṭati. Samaggasaññāya hi karontassa neva bhedo hoti na ānantariyakammaṃ. Tathā navato ūnaparisāyaṃ. Sabbantimena pana paricchedena navannaṃ janānaṃ yo saṅghaṃ bhindati, tassa ānantariyakammaṃ hoti. Anuvattakānaṃ adhammavādīnaṃ mahāsāvajjaṃ kammaṃ; dhammavādino anavajjā. Tattha navannameva saṅghabhede idaṃ suttaṃ – ‘‘ekato, upāli, cattāro honti, ekato cattāro, navamo anussāveti salākaṃ gāheti – ‘ayaṃ dhammo, ayaṃ vinayo, idaṃ satthusāsanaṃ, idaṃ gaṇhatha, idaṃ rocethā’ti. Evaṃ kho, upāli, saṅgharāji ceva hoti saṅghabhedo ca. Navannaṃ vā, upāli, atirekanavannaṃ vā saṅgharāji ceva hoti saṅghabhedo cā’’ti (cūḷava. 351).
ಏತೇಸು ಚ ಪನ ಪಞ್ಚಸು ಸಙ್ಘಭೇದೋ ವಚೀಕಮ್ಮಂ, ಸೇಸಾನಿ ಕಾಯಕಮ್ಮಾನೀತಿ। ಏವಂ ಕಮ್ಮತೋಪಿ ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ।
Etesu ca pana pañcasu saṅghabhedo vacīkammaṃ, sesāni kāyakammānīti. Evaṃ kammatopi viññātabbo vinicchayo.
‘ದ್ವಾರತೋ’ತಿ ಸಬ್ಬಾನೇವ ಚೇತಾನಿ ಕಾಯದ್ವಾರತೋಪಿ ವಚೀದ್ವಾರತೋಪಿ ಸಮುಟ್ಠಹನ್ತಿ। ಪುರಿಮಾನಿ ಪನೇತ್ಥ ಚತ್ತಾರಿ ಆಣತ್ತಿಕವಿಜ್ಜಾಮಯಪಯೋಗವಸೇನ ವಚೀದ್ವಾರತೋ ಸಮುಟ್ಠಹಿತ್ವಾಪಿ ಕಾಯದ್ವಾರಮೇವ ಪೂರೇನ್ತಿ। ಸಙ್ಘಭೇದೋ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾಯ ಭೇದಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕಾಯದ್ವಾರತೋ ಸಮುಟ್ಠಹಿತ್ವಾಪಿ ವಚೀದ್ವಾರಮೇವ ಪೂರೇತೀತಿ। ಏವಮೇತ್ಥ ದ್ವಾರತೋಪಿ ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ।
‘Dvārato’ti sabbāneva cetāni kāyadvāratopi vacīdvāratopi samuṭṭhahanti. Purimāni panettha cattāri āṇattikavijjāmayapayogavasena vacīdvārato samuṭṭhahitvāpi kāyadvārameva pūrenti. Saṅghabhedo hatthamuddāya bhedaṃ karontassa kāyadvārato samuṭṭhahitvāpi vacīdvārameva pūretīti. Evamettha dvāratopi viññātabbo vinicchayo.
‘ಕಪ್ಪಟ್ಠಿತಿಯತೋ’ತಿ ಸಙ್ಘಭೇದೋಯೇವ ಚೇತ್ಥ ಕಪ್ಪಟ್ಠಿತಿಯೋ। ಸಣ್ಠಹನ್ತೇ ಹಿ ಕಪ್ಪೇ ಕಪ್ಪವೇಮಜ್ಝೇ ವಾ ಸಙ್ಘಭೇದಂ ಕತ್ವಾ ಕಪ್ಪವಿನಾಸೇಯೇವ ಮುಚ್ಚತಿ। ಸಚೇಪಿ ಹಿ ‘ಸ್ವೇ ಕಪ್ಪೋ ವಿನಸ್ಸಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಅಜ್ಜ ಸಙ್ಘಭೇದಂ ಕರೋತಿ, ಸ್ವೇಯೇವ ಮುಚ್ಚತಿ, ಏಕದಿವಸಮೇವ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚತಿ। ಏವಂ ಕರಣಂ ಪನ ನತ್ಥಿ। ಸೇಸಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಆನನ್ತರಿಯಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಕಪ್ಪಟ್ಠಿತಿಯಾನೀತಿ। ಏವಮೇತ್ಥ ಕಪ್ಪಟ್ಠಿತಿಯತೋಪಿ ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ।
‘Kappaṭṭhitiyato’ti saṅghabhedoyeva cettha kappaṭṭhitiyo. Saṇṭhahante hi kappe kappavemajjhe vā saṅghabhedaṃ katvā kappavināseyeva muccati. Sacepi hi ‘sve kappo vinassissatī’ti ajja saṅghabhedaṃ karoti, sveyeva muccati, ekadivasameva niraye paccati. Evaṃ karaṇaṃ pana natthi. Sesāni cattāri kammāni ānantariyāneva honti, na kappaṭṭhitiyānīti. Evamettha kappaṭṭhitiyatopi viññātabbo vinicchayo.
‘ಪಾಕತೋ’ತಿ ಯೇನ ಚ ಪಞ್ಚಪೇತಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಕತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಭೇದೋಯೇವ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ವಿಪಚ್ಚತಿ। ಸೇಸಾನಿ ‘‘ಅಹೋಸಿ ಕಮ್ಮಂ ನಾಹೋಸಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’’ತಿ ಏವಮಾದೀಸು ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಸಙ್ಘಭೇದಾಭಾವೇ ಲೋಹಿತುಪ್ಪಾದೋ, ತದಭಾವೇ ಅರಹನ್ತಘಾತೋ, ತದಭಾವೇ ಸಚೇ ಪಿತಾ ಸೀಲವಾ ಹೋತಿ, ಮಾತಾ ದುಸ್ಸೀಲಾ ನೋ ವಾ ತಥಾ ಸೀಲವತೀ, ಪಿತುಘಾತೋ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ವಿಪಚ್ಚತಿ। ಸಚೇ ಮಾತಾ ಮಾತುಘಾತೋ। ದ್ವೀಸುಪಿ ಸೀಲೇನ ವಾ ದುಸ್ಸೀಲೇನ ವಾ ಸಮಾನೇಸು ಮಾತುಘಾತೋವ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ವಿಪಚ್ಚತಿ; ಮಾತಾ ಹಿ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಣೀ ಬಹೂಪಕಾರಾ ಚ ಪುತ್ತಾನನ್ತಿ। ಏವಮೇತ್ಥ ಪಾಕತೋಪಿ ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ।
‘Pākato’ti yena ca pañcapetāni kammāni katāni honti, tassa saṅghabhedoyeva paṭisandhivasena vipaccati. Sesāni ‘‘ahosi kammaṃ nāhosi kammavipāko’’ti evamādīsu saṅkhaṃ gacchanti. Saṅghabhedābhāve lohituppādo, tadabhāve arahantaghāto, tadabhāve sace pitā sīlavā hoti, mātā dussīlā no vā tathā sīlavatī, pitughāto paṭisandhivasena vipaccati. Sace mātā mātughāto. Dvīsupi sīlena vā dussīlena vā samānesu mātughātova paṭisandhivasena vipaccati; mātā hi dukkarakāriṇī bahūpakārā ca puttānanti. Evamettha pākatopi viññātabbo vinicchayo.
‘ಸಾಧಾರಣಾದೀಹೀ’ತಿ ಪುರಿಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಗಹಟ್ಠಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಸಾಧಾರಣಾನಿ। ಸಙ್ಘಭೇದೋ ಪನ ‘‘ನ ಖೋ, ಉಪಾಲಿ, ಭಿಕ್ಖುನೀ ಸಙ್ಘಂ ಭಿನ್ದತಿ, ನ ಸಿಕ್ಖಮಾನಾ, ನ ಸಾಮಣೇರೋ, ನ ಸಾಮಣೇರೀ, ನ ಉಪಾಸಕೋ, ನ ಉಪಾಸಿಕಾ ಸಙ್ಘಂ ಭಿನ್ದತಿ। ಭಿಕ್ಖು ಖೋ, ಉಪಾಲಿ, ಪಕತತ್ತೋ ಸಮಾನಸಂವಾಸಕೋ ಸಮಾನಸೀಮಾಯಂ ಠಿತೋ ಸಙ್ಘಂ ಭಿನ್ದತೀ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೩೫೧) ವಚನತೋ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋವ ಹೋತಿ, ನ ಅಞ್ಞಸ್ಸ; ತಸ್ಮಾ ಅಸಾಧಾರಣೋ। ಆದಿಸದ್ದೇನ ಸಬ್ಬೇಪೇತೇ ದುಕ್ಖವೇದನಾಸಹಗತಾ ದೋಸಮೋಹಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚಾತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಸಾಧಾರಣಾದೀಹಿಪಿ ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ।
‘Sādhāraṇādīhī’ti purimāni cattāri sabbesampi gahaṭṭhapabbajitānaṃ sādhāraṇāni. Saṅghabhedo pana ‘‘na kho, upāli, bhikkhunī saṅghaṃ bhindati, na sikkhamānā, na sāmaṇero, na sāmaṇerī, na upāsako, na upāsikā saṅghaṃ bhindati. Bhikkhu kho, upāli, pakatatto samānasaṃvāsako samānasīmāyaṃ ṭhito saṅghaṃ bhindatī’’ti (cūḷava. 351) vacanato vuttappakārassa bhikkhunova hoti, na aññassa; tasmā asādhāraṇo. Ādisaddena sabbepete dukkhavedanāsahagatā dosamohasampayuttā cāti evamettha sādhāraṇādīhipi viññātabbo vinicchayo.
ಅಞ್ಞಂ ಸತ್ಥಾರನ್ತಿ ‘ಅಯಂ ಮೇ ಸತ್ಥಾ ಸತ್ಥುಕಿಚ್ಚಂ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥೋ’ತಿ ಭವನ್ತರೇಪಿ ಅಞ್ಞಂ ತಿತ್ಥಕರಂ ‘ಅಯಂ ಮೇ ಸತ್ಥಾ’ತಿ ಏವಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ – ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಟ್ಠಮಂ ಭವಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯಾತಿ ಸಬ್ಬಮನ್ದಪಞ್ಞೋಪಿ ಸತ್ತಮಂ ಭವಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಮಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯ – ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತಿ । ಉತ್ತಮಕೋಟಿಯಾ ಹಿ ಸತ್ತಮಂ ಭವಂ ಸನ್ಧಾಯೇವೇಸ ‘‘ನಿಯತೋ ಸಮ್ಬೋಧಿಪರಾಯಣೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಕಿಂ ಪನ ತಂ ನಿಯಾಮೇತಿ? ಕಿಂ ಪುಬ್ಬಹೇತು ನಿಯಾಮೇತಿ ಉದಾಹು ಪಟಿಲದ್ಧಮಗ್ಗೋ ಉದಾಹು ಉಪರಿ ತಯೋ ಮಗ್ಗಾತಿ? ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಗಹಿತಂ ನಾಮಮತ್ತಮೇತಂ। ಪುಗ್ಗಲೋ ಪನ ನಿಯತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ‘‘ಪುಬ್ಬಹೇತು ನಿಯಾಮೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಹಿ ಉಪರಿ ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ವುತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಪಠಮಮಗ್ಗಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಾಭಾವೋ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಇಚ್ಚಸ್ಸ ಅಹೇತು ಅಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ‘‘ಪಟಿಲದ್ಧಮಗ್ಗೋ ನಿಯಾಮೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಉಪರಿ ತಯೋ ಮಗ್ಗಾ ಅಕಿಚ್ಚಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪಠಮಮಗ್ಗೋವ ಸಕಿಚ್ಚಕೋ, ಪಠಮಮಗ್ಗೇನೇವ ಕಿಲೇಸೇ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ। ‘‘ಉಪರಿ ತಯೋ ಮಗ್ಗಾ ನಿಯಾಮೇನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪಠಮಮಗ್ಗೋ ಅಕಿಚ್ಚಕೋ ಹೋತಿ, ಉಪರಿ ತಯೋ ಮಗ್ಗಾವ ಸಕಿಚ್ಚಕಾ, ಪಠಮಮಗ್ಗಂ ಅನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ತಯೋ ಮಗ್ಗಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತಬ್ಬಾ ಹೋನ್ತಿ, ಪಠಮಮಗ್ಗೇನ ಚ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾವ ಕಿಲೇಸಾ ಖೇಪೇತಬ್ಬಾ ಹೋನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ನ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ನಿಯಾಮೇತಿ, ಉಪರಿ ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಿಪಸ್ಸನಾವ ನಿಯಾಮೇತಿ। ಸಚೇ ಹಿ ತೇಸಂ ವಿಪಸ್ಸನಾ ತಿಕ್ಖಾ ಸೂರಾ ಹುತ್ವಾ ವಹತಿ, ಏಕಂಯೇವ ಭವಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾತಿ। ತತೋ ಮನ್ದತರಪಞ್ಞೋ ದುತಿಯೇ ವಾ ತತಿಯೇ ವಾ ಚತುತ್ಥೇ ವಾ ಪಞ್ಚಮೇ ವಾ ಛಟ್ಠೇ ವಾ ಭವೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾತಿ। ಸಬ್ಬಮನ್ದಪಞ್ಞೋ ಸತ್ತಮಂ ಭವಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಅಟ್ಠಮೇ ಭವೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿ ನ ಹೋತಿ। ಇತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಗಹಿತಂ ನಾಮಮತ್ತಮೇತಂ। ಸತ್ಥಾ ಹಿ ಬುದ್ಧತುಲಾಯ ತುಲೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞಾಣೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ‘ಅಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಬ್ಬಮಹಾಪಞ್ಞೋ ತಿಕ್ಖವಿಪಸ್ಸಕೋ ಏಕಮೇವ ಭವಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ‘ಏಕಬೀಜೀ’ತಿ ನಾಮಂ ಅಕಾಸಿ; ‘ಅಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ದುತಿಯಂ, ತತಿಯಂ, ಚತುತ್ಥಂ, ಪಞ್ಚಮಂ, ಛಟ್ಠಂ ಭವಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ‘ಕೋಲಂಕೋಲೋ’ತಿ ನಾಮಂ ಅಕಾಸಿ; ‘ಅಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸತ್ತಮಂ ಭವಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ‘ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಪರಮೋ’ತಿ ನಾಮಂ ಅಕಾಸಿ।
Aññaṃ satthāranti ‘ayaṃ me satthā satthukiccaṃ kātuṃ samattho’ti bhavantarepi aññaṃ titthakaraṃ ‘ayaṃ me satthā’ti evaṃ gaṇheyya – netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti attho. Aṭṭhamaṃ bhavaṃ nibbatteyyāti sabbamandapaññopi sattamaṃ bhavaṃ atikkamitvā aṭṭhamaṃ nibbatteyya – netaṃ ṭhānaṃ vijjati . Uttamakoṭiyā hi sattamaṃ bhavaṃ sandhāyevesa ‘‘niyato sambodhiparāyaṇo’’ti vutto. Kiṃ pana taṃ niyāmeti? Kiṃ pubbahetu niyāmeti udāhu paṭiladdhamaggo udāhu upari tayo maggāti? Sammāsambuddhena gahitaṃ nāmamattametaṃ. Puggalo pana niyato nāma natthi. ‘‘Pubbahetu niyāmetī’’ti vutte hi upari tiṇṇaṃ maggānaṃ upanissayo vutto hoti, paṭhamamaggassa upanissayābhāvo āpajjati. Iccassa ahetu appaccayā nibbattiṃ pāpuṇāti. ‘‘Paṭiladdhamaggo niyāmetī’’ti vutte upari tayo maggā akiccakā honti, paṭhamamaggova sakiccako, paṭhamamaggeneva kilese khepetvā parinibbāyitabbaṃ hoti. ‘‘Upari tayo maggā niyāmentī’’ti vutte paṭhamamaggo akiccako hoti, upari tayo maggāva sakiccakā, paṭhamamaggaṃ anibbattetvā upari tayo maggā nibbattetabbā honti, paṭhamamaggena ca anuppajjitvāva kilesā khepetabbā honti. Tasmā na añño koci niyāmeti, upari tiṇṇaṃ maggānaṃ vipassanāva niyāmeti. Sace hi tesaṃ vipassanā tikkhā sūrā hutvā vahati, ekaṃyeva bhavaṃ nibbattetvā arahattaṃ patvā parinibbāti. Tato mandatarapañño dutiye vā tatiye vā catutthe vā pañcame vā chaṭṭhe vā bhave arahattaṃ patvā parinibbāti. Sabbamandapañño sattamaṃ bhavaṃ nibbattetvā arahattaṃ pāpuṇāti, aṭṭhame bhave paṭisandhi na hoti. Iti sammāsambuddhena gahitaṃ nāmamattametaṃ. Satthā hi buddhatulāya tuletvā sabbaññutañāṇena paricchinditvā ‘ayaṃ puggalo sabbamahāpañño tikkhavipassako ekameva bhavaṃ nibbattetvā arahattaṃ gaṇhissatī’ti ‘ekabījī’ti nāmaṃ akāsi; ‘ayaṃ puggalo dutiyaṃ, tatiyaṃ, catutthaṃ, pañcamaṃ, chaṭṭhaṃ bhavaṃ nibbattetvā arahattaṃ gaṇhissatī’ti ‘kolaṃkolo’ti nāmaṃ akāsi; ‘ayaṃ puggalo sattamaṃ bhavaṃ nibbattetvā arahattaṃ gaṇhissatī’ti ‘sattakkhattuparamo’ti nāmaṃ akāsi.
ಕೋಚಿ ಪನ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸತ್ತನ್ನಂ ಭವಾನಂ ನಿಯತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಪನ ಯೇನ ಕೇನಚಿಪಿ ಆಕಾರೇನ ಮನ್ದಪಞ್ಞೋ ಸಮಾನೋ ಅಟ್ಠಮಂ ಭವಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ಅನ್ತರಾವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾತಿ। ಸಕ್ಕಸದಿಸೋಪಿ ವಟ್ಟಾಭಿರತೋ ಸತ್ತಮಂಯೇವ ಭವಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಸತ್ತಮೇ ಭವೇ ಸಬ್ಬಕಾರೇನ ಪಮಾದವಿಹಾರಿನೋಪಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ಪರಿಪಾಕಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇಪಿ ಆರಮ್ಮಣೇ ನಿಬ್ಬಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬುತಿಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಸಚೇಪಿ ಹಿಸ್ಸ ಸತ್ತಮೇ ಭವೇ ನಿದ್ದಂ ವಾ ಓಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ, ಪರಮ್ಮುಖಂ ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ, ಪಚ್ಛತೋ ಠತ್ವಾ ತಿಖಿಣೇನ ಅಸಿನಾ ಕೋಚಿದೇವ ಸೀಸಂ ಪಾತೇಯ್ಯ, ಉದಕೇ ವಾ ಓಸಾದೇತ್ವಾ ಮಾರೇಯ್ಯ, ಅಸನಿ ವಾ ಪನಸ್ಸ ಸೀಸೇ ಪತೇಯ್ಯ, ಏವರೂಪೇಪಿ ಕಾಲೇ ಸಪ್ಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾ ಕಾಲಂಕಿರಿಯಾ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಟ್ಠಮಂ ಭವಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯ – ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ।
Koci pana puggalo sattannaṃ bhavānaṃ niyato nāma natthi. Ariyasāvako pana yena kenacipi ākārena mandapañño samāno aṭṭhamaṃ bhavaṃ appatvā antarāva parinibbāti. Sakkasadisopi vaṭṭābhirato sattamaṃyeva bhavaṃ gacchati. Sattame bhave sabbakārena pamādavihārinopi vipassanāñāṇaṃ paripākaṃ gacchati. Appamattakepi ārammaṇe nibbinditvā nibbutiṃ pāpuṇāti. Sacepi hissa sattame bhave niddaṃ vā okkamantassa, parammukhaṃ vā gacchantassa, pacchato ṭhatvā tikhiṇena asinā kocideva sīsaṃ pāteyya, udake vā osādetvā māreyya, asani vā panassa sīse pateyya, evarūpepi kāle sappaṭisandhikā kālaṃkiriyā nāma na hoti, arahattaṃ patvāva parinibbāti. Tena vuttaṃ – ‘‘aṭṭhamaṃ bhavaṃ nibbatteyya – netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti.
ಏಕಿಸ್ಸಾ ಲೋಕಧಾತುಯಾತಿ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಯಾ। ತೀಣಿ ಹಿ ಖೇತ್ತಾನಿ – ಜಾತಿಖೇತ್ತಂ, ಆಣಾಖೇತ್ತಂ, ವಿಸಯಕ್ಖೇತ್ತನ್ತಿ। ತತ್ಥ ‘ಜಾತಿಕ್ಖೇತ್ತಂ’ ನಾಮ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತು। ಸಾ ಹಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಓಕ್ಕಮನಕಾಲೇ, ನಿಕ್ಖಮನಕಾಲೇ, ಸಮ್ಬೋಧಿಕಾಲೇ, ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪವತ್ತನೇ, ಆಯುಸಙ್ಖಾರವೋಸ್ಸಜ್ಜನೇ, ಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇ ಚ ಕಮ್ಪತಿ। ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳಂ ಪನ ‘ಆಣಾಖೇತ್ತಂ’ ನಾಮ। ಆಟಾನಾಟಿಯಮೋರಪರಿತ್ತಧಜಗ್ಗಪರಿತ್ತರತನಪರಿತ್ತಾದೀನಞ್ಹಿ ಏತ್ಥ ಆಣಾ ವತ್ತತಿ। ‘ವಿಸಯಖೇತ್ತಸ್ಸ’ ಪನ ಪರಿಮಾಣಂ ನತ್ಥಿ। ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ‘‘ಯಾವತಕಂ ಞಾಣಂ ತಾವತಕಂ ಞೇಯ್ಯಂ, ಯಾವತಕಂ ಞೇಯ್ಯಂ ತಾವತಕಂ ಞಾಣಂ , ಞಾಣಪರಿಯನ್ತಿಕಂ ಞೇಯ್ಯಂ, ಞೇಯ್ಯಪರಿಯನ್ತಿಕಂ ಞಾಣ’’ನ್ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೩.೫) ವಚನತೋ ಅವಿಸಯೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ।
Ekissā lokadhātuyāti dasasahassilokadhātuyā. Tīṇi hi khettāni – jātikhettaṃ, āṇākhettaṃ, visayakkhettanti. Tattha ‘jātikkhettaṃ’ nāma dasasahassilokadhātu. Sā hi tathāgatassa mātukucchiokkamanakāle, nikkhamanakāle, sambodhikāle, dhammacakkapavattane, āyusaṅkhāravossajjane, parinibbāne ca kampati. Koṭisatasahassacakkavāḷaṃ pana ‘āṇākhettaṃ’ nāma. Āṭānāṭiyamoraparittadhajaggaparittaratanaparittādīnañhi ettha āṇā vattati. ‘Visayakhettassa’ pana parimāṇaṃ natthi. Buddhānañhi ‘‘yāvatakaṃ ñāṇaṃ tāvatakaṃ ñeyyaṃ, yāvatakaṃ ñeyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ , ñāṇapariyantikaṃ ñeyyaṃ, ñeyyapariyantikaṃ ñāṇa’’nti (paṭi. ma. 3.5) vacanato avisayo nāma natthi.
ಇಮೇಸು ಪನ ತೀಸು ಖೇತ್ತೇಸು, ಠಪೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಚಕ್ಕವಾಳಂ, ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಚಕ್ಕವಾಳೇ ಬುದ್ಧಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಸುತ್ತಂ ನತ್ಥಿ, ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಪನ ಅತ್ಥಿ। ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ – ವಿನಯಪಿಟಕಂ, ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕಂ, ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕನ್ತಿ। ತಿಸ್ಸೋ ಸಙ್ಗೀತಿಯೋ – ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸಙ್ಗೀತಿ, ಯಸತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸಙ್ಗೀತಿ, ಮೋಗ್ಗಲಿಪುತ್ತತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸಙ್ಗೀತೀತಿ। ಇಮಾ ತಿಸ್ಸೋ ಸಙ್ಗೀತಿಯೋ ಆರುಳ್ಹೇ ತೇಪಿಟಕೇ ಬುದ್ಧವಚನೇ ಇಮಂ ಚಕ್ಕವಾಳಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಬುದ್ಧಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಸುತ್ತಂ ನತ್ಥಿ, ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಪನ ಅತ್ಥಿ।
Imesu pana tīsu khettesu, ṭhapetvā imaṃ cakkavāḷaṃ, aññasmiṃ cakkavāḷe buddhā uppajjantīti suttaṃ natthi, na uppajjantīti pana atthi. Tīṇi piṭakāni – vinayapiṭakaṃ, suttantapiṭakaṃ, abhidhammapiṭakanti. Tisso saṅgītiyo – mahākassapattherassa saṅgīti, yasattherassa saṅgīti, moggaliputtatissattherassa saṅgītīti. Imā tisso saṅgītiyo āruḷhe tepiṭake buddhavacane imaṃ cakkavāḷaṃ muñcitvā aññattha buddhā uppajjantīti suttaṃ natthi, nuppajjantīti pana atthi.
ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮನ್ತಿ ಅಪುರೇ ಅಪಚ್ಛಾ; ಏಕತೋ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಪುರೇ ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ‘‘ಬೋಧಿಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ನ ಉಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಸಿನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣಂ ತಾವ ಪುಬ್ಬೇನ್ತಿ ನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣೇ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳಕಮ್ಪನೇನೇವ ಜಾತಿಕ್ಖೇತ್ತಪರಿಗ್ಗಹೋ ಕತೋ, ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ನಿವಾರಿತಾ ಹೋತಿ। ಪರಿನಿಬ್ಬಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚ ಯಾವ ಸಾಸಪಮತ್ತಾಪಿ ಧಾತುಯೋ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ತಾವ ಪಚ್ಛಾತಿ ನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಧಾತೂಸು ಹಿ ಠಿತಾಸು ಬುದ್ಧಾ ಠಿತಾವ ಹೋನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ನಿವಾರಿತಾವ ಹೋತಿ, ಧಾತುಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇ ಪನ ಜಾತೇ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ನ ನಿವಾರಿತಾ।
Apubbaṃ acarimanti apure apacchā; ekato nuppajjanti, pure vā pacchā vā uppajjantīti vuttaṃ hoti. Tattha bodhipallaṅke ‘‘bodhiṃ appatvā na uṭṭhahissāmī’’ti nisinnakālato paṭṭhāya yāva mātukucchismiṃ paṭisandhiggahaṇaṃ tāva pubbenti na veditabbaṃ. Bodhisattassa hi paṭisandhiggahaṇe dasasahassacakkavāḷakampaneneva jātikkhettapariggaho kato, aññassa buddhassa uppatti nivāritā hoti. Parinibbānato paṭṭhāya ca yāva sāsapamattāpi dhātuyo tiṭṭhanti tāva pacchāti na veditabbaṃ. Dhātūsu hi ṭhitāsu buddhā ṭhitāva honti. Tasmā etthantare aññassa buddhassa uppatti nivāritāva hoti, dhātuparinibbāne pana jāte aññassa buddhassa uppatti na nivāritā.
ತೀಣಿ ಹಿ ಅನ್ತರಧಾನಾನಿ ನಾಮ – ಪರಿಯತ್ತಿಅನ್ತರಧಾನಂ, ಪಟಿವೇಧಅನ್ತರಧಾನಂ, ಪಟಿಪತ್ತಿಅನ್ತರಧಾನನ್ತಿ। ತತ್ಥ ‘ಪರಿಯತ್ತೀ’ತಿ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ; ‘ಪಟಿವೇಧೋ’ತಿ ಸಚ್ಚಪಟಿವೇಧೋ; ‘ಪಟಿಪತ್ತೀ’ತಿ ಪಟಿಪದಾ। ತತ್ಥ ಪಟಿವೇಧೋ ಚ ಪಟಿಪತ್ತಿ ಚ ಹೋತಿಪಿ ನ ಹೋತಿಪಿ। ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಕಾಲೇ ಪಟಿವೇಧಕರಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಬಹೂ ಹೋನ್ತಿ; ‘ಏಸ ಭಿಕ್ಖು ಪುಥುಜ್ಜನೋ’ತಿ ಅಙ್ಗುಲಿಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ದೀಪೇ ಏಕವಾರಂ ಕಿರ ಪುಥುಜ್ಜನಭಿಕ್ಖು ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ। ಪಟಿಪತ್ತಿಪೂರಕಾಪಿ ಕದಾಚಿ ಬಹೂ ಹೋನ್ತಿ, ಕದಾಚಿ ಅಪ್ಪಾ। ಇತಿ ಪಟಿವೇಧೋ ಚ ಪಟಿಪತ್ತಿ ಚ ಹೋತಿಪಿ ನ ಹೋತಿಪಿ।
Tīṇihi antaradhānāni nāma – pariyattiantaradhānaṃ, paṭivedhaantaradhānaṃ, paṭipattiantaradhānanti. Tattha ‘pariyattī’ti tīṇi piṭakāni; ‘paṭivedho’ti saccapaṭivedho; ‘paṭipattī’ti paṭipadā. Tattha paṭivedho ca paṭipatti ca hotipi na hotipi. Ekasmiñhi kāle paṭivedhakarā bhikkhū bahū honti; ‘esa bhikkhu puthujjano’ti aṅguliṃ pasāretvā dassetabbo hoti. Imasmiṃyeva dīpe ekavāraṃ kira puthujjanabhikkhu nāma nāhosi. Paṭipattipūrakāpi kadāci bahū honti, kadāci appā. Iti paṭivedho ca paṭipatti ca hotipi na hotipi.
ಸಾಸನಟ್ಠಿತಿಯಾ ಪನ ಪರಿಯತ್ತಿಯೇವ ಪಮಾಣಂ। ಪಣ್ಡಿತೋ ಹಿ ತೇಪಿಟಕಂ ಸುತ್ವಾ ದ್ವೇಪಿ ಪೂರೇತಿ। ಯಥಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಆಳಾರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಾ ಸತ್ತ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛಿ, ಸೋ ‘ನ ಜಾನಾಮೀ’ತಿ ಆಹ; ತತೋ ಉದಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಧಿಗತವಿಸೇಸಂ ಸಂಸನ್ದೇತ್ವಾ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಸ್ಸ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛಿ; ಸೋ ಆಚಿಕ್ಖಿ; ತಸ್ಸ ವಚನಸಮನನ್ತರಮೇವ ಮಹಾಸತ್ತೋ ತಂ ಸಮ್ಪಾದೇಸಿ; ಏವಮೇವ ಪಞ್ಞವಾ ಭಿಕ್ಖು ಪರಿಯತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ದ್ವೇಪಿ ಪೂರೇತಿ। ತಸ್ಮಾ ಪರಿಯತ್ತಿಯಾ ಠಿತಾಯ ಸಾಸನಂ ಠಿತಂ ಹೋತಿ। ಯದಾ ಪನ ಸಾ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ ತದಾ ಪಠಮಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ ನಸ್ಸತಿ। ತತ್ಥ ಪಟ್ಠಾನಂ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ। ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಪಚ್ಛಾ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಹೋ। ತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರಹಿತೇ ಇತರೇಸು ದ್ವೀಸು ಪಿಟಕೇಸು ಠಿತೇಸು ಸಾಸನಂ ಠಿತಮೇವ ಹೋತಿ।
Sāsanaṭṭhitiyā pana pariyattiyeva pamāṇaṃ. Paṇḍito hi tepiṭakaṃ sutvā dvepi pūreti. Yathā amhākaṃ bodhisatto āḷārassa santike pañcābhiññā satta ca samāpattiyo nibbattetvā nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā parikammaṃ pucchi, so ‘na jānāmī’ti āha; tato udakassa santikaṃ gantvā adhigatavisesaṃ saṃsandetvā nevasaññānāsaññāyatanassa parikammaṃ pucchi; so ācikkhi; tassa vacanasamanantarameva mahāsatto taṃ sampādesi; evameva paññavā bhikkhu pariyattiṃ sutvā dvepi pūreti. Tasmā pariyattiyā ṭhitāya sāsanaṃ ṭhitaṃ hoti. Yadā pana sā antaradhāyati tadā paṭhamaṃ abhidhammapiṭakaṃ nassati. Tattha paṭṭhānaṃ sabbapaṭhamaṃ antaradhāyati. Anukkamena pacchā dhammasaṅgaho. Tasmiṃ antarahite itaresu dvīsu piṭakesu ṭhitesu sāsanaṃ ṭhitameva hoti.
ತತ್ಥ ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕೇ ಅನ್ತರಧಾಯಮಾನೇ ಪಠಮಂ ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯೋ ಏಕಾದಸಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಏಕಕಾ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ। ತದನನ್ತರಂ ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯೋ ಚಕ್ಕಪೇಯ್ಯಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಓಘತರಣಾ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ। ತದನನ್ತರಂ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಭಾವನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಮೂಲಪರಿಯಾಯಾ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ। ತದನನ್ತರಂ ದೀಘನಿಕಾಯೋ ದಸುತ್ತರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಾ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ। ಏಕಿಸ್ಸಾಪಿ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಗಾಥಾನಂ ಪುಚ್ಛಾ ಅದ್ಧಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ; ಸಾಸನಂ ಧಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಸಭಿಯಪುಚ್ಛಾ (ಸು॰ ನಿ॰ ೫೧೫ ಆದಯೋ) ವಿಯ ಆಳವಕಪುಚ್ಛಾ (ಸು॰ ನಿ॰ ೧೮೩ ಆದಯೋ; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೪೬) ವಿಯ ಚ। ಏತಾ ಕಿರ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲಿಕಾ ಅನ್ತರಾ ಸಾಸನಂ ಧಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು।
Tattha suttantapiṭake antaradhāyamāne paṭhamaṃ aṅguttaranikāyo ekādasakato paṭṭhāya yāva ekakā antaradhāyati. Tadanantaraṃ saṃyuttanikāyo cakkapeyyālato paṭṭhāya yāva oghataraṇā antaradhāyati. Tadanantaraṃ majjhimanikāyo indriyabhāvanato paṭṭhāya yāva mūlapariyāyā antaradhāyati. Tadanantaraṃ dīghanikāyo dasuttarato paṭṭhāya yāva brahmajālā antaradhāyati. Ekissāpi dvinnampi gāthānaṃ pucchā addhānaṃ gacchati; sāsanaṃ dhāretuṃ na sakkoti sabhiyapucchā (su. ni. 515 ādayo) viya āḷavakapucchā (su. ni. 183 ādayo; saṃ. ni. 1.246) viya ca. Etā kira kassapabuddhakālikā antarā sāsanaṃ dhāretuṃ nāsakkhiṃsu.
ದ್ವೀಸು ಪನ ಪಿಟಕೇಸು ಅನ್ತರಹಿತೇಸುಪಿ ವಿನಯಪಿಟಕೇ ಠಿತೇ ಸಾಸನಂ ತಿಟ್ಠತಿ। ಪರಿವಾರಖನ್ಧಕೇಸು ಅನ್ತರಹಿತೇಸು ಉಭತೋವಿಭಙ್ಗೇ ಠಿತೇ ಠಿತಮೇವ ಹೋತಿ। ಉಭತೋವಿಭಙ್ಗೇ ಅನ್ತರಹಿತೇ ಮಾತಿಕಾಯ ಠಿತಾಯಪಿ ಠಿತಮೇವ ಹೋತಿ। ಮಾತಿಕಾಯ ಅನ್ತರಹಿತಾಯ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಪಬ್ಬಜ್ಜಾಉಪಸಮ್ಪದಾಸು ಠಿತಾಸು ಸಾಸನಂ ತಿಟ್ಠತಿ। ಲಿಙ್ಗಂ ಅದ್ಧಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಸೇತವತ್ಥಸಮಣವಂಸೋ ಪನ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಾಸನಂ ಧಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಪಚ್ಛಿಮಕಸ್ಸ ಪನ ಸಚ್ಚಪಟಿವೇಧತೋ ಪಚ್ಛಿಮಕಸ್ಸ ಸೀಲಭೇದತೋ ಚ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಾಸನಂ ಓಸಕ್ಕಿತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ನ ವಾರಿತಾ।
Dvīsu pana piṭakesu antarahitesupi vinayapiṭake ṭhite sāsanaṃ tiṭṭhati. Parivārakhandhakesu antarahitesu ubhatovibhaṅge ṭhite ṭhitameva hoti. Ubhatovibhaṅge antarahite mātikāya ṭhitāyapi ṭhitameva hoti. Mātikāya antarahitāya pātimokkhapabbajjāupasampadāsu ṭhitāsu sāsanaṃ tiṭṭhati. Liṅgaṃ addhānaṃ gacchati. Setavatthasamaṇavaṃso pana kassapabuddhakālato paṭṭhāya sāsanaṃ dhāretuṃ nāsakkhi. Pacchimakassa pana saccapaṭivedhato pacchimakassa sīlabhedato ca paṭṭhāya sāsanaṃ osakkitaṃ nāma hoti. Tato paṭṭhāya aññassa buddhassa uppatti na vāritā.
ತೀಣಿ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ನಾಮ – ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ, ಖನ್ಧಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ, ಧಾತುಪರಿನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ। ತತ್ಥ ‘ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ’ ಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ಅಹೋಸಿ, ‘ಖನ್ಧಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ’ ಕುಸಿನಾರಾಯಂ, ‘ಧಾತುಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ’ ಅನಾಗತೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಸಾಸನಸ್ಸ ಕಿರ ಓಸಕ್ಕನಕಾಲೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪೇ ಧಾತುಯೋ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಮಹಾಚೇತಿಯಂ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಹಾಚೇತಿಯತೋ ನಾಗದೀಪೇ ರಾಜಾಯತನಚೇತಿಯಂ, ತತೋ ಮಹಾಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ। ನಾಗಭವನತೋಪಿ ದೇವಲೋಕತೋಪಿ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕತೋಪಿ ಧಾತುಯೋ ಮಹಾಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕಮೇವ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಸಾಸಪಮತ್ತಾಪಿ ಧಾತು ನ ಅನ್ತರಾ ನಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ। ಸಬ್ಬಾ ಧಾತುಯೋ ಮಹಾಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ರಾಸಿಭೂತಾ ಸುವಣ್ಣಕ್ಖನ್ಧೋ ವಿಯ ಏಕಘನಾ ಹುತ್ವಾ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಂಸಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸ್ಸನ್ತಿ। ತಾ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಫರಿಸ್ಸನ್ತಿ। ತತೋ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಸತ್ಥಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾತಿ, ಅಜ್ಜ ಸಾಸನಂ ಓಸಕ್ಕತಿ, ಪಚ್ಛಿಮದಸ್ಸನಂ ದಾನಿ ಇದಂ ಅಮ್ಹಾಕ’’ನ್ತಿ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪರಿನಿಬ್ಬುತದಿವಸತೋ ಮಹನ್ತತರಂ ಕಾರುಞ್ಞಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಠಪೇತ್ವಾ ಅನಾಗಾಮಿಖೀಣಾಸವೇ ಅವಸೇಸಾ ಸಕಭಾವೇನ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಧಾತೂಸು ತೇಜೋಧಾತು ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಉಗ್ಗಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ। ಸಾಸಪಮತ್ತಾಯಪಿ ಧಾತುಯಾ ಸತಿ ಏಕಜಾಲಾವ ಭವಿಸ್ಸತಿ; ಧಾತೂಸು ಪರಿಯಾದಾನಂ ಗತಾಸು ಪಚ್ಛಿಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ। ಏವಂ ಮಹನ್ತಂ ಆನುಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಧಾತೂಸು ಅನ್ತರಹಿತಾಸು ಸಾಸನಂ ಅನ್ತರಹಿತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಯಾವ ಏವಂ ನ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ ತಾವ ಅಚರಿಮಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ – ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತಿ।
Tīṇiparinibbānāni nāma – kilesaparinibbānaṃ, khandhaparinibbānaṃ, dhātuparinibbānanti. Tattha ‘kilesaparinibbānaṃ’ bodhipallaṅke ahosi, ‘khandhaparinibbānaṃ’ kusinārāyaṃ, ‘dhātuparinibbānaṃ’ anāgate bhavissati. Sāsanassa kira osakkanakāle imasmiṃ tambapaṇṇidīpe dhātuyo sannipatitvā mahācetiyaṃ gamissanti, mahācetiyato nāgadīpe rājāyatanacetiyaṃ, tato mahābodhipallaṅkaṃ gamissanti. Nāgabhavanatopi devalokatopi brahmalokatopi dhātuyo mahābodhipallaṅkameva gamissanti. Sāsapamattāpi dhātu na antarā nassissati. Sabbā dhātuyo mahābodhipallaṅke rāsibhūtā suvaṇṇakkhandho viya ekaghanā hutvā chabbaṇṇaraṃsiyo vissajjessanti. Tā dasasahassilokadhātuṃ pharissanti. Tato dasasahassacakkavāḷadevatā sannipatitvā ‘‘ajja satthā parinibbāti, ajja sāsanaṃ osakkati, pacchimadassanaṃ dāni idaṃ amhāka’’nti dasabalassa parinibbutadivasato mahantataraṃ kāruññaṃ karissanti. Ṭhapetvā anāgāmikhīṇāsave avasesā sakabhāvena sandhāretuṃ na sakkhissanti. Dhātūsu tejodhātu uṭṭhahitvā yāva brahmalokā uggacchissati. Sāsapamattāyapi dhātuyā sati ekajālāva bhavissati; dhātūsu pariyādānaṃ gatāsu pacchijjissati. Evaṃ mahantaṃ ānubhāvaṃ dassetvā dhātūsu antarahitāsu sāsanaṃ antarahitaṃ nāma hoti. Yāva evaṃ na antaradhāyati tāva acarimaṃ nāma hoti. Evaṃ apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ – netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ? ಅನಚ್ಛರಿಯತ್ತಾ। ಬುದ್ಧಾ ಹಿ ಅಚ್ಛರಿಯಮನುಸ್ಸಾ, ಯಥಾಹ – ‘‘ಏಕಪುಗ್ಗಲೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಲೋಕೇ ಉಪಜ್ಜಮಾನೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಅಚ್ಛರಿಯಮನುಸ್ಸೋ। ಕತಮೋ ಏಕಪುಗ್ಗಲೋ? ತಥಾಗತೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೧೭೨)। ಯದಿ ಚ ದ್ವೇ ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ವಾ ಅಟ್ಠ ವಾ ಸೋಳಸ ವಾ ಏಕತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ, ನ ಅಚ್ಛರಿಯಾ ಭವೇಯ್ಯುಂ। ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ವಿಹಾರೇ ದ್ವಿನ್ನಂ ಚೇತಿಯಾನಮ್ಪಿ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಉಳಾರೋ ನ ಹೋತಿ, ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಬಹುತಾಯ ನ ಅಚ್ಛರಿಯಾ ಜಾತಾ, ಏವಂ ಬುದ್ಧಾಪಿ ಭವೇಯ್ಯುಂ; ತಸ್ಮಾ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ದೇಸನಾಯ ಚ ವಿಸೇಸಾಭಾವತೋ। ಯಞ್ಹಿ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾದಿಭೇದಂ ಧಮ್ಮಂ ಏಕೋ ದೇಸೇತಿ, ಅಞ್ಞೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾಪಿ ಸೋವ ದೇಸೇತಬ್ಬೋ ಸಿಯಾ। ತತೋ ಅನಚ್ಛರಿಯೋ ಸಿಯಾ। ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೇ ದೇಸನಾಪಿ ಅಚ್ಛರಿಯಾ ಹೋತಿ। ವಿವಾದಭಾವತೋ ಚ। ಬಹೂಸು ಚ ಬುದ್ಧೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ಬಹೂನಂ ಆಚರಿಯಾನಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ವಿಯ ‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬುದ್ಧೋ ಪಾಸಾದಿಕೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬುದ್ಧೋ ಮಧುರಸ್ಸರೋ ಲಾಭೀ ಪುಞ್ಞವಾ’ತಿ ವಿವದೇಯ್ಯುಂ; ತಸ್ಮಾಪಿ ಏವಂ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ।
Kasmā pana apubbaṃ acarimaṃ na uppajjantīti? Anacchariyattā. Buddhā hi acchariyamanussā, yathāha – ‘‘ekapuggalo, bhikkhave, loke upajjamāno uppajjati acchariyamanusso. Katamo ekapuggalo? Tathāgato, bhikkhave, arahaṃ sammāsambuddho’’ti (a. ni. 1.172). Yadi ca dve vā cattāro vā aṭṭha vā soḷasa vā ekato uppajjeyyuṃ, na acchariyā bhaveyyuṃ. Ekasmiñhi vihāre dvinnaṃ cetiyānampi lābhasakkāro uḷāro na hoti, bhikkhūpi bahutāya na acchariyā jātā, evaṃ buddhāpi bhaveyyuṃ; tasmā nuppajjanti. Desanāya ca visesābhāvato. Yañhi satipaṭṭhānādibhedaṃ dhammaṃ eko deseti, aññena uppajjitvāpi sova desetabbo siyā. Tato anacchariyo siyā. Ekasmiṃ pana dhammaṃ desente desanāpi acchariyā hoti. Vivādabhāvato ca. Bahūsu ca buddhesu uppannesu bahūnaṃ ācariyānaṃ antevāsikā viya ‘amhākaṃ buddho pāsādiko, amhākaṃ buddho madhurassaro lābhī puññavā’ti vivadeyyuṃ; tasmāpi evaṃ nuppajjanti.
ಅಪಿಚೇತಂ ಕಾರಣಂ ಮಿಲಿನ್ದರಞ್ಞಾ ಪುಟ್ಠೇನ ನಾಗಸೇನತ್ಥೇರೇನ ವಿತ್ಥಾರಿತಮೇವ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ (ಮಿ॰ ಪ॰ ೫.೧.೧) –
Apicetaṃ kāraṇaṃ milindaraññā puṭṭhena nāgasenattherena vitthāritameva. Vuttañhi tattha (mi. pa. 5.1.1) –
‘‘ಭನ್ತೇ ನಾಗಸೇನ, ಭಾಸಿತಮ್ಪೇತಂ ಭಗವತಾ – ‘‘ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನವಕಾಸೋ ಯಂ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಲೋಕಧಾತುಯಾ ದ್ವೇ ಅರಹನ್ತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ – ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೨೭೭; ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೧೨೯)। ದೇಸೇನ್ತಾ ಚ, ಭನ್ತೇ ನಾಗಸೇನ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ತಥಾಗತಾ ಸತ್ತತಿಂಸ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮೇ ದೇಸೇನ್ತಿ, ಕಥಯಮಾನಾ ಚ ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ಕಥೇನ್ತಿ, ಸಿಕ್ಖಾಪೇನ್ತಾ ಚ ತೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಸು ಸಿಕ್ಖಾಪೇನ್ತಿ, ಅನುಸಾಸಮಾನಾ ಚ ಅಪ್ಪಮಾದಪಟಿಪತ್ತಿಯಂ ಅನುಸಾಸನ್ತಿ। ಯದಿ, ಭನ್ತೇ ನಾಗಸೇನ, ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ತಥಾಗತಾನಂ ಏಕಾ ದೇಸನಾ ಏಕಾ ಕಥಾ ಏಕಾ ಸಿಕ್ಖಾ ಏಕಾನುಸಿಟ್ಠಿ, ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ದ್ವೇ ತಥಾಗತಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ? ಏಕೇನಪಿ ತಾವ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇನ ಅಯಂ ಲೋಕೋ ಓಭಾಸಜಾತೋ। ಯದಿ ದುತಿಯೋ ಬುದ್ಧೋ ಭವೇಯ್ಯ, ದ್ವಿನ್ನಂ ಪಭಾಯ ಅಯಂ ಲೋಕೋ ಭಿಯ್ಯೋಸೋ ಮತ್ತಾಯ ಓಭಾಸಜಾತೋ ಭವೇಯ್ಯ। ಓವದನ್ತಾ ಚ ದ್ವೇ ತಥಾಗತಾ ಸುಖಂ ಓವದೇಯ್ಯುಂ, ಅನುಸಾಸಮಾನಾ ಚ ಸುಖಂ ಅನುಸಾಸೇಯ್ಯುಂ। ತತ್ಥ ಮೇ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇಹಿ ಯಥಾಹಂ ನಿಸ್ಸಂಸಯೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ।
‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā – ‘‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddhā apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ – netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti (a. ni. 1.277; ma. ni. 3.129). Desentā ca, bhante nāgasena, sabbepi tathāgatā sattatiṃsa bodhipakkhiyadhamme desenti, kathayamānā ca cattāri ariyasaccāni kathenti, sikkhāpentā ca tīsu sikkhāsu sikkhāpenti, anusāsamānā ca appamādapaṭipattiyaṃ anusāsanti. Yadi, bhante nāgasena, sabbesampi tathāgatānaṃ ekā desanā ekā kathā ekā sikkhā ekānusiṭṭhi, kena kāraṇena dve tathāgatā ekakkhaṇe nuppajjanti? Ekenapi tāva buddhuppādena ayaṃ loko obhāsajāto. Yadi dutiyo buddho bhaveyya, dvinnaṃ pabhāya ayaṃ loko bhiyyoso mattāya obhāsajāto bhaveyya. Ovadantā ca dve tathāgatā sukhaṃ ovadeyyuṃ, anusāsamānā ca sukhaṃ anusāseyyuṃ. Tattha me kāraṇaṃ dassehi yathāhaṃ nissaṃsayo bhaveyya’’nti.
‘‘ಅಯಂ, ಮಹಾರಾಜ, ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ಏಕಬುದ್ಧಧಾರಣೀ, ಏಕಸ್ಸೇವ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಗುಣಂ ಧಾರೇತಿ। ಯದಿ ದುತಿಯೋ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ನಾಯಂ ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ಧಾರೇಯ್ಯ, ಚಲೇಯ್ಯ ಕಮ್ಪೇಯ್ಯ ನಮೇಯ್ಯ ಓನಮೇಯ್ಯ ವಿನಮೇಯ್ಯ ವಿಕಿರೇಯ್ಯ ವಿಧಮೇಯ್ಯ ವಿದ್ಧಂಸೇಯ್ಯ, ನ ಠಾನಮುಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯ।
‘‘Ayaṃ, mahārāja, dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti. Yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya.
‘‘ಯಥಾ, ಮಹಾರಾಜ, ನಾವಾ ಏಕಪುರಿಸಸನ್ಧಾರಣೀ ಭವೇಯ್ಯ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪುರಿಸೇ ಅಭಿರೂಳ್ಹೇ ಸಾ ನಾವಾ ಸಮುಪಾದಿಕಾ ಭವೇಯ್ಯ। ಅಥ ದುತಿಯೋ ಪುರಿಸೋ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ ತಾದಿಸೋ ಆಯುನಾ ವಣ್ಣೇನ ವಯೇನ ಪಮಾಣೇನ ಕಿಸಥೂಲೇನ ಸಬ್ಬಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗೇನ। ಸೋ ತಂ ನಾವಂ ಅಭಿರೂಹೇಯ್ಯ। ಅಪಿನು ಸಾ, ಮಹಾರಾಜ, ನಾವಾ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಧಾರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ? ‘‘ನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಚಲೇಯ್ಯ ಕಮ್ಪೇಯ್ಯ ನಮೇಯ್ಯ ಓನಮೇಯ್ಯ ವಿನಮೇಯ್ಯ ವಿಕಿರೇಯ್ಯ ವಿಧಮೇಯ್ಯ ವಿದ್ಧಂಸೇಯ್ಯ, ನ ಠಾನಮುಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಓಸೀದೇಯ್ಯ ಉದಕೇ’’ತಿ । ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಯಂ ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ಏಕಬುದ್ಧಧಾರಣೀ ಏಕಸ್ಸೇವ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಗುಣಂ ಧಾರೇತಿ। ಯದಿ ದುತಿಯೋ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ನಾಯಂ ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ಧಾರೇಯ್ಯ, ಚಲೇಯ್ಯ…ಪೇ॰… ನ ಠಾನಮುಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯ।
‘‘Yathā, mahārāja, nāvā ekapurisasandhāraṇī bhaveyya, ekasmiṃ purise abhirūḷhe sā nāvā samupādikā bhaveyya. Atha dutiyo puriso āgaccheyya tādiso āyunā vaṇṇena vayena pamāṇena kisathūlena sabbaṅgapaccaṅgena. So taṃ nāvaṃ abhirūheyya. Apinu sā, mahārāja, nāvā dvinnampi dhāreyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya, osīdeyya udake’’ti . ‘‘Evameva kho, mahārāja, ayaṃ dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti. Yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya…pe… na ṭhānamupagaccheyya.
‘‘ಯಥಾ ವಾ ಪನ, ಮಹಾರಾಜ, ಪುರಿಸೋ ಯಾವದತ್ಥಂ ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ ಛಾದೇನ್ತಂ ಯಾವಕಣ್ಠಮಭಿಪೂರಯಿತ್ವಾ। ಸೋ ತತೋ ಪೀಣಿತೋ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ನಿರನ್ತರೋ ತನ್ದೀಗತೋ ಅನೋನಮಿತದಣ್ಡಜಾತೋ ಪುನದೇವ ತತ್ತಕಂ ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ। ಅಪಿನು ಖೋ ಸೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಪುರಿಸೋ ಸುಖಿತೋ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ? ‘‘ನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಸಕಿಂ ಭುತ್ತೋವ ಮರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ಏವಮೇವ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಯಂ ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ಏಕಬುದ್ಧಧಾರಣೀ…ಪೇ॰… ನ ಠಾನಮುಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿ।
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, puriso yāvadatthaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya chādentaṃ yāvakaṇṭhamabhipūrayitvā. So tato pīṇito paripuṇṇo nirantaro tandīgato anonamitadaṇḍajāto punadeva tattakaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya. Apinu kho so, mahārāja, puriso sukhito bhaveyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, sakiṃ bhuttova mareyyā’’ti. Evameva kho, mahārāja, ayaṃ dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī…pe… na ṭhānamupagaccheyyā’’ti.
‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ ನಾಗಸೇನ, ಅತಿಧಮ್ಮಭಾರೇನ ಪಥವೀ ಚಲತೀ’’ತಿ? ‘‘ಇಧ, ಮಹಾರಾಜ, ದ್ವೇ ಸಕಟಾ ರತನಪರಿಪೂರಿತಾ ಭವೇಯ್ಯುಂ ಯಾವಸ್ಮಾ ಮುಖಸಮಾ। ಏಕ ಸಕಟತೋ ರತನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಮ್ಹಿ ಸಕಟೇ ಆಕಿರೇಯ್ಯುಂ। ಅಪಿನು ತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಸಕಟಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸಕಟಾನಂ ರತನಂ ಧಾರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ? ‘‘ನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ನಾಭಿಪಿ ತಸ್ಸ ಚಲೇಯ್ಯ, ಅರಾಪಿ ತಸ್ಸ ಭಿಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ, ನೇಮಿಪಿ ತಸ್ಸ ಓಪತೇಯ್ಯ, ಅಕ್ಖೋಪಿ ತಸ್ಸ ಭಿಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಿನ್ನು ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಅತಿರತನಭಾರೇನ ಸಕಟಂ ಭಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಅತಿಧಮ್ಮಭಾರೇನ ಪಥವೀ ಚಲತೀತಿ।
‘‘Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, atidhammabhārena pathavī calatī’’ti? ‘‘Idha, mahārāja, dve sakaṭā ratanaparipūritā bhaveyyuṃ yāvasmā mukhasamā. Eka sakaṭato ratanaṃ gahetvā ekamhi sakaṭe ākireyyuṃ. Apinu taṃ, mahārāja, sakaṭaṃ dvinnampi sakaṭānaṃ ratanaṃ dhāreyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, nābhipi tassa caleyya, arāpi tassa bhijjeyyuṃ, nemipi tassa opateyya, akkhopi tassa bhijjeyyā’’ti. ‘‘Kinnu kho, mahārāja, atiratanabhārena sakaṭaṃ bhijjatī’’ti? ‘‘Āma, bhante’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, atidhammabhārena pathavī calatīti.
‘‘ಅಪಿಚ, ಮಹಾರಾಜ, ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ಬುದ್ಧಬಲಪರಿದೀಪನಾಯ ಓಸಾರಿತಂ। ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ತತ್ಥ ಪತಿರೂಪಂ ಕಾರಣಂ ಸುಣೋಹಿ ಯೇನ ಕಾರಣೇನ ದ್ವೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಯದಿ, ಮಹಾರಾಜ, ದ್ವೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ, ಪರಿಸಾಯ ವಿವಾದೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ – ‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಬುದ್ಧೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬುದ್ಧೋ’ತಿ ಉಭತೋಪಕ್ಖಜಾತಾ ಭವೇಯ್ಯುಂ। ಯಥಾ, ಮಹಾರಾಜ, ದ್ವಿನ್ನಂ ಬಲವಾಮಚ್ಚಾನಂ ಪರಿಸಾಯ ವಿವಾದೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ – ‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅಮಚ್ಚೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಮಚ್ಚೋ’ತಿ ಉಭತೋಪಕ್ಖಜಾತಾ ಹೋನ್ತಿ; ಏವಮೇವ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಯದಿ ದ್ವೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ, ತೇಸಂ ಪರಿಸಾಯ ವಿವಾದೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ – ‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಬುದ್ಧೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬುದ್ಧೋ’ತಿ ಉಭತೋಪಕ್ಖಜಾತಾ ಭವೇಯ್ಯುಂ। ಇದಂ ತಾವ ಮಹಾರಾಜ ಏಕಂ ಕಾರಣಂ ಯೇನ ಕಾರಣೇನ ದ್ವೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ।
‘‘Apica, mahārāja, imaṃ kāraṇaṃ buddhabalaparidīpanāya osāritaṃ. Aññampi tattha patirūpaṃ kāraṇaṃ suṇohi yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti. Yadi, mahārāja, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, parisāya vivādo uppajjeyya – ‘tumhākaṃ buddho, amhākaṃ buddho’ti ubhatopakkhajātā bhaveyyuṃ. Yathā, mahārāja, dvinnaṃ balavāmaccānaṃ parisāya vivādo uppajjeyya – ‘tumhākaṃ amacco, amhākaṃ amacco’ti ubhatopakkhajātā honti; evameva kho, mahārāja, yadi dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, tesaṃ parisāya vivādo uppajjeyya – ‘tumhākaṃ buddho, amhākaṃ buddho’ti ubhatopakkhajātā bhaveyyuṃ. Idaṃ tāva mahārāja ekaṃ kāraṇaṃ yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.
‘‘ಅಪರಮ್ಪಿ ಉತ್ತರಿಂ ಕಾರಣಂ ಸುಣೋಹಿ ಯೇನ ಕಾರಣೇನ ದ್ವೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಯದಿ, ಮಹಾರಾಜ, ದ್ವೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ ‘ಅಗ್ಗೋ ಬುದ್ಧೋ’ತಿ ಯಂ ವಚನಂ ತಂ ಮಿಚ್ಛಾ ಭವೇಯ್ಯ, ‘ಜೇಟ್ಠೋ ಬುದ್ಧೋ’ತಿ ‘ಸೇಟ್ಠೋ ಬುದ್ಧೋ’ತಿ ‘ವಿಸಿಟ್ಠೋ ಬುದ್ಧೋ’ತಿ ‘ಉತ್ತಮೋ ಬುದ್ಧೋ’ತಿ ‘ಪವರೋ ಬುದ್ಧೋ’ತಿ ‘ಅಸಮೋ ಬುದ್ಧೋ’ತಿ ‘ಅಸಮಸಮೋ ಬುದ್ಧೋ’ತಿ ‘ಅಪ್ಪಟಿಸಮೋ ಬುದ್ಧೋ’ತಿ ‘ಅಪ್ಪಟಿಭಾಗೀ ಬುದ್ಧೋ’ತಿ ‘ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ ಬುದ್ಧೋ’ತಿ ಯಂ ವಚನಂ ತಂ ಮಿಚ್ಛಾ ಭವೇಯ್ಯ। ಇದಮ್ಪಿ ಖೋ ತ್ವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾರಣಂ ತಥತೋ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛ ಯೇನ ಕಾರಣೇನ ದ್ವೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ।
‘‘Aparampi uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti. Yadi, mahārāja, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ ‘aggo buddho’ti yaṃ vacanaṃ taṃ micchā bhaveyya, ‘jeṭṭho buddho’ti ‘seṭṭho buddho’ti ‘visiṭṭho buddho’ti ‘uttamo buddho’ti ‘pavaro buddho’ti ‘asamo buddho’ti ‘asamasamo buddho’ti ‘appaṭisamo buddho’ti ‘appaṭibhāgī buddho’ti ‘appaṭipuggalo buddho’ti yaṃ vacanaṃ taṃ micchā bhaveyya. Idampi kho tvaṃ, mahārāja, kāraṇaṃ tathato sampaṭiccha yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.
‘‘ಅಪಿಚ, ಮಹಾರಾಜ, ಬುದ್ಧಾನಂ ಭಗವನ್ತಾನಂ ಸಭಾವಪಕತಿ ಏಸಾ ಯಂ ಏಕೋಯೇವ ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಕಸ್ಮಾ ಕಾರಣಾ? ಮಹನ್ತತ್ತಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧಗುಣಾನಂ। ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಯಂ ಲೋಕೇ ಮಹನ್ತಂ ತಂ ಏಕಂಯೇವ ಹೋತಿ। ಪಥವೀ, ಮಹಾರಾಜ, ಮಹನ್ತಾ, ಸಾ ಏಕಾಯೇವ; ಸಾಗರೋ ಮಹನ್ತೋ, ಸೋ ಏಕೋಯೇವ; ಸಿನೇರು ಗಿರಿರಾಜಾ ಮಹನ್ತೋ, ಸೋ ಏಕೋಯೇವ; ಆಕಾಸೋ ಮಹನ್ತೋ, ಸೋ ಏಕೋಯೇವ; ಸಕ್ಕೋ ಮಹನ್ತೋ, ಸೋ ಏಕೋಯೇವ; ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಮಹನ್ತೋ, ಸೋ ಏಕೋಯೇವ; ತಥಾಗತೋ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಮಹನ್ತೋ, ಸೋ ಏಕೋಯೇವ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ। ಯತ್ಥ ತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ತತ್ಥ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಓಕಾಸೋ ನ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ, ಮಹಾರಾಜ, ತಥಾಗತೋ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಏಕೋಯೇವ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ।
‘‘Apica, mahārāja, buddhānaṃ bhagavantānaṃ sabhāvapakati esā yaṃ ekoyeva buddho loke uppajjati. Kasmā kāraṇā? Mahantattā sabbaññubuddhaguṇānaṃ. Aññampi, mahārāja, yaṃ loke mahantaṃ taṃ ekaṃyeva hoti. Pathavī, mahārāja, mahantā, sā ekāyeva; sāgaro mahanto, so ekoyeva; sineru girirājā mahanto, so ekoyeva; ākāso mahanto, so ekoyeva; sakko mahanto, so ekoyeva; mahābrahmā mahanto, so ekoyeva; tathāgato arahaṃ sammāsambuddho mahanto, so ekoyeva lokasmiṃ. Yattha te uppajjanti tattha aññesaṃ okāso na hoti. Tasmā, mahārāja, tathāgato arahaṃ sammāsambuddho ekoyeva loke uppajjatī’’ti.
‘‘ಸುಕಥಿತೋ, ಭನ್ತೇ ನಾಗಸೇನ, ಪಞ್ಹೋ ಓಪಮ್ಮೇಹಿ ಕಾರಣೇಹೀ’’ತಿ (ಮಿ॰ ಪ॰ ೫.೧.೧)।
‘‘Sukathito, bhante nāgasena, pañho opammehi kāraṇehī’’ti (mi. pa. 5.1.1).
ಏಕಿಸ್ಸಾ ಲೋಕಧಾತುಯಾತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಚಕ್ಕವಾಳೇ। ಹೇಟ್ಠಾ ಇಮಿನಾವ ಪದೇನ ದಸ ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸಾನಿ ಗಹಿತಾನಿ। ತಾನಿಪಿ ಏಕಚಕ್ಕವಾಳೇನೇವ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತುಂ ವಟ್ಟನ್ತಿ। ಬುದ್ಧಾ ಹಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಚಕ್ಕವಾಳೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ; ಉಪ್ಪಜ್ಜನಟ್ಠಾನೇ ಪನ ವಾರಿತೇ ಇತೋ ಅಞ್ಞೇಸು ಚಕ್ಕವಾಳೇಸು ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ವಾರಿತಮೇವ ಹೋತಿ। ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಚಕ್ಕರತನಪಾತುಭಾವತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಪುಬ್ಬಂ, ತಸ್ಸೇವ ಅನ್ತರಧಾನತೋ ಪಚ್ಛಾ ಚರಿಮಂ। ತತ್ಥ ದ್ವಿಧಾ ಚಕ್ಕರತನಸ್ಸ ಅನ್ತರಧಾನಂ ಹೋತಿ – ಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ ಕಾಲಕಿರಿಯಾಯ ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ವಾ। ಅನ್ತರಧಾಯಮಾನಞ್ಚ ಪನ ತಂ ಕಾಲಕಿರಿಯತೋ ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜತೋ ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ। ತತೋ ಪರಂ ಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ ಪಾತುಭಾವೋ ಅವಾರಿತೋ। ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಏಕಚಕ್ಕವಾಳೇ ದ್ವೇ ಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ? ವಿವಾದುಪಚ್ಛೇದತೋ ಅನಚ್ಛರಿಯಭಾವತೋ ಚಕ್ಕರತನಸ್ಸ ಮಹಾನುಭಾವತೋ ಚ। ದ್ವೀಸು ಹಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೇಸು ‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಾಜಾ ಮಹನ್ತೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ರಾಜಾ ಮಹನ್ತೋ’ತಿ ವಿವಾದೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ। ‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ದೀಪೇ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ದೀಪೇ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ’ತಿ ಚ ಅನಚ್ಛರಿಯೋ ಭವೇಯ್ಯ। ಯೋ ಚಾಯಂ ಚಕ್ಕರತನಸ್ಸ ದ್ವಿಸಹಸ್ಸದೀಪಪರಿವಾರೇಸು ಚತೂಸು ಮಹಾದೀಪೇಸು ಇಸ್ಸರಿಯಾನುಪ್ಪದಾನಸಮತ್ಥೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ, ಸೋ ಪರಿಹಾಯೇಯ್ಯ। ಇತಿ ವಿವಾದುಪಚ್ಛೇದತೋ ಅನಚ್ಛರಿಯಭಾವತೋ ಚಕ್ಕರತನಸ್ಸ ಮಹಾನುಭಾವತೋ ಚ ನ ಏಕಚಕ್ಕವಾಳೇ ದ್ವೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ।
Ekissālokadhātuyāti ekasmiṃ cakkavāḷe. Heṭṭhā imināva padena dasa cakkavāḷasahassāni gahitāni. Tānipi ekacakkavāḷeneva paricchindituṃ vaṭṭanti. Buddhā hi uppajjamānā imasmiṃyeva cakkavāḷe uppajjanti; uppajjanaṭṭhāne pana vārite ito aññesu cakkavāḷesu na uppajjantīti vāritameva hoti. Apubbaṃ acarimanti ettha cakkaratanapātubhāvato pubbe pubbaṃ, tasseva antaradhānato pacchā carimaṃ. Tattha dvidhā cakkaratanassa antaradhānaṃ hoti – cakkavattino kālakiriyāya vā pabbajjāya vā. Antaradhāyamānañca pana taṃ kālakiriyato vā pabbajjato vā sattame divase antaradhāyati. Tato paraṃ cakkavattino pātubhāvo avārito. Kasmā pana ekacakkavāḷe dve cakkavattino nuppajjantīti? Vivādupacchedato anacchariyabhāvato cakkaratanassa mahānubhāvato ca. Dvīsu hi uppajjantesu ‘amhākaṃ rājā mahanto, amhākaṃ rājā mahanto’ti vivādo uppajjeyya. ‘Ekasmiṃ dīpe cakkavattī, ekasmiṃ dīpe cakkavattī’ti ca anacchariyo bhaveyya. Yo cāyaṃ cakkaratanassa dvisahassadīpaparivāresu catūsu mahādīpesu issariyānuppadānasamattho mahānubhāvo, so parihāyeyya. Iti vivādupacchedato anacchariyabhāvato cakkaratanassa mahānubhāvato ca na ekacakkavāḷe dve uppajjanti.
ಯಂ ಇತ್ಥೋ ಅರಹಂ ಅಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ಏತ್ಥ ತಿಟ್ಠತು ತಾವ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಗುಣೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಲೋಕತ್ತಾರಣಸಮತ್ಥೋ ಬುದ್ಧಭಾವೋ, ಪಣಿಧಾನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ನ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ।
Yaṃ ittho arahaṃ assa sammāsambuddhoti ettha tiṭṭhatu tāva sabbaññuguṇe nibbattetvā lokattāraṇasamattho buddhabhāvo, paṇidhānamattampi itthiyā na sampajjati.
‘‘ಮನುಸ್ಸತ್ತಂ ಲಿಙ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಹೇತು ಸತ್ಥಾರದಸ್ಸನಂ।
‘‘Manussattaṃ liṅgasampatti, hetu satthāradassanaṃ;
ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಗುಣಸಮ್ಪತ್ತಿ, ಅಧಿಕಾರೋ ಚ ಛನ್ದತಾ।
Pabbajjā guṇasampatti, adhikāro ca chandatā;
ಅಟ್ಠಧಮ್ಮಸಮೋಧಾನಾ, ಅಭಿನೀಹಾರೋ ಸಮಿಜ್ಝತೀ’’ತಿ॥ (ಬು॰ ವಂ॰ ೨.೫೯)।
Aṭṭhadhammasamodhānā, abhinīhāro samijjhatī’’ti. (bu. vaṃ. 2.59);
ಇಮಾನಿ ಹಿ ಪಣಿಧಾನಸಮ್ಪತ್ತಿಕಾರಣಾನಿ। ಇತಿ ಪಣಿಧಾನಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪಾದೇತುಂ ಅಸಮತ್ಥಾಯ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕುತೋ ಬುದ್ಧಭಾವೋತಿ ‘‘ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ, ಅನವಕಾಸೋ ಯಂ ಇತ್ಥೀ ಅರಹಂ ಅಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಬ್ಬಾಕಾರಪರಿಪೂರೋ ವಾ ಪುಞ್ಞುಸ್ಸಯೋ ಸಬ್ಬಾಕಾರಪರಿಪೂರಮೇವ ಅತ್ತಭಾವಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತೀತಿ ಪುರಿಸೋವ ಅರಹಂ ಹೋತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ।
Imāni hi paṇidhānasampattikāraṇāni. Iti paṇidhānampi sampādetuṃ asamatthāya itthiyā kuto buddhabhāvoti ‘‘aṭṭhānametaṃ, anavakāso yaṃ itthī arahaṃ assa sammāsambuddho’’ti vuttaṃ. Sabbākāraparipūro vā puññussayo sabbākāraparipūrameva attabhāvaṃ nibbattetīti purisova arahaṃ hoti sammāsambuddho.
ಯಂ ಇತ್ಥೀ ರಾಜಾ ಅಸ್ಸ ಚಕ್ಕವತ್ತೀತಿಆದೀಸುಪಿ ಯಸ್ಮಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕೋಸೋಹಿತವತ್ಥಗುಯ್ಹಾದೀನಂ ಅಭಾವೇನ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ನ ಪರಿಪೂರೇನ್ತಿ, ಇತ್ಥಿರತನಭಾವೇನ ಸತ್ತರತನಸಮಙ್ಗಿತಾ ನ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸಬ್ಬಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಚ ಅಧಿಕೋ ಅತ್ತಭಾವೋ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ ಅನವಕಾಸೋ ಯಂ ಇತ್ಥೀ ರಾಜಾ ಅಸ್ಸ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯಸ್ಮಾ ಚ ಸಕ್ಕತ್ತಾದೀನಿಪಿ ತೀಣಿ ಠಾನಾನಿ ಉತ್ತಮಾನಿ, ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಞ್ಚ ಹೀನಂ , ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸಾ ಸಕ್ಕತ್ತಾದೀನಿಪಿ ಪಟಿಸಿದ್ಧಾನಿ। ನನು ಚ ಯಥಾ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಂ ಏವಂ ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಮ್ಪಿ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಯಂ ಪುರಿಸೋ ಬ್ರಹ್ಮತ್ತಂ ಕಾರೇಯ್ಯ – ಠಾನಮೇತಂ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿಪಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾತಿ? ನೋ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ಕಸ್ಮಾ? ಇಧ ಪುರಿಸಸ್ಸ ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತನತೋ। ಬ್ರಹ್ಮತ್ತನ್ತಿ ಹಿ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮತ್ತಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ಇತ್ಥೀ ಚ ಇಧ ಝಾನಂ ಭಾವೇತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಪಾರಿಸಜ್ಜಾನಂ ಸಹಬ್ಯತಂ ಉಪಪಜ್ಜತಿ, ನ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾನಂ। ಪುರಿಸೋ ಪನ ತತ್ಥ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ಸಮಾನೇಪಿ ಚೇತ್ಥ ಉಭಯಲಿಙ್ಗಾಭಾವೇ ಪುರಿಸಸಣ್ಠಾನಾವ ಬ್ರಹ್ಮಾನೋ, ನ ಇತ್ಥಿಸಣ್ಠಾನಾ। ತಸ್ಮಾ ಸುವುತ್ತಮೇವೇತಂ।
Yaṃitthī rājā assa cakkavattītiādīsupi yasmā itthiyā kosohitavatthaguyhādīnaṃ abhāvena lakkhaṇāni na paripūrenti, itthiratanabhāvena sattaratanasamaṅgitā na sampajjati, sabbamanussehi ca adhiko attabhāvo na hoti, tasmā ‘‘aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ itthī rājā assa cakkavattī’’ti vuttaṃ. Yasmā ca sakkattādīnipi tīṇi ṭhānāni uttamāni, itthiliṅgañca hīnaṃ , tasmā tassā sakkattādīnipi paṭisiddhāni. Nanu ca yathā itthiliṅgaṃ evaṃ purisaliṅgampi brahmaloke natthi, tasmā ‘‘yaṃ puriso brahmattaṃ kāreyya – ṭhānametaṃ vijjatī’’tipi na vattabbaṃ siyāti? No na vattabbaṃ. Kasmā? Idha purisassa tattha nibbattanato. Brahmattanti hi mahābrahmattaṃ adhippetaṃ. Itthī ca idha jhānaṃ bhāvetvā kālaṃ katvā brahmapārisajjānaṃ sahabyataṃ upapajjati, na mahābrahmānaṃ. Puriso pana tattha na uppajjatīti na vattabbo. Samānepi cettha ubhayaliṅgābhāve purisasaṇṭhānāva brahmāno, na itthisaṇṭhānā. Tasmā suvuttamevetaṃ.
ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಸ್ಸಾತಿಆದೀಸು ಯಥಾ ನಿಮ್ಬಬೀಜಕೋಸಾತಕೀಬೀಜಾದೀನಿ ಮಧುರಂ ಫಲಂ ನ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ್ತಿ, ಅಸಾತಂ ಅಮಧುರಮೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ್ತಿ, ಏವಂ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದೀನಿ ಮಧುರಂ ವಿಪಾಕಂ ನ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ್ತಿ, ಅಮಧುರಮೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ್ತಿ। ಯಥಾ ಚ ಉಚ್ಛುಬೀಜಸಾಲಿಬೀಜಾದೀನಿ ಮಧುರಂ ಸಾಧುರಸಮೇವ ಫಲಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ್ತಿ, ನ ಅಸಾತಂ ಕಟುಕಂ, ಏವಂ ಕಾಯಸುಚರಿತಾದೀನಿ ಮಧುರಮೇವ ವಿಪಾಕಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ್ತಿ, ನ ಅಮಧುರಂ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –
Kāyaduccaritassātiādīsu yathā nimbabījakosātakībījādīni madhuraṃ phalaṃ na nibbattenti, asātaṃ amadhurameva nibbattenti, evaṃ kāyaduccaritādīni madhuraṃ vipākaṃ na nibbattenti, amadhurameva nibbattenti. Yathā ca ucchubījasālibījādīni madhuraṃ sādhurasameva phalaṃ nibbattenti, na asātaṃ kaṭukaṃ, evaṃ kāyasucaritādīni madhurameva vipākaṃ nibbattenti, na amadhuraṃ. Vuttampi cetaṃ –
‘‘ಯಾದಿಸಂ ವಪತೇ ಬೀಜಂ, ತಾದಿಸಂ ಹರತೇ ಫಲಂ।
‘‘Yādisaṃ vapate bījaṃ, tādisaṃ harate phalaṃ;
ಕಲ್ಯಾಣಕಾರೀ ಕಲ್ಯಾಣಂ, ಪಾಪಕಾರೀ ಚ ಪಾಪಕನ್ತಿ॥ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೫೬)।
Kalyāṇakārī kalyāṇaṃ, pāpakārī ca pāpakanti. (saṃ. ni. 1.256);
ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ ಅನವಕಾಸೋ, ಯಂ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।
Tasmā ‘‘aṭṭhānametaṃ anavakāso, yaṃ kāyaduccaritassā’’tiādi vuttaṃ.
ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಸಮಙ್ಗೀತಿಆದೀಸು ಸಮಙ್ಗೀತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಾ ಸಮಙ್ಗಿತಾ – ಆಯೂಹನಸಮಙ್ಗಿತಾ, ಚೇತನಾಸಮಙ್ಗಿತಾ, ಕಮ್ಮಸಮಙ್ಗಿತಾ, ವಿಪಾಕಸಮಙ್ಗಿತಾ, ಉಪಟ್ಠಾನಸಮಙ್ಗಿತಾತಿ। ತತ್ಥ ಕುಸಲಾಕುಸಲಕಮ್ಮಾಯೂಹನಕ್ಖಣೇ ‘ಆಯೂಹನಸಮಙ್ಗಿತಾ’ ವುಚ್ಚತಿ। ತಥಾ ‘ಚೇತನಾಸಮಙ್ಗಿತಾ’। ಯಾವ ಪನ ಅರಹತ್ತಂ ನ ಪಾಪುಣನ್ತಿ ತಾವ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸತ್ತಾ ಪುಬ್ಬೇ ಉಪಚಿತಂ ವಿಪಾಕಾರಹಂ ಕಮ್ಮಂ ಸನ್ಧಾಯ ಕಮ್ಮಸಮಙ್ಗಿನೋತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ – ಏಸಾ ‘ಕಮ್ಮಸಮಙ್ಗಿತಾ’। ‘ವಿಪಾಕಸಮಙ್ಗಿತಾ’ ಪನ ವಿಪಾಕಕ್ಖಣೇಯೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಯಾವ ಪನ ಸತ್ತಾ ಅರಹತ್ತಂ ನ ಪಾಪುಣನ್ತಿ ತಾವ ತೇಸಂ ತತೋ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ನಿರಯೇ ತಾವ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾನಂ ಅಗ್ಗಿಜಾಲಲೋಹಕುಮ್ಭೀಆದೀಹಿ ಉಪಟ್ಠಾನಾಕಾರೇಹಿ ನಿರಯೋ, ಗಬ್ಭಸೇಯ್ಯಕತ್ತಂ ಆಪಜ್ಜಮಾನಾನಂ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿ, ದೇವೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾನಂ ಕಪ್ಪರುಕ್ಖವಿಮಾನಾದೀಹಿ ಉಪಟ್ಠಾನಾಕಾರೇಹಿ ದೇವಲೋಕೋತಿ ಏವಂ ಉಪಪತ್ತಿನಿಮಿತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಾತಿ। ಇತಿ ನೇಸಂ ಇಮಿನಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿನಿಮಿತ್ತೂಪಟ್ಠಾನೇನ ಅಪರಿಮುತ್ತತ್ತಾ ‘ಉಪಟ್ಠಾನಸಮಙ್ಗಿತಾ’ ನಾಮ। ಸಾವ ಚಲತಿ, ಸೇಸಾ ನಿಚ್ಚಲಾ। ನಿರಯೇ ಹಿ ಉಪಟ್ಠಿತೇಪಿ ದೇವಲೋಕೋ ಉಪಟ್ಠಾತಿ; ದೇವಲೋಕೇ ಉಪಟ್ಠಿತೇಪಿ ನಿರಯೋ ಉಪಟ್ಠಾತಿ; ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ಉಪಟ್ಠಿತೇಪಿ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿ ಉಪಟ್ಠಾತಿ; ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಯಾ ಚ ಉಪಟ್ಠಿತಾಯಪಿ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೋ ಉಪಟ್ಠಾತಿಯೇವ।
Kāyaduccaritasamaṅgītiādīsu samaṅgīti pañcavidhā samaṅgitā – āyūhanasamaṅgitā, cetanāsamaṅgitā, kammasamaṅgitā, vipākasamaṅgitā, upaṭṭhānasamaṅgitāti. Tattha kusalākusalakammāyūhanakkhaṇe ‘āyūhanasamaṅgitā’ vuccati. Tathā ‘cetanāsamaṅgitā’. Yāva pana arahattaṃ na pāpuṇanti tāva sabbepi sattā pubbe upacitaṃ vipākārahaṃ kammaṃ sandhāya kammasamaṅginoti vuccanti – esā ‘kammasamaṅgitā’. ‘Vipākasamaṅgitā’ pana vipākakkhaṇeyeva veditabbā. Yāva pana sattā arahattaṃ na pāpuṇanti tāva tesaṃ tato tato cavitvā niraye tāva uppajjamānānaṃ aggijālalohakumbhīādīhi upaṭṭhānākārehi nirayo, gabbhaseyyakattaṃ āpajjamānānaṃ mātukucchi, devesu uppajjamānānaṃ kapparukkhavimānādīhi upaṭṭhānākārehi devalokoti evaṃ upapattinimittaṃ upaṭṭhāti. Iti nesaṃ iminā uppattinimittūpaṭṭhānena aparimuttattā ‘upaṭṭhānasamaṅgitā’ nāma. Sāva calati, sesā niccalā. Niraye hi upaṭṭhitepi devaloko upaṭṭhāti; devaloke upaṭṭhitepi nirayo upaṭṭhāti; manussaloke upaṭṭhitepi tiracchānayoni upaṭṭhāti; tiracchānayoniyā ca upaṭṭhitāyapi manussaloko upaṭṭhātiyeva.
ತತ್ರಿದಂ ವತ್ಥು – ಸೋಣಗಿರಿಪಾದೇ ಕಿರ ಅಚೇಲವಿಹಾರೇ ಸೋಣತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ಏಕೋ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ। ತಸ್ಸ ಪಿತಾ ಸುನಖವಾಜಿಕೋ ನಾಮ ಲುದ್ದಕೋ ಅಹೋಸಿ। ಥೇರೋ ತಂ ಪಟಿಬಾಹನ್ತೋಪಿ ಸಂವರೇ ಠಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ‘ಮಾ ನಸ್ಸಿ ವರಾಕೋ’ತಿ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಅಕಾಮಕಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಗಿಲಾನಸೇಯ್ಯಾಯ ನಿಪನ್ನಸ್ಸ ನಿರಯೋ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ। ಸೋಣಗಿರಿಪಾದತೋ ಮಹನ್ತಾ ಮಹನ್ತಾ ಸುನಖಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಖಾದಿತುಕಾಮಾ ವಿಯ ಸಮ್ಪರಿವಾರೇಸುಂ। ಸೋ ಮಹಾಭಯಭೀತೋ ‘‘ವಾರೇಹಿ, ತಾತ ಸೋಣ! ವಾರೇಹಿ, ತಾತ ಸೋಣಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಕಿಂ ಮಹಾಥೇರಾ’’ತಿ? ‘‘ನ ಪಸ್ಸಸಿ, ತಾತಾ’’ತಿ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ಸೋಣತ್ಥೇರೋ ‘ಕಥಞ್ಹಿ ನಾಮ ಮಾದಿಸಸ್ಸ ಪಿತಾ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ, ಪತಿಟ್ಠಾಹಮಸ್ಸ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಸಾಮಣೇರೇಹಿ ನಾನಾಪುಪ್ಫಾನಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣಬೋಧಿಯಙ್ಗಣೇಸು ಮಾಲಾಸನ್ಥಾರಪೂಜಞ್ಚ ಆಸನಪೂಜಞ್ಚ ಕಾರೇತ್ವಾ ಪಿತರಂ ಮಞ್ಚೇನ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣಂ ಹರಿತ್ವಾ ಮಞ್ಚೇ ನಿಪಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ, ಮಹಾಥೇರ, ಪೂಜಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅತ್ಥಾಯ ಕತಾ; ‘ಅಯಂ ಮೇ, ಭಗವಾ, ದುಗ್ಗತಪಣ್ಣಾಕಾರೋ’ತಿ ವತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ಮಹಾಥೇರೋ ಪೂಜಂ ದಿಸ್ವಾ ತಥಾಕರೋನ್ತೋ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇಸಿ। ತಾವದೇವಸ್ಸ ದೇವಲೋಕೋ ಉಪಟ್ಠಾಸಿ, ನನ್ದವನಚಿತ್ತಲತಾವನಮಿಸ್ಸಕವನಫಾರುಸಕವನವಿಮಾನಾನಿ ಚೇವ ದೇವನಾಟಕಾನಿ ಚ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಠಿತಾನಿ ವಿಯ ಅಹೇಸುಂ। ಸೋ ‘‘ಅಪೇಥ, ಸೋಣ! ಅಪೇಥ, ಸೋಣಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಕಿಮಿದಂ, ಮಹಾಥೇರಾ’’ತಿ? ‘‘ಏತಾ ತೇ, ತಾತ, ಮಾತರೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ। ‘ಥೇರೋ ಸಗ್ಗೋ ಉಪಟ್ಠಿತೋ ಮಹಾಥೇರಸ್ಸಾ’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ । ಏವಂ ಉಪಟ್ಠಾನಸಮಙ್ಗಿತಾ ಚಲತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಏತಾಸು ಸಮಙ್ಗಿತಾಸು ಇಧ ಆಯೂಹನಚೇತನಾಕಮ್ಮಸಮಙ್ಗಿತಾವಸೇನ ‘‘ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಸಮಙ್ಗೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ।
Tatridaṃ vatthu – soṇagiripāde kira acelavihāre soṇatthero nāma eko dhammakathiko. Tassa pitā sunakhavājiko nāma luddako ahosi. Thero taṃ paṭibāhantopi saṃvare ṭhapetuṃ asakkonto ‘mā nassi varāko’ti mahallakakāle akāmakaṃ pabbājesi. Tassa gilānaseyyāya nipannassa nirayo upaṭṭhāsi. Soṇagiripādato mahantā mahantā sunakhā āgantvā khāditukāmā viya samparivāresuṃ. So mahābhayabhīto ‘‘vārehi, tāta soṇa! Vārehi, tāta soṇā’’ti āha. ‘‘Kiṃ mahātherā’’ti? ‘‘Na passasi, tātā’’ti taṃ pavattiṃ ācikkhi. Soṇatthero ‘kathañhi nāma mādisassa pitā niraye nibbattissati, patiṭṭhāhamassa bhavissāmī’ti sāmaṇerehi nānāpupphāni āharāpetvā cetiyaṅgaṇabodhiyaṅgaṇesu mālāsanthārapūjañca āsanapūjañca kāretvā pitaraṃ mañcena cetiyaṅgaṇaṃ haritvā mañce nipajjāpetvā ‘‘ayaṃ me, mahāthera, pūjā tumhākaṃ atthāya katā; ‘ayaṃ me, bhagavā, duggatapaṇṇākāro’ti vatvā bhagavantaṃ vanditvā cittaṃ pasādehī’’ti āha. So mahāthero pūjaṃ disvā tathākaronto cittaṃ pasādesi. Tāvadevassa devaloko upaṭṭhāsi, nandavanacittalatāvanamissakavanaphārusakavanavimānāni ceva devanāṭakāni ca parivāretvā ṭhitāni viya ahesuṃ. So ‘‘apetha, soṇa! Apetha, soṇā’’ti āha. ‘‘Kimidaṃ, mahātherā’’ti? ‘‘Etā te, tāta, mātaro āgacchantī’’ti. ‘Thero saggo upaṭṭhito mahātherassā’ti cintesi . Evaṃ upaṭṭhānasamaṅgitā calatīti veditabbā. Etāsu samaṅgitāsu idha āyūhanacetanākammasamaṅgitāvasena ‘‘kāyaduccaritasamaṅgī’’tiādi vuttaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
ಪಠಮಬಲನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ।
Paṭhamabalaniddesavaṇṇanā.
ದುತಿಯಬಲನಿದ್ದೇಸೋ
Dutiyabalaniddeso
೮೧೦. ದುತಿಯಬಲನಿದ್ದೇಸೇ ಗತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಳ್ಹಾನೀತಿ ಗತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪಟಿಬಾಹಿತಾನಿ ನಿವಾರಿತಾನಿ ಪಟಿಸೇಧಿತಾನಿ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಗತಿಸಮ್ಪತ್ತೀತಿ ಸಮ್ಪನ್ನಾ ಗತಿ ದೇವಲೋಕೋ ಚ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೋ ಚ। ಗತಿವಿಪತ್ತೀತಿ ವಿಪನ್ನಾ ಗತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಅಪಾಯಾ। ಉಪಧಿಸಮ್ಪತ್ತೀತಿ ಅತ್ತಭಾವಸಮಿದ್ಧಿ। ಉಪಧಿವಿಪತ್ತೀತಿ ಹೀನಅತ್ತಭಾವತಾ। ಕಾಲಸಮ್ಪತ್ತೀತಿ ಸುರಾಜಸುಮನುಸ್ಸಕಾಲಸಙ್ಖಾತೋ ಸಮ್ಪನ್ನಕಾಲೋ। ಕಾಲವಿಪತ್ತೀತಿ ದುರಾಜದುಮನುಸ್ಸಕಾಲಸಙ್ಖಾತೋ ವಿಪನ್ನಕಾಲೋ। ಪಯೋಗಸಮ್ಪತ್ತೀತಿ ಸಮ್ಮಾಪಯೋಗೋ। ಪಯೋಗವಿಪತ್ತೀತಿ ಮಿಚ್ಛಾಪಯೋಗೋ।
810. Dutiyabalaniddese gatisampattipaṭibāḷhānīti gatisampattiyā paṭibāhitāni nivāritāni paṭisedhitāni. Sesapadesupi eseva nayo. Ettha ca gatisampattīti sampannā gati devaloko ca manussaloko ca. Gativipattīti vipannā gati cattāro apāyā. Upadhisampattīti attabhāvasamiddhi. Upadhivipattīti hīnaattabhāvatā. Kālasampattīti surājasumanussakālasaṅkhāto sampannakālo. Kālavipattīti durājadumanussakālasaṅkhāto vipannakālo. Payogasampattīti sammāpayogo. Payogavipattīti micchāpayogo.
ತತ್ಥ ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ಬಹೂನಿ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತಾನಿ ಗತಿವಿಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ವಿಪಚ್ಚೇಯ್ಯುಂ। ಸೋ ಪನ ಏಕೇನ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮೇನ ಗತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ದೇವೇಸು ವಾ ಮನುಸ್ಸೇಸು ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ತಾದಿಸೇ ಚ ಠಾನೇ ಅಕುಸಲಸ್ಸ ವಾರೋ ನತ್ಥಿ, ಏಕನ್ತಂ ಕುಸಲಸ್ಸೇವ ವಾರೋತಿ। ಏವಮಸ್ಸ ತಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಗತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಳ್ಹಾನಿ ನ ವಿಪಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Tattha ekaccassa bahūni pāpakammāni honti. Tāni gativipattiyaṃ ṭhitassa vipacceyyuṃ. So pana ekena kalyāṇakammena gatisampattiyaṃ devesu vā manussesu vā nibbatto. Tādise ca ṭhāne akusalassa vāro natthi, ekantaṃ kusalasseva vāroti. Evamassa tāni kammāni gatisampattipaṭibāḷhāni na vipaccantīti pajānāti.
ಅಪರಸ್ಸಾಪಿ ಬಹೂನಿ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತಾನಿ ಉಪಧಿವಿಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ವಿಪಚ್ಚೇಯ್ಯುಂ। ಸೋ ಪನ ಏಕೇನ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮೇನ ಉಪಧಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತೋ ಸುಸಣ್ಠಿತಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗೋ ಅಭಿರೂಪೋ ದಸ್ಸನೀಯೋ ಬ್ರಹ್ಮವಚ್ಛಸದಿಸೋ। ಸಚೇಪಿ ದಾಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ದಾಸಜಾತೋ ಹೋತಿ ‘ಏವರೂಪೋ ಅತ್ತಭಾವೋ ಕಿಲಿಟ್ಠಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಾನುಚ್ಛವಿಕೋ’ತಿ ಹತ್ಥಿಮೇಣ್ಡಅಸ್ಸಬನ್ಧಕಗೋಪಾಲಕಕಮ್ಮಾದೀನಿ ತಂ ನ ಕಾರೇನ್ತಿ; ಸುಖುಮವತ್ಥಾನಿ ನಿವಾಸಾಪೇತ್ವಾ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಟ್ಠಾನಾದೀಸು ಠಪೇನ್ತಿ। ಸಚೇ ಇತ್ಥೀ ಹೋತಿ, ಹತ್ಥಿಭತ್ತಪಚನಾದೀನಿ ನ ಕಾರೇನ್ತಿ; ವತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರಂ ದತ್ವಾ ಸಯನಪಾಲಿಕಂ ವಾ ನಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಸೋಮದೇವಿ ವಿಯ ವಲ್ಲಭಟ್ಠಾನೇ ವಾ ಠಪೇನ್ತಿ। ಭಾತಿಕರಾಜಕಾಲೇ ಕಿರ ಗೋಮಂಸಖಾದಕೇ ಬಹುಜನೇ ಗಹೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ದಸ್ಸೇಸುಂ। ತೇ ‘ದಣ್ಡಂ ದಾತುಂ ಸಕ್ಕೋಥಾ’ತಿ ಪುಟ್ಠಾ ‘ನ ಸಕ್ಕೋಮಾ’ತಿ ವದಿಂಸು। ಅಥ ನೇ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಸೋಧಕೇ ಅಕಂಸು। ತೇಸಂ ಏಕಾ ಧೀತಾ ಅಭಿರೂಪಾ ದಸ್ಸನೀಯಾ ಪಾಸಾದಿಕಾ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ರಾಜಾ ಅನ್ತೇಪುರಂ ಅಭಿನೇತ್ವಾ ವಲ್ಲಭಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ। ಸೇಸಞಾತಕಾಪಿ ತಸ್ಸಾ ಆನುಭಾವೇನ ಸುಖಂ ಜೀವಿಂಸು। ತಾದಿಸಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಅತ್ತಭಾವೇ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಿಪಿ ವಿಪಾಕಂ ದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ಏವಂ ಉಪಧಿಸಮ್ಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಳ್ಹಾನಿ ನ ವಿಪಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Aparassāpi bahūni pāpakammāni honti. Tāni upadhivipattiyaṃ ṭhitassa vipacceyyuṃ. So pana ekena kalyāṇakammena upadhisampattiyaṃ ṭhito susaṇṭhitaṅgapaccaṅgo abhirūpo dassanīyo brahmavacchasadiso. Sacepi dāsiyā kucchismiṃ dāsajāto hoti ‘evarūpo attabhāvo kiliṭṭhakammassa nānucchaviko’ti hatthimeṇḍaassabandhakagopālakakammādīni taṃ na kārenti; sukhumavatthāni nivāsāpetvā bhaṇḍāgārikaṭṭhānādīsu ṭhapenti. Sace itthī hoti, hatthibhattapacanādīni na kārenti; vatthālaṅkāraṃ datvā sayanapālikaṃ vā naṃ karonti, somadevi viya vallabhaṭṭhāne vā ṭhapenti. Bhātikarājakāle kira gomaṃsakhādake bahujane gahetvā rañño dassesuṃ. Te ‘daṇḍaṃ dātuṃ sakkothā’ti puṭṭhā ‘na sakkomā’ti vadiṃsu. Atha ne rājaṅgaṇe sodhake akaṃsu. Tesaṃ ekā dhītā abhirūpā dassanīyā pāsādikā. Taṃ disvā rājā antepuraṃ abhinetvā vallabhaṭṭhāne ṭhapesi. Sesañātakāpi tassā ānubhāvena sukhaṃ jīviṃsu. Tādisasmiñhi attabhāve pāpakammānipi vipākaṃ dātuṃ na sakkonti. Evaṃ upadhisampattipaṭibāḷhāni na vipaccantīti pajānāti.
ಏಕಸ್ಸ ಬಹೂನಿ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತಾನಿ ಕಾಲವಿಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ವಿಪಚ್ಚೇಯ್ಯುಂ। ಸೋ ಪನ ಏಕೇನ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮೇನ ಪಠಮಕಪ್ಪಿಕಾನಂ ವಾ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಞ್ಞೋ ವಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ವಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿಸಮಯೇ ಸುರಾಜಸುಮನುಸ್ಸಕಾಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ತಾದಿಸೇ ಚ ಕಾಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಸ್ಸ ಅಕುಸಲಸ್ಸ ವಿಪಾಕಂ ದಾತುಂ ಓಕಾಸೋ ನತ್ಥಿ, ಏಕನ್ತಂ ಕುಸಲಸ್ಸೇವ ಓಕಾಸೋತಿ। ಏವಂ ಕಾಲಸಮ್ಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಳ್ಹಾನಿ ನ ವಿಪಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Ekassa bahūni pāpakammāni honti. Tāni kālavipattiyaṃ ṭhitassa vipacceyyuṃ. So pana ekena kalyāṇakammena paṭhamakappikānaṃ vā cakkavattirañño vā buddhānaṃ vā uppattisamaye surājasumanussakāle nibbatto. Tādise ca kāle nibbattassa akusalassa vipākaṃ dātuṃ okāso natthi, ekantaṃ kusalasseva okāsoti. Evaṃ kālasampattipaṭibāḷhāni na vipaccantīti pajānāti.
ಅಪರಸ್ಸಾಪಿ ಬಹೂನಿ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತಾನಿ ಪಯೋಗವಿಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ವಿಪಚ್ಚೇಯ್ಯುಂ। ಸೋ ಪನ ಏಕೇನ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮೇನ ಪಯೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀಹಿ ವಿರತೋ ಕಾಯವಚೀಮನೋಸುಚರಿತಾನಿ ಪೂರೇತಿ। ತಾದಿಸೇ ಠಾನೇ ಅಕುಸಲಸ್ಸ ವಿಪಚ್ಚನೋಕಾಸೋ ನತ್ಥಿ, ಏಕನ್ತಂ ಕುಸಲಸ್ಸೇವ ಓಕಾಸೋತಿ। ಏವಂ ಪಯೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಳ್ಹಾನಿ ನ ವಿಪಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Aparassāpi bahūni pāpakammāni honti. Tāni payogavipattiyaṃ ṭhitassa vipacceyyuṃ. So pana ekena kalyāṇakammena payogasampattiyaṃ ṭhito pāṇātipātādīhi virato kāyavacīmanosucaritāni pūreti. Tādise ṭhāne akusalassa vipaccanokāso natthi, ekantaṃ kusalasseva okāsoti. Evaṃ payogasampattipaṭibāḷhāni na vipaccantīti pajānāti.
ಅಪರಸ್ಸಾಪಿ ಬಹೂನಿ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತಾನಿ ಗತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ನ ವಿಪಚ್ಚೇಯ್ಯುಂ। ಸೋ ಪನೇಕೇನ ಪಾಪಕಮ್ಮೇನ ಗತಿವಿಪತ್ತಿಯಂಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ತತ್ಥಸ್ಸ ತಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ವಾರೇನ ವಾರೇನ ವಿಪಾಕಂ ದೇನ್ತಿ – ಕಾಲೇನ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾಪೇನ್ತಿ, ಕಾಲೇನ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಯಂ, ಕಾಲೇನ ಪೇತ್ತಿವಿಸಯೇ, ಕಾಲೇನ ಅಸುರಕಾಯೇ, ದೀಘೇನಾಪಿ ಅದ್ಧುನಾ ಅಪಾಯತೋ ಸೀಸಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತುಂ ನ ದೇನ್ತಿ। ಏವಂ ಗತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಹಿತತ್ತಾ ವಿಪಾಕಂ ದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾನಿ ಗತಿವಿಪತ್ತಿಂ ಆಗಮ್ಮ ವಿಪಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Aparassāpi bahūni pāpakammāni honti. Tāni gatisampattiyaṃ ṭhitassa na vipacceyyuṃ. So panekena pāpakammena gativipattiyaṃyeva nibbatto. Tatthassa tāni kammāni upagantvā vārena vārena vipākaṃ denti – kālena niraye nibbattāpenti, kālena tiracchānayoniyaṃ, kālena pettivisaye, kālena asurakāye, dīghenāpi addhunā apāyato sīsaṃ ukkhipituṃ na denti. Evaṃ gatisampattipaṭibāhitattā vipākaṃ dātuṃ asakkontāni gativipattiṃ āgamma vipaccantīti pajānāti.
ಅಪರಸ್ಸಾಪಿ ಬಹೂನಿ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತಾನಿ ಉಪಧಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ನ ವಿಪಚ್ಚೇಯ್ಯುಂ । ಸೋ ಪನ ಏಕೇನ ಪಾಪಕಮ್ಮೇನ ಉಪಧಿವಿಪತ್ತಿಯಂಯೇವ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ದುಬ್ಬಣ್ಣೋ ದುರೂಪೋ ದುಸ್ಸಣ್ಠಿತೋ ಬೀಭಚ್ಛೋ ಪಿಸಾಚಸದಿಸೋ। ಸೋ ಸಚೇ ದಾಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ದಾಸಜಾತೋ ‘ಇಮಾನಿ ಏತಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾನೀ’ತಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ನಂ ಕಿಲಿಟ್ಠಕಮ್ಮಾನಿ ಕಾರೇನ್ತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಪುಪ್ಫಛಡ್ಡಕಕಮ್ಮಂ ಉಪಾದಾಯ। ಸಚೇ ಇತ್ಥೀ ಹೋತಿ ‘ಇಮಾನಿ ಏತಿಸ್ಸಾ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾನೀ’ತಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ನಂ ಹತ್ಥಿಭತ್ತಪಚನಾದೀನಿ ಕಿಲಿಟ್ಠಕಮ್ಮಾನಿ ಕಾರೇನ್ತಿ। ಕುಲಗೇಹೇ ಜಾತಮ್ಪಿ ಬಲಿಂ ಸಾಧಯಮಾನಾ ರಾಜಪುರಿಸಾ ‘ಗೇಹದಾಸೀ’ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಕೋತಲವಾಪೀಗಾಮೇ ಮಹಾಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ಘರಣೀ ವಿಯ। ಏವಂ ಉಪಧಿಸಮ್ಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಹಿತತ್ತಾ ವಿಪಾಕಂ ದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾನಿ ಉಪಧಿವಿಪತ್ತಿಂ ಆಗಮ್ಮ ವಿಪಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Aparassāpi bahūni pāpakammāni honti. Tāni upadhisampattiyaṃ ṭhitassa na vipacceyyuṃ . So pana ekena pāpakammena upadhivipattiyaṃyeva patiṭṭhito dubbaṇṇo durūpo dussaṇṭhito bībhaccho pisācasadiso. So sace dāsiyā kucchiyaṃ dāsajāto ‘imāni etassa anucchavikānī’ti sabbāni naṃ kiliṭṭhakammāni kārenti antamaso pupphachaḍḍakakammaṃ upādāya. Sace itthī hoti ‘imāni etissā anucchavikānī’ti sabbāni naṃ hatthibhattapacanādīni kiliṭṭhakammāni kārenti. Kulagehe jātampi baliṃ sādhayamānā rājapurisā ‘gehadāsī’ti saññaṃ katvā bandhitvā gacchanti, kotalavāpīgāme mahākuṭumbikassa gharaṇī viya. Evaṃ upadhisampattipaṭibāhitattā vipākaṃ dātuṃ asakkontāni upadhivipattiṃ āgamma vipaccantīti pajānāti.
ಅಪರಸ್ಸಾಪಿ ಬಹೂನಿ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತಾನಿ ಕಾಲಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ನಿಬ್ಬಾತಸ್ಸ ನ ವಿಪಚ್ಚೇಯ್ಯುಂ। ಸೋ ಪನ ಏಕೇನ ಪಾಪಕಮ್ಮೇನ ಕಾಲವಿಪತ್ತಿಯಂ ದುರಾಜದುಮನುಸ್ಸಕಾಲೇ ಕಸಟೇ ನಿರೋಜೇ ದಸವಸ್ಸಾಯುಕಕಾಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಯದಾ ಪಞ್ಚ ಗೋರಸಾ ಪಚ್ಛಿಜ್ಜನ್ತಿ, ಕುದ್ರೂಸಕಂ ಅಗ್ಗಭೋಜನಂ ಹೋತಿ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಮಿಗಪಸುಸರಿಕ್ಖಜೀವಿಕೋ ಪನ ಹೋತಿ। ಏವರೂಪೇ ಕಾಲೇ ಕುಸಲಸ್ಸ ವಿಪಚ್ಚನೋಕಾಸೋ ನತ್ಥಿ, ಏಕನ್ತಂ ಅಕುಸಲಸ್ಸೇವ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಕಾಲಸಮ್ಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಹಿತತ್ತಾ ವಿಪಾಕಂ ದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾನಿ ಕಾಲವಿಪತ್ತಿಂ ಆಗಮ್ಮ ವಿಪಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Aparassāpi bahūni pāpakammāni honti. Tāni kālasampattiyaṃ nibbātassa na vipacceyyuṃ. So pana ekena pāpakammena kālavipattiyaṃ durājadumanussakāle kasaṭe niroje dasavassāyukakāle nibbatto, yadā pañca gorasā pacchijjanti, kudrūsakaṃ aggabhojanaṃ hoti. Kiñcāpi manussaloke nibbatto, migapasusarikkhajīviko pana hoti. Evarūpe kāle kusalassa vipaccanokāso natthi, ekantaṃ akusalasseva hoti. Evaṃ kālasampattipaṭibāhitattā vipākaṃ dātuṃ asakkontāni kālavipattiṃ āgamma vipaccantīti pajānāti.
ಅಪರಸ್ಸಾಪಿ ಬಹೂನಿ ಪಾಪಕಮ್ಮಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತಾನಿ ಪಯೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ನ ವಿಪಚ್ಚೇಯ್ಯುಂ। ಸೋ ಪನ ಪಯೋಗವಿಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಿ ದಸ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಾನಿ ಕರೋತಿ। ತಮೇನಂ ಸಹೋಡ್ಢಂ ಗಹೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ। ರಾಜಾ ಬಹೂಕಮ್ಮಕಾರಣಾನಿ ಕಾರೇತ್ವಾ ಘಾತಾಪೇತಿ। ಏವಂ ಪಯೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಹಿತತ್ತಾ ವಿಪಾಕಂ ದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾನಿ ಪಯೋಗವಿಪತ್ತಿಂ ಆಗಮ್ಮ ವಿಪಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ। ಏವಂ ಚತೂಹಿ ಸಮ್ಪತ್ತೀಹಿ ಪಟಿಬಾಹಿತಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ವಿಪಾಕಂ ಅದತ್ವಾ ಚತಸ್ಸೋ ವಿಪತ್ತಿಯೋ ಆಗಮ್ಮ ದೇತಿ।
Aparassāpi bahūni pāpakammāni honti. Tāni payogasampattiyaṃ ṭhitassa na vipacceyyuṃ. So pana payogavipattiyaṃ ṭhito pāṇātipātādīni dasa akusalakammāni karoti. Tamenaṃ sahoḍḍhaṃ gahetvā rañño dassenti. Rājā bahūkammakāraṇāni kāretvā ghātāpeti. Evaṃ payogasampattipaṭibāhitattā vipākaṃ dātuṃ asakkontāni payogavipattiṃ āgamma vipaccantīti pajānāti. Evaṃ catūhi sampattīhi paṭibāhitaṃ pāpakammaṃ vipākaṃ adatvā catasso vipattiyo āgamma deti.
ಯಥಾ ಹಿ ಕೋಚಿದೇವ ಪುರಿಸೋ ಕೇನಚಿದೇವ ಕಮ್ಮೇನ ರಾಜಾನಂ ಆರಾಧೇಯ್ಯ। ಅಥಸ್ಸ ರಾಜಾ ಠಾನನ್ತರಂ ದತ್ವಾ ಜನಪದಂ ದದೇಯ್ಯ। ಸೋ ತಂ ಸಮ್ಮಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಮಕ್ಕಟೇನ ಗಹಿತಭತ್ತಪುಟಂ ವಿಯ ಭಿನ್ದೇಯ್ಯ; ಯಸ್ಸ ಯಂ ಯಾನಂ ವಾ ವಾಹನಂ ವಾ ದಾಸಂ ವಾ ದಾಸಿಂ ವಾ ಆರಾಮಂ ವಾ ವತ್ಥುಂ ವಾ ಸಮ್ಪನ್ನರೂಪಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಸಬ್ಬಂ ಬಲಕ್ಕಾರೇನ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ। ಮನುಸ್ಸಾ ‘ರಾಜವಲ್ಲಭೋ’ತಿ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯುಂ। ಸೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ವಲ್ಲಭತರಸ್ಸ ರಾಜಮಹಾಮತ್ತಸ್ಸ ವಿರುಜ್ಝೇಯ್ಯ। ಸೋ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸುಪೋಥಿತಂ ಪೋಥಾಪೇತ್ವಾ ಭೂಮಿಂ ಪಿಟ್ಠಿಯಾ ಘಂಸಾಪೇನ್ತೋ ನಿಕ್ಕಡ್ಢಾಪೇತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘ಅಸುಕೋ ನಾಮ ತೇ , ದೇವ, ಜನಪದಂ ಭಿನ್ದತೀ’ತಿ ಗಣ್ಹಾಪೇಯ್ಯ। ರಾಜಾ ಬನ್ಧನಾಗಾರೇ ಬನ್ಧಾಪೇತ್ವಾ ‘ಅಸುಕೇನ ನಾಮ ಕಸ್ಸ ಕಿಂ ಅವಹಟ’ನ್ತಿ ನಗರೇ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಯ್ಯ। ಮನುಸ್ಸಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘ಮಯ್ಹಂ ಇದಂ ಗಹಿತಂ, ಮಯ್ಹಂ ಇದಂ ಗಹಿತ’ನ್ತಿ ವಿರವಸಹಸ್ಸಂ ಉಟ್ಠಾಪೇಯ್ಯುಂ। ರಾಜಾ ಭಿಯ್ಯೋಸೋ ಮತ್ತಾಯ ಕುದ್ಧೋ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇನ ತಂ ಬನ್ಧನಾಗಾರೇ ಕಿಲಮೇತ್ವಾ ಘಾತಾಪೇತ್ವಾ ‘ಗಚ್ಛಥ ನಂ ಸುಸಾನೇ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಸಙ್ಖಲಿಕಾ ಆಹರಥಾ’ತಿ ವದೇಯ್ಯ। ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
Yathā hi kocideva puriso kenacideva kammena rājānaṃ ārādheyya. Athassa rājā ṭhānantaraṃ datvā janapadaṃ dadeyya. So taṃ sammā paribhuñjituṃ asakkonto makkaṭena gahitabhattapuṭaṃ viya bhindeyya; yassa yaṃ yānaṃ vā vāhanaṃ vā dāsaṃ vā dāsiṃ vā ārāmaṃ vā vatthuṃ vā sampannarūpaṃ passati, sabbaṃ balakkārena gaṇheyya. Manussā ‘rājavallabho’ti kiñci vattuṃ na sakkuṇeyyuṃ. So aññassa vallabhatarassa rājamahāmattassa virujjheyya. So taṃ gahetvā supothitaṃ pothāpetvā bhūmiṃ piṭṭhiyā ghaṃsāpento nikkaḍḍhāpetvā rājānaṃ upasaṅkamitvā ‘asuko nāma te , deva, janapadaṃ bhindatī’ti gaṇhāpeyya. Rājā bandhanāgāre bandhāpetvā ‘asukena nāma kassa kiṃ avahaṭa’nti nagare bheriṃ carāpeyya. Manussā āgantvā ‘mayhaṃ idaṃ gahitaṃ, mayhaṃ idaṃ gahita’nti viravasahassaṃ uṭṭhāpeyyuṃ. Rājā bhiyyoso mattāya kuddho nānappakārena taṃ bandhanāgāre kilametvā ghātāpetvā ‘gacchatha naṃ susāne chaḍḍetvā saṅkhalikā āharathā’ti vadeyya. Evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.
ತಸ್ಸ ಹಿ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹಿ ಕೇನಚಿದೇವ ಕಮ್ಮೇನ ರಾಜಾನಂ ಆರಾಧೇತ್ವಾ ಠಾನನ್ತರಂ ಲದ್ಧಕಾಲೋ ವಿಯ ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸಾಪಿ ಕೇನಚಿದೇವ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಕಾಲೋ। ತಸ್ಮಿಂ ಜನಪದಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸನ್ತಕಂ ಗಣ್ಹನ್ತೇ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ತುಂ ಅವಿಸಹನಕಾಲೋ ವಿಯ ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೇ ಅಕುಸಲಸ್ಸ ವಿಪಚ್ಚನೋಕಾಸಂ ಅಲಭನಕಾಲೋ। ತಸ್ಸ ಏಕದಿವಸಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ರಾಜವಲ್ಲಭತರೇ ವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ತೇನ ಕುದ್ಧೇನ ನಂ ಪೋಥಾಪೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಬನ್ಧನಾಗಾರೇ ಬನ್ಧಾಪಿತಕಾಲೋ ವಿಯ ಇಮಸ್ಸ ಸಗ್ಗತೋ ಚವಿತ್ವಾ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಕಾಲೋ। ಮನುಸ್ಸಾನಂ ‘ಮಯ್ಹಂ ಇದಂ ಗಹಿತಂ, ಮಯ್ಹಂ ಇದಂ ಗಹಿತ’ನ್ತಿ ವಿರವಕಾಲೋ ವಿಯ ತಸ್ಮಿಂ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೇ ಸಬ್ಬಾಕುಸಲಕಮ್ಮಾನಂ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಗಹಣಕಾಲೋ। ಸುಸಾನೇ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಸಙ್ಖಲಿಕಾನಂ ಆಹರಣಕಾಲೋ ವಿಯ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಕಮ್ಮೇ ಖೀಣೇ ಇತರಸ್ಸ ಇತರಸ್ಸ ವಿಪಾಕೇನ ನಿರಯತೋ ಸೀಸಂ ಅನುಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಕಲಕಪ್ಪಂ ನಿರಯಮ್ಹಿ ಪಚ್ಚನಕಾಲೋ। ಕಪ್ಪಟ್ಠಿತಿಕಕಮ್ಮಞ್ಹಿ ಕತ್ವಾ ಏಕಕಪ್ಪಂ ನಿರಯಮ್ಹಿ ಪಚ್ಚನಕಸತ್ತಾ ನೇವ ಏಕೋ, ನ ದ್ವೇ, ನ ಸತಂ, ನ ಸಹಸ್ಸಂ। ಏವಂ ಪಚ್ಚನಕಸತ್ತಾ ಕಿರ ಗಣನಪಥಂ ವೀತಿವತ್ತಾ।
Tassa hi purisassa hi kenacideva kammena rājānaṃ ārādhetvā ṭhānantaraṃ laddhakālo viya puthujjanassāpi kenacideva puññakammena sagge nibbattakālo. Tasmiṃ janapadaṃ bhinditvā manussānaṃ santakaṃ gaṇhante kassaci kiñci vattuṃ avisahanakālo viya imasmimpi sagge nibbatte akusalassa vipaccanokāsaṃ alabhanakālo. Tassa ekadivasaṃ ekasmiṃ rājavallabhatare virajjhitvā tena kuddhena naṃ pothāpetvā rañño ārocetvā bandhanāgāre bandhāpitakālo viya imassa saggato cavitvā niraye nibbattakālo. Manussānaṃ ‘mayhaṃ idaṃ gahitaṃ, mayhaṃ idaṃ gahita’nti viravakālo viya tasmiṃ niraye nibbatte sabbākusalakammānaṃ sannipatitvā gahaṇakālo. Susāne chaḍḍetvā saṅkhalikānaṃ āharaṇakālo viya ekekasmiṃ kamme khīṇe itarassa itarassa vipākena nirayato sīsaṃ anukkhipitvā sakalakappaṃ nirayamhi paccanakālo. Kappaṭṭhitikakammañhi katvā ekakappaṃ nirayamhi paccanakasattā neva eko, na dve, na sataṃ, na sahassaṃ. Evaṃ paccanakasattā kira gaṇanapathaṃ vītivattā.
ಅತ್ಥೇಕಚ್ಚಾನಿ ಕಲ್ಯಾಣಾನಿ ಕಮ್ಮಸಮಾದಾನಾನಿ ಗತಿವಿಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಳ್ಹಾನಿ ನ ವಿಪಚ್ಚನ್ತೀತಿಆದೀಸುಪಿ ಏವಂ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಇಧೇಕಚ್ಚಸ್ಸ ಬಹೂನಿ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತಾನಿ ಗತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ವಿಪಚ್ಚೇಯುಂ। ಸೋ ಪನ ಏಕೇನ ಪಾಪಕಮ್ಮೇನ ಗತಿವಿಪತ್ತಿಯಂ ನಿರಯೇ ವಾ ಅಸುರಕಾಯೇ ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ತಾದಿಸೇ ಚ ಠಾನೇ ಕುಸಲಂ ವಿಪಾಕಂ ದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಏಕನ್ತಂ ಅಕುಸಲಮೇವ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ। ಏವಮಸ್ಸ ತಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಗತಿವಿಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಳ್ಹಾನಿ ನ ವಿಪಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Atthekaccāni kalyāṇāni kammasamādānāni gativipattipaṭibāḷhāni na vipaccantītiādīsupi evaṃ yojanā veditabbā. Idhekaccassa bahūni kalyāṇakammāni honti. Tāni gatisampattiyaṃ ṭhitassa vipacceyuṃ. So pana ekena pāpakammena gativipattiyaṃ niraye vā asurakāye vā nibbatto. Tādise ca ṭhāne kusalaṃ vipākaṃ dātuṃ na sakkoti, ekantaṃ akusalameva sakkotīti. Evamassa tāni kammāni gativipattipaṭibāḷhāni na vipaccantīti pajānāti.
ಅಪರಸ್ಸಾಪಿ ಬಹೂನಿ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತಾನಿ ಉಪಧಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ವಿಪಚ್ಚೇಯ್ಯುಂ। ಸೋ ಪನ ಏಕೇನ ಪಾಪಕಮ್ಮೇನ ಉಪಧಿವಿಪತ್ತಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ದುಬ್ಬಣ್ಣೋ ಹೋತಿ ಪಿಸಾಚಸದಿಸೋ। ಸೋ ಸಚೇಪಿ ರಾಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಪಿತುಅಚ್ಚಯೇನ ‘ಕಿಂ ಇಮಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಿರೀಕಸ್ಸ ರಜ್ಜೇನಾ’ತಿ ರಜ್ಜಂ ನ ಲಭತಿ। ಸೇನಾಪತಿಗೇಹಾದೀಸು ನಿಬ್ಬತ್ತೋಪಿ ಸೇನಾಪತಿಟ್ಠಾನಾದೀನಿ ನ ಲಭತಿ।
Aparassāpi bahūni kalyāṇakammāni honti. Tāni upadhisampattiyaṃ ṭhitassa vipacceyyuṃ. So pana ekena pāpakammena upadhivipattiyaṃ patiṭṭhito dubbaṇṇo hoti pisācasadiso. So sacepi rājakule nibbatto pituaccayena ‘kiṃ imassa nissirīkassa rajjenā’ti rajjaṃ na labhati. Senāpatigehādīsu nibbattopi senāpatiṭṭhānādīni na labhati.
ಇಮಸ್ಸ ಪನತ್ಥಸ್ಸಾವಿಭಾವತ್ಥಂ ದೀಪರಾಜವತ್ಥು ಕಥೇತಬ್ಬಂ – ರಾಜಾ ಕಿರ ಪುತ್ತೇ ಜಾತೇ ದೇವಿಯಾ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ವರಂ ಅದಾಸಿ। ಸಾ ವರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಪೇಸಿ। ಕುಮಾರೋ ಸತ್ತಟ್ಠವಸ್ಸಕಾಲೇವ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಕುಕ್ಕುಟೇ ಯುಜ್ಝಾಪೇಸಿ। ಏಕೋ ಕುಕ್ಕುಟೋ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಅಕ್ಖೀನಿ ಭಿನ್ದಿ। ಕುಮಾರಮಾತಾ ದೇವೀ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಪನ್ನರಸಸೋಳಸವಸ್ಸಕಾಲೇ ‘ರಜ್ಜಂ ವಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ದೇವ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಕುಮಾರಸ್ಸ ಜಾತಕಾಲೇ ವರೋ ದಿನ್ನೋ। ಮಯಾ ಸೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಪಿತೋ; ಇದಾನಿ ನಂ ಗಣ್ಹಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಾಧು, ದೇವಿ, ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ। ‘‘ಮಯಾ, ದೇವ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಲದ್ಧಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ । ಇದಾನಿ ಪನ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ವಾರೇಮೀ’’ತಿ। ‘‘ದೇವಿ, ತವ ಪುತ್ತೋ ಅಙ್ಗವಿಕಲೋ। ನ ಸಕ್ಕಾ ತಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ದಾತು’’ನ್ತಿ । ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಮಯ್ಹಂ ರುಚ್ಚನಕವರಂ ಅದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಕಸ್ಮಾ ವರಂ ಅದತ್ಥಾ’’ತಿ? ರಾಜಾ ಅತಿವಿಯ ನಿಪ್ಪೀಳಿಯಮಾನೋ ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ತುಯ್ಹಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಸಕಲಲಙ್ಕಾದೀಪೇ ರಜ್ಜಂ ದಾತುಂ; ನಾಗದೀಪೇ ಪನ ಛತ್ತಂ ಅಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ವಸತೂ’’ತಿ ನಾಗದೀಪಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸೋ ದೀಪರಾಜಾ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ। ಸಚೇ ಚಕ್ಖುವಿಕಲೋ ನಾಭವಿಸ್ಸಾ ತಿಯೋಜನಸತಿಕೇ ಸಕಲತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪೇ ಸಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಪರಿವಾರಂ ರಜ್ಜಂ ಅಲಭಿಸ್ಸಾ। ಏವಂ ಉಪಧಿವಿಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಳ್ಹಾನಿ ನ ವಿಪಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Imassa panatthassāvibhāvatthaṃ dīparājavatthu kathetabbaṃ – rājā kira putte jāte deviyā pasīditvā varaṃ adāsi. Sā varaṃ gahetvā ṭhapesi. Kumāro sattaṭṭhavassakāleva rājaṅgaṇe kukkuṭe yujjhāpesi. Eko kukkuṭo uppatitvā kumārassa akkhīni bhindi. Kumāramātā devī puttassa pannarasasoḷasavassakāle ‘rajjaṃ vāressāmī’ti rājānaṃ upasaṅkamitvā āha – ‘‘deva, tumhehi kumārassa jātakāle varo dinno. Mayā so gahetvā ṭhapito; idāni naṃ gaṇhāmī’’ti. ‘‘Sādhu, devi, gaṇhāhī’’ti. ‘‘Mayā, deva, tumhākaṃ santikā kiñci aladdhaṃ nāma natthi . Idāni pana mama puttassa rajjaṃ vāremī’’ti. ‘‘Devi, tava putto aṅgavikalo. Na sakkā tassa rajjaṃ dātu’’nti . ‘‘Tumhe mayhaṃ ruccanakavaraṃ adātuṃ asakkontā kasmā varaṃ adatthā’’ti? Rājā ativiya nippīḷiyamāno ‘‘na sakkā tuyhaṃ puttassa sakalalaṅkādīpe rajjaṃ dātuṃ; nāgadīpe pana chattaṃ assāpetvā vasatū’’ti nāgadīpaṃ pesesi. So dīparājā nāma ahosi. Sace cakkhuvikalo nābhavissā tiyojanasatike sakalatambapaṇṇidīpe sabbasampattiparivāraṃ rajjaṃ alabhissā. Evaṃ upadhivipattipaṭibāḷhāni na vipaccantīti pajānāti.
ಅಪರಸ್ಸಾಪಿ ಬಹೂನಿ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತಾನಿ ಕಾಲಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ವಿಪಚ್ಚೇಯ್ಯುಂ। ಸೋ ಪನ ಏಕೇನ ಪಾಪಕಮ್ಮೇನ ಕಾಲವಿಪತ್ತಿಯಂ ದುರಾಜದುಮನುಸ್ಸಕಾಲೇ ಕಸಟೇ ನಿರೋಜೇ ಅಪ್ಪಾಯುಕೇ ಗತಿಕೋಟಿಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ತಾದಿಸೇ ಚ ಕಾಲೇ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ವಿಪಾಕಂ ದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ। ಏವಂ ಕಾಲವಿಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಳ್ಹಾನಿ ನ ವಿಪಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Aparassāpi bahūni kalyāṇakammāni honti. Tāni kālasampattiyaṃ ṭhitassa vipacceyyuṃ. So pana ekena pāpakammena kālavipattiyaṃ durājadumanussakāle kasaṭe niroje appāyuke gatikoṭike nibbatto. Tādise ca kāle kalyāṇakammaṃ vipākaṃ dātuṃ na sakkotīti. Evaṃ kālavipattipaṭibāḷhāni na vipaccantīti pajānāti.
ಅಪರಸ್ಸಾಪಿ ಬಹೂನಿ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತಾನಿ ಪಯೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ವಿಪಚ್ಚೇಯ್ಯುಂ। ಅಯಂ ಪನ ಪಯೋಗವಿಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತೋ ಪಾಣಂ ಹನ್ತಿ…ಪೇ॰… ಸಬ್ಬಂ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಂ ಪೂರೇತಿ। ತಥಾ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮಜಾತಿಕಾನಿಪಿ ಕುಲಾನಿ ಆವಾಹವಿವಾಹಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ; ‘ಇತ್ಥಿಧುತ್ತೋ ಸುರಾಧುತ್ತೋ ಅಕ್ಖಧುತ್ತೋ ಅಯಂ ಪಾಪಪುರಿಸೋ’ತಿ ಆರಕಾ ಪರಿವಜ್ಜೇನ್ತಿ। ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಾನಿ ವಿಪಚ್ಚಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ಏವಂ ಪಯೋಗವಿಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಳ್ಹಾನಿ ನ ವಿಪಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ। ಏವಂ ಚತಸ್ಸೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ಆಗಮ್ಮ ವಿಪಾಕದಾಯಕಂ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ಚತೂಹಿ ವಿಪತ್ತೀಹಿ ಪಟಿಬಾಹಿತತ್ತಾ ನ ವಿಪಚ್ಚತಿ।
Aparassāpi bahūni kalyāṇakammāni honti. Tāni payogasampattiyaṃ ṭhitassa vipacceyyuṃ. Ayaṃ pana payogavipattiyaṃ ṭhito pāṇaṃ hanti…pe… sabbaṃ dussīlyaṃ pūreti. Tathā tena saddhiṃ samajātikānipi kulāni āvāhavivāhaṃ na karonti; ‘itthidhutto surādhutto akkhadhutto ayaṃ pāpapuriso’ti ārakā parivajjenti. Kalyāṇakammāni vipaccituṃ na sakkonti. Evaṃ payogavipattipaṭibāḷhāni na vipaccantīti pajānāti. Evaṃ catasso sampattiyo āgamma vipākadāyakaṃ kalyāṇakammaṃ catūhi vipattīhi paṭibāhitattā na vipaccati.
ಅಪರಸ್ಸಾಪಿ ಬಹೂನಿ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತಾನಿ ಗತಿವಿಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ನ ವಿಪಚ್ಚೇಯ್ಯುಂ। ಸೋ ಪನ ಏಕೇನ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮೇನ ಗತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ। ತತ್ಥಸ್ಸ ತಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ವಾರೇನ ವಾರೇನ ವಿಪಾಕಂ ದೇನ್ತಿ – ಕಾಲೇನ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾಪೇನ್ತಿ, ಕಾಲೇನ ದೇವಲೋಕೇ। ಏವಂ ಗತಿವಿಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಹಿತತ್ತಾ ವಿಪಾಕಂ ದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾನಿ ಗತಿಮಮ್ಪತ್ತಿಂ ಆಗಮ್ಮ ವಿಪಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Aparassāpi bahūni kalyāṇakammāni honti. Tāni gativipattiyaṃ ṭhitassa na vipacceyyuṃ. So pana ekena kalyāṇakammena gatisampattiyaṃyeva nibbatto. Tatthassa tāni kammāni upagantvā vārena vārena vipākaṃ denti – kālena manussaloke nibbattāpenti, kālena devaloke. Evaṃ gativipattipaṭibāhitattā vipākaṃ dātuṃ asakkontāni gatimampattiṃ āgamma vipaccantīti pajānāti.
ಅಪರಸ್ಸಾಪಿ ಬಹೂನಿ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತಾನಿ ಉಪಧಿವಿಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ನ ವಿಪಚ್ಚೇಯ್ಯುಂ। ಸೋ ಪನ ಏಕೇನ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮೇನ ಉಪಧಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂಯೇವ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಅಭಿರೂಪೋ ದಸ್ಸನೀಯೋ ಪಾಸಾದಿಕೋ ಬ್ರಹ್ಮವಚ್ಛಸದಿಸೋ। ತಸ್ಸ ಉಪಧಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತತ್ತಾ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಾನಿ ವಿಪಾಕಂ ದೇನ್ತಿ। ಸಚೇ ರಾಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ ಅಞ್ಞೇಸು ಜೇಟ್ಠಕಭಾತಿಕೇಸು ಸನ್ತೇಸುಪಿ ‘ಏತಸ್ಸ ಅತ್ತಭಾವೋ ಸಮಿದ್ಧೋ, ಏತಸ್ಸ ಛತ್ತೇ ಉಸ್ಸಾಪಿತೇ ಲೋಕಸ್ಸ ಫಾಸು ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ತಮೇವ ರಜ್ಜೇ ಅಭಿಸಿಞ್ಚನ್ತಿ। ಉಪರಾಜಗೇಹಾದೀಸು ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಪಿತುಅಚ್ಚಯೇನ ಓಪರಜ್ಜಂ, ಸೇನಾಪತಿಟ್ಠಾನಂ, ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕಟ್ಠಾನಂ, ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಲಭತಿ। ಏವಂ ಉಪಧಿವಿಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಹಿತತ್ತಾ ವಿಪಾಕಂ ದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾನಿ ಉಪಧಿಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಆಗಮ್ಮ ವಿಪಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Aparassāpi bahūni kalyāṇakammāni honti. Tāni upadhivipattiyaṃ ṭhitassa na vipacceyyuṃ. So pana ekena kalyāṇakammena upadhisampattiyaṃyeva patiṭṭhito abhirūpo dassanīyo pāsādiko brahmavacchasadiso. Tassa upadhisampattiyaṃ ṭhitattā kalyāṇakammāni vipākaṃ denti. Sace rājakule nibbattati aññesu jeṭṭhakabhātikesu santesupi ‘etassa attabhāvo samiddho, etassa chatte ussāpite lokassa phāsu bhavissatī’ti tameva rajje abhisiñcanti. Uparājagehādīsu nibbatto pituaccayena oparajjaṃ, senāpatiṭṭhānaṃ, bhaṇḍāgārikaṭṭhānaṃ, seṭṭhiṭṭhānaṃ labhati. Evaṃ upadhivipattipaṭibāhitattā vipākaṃ dātuṃ asakkontāni upadhisampattiṃ āgamma vipaccantīti pajānāti.
ಅಪರಸ್ಸಾಪಿ ಬಹೂನಿ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತಾನಿ ಕಾಲವಿಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ನ ವಿಪಚ್ಚೇಯ್ಯುಂ। ಸೋ ಪನ ಏಕೇನ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮೇನ ಕಾಲಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಸುರಾಜಸುಮನುಸ್ಸಕಾಲೇ। ತಾದಿಸಾಯ ಕಾಲಸಮಿದ್ಧಿಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಸ್ಸ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ।
Aparassāpi bahūni kalyāṇakammāni honti. Tāni kālavipattiyaṃ ṭhitassa na vipacceyyuṃ. So pana ekena kalyāṇakammena kālasampattiyaṃ nibbatto surājasumanussakāle. Tādisāya kālasamiddhiyā nibbattassa kalyāṇakammaṃ vipākaṃ deti.
ತತ್ರಿದಂ ಮಹಾಸೋಣತ್ಥೇರಸ್ಸ ವತ್ಥು ಕಥೇತಬ್ಬಂ – ಬ್ರಾಹ್ಮಣತಿಸ್ಸಭಯೇ ಕಿರ ಚಿತ್ತಲಪಬ್ಬತೇ ದ್ವಾದಸ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾನಿಂ ಪಟಿವಸನ್ತಿ। ತಥಾ ತಿಸ್ಸಮಹಾವಿಹಾರೇ। ದ್ವೀಸುಪಿ ಮಹಾವಿಹಾರೇಸು ತಿಣ್ಣಂ ವಸ್ಸಾನಂ ವಟ್ಟಂ ಏಕರತ್ತಮೇವ ಮಹಾಮೂಸಿಕಾಯೋ ಖಾದಿತ್ವಾ ಥುಸಮತ್ತಮೇವ ಠಪೇಸುಂ। ಚಿತ್ತಲಪಬ್ಬತೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ‘ತಿಸ್ಸಮಹಾವಿಹಾರೇ ವಟ್ಟಂ ವತ್ತಿಸ್ಸತಿ, ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ವಸಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ವಿಹಾರತೋ ನಿಕ್ಖಮಿ। ತಿಸ್ಸಮಹಾವಿಹಾರೇಪಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ‘ಚಿತ್ತಲಪಬ್ಬತೇ ವಟ್ಟಂ ವತ್ತಿಸ್ಸತಿ, ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ವಸಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ವಿಹಾರತೋ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಉಭತೋಪಿ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಗಮ್ಭೀರಕನ್ದರಾಯ ತೀರೇ ಸಮಾಗತಾ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ವಟ್ಟಸ್ಸ ಖೀಣಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಚತುವೀಸತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾನಿ ಗಮ್ಭೀರಕನ್ದರವನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನನೀಹಾರೇನೇವ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಂಸು। ಪಚ್ಛಾ ಭಯೇ ವೂಪಸನ್ತೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಸಕ್ಕಂ ದೇವರಾಜಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಧಾತುಯೋ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಚೇತಿಯಂ ಅಕಾಸಿ।
Tatridaṃ mahāsoṇattherassa vatthu kathetabbaṃ – brāhmaṇatissabhaye kira cittalapabbate dvādasa bhikkhusahassāniṃ paṭivasanti. Tathā tissamahāvihāre. Dvīsupi mahāvihāresu tiṇṇaṃ vassānaṃ vaṭṭaṃ ekarattameva mahāmūsikāyo khāditvā thusamattameva ṭhapesuṃ. Cittalapabbate bhikkhusaṅgho ‘tissamahāvihāre vaṭṭaṃ vattissati, tattha gantvā vasissāmā’ti vihārato nikkhami. Tissamahāvihārepi bhikkhusaṅgho ‘cittalapabbate vaṭṭaṃ vattissati, tattha gantvā vasissāmā’ti vihārato nikkhami. Ubhatopi ekissā gambhīrakandarāya tīre samāgatā pucchitvā vaṭṭassa khīṇabhāvaṃ ñatvā ‘tattha gantvā kiṃ karissāmā’ti catuvīsati bhikkhusahassāni gambhīrakandaravanaṃ pavisitvā nisīditvā nisinnanīhāreneva anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyiṃsu. Pacchā bhaye vūpasante bhikkhusaṅgho sakkaṃ devarājānaṃ gahetvā dhātuyo saṃharitvā cetiyaṃ akāsi.
ಬ್ರಾಹ್ಮಣತಿಸ್ಸಚೋರೋಪಿ ಜನಪದಂ ವಿದ್ಧಂಸೇಸಿ। ಸಙ್ಘೋ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಚೋರಂ ಪಟಿಬಾಹತೂ’’ತಿ ಸಕ್ಕಸನ್ತಿಕಂ ಅಟ್ಠ ಥೇರೇ ಪೇಸೇಸಿ। ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ‘‘ಮಯಾ, ಭನ್ತೇ, ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಚೋರೋ ನ ಸಕ್ಕಾ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ। ಸಙ್ಘೋ ಪರಸಮುದ್ದಂ ಗಚ್ಛತು। ಅಹಂ ಸಮುದ್ದಾರಕ್ಖಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸಙ್ಘೋ ಸಬ್ಬದಿಸಾಹಿ ನಾಗದೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಜಮ್ಬುಕೋಲಪಟ್ಟನೇ ತಿಭೂಮಿಕಂ ಮಹಾಉಳುಮ್ಪಂ ಬನ್ಧಾಪೇಸಿ। ಏಕಾ ಭೂಮಿಕಾ ಉದಕೇ ಓಸೀದಿ। ಏಕಿಸ್ಸಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ನಿಸಿನ್ನೋ। ಏಕಿಸ್ಸಾ ಪತ್ತಚೀವರಾನಿ ಠಪಯಿಂಸು। ಸಂಯುತ್ತಭಾಣಕಚೂಳಸೀವತ್ಥೇರೋ, ಇಸಿದತ್ತತ್ಥೇರೋ, ಮಹಾಸೋಣತ್ಥೇರೋತಿ ತಯೋ ಥೇರಾ ತಾಸಂ ಪರಿಸಾನಂ ಪಾಮೋಕ್ಖಾ। ತೇಸು ದ್ವೇ ಥೇರಾ ಮಹಾಸೋಣತ್ಥೇರಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಆವುಸೋ ಮಹಾಸೋಣ, ಅಭಿರುಹ ಮಹಾಉಳುಮ್ಪ’’ನ್ತಿ। ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಪನ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಆವುಸೋ, ಉದಕೇ ಮರಣಮ್ಪಿ ಥಲೇ ಮರಣಮ್ಪಿ ಏಕಮೇವ । ನ ಮಯಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮ। ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪನ ಅನಾಗತೇ ಸಾಸನಸ್ಸ ಪವೇಣೀ ಠಸ್ಸತಿ। ಗಚ್ಛ ತ್ವಂ, ಆವುಸೋ’’ತಿ। ‘‘ನಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಸು ಅಗಚ್ಛನ್ತೇಸು ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಯಾವತತಿಯಂ ಕಥೇತ್ವಾಪಿ ಥೇರಂ ಆರೋಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ನಿವತ್ತಿಂಸು।
Brāhmaṇatissacoropi janapadaṃ viddhaṃsesi. Saṅgho sannipatitvā mantetvā ‘‘coraṃ paṭibāhatū’’ti sakkasantikaṃ aṭṭha there pesesi. Sakko devarājā ‘‘mayā, bhante, uppanno coro na sakkā paṭibāhituṃ. Saṅgho parasamuddaṃ gacchatu. Ahaṃ samuddārakkhaṃ karissāmī’’ti. Saṅgho sabbadisāhi nāgadīpaṃ gantvā jambukolapaṭṭane tibhūmikaṃ mahāuḷumpaṃ bandhāpesi. Ekā bhūmikā udake osīdi. Ekissā bhikkhusaṅgho nisinno. Ekissā pattacīvarāni ṭhapayiṃsu. Saṃyuttabhāṇakacūḷasīvatthero, isidattatthero, mahāsoṇattheroti tayo therā tāsaṃ parisānaṃ pāmokkhā. Tesu dve therā mahāsoṇattheraṃ āhaṃsu – ‘‘āvuso mahāsoṇa, abhiruha mahāuḷumpa’’nti. ‘‘Tumhe pana, bhante’’ti? ‘‘Āvuso, udake maraṇampi thale maraṇampi ekameva . Na mayaṃ gamissāma. Taṃ nissāya pana anāgate sāsanassa paveṇī ṭhassati. Gaccha tvaṃ, āvuso’’ti. ‘‘Nāhaṃ, bhante, tumhesu agacchantesu gamissāmī’’ti yāvatatiyaṃ kathetvāpi theraṃ āropetuṃ asakkontā nivattiṃsu.
ಅಥ ಚೂಳಸೀವತ್ಥೇರೋ ಇಸಿದತ್ತತ್ಥೇರಂ ಆಹ – ‘‘ಆವುಸೋ ಇಸಿದತ್ತ, ಅನಾಗತೇ ಮಹಾಸೋಣತ್ಥೇರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸಾಸನಪವೇಣೀ ಠಸ್ಸತಿ; ಮಾ ಖೋ ತಂ ಹತ್ಥತೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಹೀ’’ತಿ। ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಪನ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ಮಹಾಚೇತಿಯಂ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದ್ವೇ ಥೇರೇ ಅನುಸಾಸಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ ಮಹಾವಿಹಾರಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಮಹಾವಿಹಾರೋ ಸುಞ್ಞೋ। ಚೇತಿಯಙ್ಗಣೇ ಏರಣ್ಡಾ ಜಾತಾ। ಚೇತಿಯಂ ಗಚ್ಛೇಹಿ ಪರಿವಾರಿತಂ, ಸೇವಾಲೇನ ಪರಿಯೋನದ್ಧಂ। ಥೇರೋ ಧರಮಾನಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ನಿಪಚ್ಚಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ವಿಯ ಮಹಾಚೇತಿಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮದಿಸಾಯ ಸಾಲಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ‘ಏವರೂಪಸ್ಸ ನಾಮ ಲಾಭಗ್ಗಯಸಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಸರೀರಧಾತುಚೇತಿಯಟ್ಠಾನಂ ಅನಾಥಂ ಜಾತ’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತಯಮಾನೋ ನಿಸೀದಿ।
Atha cūḷasīvatthero isidattattheraṃ āha – ‘‘āvuso isidatta, anāgate mahāsoṇattheraṃ nissāya sāsanapaveṇī ṭhassati; mā kho taṃ hatthato vissajjehī’’ti. ‘‘Tumhe pana, bhante’’ti? ‘‘Ahaṃ mahācetiyaṃ vandissāmī’’ti dve there anusāsitvā anupubbena cārikaṃ caranto mahāvihāraṃ sampāpuṇi. Tasmiṃ samaye mahāvihāro suñño. Cetiyaṅgaṇe eraṇḍā jātā. Cetiyaṃ gacchehi parivāritaṃ, sevālena pariyonaddhaṃ. Thero dharamānakabuddhassa nipaccākāraṃ dassento viya mahācetiyaṃ vanditvā pacchimadisāya sālaṃ pavisitvā olokento ‘evarūpassa nāma lābhaggayasaggappattassa sarīradhātucetiyaṭṭhānaṃ anāthaṃ jāta’nti cintayamāno nisīdi.
ಅಥ ಅವಿದೂರೇ ರುಕ್ಖೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ಅದ್ಧಿಕಮನುಸ್ಸರೂಪೇನ ತಣ್ಡುಲನಾಳಿಞ್ಚ ಗುಳಪಿಣ್ಡಞ್ಚ ಆದಾಯ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕತ್ಥ ಗಚ್ಛಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ ದಕ್ಖಿಣದಿಸಂ, ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ। ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ತತ್ಥೇವ ಗನ್ತುಕಾಮೋ, ಸಹ ಗಚ್ಛಾಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘‘ಅಹಂ ದುಬ್ಬಲೋ; ತವ ಗತಿಯಾ ಗನ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ; ತ್ವಂ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛ, ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ। ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಗತಿಯಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ। ತಿಸ್ಸವಾಪಿಪಾಳಿಂ ಆರುಳ್ಹಕಾಲೇ ಚ ಪತ್ತಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಪಾನಕಂ ಕತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಥೇರಸ್ಸ ಪೀತಮತ್ತೇಯೇವ ಬಲಮತ್ತಾ ಸಣ್ಠಾತಿ। ದೇವತಾ ಪಥವಿಂ ಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವೇಣುನದೀಸನ್ತಿಕೇ ಏಕಂ ಛಡ್ಡಿತವಿಹಾರಂ ಪತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ।
Atha avidūre rukkhe adhivatthā devatā addhikamanussarūpena taṇḍulanāḷiñca guḷapiṇḍañca ādāya therassa santikaṃ gantvā ‘‘kattha gacchatha, bhante’’ti? ‘‘Ahaṃ dakkhiṇadisaṃ, upāsakā’’ti. ‘‘Ahampi tattheva gantukāmo, saha gacchāma, bhante’’ti. ‘‘Ahaṃ dubbalo; tava gatiyā gantuṃ na sakkhissāmi; tvaṃ purato gaccha, upāsakā’’ti. ‘‘Ahampi tumhākaṃ gatiyā gamissāmī’’ti therassa pattacīvaraṃ aggahesi. Tissavāpipāḷiṃ āruḷhakāle ca pattaṃ āharāpetvā pānakaṃ katvā adāsi. Therassa pītamatteyeva balamattā saṇṭhāti. Devatā pathaviṃ saṅkhipitvā veṇunadīsantike ekaṃ chaḍḍitavihāraṃ patvā therassa vasanaṭṭhānaṃ paṭijaggitvā adāsi.
ಪುನದಿವಸೇ ಥೇರೇನ ಮುಖೇ ಧೋವಿತಮತ್ತೇ ಯಾಗುಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ; ಯಾಗುಂ ಪೀತಸ್ಸ ಭತ್ತಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಉಪನಾಮೇಸಿ। ಥೇರೋ ‘‘ತುಯ್ಹಂ ಠಪೇಹಿ, ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ ಪತ್ತಂ ಹತ್ಥೇನ ಪಿದಹಿ। ‘‘ಅಹಂ ನ ದೂರಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದೇವತಾ ಥೇರಸ್ಸೇವ ಪತ್ತೇ ಭತ್ತಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪನ್ನಾ ಪಥವಿಂ ಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಜಜ್ಜರನದೀಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏತಂ ಪಣ್ಣಖಾದಕಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ, ಧೂಮೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ಅಹಂ ಪುರತೋ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಭವನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಥೇರೋ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಭಯಕಾಲಂ ಪಣ್ಣಖಾದಕಮನುಸ್ಸೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸಿ।
Punadivase therena mukhe dhovitamatte yāguṃ pacitvā adāsi; yāguṃ pītassa bhattaṃ pacitvā upanāmesi. Thero ‘‘tuyhaṃ ṭhapehi, upāsakā’’ti pattaṃ hatthena pidahi. ‘‘Ahaṃ na dūraṃ gamissāmī’’ti devatā therasseva patte bhattaṃ pakkhipitvā katabhattakiccassa therassa pattacīvaramādāya maggaṃ paṭipannā pathaviṃ saṅkhipitvā jajjaranadīsantikaṃ netvā ‘‘bhante, etaṃ paṇṇakhādakamanussānaṃ vasanaṭṭhānaṃ, dhūmo paññāyati. Ahaṃ purato gamissāmī’’ti theraṃ vanditvā attano bhavanaṃ agamāsi. Thero sabbampi bhayakālaṃ paṇṇakhādakamanusse nissāya vasi.
ಇಸಿದತ್ತತ್ಥೇರೋಪಿ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ ಅಳಜನಪದಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ। ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸಾ ನಾತಿಪಕ್ಕಾನಿ ಮಧುಕಫಲಾನಿ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಿಂ ಆದಾಯ ತಚಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅಗಮಂಸು। ಥೇರೋ ‘‘ಆವುಸೋ ಮಹಾಸೋಣ, ಭಿಕ್ಖಾಹಾರೋ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತರುಣದಾರಕಾ ಥೇರಂ ಠಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘ಇಮಿನಾ ಕೋಚಿ ಅತ್ಥೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ವಾಲುಕಂ ಪುಞ್ಛಿತ್ವಾ ಮಧುಕಫಲತ್ತಚಂ ಪತ್ತೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅದಂಸು; ಥೇರಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಂಸು। ಸತ್ತಾಹಮತ್ತಂ ಸೋಯೇವ ಆಹಾರೋ ಅಹೋಸಿ।
Isidattattheropi anupubbena cārikaṃ caranto aḷajanapadaṃ sampāpuṇi. Tattha manussā nātipakkāni madhukaphalāni bhinditvā aṭṭhiṃ ādāya tacaṃ chaḍḍetvā agamaṃsu. Thero ‘‘āvuso mahāsoṇa, bhikkhāhāro paññāyatī’’ti vatvā pattacīvaraṃ āharāpetvā cīvaraṃ pārupitvā pattaṃ nīharitvā aṭṭhāsi. Taruṇadārakā theraṃ ṭhitaṃ disvā ‘iminā koci attho bhavissatī’ti vālukaṃ puñchitvā madhukaphalattacaṃ patte pakkhipitvā adaṃsu; therā paribhuñjiṃsu. Sattāhamattaṃ soyeva āhāro ahosi.
ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚೋರಿಯಸ್ಸರಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿಂಸು। ಮನುಸ್ಸಾ ಕುಮುದಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಕುಮುದನಾಲೇ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅಗಮಂಸು। ಥೇರೋ ‘‘ಆವುಸೋ ಮಹಾಸೋಣ, ಭಿಕ್ಖಾಹಾರೋ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಗಾಮದಾರಕಾ ಕುಮುದನಾಲೇ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಪತ್ತೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅದಂಸು; ಥೇರಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಂಸು। ಸತ್ತಾಹಮತ್ತಂ ಸೋವ ಆಹಾರೋ ಅಹೋಸಿ।
Anupubbena coriyassaraṃ sampāpuṇiṃsu. Manussā kumudāni gahetvā kumudanāle chaḍḍetvā agamaṃsu. Thero ‘‘āvuso mahāsoṇa, bhikkhāhāro paññāyatī’’ti vatvā pattacīvaraṃ āharāpetvā cīvaraṃ pārupitvā pattaṃ nīharitvā aṭṭhāsi. Gāmadārakā kumudanāle sodhetvā patte pakkhipitvā adaṃsu; therā paribhuñjiṃsu. Sattāhamattaṃ sova āhāro ahosi.
ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚರನ್ತಾ ಪಣ್ಣಖಾದಕಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಏಕಂ ಗಾಮದ್ವಾರಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿಂಸು। ತತ್ಥ ಏಕಿಸ್ಸಾ ದಾರಿಕಾಯ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಅರಞ್ಞಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ‘‘ಸಚೇ ಕೋಚಿ ಅಯ್ಯೋ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಕತ್ಥಚಿ ಗನ್ತುಂ ಮಾ ಅದಾಸಿ; ಅಯ್ಯಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖೇಯ್ಯಾಸಿ, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಸಾ ಥೇರೇ ದಿಸ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಾಪೇಸಿ। ಗೇಹೇ ಧಞ್ಞಜಾತಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ವಾಸಿಂ ಪನ ಗಹೇತ್ವಾ ಗುಞ್ಜಚೋಚರುಕ್ಖತ್ತಚಂ ಗುಞ್ಜಲತಾಪತ್ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕತೋ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ತಯೋ ಪಿಣ್ಡೇ ಕತ್ವಾ ಏಕಂ ಇಸಿದತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಏಕಂ ಮಹಾಸೋಣತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘ಅತಿರೇಕಪಿಣ್ಡಂ ಇಸಿದತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಠಪೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಸಿ। ಹತ್ಥೋ ಪರಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಮಹಾಸೋಣತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಇಸಿದತ್ತತ್ಥೇರೋ ‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣತಿಸ್ಸಭಯೇ ಗುಞ್ಜಚೋಚಪಿಣ್ಡೇ ವಿಪಾಕದಾಯಕಕಮ್ಮಂ ದೇಸಕಾಲಸಮ್ಪದಾಯ ಕೀವಪಮಾಣಂ ವಿಪಾಕಂ ದಸ್ಸತೀ’ತಿ ಆಹ। ತೇ ತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಂಸು। ಸಾಪಿ ಅರಞ್ಞತೋ ಆಗತಾನಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ ‘‘ದ್ವೇ ಥೇರಾ ಆಗತಾ। ತೇಸಂ ಮೇ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ’’ನ್ತಿ। ತೇ ಉಭೋಪಿ ಥೇರಾನಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಯಂ ಮಯಂ ಲಭಾಮ, ತೇನ ತುಮ್ಹೇ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮ; ಇಧೇವ ವಸಥಾ’’ತಿ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು। ಥೇರಾಪಿ ಸಬ್ಬಭಯಕಾಲಂ ತೇ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಸಿಂಸು।
Anupubbena carantā paṇṇakhādakamanussānaṃ vasanaṭṭhāne ekaṃ gāmadvāraṃ sampāpuṇiṃsu. Tattha ekissā dārikāya mātāpitaro araññaṃ gacchantā ‘‘sace koci ayyo āgacchati, katthaci gantuṃ mā adāsi; ayyassa vasanaṭṭhānaṃ ācikkheyyāsi, ammā’’ti āhaṃsu. Sā there disvā pattaṃ gahetvā nisīdāpesi. Gehe dhaññajāti nāma natthi. Vāsiṃ pana gahetvā guñjacocarukkhattacaṃ guñjalatāpattehi saddhiṃ ekato koṭṭetvā tayo piṇḍe katvā ekaṃ isidattattherassa ekaṃ mahāsoṇattherassa patte ṭhapetvā ‘atirekapiṇḍaṃ isidattattherassa patte ṭhapessāmī’ti hatthaṃ pasāresi. Hattho parivattitvā mahāsoṇattherassa patte patiṭṭhāpesi. Isidattatthero ‘brāhmaṇatissabhaye guñjacocapiṇḍe vipākadāyakakammaṃ desakālasampadāya kīvapamāṇaṃ vipākaṃ dassatī’ti āha. Te taṃ paribhuñjitvā vasanaṭṭhānaṃ agamaṃsu. Sāpi araññato āgatānaṃ mātāpitūnaṃ ācikkhi ‘‘dve therā āgatā. Tesaṃ me vasanaṭṭhānaṃ ācikkhita’’nti. Te ubhopi therānaṃ santikaṃ gantvā vanditvā ‘‘bhante, yaṃ mayaṃ labhāma, tena tumhe paṭijaggissāma; idheva vasathā’’ti paṭiññaṃ gaṇhiṃsu. Therāpi sabbabhayakālaṃ te upanissāya vasiṃsu.
ಬ್ರಾಹ್ಮಣತಿಸ್ಸಚೋರೇ ಮತೇ ಪಿತುಮಹಾರಾಜಾ ಛತ್ತಂ ಉಸ್ಸಾಪೇಸಿ। ‘ಭಯಂ ವೂಪಸನ್ತಂ, ಜನಪದೋ ಸಮ್ಪುಣ್ಣೋ’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಪರಸಮುದ್ದತೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ನಾವಾಯ ಮಹಾತಿತ್ಥಪಟ್ಟನೇ ಓರುಯ್ಹ ‘ಮಹಾಸೋಣತ್ಥೇರೋ ಕಹಂ ವಸತೀ’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಥೇರೋ ಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುಪರಿವಾರೋ ಕಾಲಕಗಾಮೇ ಮಣ್ಡಲಾರಾಮವಿಹಾರಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಕಾಲಕಗಾಮೇ ಸತ್ತಮತ್ತಾನಿ ಕುಲಸತಾನಿ ಪಟಿವಸನ್ತಿ। ರತ್ತಿಭಾಗೇ ದೇವತಾ ಆಹಿಣ್ಡಿತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾಸೋಣತ್ಥೇರೋ ಪಞ್ಚಭಿಕ್ಖುಸತಪರಿವಾರೋ ಮಣ್ಡಲಾರಾಮವಿಹಾರಂ ಪತ್ತೋ। ಏಕೇಕೋ ನವಹತ್ಥಸಾಟಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕೇಕಕಹಾಪಣಗ್ಘನಕಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದೇತೂ’’ತಿ ಮನುಸ್ಸೇ ಅವೋಚುಂ। ಪುನದಿವಸೇ ಚ ಥೇರಾ ಕಾಲಕಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿಂಸು। ಮನುಸ್ಸಾ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಯಾಗುಂ ಅದಂಸು। ಮಣ್ಡಲಾರಾಮವಾಸೀ ತಿಸ್ಸಭೂತಿತ್ಥೇರೋ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಏಕೋ ಮಹಾಉಪಾಸಕೋ ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಹಾಸೋಣತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ಕತರೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ತೇನ ಸಮಯೇನ ಥೇರೋ ನವಕೋ ಹೋತಿ ಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಸಿನ್ನೋ। ಥೇರೋ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾಸೋಣೋ ನಾಮ ಏಸ, ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ ಆಹ। ಉಪಾಸಕೋ ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಥೇರೋ ನ ದೇತಿ। ತಿಸ್ಸಭೂತಿತ್ಥೇರೋ ‘‘ಆವುಸೋ ಸೋಣ, ಯಥಾ ತ್ವಂ ನ ಜಾನಾಸಿ, ಮಯಮ್ಪಿ ಏವಮೇವ ನ ಜಾನಾಮ; ಪುಞ್ಞವನ್ತಾನಂ ದೇವತಾ ಪರಿಪಾಚೇನ್ತಿ; ಪತ್ತಂ ದೇಹಿ, ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀನಂ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋ ಪತ್ತಂ ಅದಾಸಿ। ಮಹಾಉಪಾಸಕೋ ಪತ್ತಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಹಾಪಣಗ್ಘನಕಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ನವಹತ್ಥಸಾಟಕಂ ಆಧಾರಕಂ ಕತ್ವಾ ಆಹರಿತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ; ಅಪರೋಪಿ ಉಪಾಸಕೋ ಥೇರಸ್ಸಾತಿ ಸತ್ತ ಸಾಟಕಸತಾನಿ ಸತ್ತ ಚ ಪಿಣ್ಡಪಾತಸತಾನಿ ಥೇರಸ್ಸೇವ ಅದಂಸು।
Brāhmaṇatissacore mate pitumahārājā chattaṃ ussāpesi. ‘Bhayaṃ vūpasantaṃ, janapado sampuṇṇo’ti sutvā parasamuddato bhikkhusaṅgho nāvāya mahātitthapaṭṭane oruyha ‘mahāsoṇatthero kahaṃ vasatī’ti pucchitvā therassa santikaṃ agamāsi. Thero pañcasatabhikkhuparivāro kālakagāme maṇḍalārāmavihāraṃ sampāpuṇi. Tasmiṃ samaye kālakagāme sattamattāni kulasatāni paṭivasanti. Rattibhāge devatā āhiṇḍitvā ‘‘mahāsoṇatthero pañcabhikkhusataparivāro maṇḍalārāmavihāraṃ patto. Ekeko navahatthasāṭakena saddhiṃ ekekakahāpaṇagghanakaṃ piṇḍapātaṃ detū’’ti manusse avocuṃ. Punadivase ca therā kālakagāmaṃ piṇḍāya pavisiṃsu. Manussā nisīdāpetvā yāguṃ adaṃsu. Maṇḍalārāmavāsī tissabhūtitthero saṅghatthero hutvā nisīdi. Eko mahāupāsako taṃ vanditvā ‘‘bhante, mahāsoṇatthero nāma kataro’’ti pucchi. Tena samayena thero navako hoti pariyante nisinno. Thero hatthaṃ pasāretvā ‘‘mahāsoṇo nāma esa, upāsakā’’ti āha. Upāsako taṃ vanditvā pattaṃ gaṇhāti. Thero na deti. Tissabhūtitthero ‘‘āvuso soṇa, yathā tvaṃ na jānāsi, mayampi evameva na jānāma; puññavantānaṃ devatā paripācenti; pattaṃ dehi, sabrahmacārīnaṃ saṅgahaṃ karohī’’ti āha. Thero pattaṃ adāsi. Mahāupāsako pattaṃ ādāya gantvā kahāpaṇagghanakassa piṇḍapātassa pūretvā navahatthasāṭakaṃ ādhārakaṃ katvā āharitvā therassa hatthe ṭhapesi; aparopi upāsako therassāti satta sāṭakasatāni satta ca piṇḍapātasatāni therasseva adaṃsu.
ಥೇರೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸಂವಿಭಾಗಂ ಕತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಮಹಾವಿಹಾರಂ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ ಮುಖಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಮಹಾಬೋಧಿಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಮಹಾಚೇತಿಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಥೂಪಾರಾಮೇ ಠಿತೋ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವಾರೋ ದಕ್ಖಿಣದ್ವಾರೇನ ನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದ್ವಾರತೋ ಯಾವ ವಳಞ್ಜನಕಸಾಲಾ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರೇ ಸಟ್ಠಿಕಹಾಪಣಗ್ಘನಕಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಲಭಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನ ಸಕ್ಕಾರಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ನತ್ಥಿ। ಏವಂ ಕಾಲವಿಪತ್ತಿಯಂ ಮಧುಕಫಲತ್ತಚೋಪಿ ಕುಮುದನಾಳಿಪಿ ದುಲ್ಲಭಾ ಜಾತಾ। ಕಾಲಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ಏವರೂಪೋ ಮಹಾಲಾಭೋ ಉದಪಾದಿ।
Thero bhikkhusaṅghassa saṃvibhāgaṃ katvā anupubbena mahāvihāraṃ pāpuṇitvā mukhaṃ dhovitvā mahābodhiṃ vanditvā mahācetiyaṃ vanditvā thūpārāme ṭhito cīvaraṃ pārupitvā bhikkhusaṅghaparivāro dakkhiṇadvārena nagaraṃ pavisitvā dvārato yāva vaḷañjanakasālā etasmiṃ antare saṭṭhikahāpaṇagghanakaṃ piṇḍapātaṃ labhi. Tato paṭṭhāya pana sakkārassa pamāṇaṃ natthi. Evaṃ kālavipattiyaṃ madhukaphalattacopi kumudanāḷipi dullabhā jātā. Kālasampattiyaṃ evarūpo mahālābho udapādi.
ವತ್ತಬ್ಬಕನಿಗ್ರೋಧತ್ಥೇರಸ್ಸಾಪಿ ಸಾಮಣೇರಕಾಲೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣತಿಸ್ಸಭಯಂ ಉದಪಾದಿ। ಸಾಮಣೇರೋ ಚ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಚಸ್ಸ ಪರಸಮುದ್ದಂ ನಾಗಮಿಂಸು; ‘ಪಣ್ಣಖಾದಕಮನುಸ್ಸೇ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಸಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಪಚ್ಚನ್ತಾಭಿಮುಖಾ ಅಹೇಸುಂ। ಸಾಮಣೇರೋ ಸತ್ತಾಹಮತ್ತಂ ಅನಾಹಾರೋ ಹುತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗಾಮಟ್ಠಾನೇ ತಾಲರುಕ್ಖೇ ತಾಲಪಕ್ಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಥೋಕಂ ಆಗಮೇಥ; ತಾಲಪಕ್ಕಂ ಪಾತೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ದುಬ್ಬಲೋಸಿ ತ್ವಂ, ಸಾಮಣೇರ, ಮಾ ಅಭಿರುಹೀ’’ತಿ। ‘‘ಅಭಿರುಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಖುದ್ದಕವಾಸಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಾಲಂ ಆರುಯ್ಹ ತಾಲಪಿಣ್ಡಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ಆರಭಿ। ವಾಸಿಫಲಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿ।
Vattabbakanigrodhattherassāpi sāmaṇerakāle brāhmaṇatissabhayaṃ udapādi. Sāmaṇero ca upajjhāyo cassa parasamuddaṃ nāgamiṃsu; ‘paṇṇakhādakamanusse upanissāya vasissāmā’ti paccantābhimukhā ahesuṃ. Sāmaṇero sattāhamattaṃ anāhāro hutvā ekasmiṃ gāmaṭṭhāne tālarukkhe tālapakkaṃ disvā upajjhāyaṃ āha – ‘‘bhante, thokaṃ āgametha; tālapakkaṃ pātessāmī’’ti. ‘‘Dubbalosi tvaṃ, sāmaṇera, mā abhiruhī’’ti. ‘‘Abhiruhissāmi, bhante’’ti khuddakavāsiṃ gahetvā tālaṃ āruyha tālapiṇḍaṃ chindituṃ ārabhi. Vāsiphalaṃ nikkhamitvā bhūmiyaṃ pati.
ಥೇರೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಕಿಲನ್ತೋವ ರುಕ್ಖಂ ಆರುಳ್ಹೋ; ಕಿಂ ನು ಖೋ ಇದಾನಿ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಾಮಣೇರೋ ತಾಲಪಣ್ಣಂ ಫಾಲೇತ್ವಾ ಫಾಲೇತ್ವಾ ವಾಸಿದಣ್ಡಕೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಘಟ್ಟೇನ್ತೋ ಘಟ್ಟೇನ್ತೋ ಭೂಮಿಯಂ ಪಾತೇತ್ವಾ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಾಧು ವತಸ್ಸ ಸಚೇ ವಾಸಿಫಲಂ ಏತ್ಥ ಪವೇಸೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋ ‘ಉಪಾಯಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸಾಮಣೇರೋ’ತಿ ವಾಸಿಫಲಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ವಾಸಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ತಾಲಫಲಾನಿ ಪಾತೇಸಿ। ಥೇರೋ ವಾಸಿಂ ಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ಪವಟ್ಟಿತ್ವಾ ಗತಂ ತಾಲಫಲಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರಂ ಓತಿಣ್ಣಕಾಲೇ ಆಹ ‘‘ಸಾಮಣೇರ, ತ್ವಂ ದುಬ್ಬಲೋ, ಇದಂ ತಾವ ಖಾದಾಹೀ’’ತಿ। ‘‘ನಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅಖಾದಿತೇ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾಸಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಾಲಫಲಾನಿ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ತಾಲಮಿಞ್ಜಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಸಯಂ ಖಾದಿ। ಯಾವ ತಾಲಫಲಾನಿ ಅಹೇಸುಂ, ತಾವ ತತ್ಥೇವ ವಸಿತ್ವಾ ಫಲೇಸು ಖೀಣೇಸು ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಪಣ್ಣಖಾದಕಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನೇ ಏಕಂ ಛಡ್ಡಿತವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿಂಸು। ಸಾಮಣೇರೋ ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿ। ಥೇರೋ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಓವಾದಂ ದತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಪಾವಿಸಿ। ಸಾಮಣೇರೋ ‘ಅನಾಯತನೇ ನಟ್ಠಾನಂ ಅತ್ತಭಾವಾನಂ ಪಮಾಣಂ ನತ್ಥಿ, ಬುದ್ಧಾನಂ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಪ್ಪಹರಿತಂ ಕರೋತಿ; ಸತ್ತಾಹಮತ್ತಂ ನಿರಾಹಾರತಾಯ ಪವೇಧಮಾನೋ ಪತಿತ್ವಾ ನಿಪನ್ನಕೋವ ತಿಣಾನಿ ಉದ್ಧರತಿ। ಏಕಚ್ಚೇ ಚ ಮನುಸ್ಸಾ ಅರಞ್ಞೇ ಚರನ್ತಾ ಮಧುಂ ಲಭಿತ್ವಾ ದಾರೂನಿ ಚೇವ ಸಾಕಪಣ್ಣಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಣಚಲನಸಞ್ಞಾಯ ‘ಮಿಗೋ ನು ಖೋ ಏಸೋ’ತಿ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಸಿ, ಸಾಮಣೇರಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ‘‘ತಿಣಗಣ್ಠಿಂ ಗಣ್ಹಾಮಿ, ಉಪಾಸಕಾ’’ತಿ। ‘‘ಅಞ್ಞೋಪಿ ಕೋಚಿ ಅತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಉಪಾಸಕಾ, ಉಪಜ್ಝಾಯೋ ಮೇ ಅನ್ತೋಗಬ್ಭೇ’’ತಿ। ‘‘ಮಹಾಥೇರಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಖಾದೇಯ್ಯಾಸಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಮಧುಂ ದತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಮಯಂ ಸಾಖಾಭಙ್ಗಂ ಕರೋನ್ತಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮ। ಏತಾಯ ಸಞ್ಞಾಯ ಥೇರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸಿ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಗಮಂಸು।
Thero cintesi ‘‘ayaṃ kilantova rukkhaṃ āruḷho; kiṃ nu kho idāni karissatī’’ti sāmaṇero tālapaṇṇaṃ phāletvā phāletvā vāsidaṇḍake bandhitvā ghaṭṭento ghaṭṭento bhūmiyaṃ pātetvā ‘‘bhante, sādhu vatassa sace vāsiphalaṃ ettha paveseyyāthā’’ti āha. Thero ‘upāyasampanno sāmaṇero’ti vāsiphalaṃ pavesetvā adāsi. So vāsiṃ ukkhipitvā tālaphalāni pātesi. Thero vāsiṃ pātāpetvā pavaṭṭitvā gataṃ tālaphalaṃ bhinditvā sāmaṇeraṃ otiṇṇakāle āha ‘‘sāmaṇera, tvaṃ dubbalo, idaṃ tāva khādāhī’’ti. ‘‘Nāhaṃ, bhante, tumhehi akhādite khādissāmī’’ti vāsiṃ gahetvā tālaphalāni bhinditvā pattaṃ nīharitvā tālamiñjaṃ pakkhipitvā therassa datvā sayaṃ khādi. Yāva tālaphalāni ahesuṃ, tāva tattheva vasitvā phalesu khīṇesu anupubbena paṇṇakhādakamanussānaṃ vasanaṭṭhāne ekaṃ chaḍḍitavihāraṃ pavisiṃsu. Sāmaṇero therassa vasanaṭṭhānaṃ paṭijaggi. Thero sāmaṇerassa ovādaṃ datvā vihāraṃ pāvisi. Sāmaṇero ‘anāyatane naṭṭhānaṃ attabhāvānaṃ pamāṇaṃ natthi, buddhānaṃ upaṭṭhānaṃ karissāmī’ti cetiyaṅgaṇaṃ gantvā appaharitaṃ karoti; sattāhamattaṃ nirāhāratāya pavedhamāno patitvā nipannakova tiṇāni uddharati. Ekacce ca manussā araññe carantā madhuṃ labhitvā dārūni ceva sākapaṇṇañca gahetvā tiṇacalanasaññāya ‘migo nu kho eso’ti sāmaṇerassa santikaṃ gantvā ‘‘kiṃ karosi, sāmaṇerā’’ti āhaṃsu. ‘‘Tiṇagaṇṭhiṃ gaṇhāmi, upāsakā’’ti. ‘‘Aññopi koci atthi, bhante’’ti? ‘‘Āma, upāsakā, upajjhāyo me antogabbhe’’ti. ‘‘Mahātherassa datvā khādeyyāsi, bhante’’ti sāmaṇerassa madhuṃ datvā attano vasanaṭṭhānaṃ ācikkhitvā ‘‘mayaṃ sākhābhaṅgaṃ karontā gamissāma. Etāya saññāya theraṃ gahetvā āgaccheyyāsi, ayyā’’ti vatvā agamaṃsu.
ಸಾಮಣೇರೋ ಮಧುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬಹಿ ಠತ್ವಾ ‘‘ವನ್ದಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋ ‘ಸಾಮಣೇರೋ ಜಿಘಚ್ಛಾಯ ಅನುಡಯ್ಹಮಾನೋ ಆಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಪುನಪಿ ‘‘ವನ್ದಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಕಸ್ಮಾ, ಸಾಮಣೇರ, ದುಬ್ಬಲಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸುಖೇನ ನಿಪಜ್ಜಿತುಂ ನ ದೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘ದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತುಂ ಸಾರುಪ್ಪಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ಥೇರೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ತೇ, ಸಾಮಣೇರ, ಲದ್ಧಂ’’ತಿ ಆಹ। ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಮಧು ದಿನ್ನಂ, ಖಾದಿತುಂ ಸಾರುಪ್ಪಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಸಾಮಣೇರ, ಏವಮೇವ ಖಾದಿತುಂ ಕಿಲಮಿಸ್ಸಾಮ, ಪಾನಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಿವಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ಸಾಮಣೇರೋ ಪಾನಕಂ ಕತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ‘‘ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪುಚ್ಛಸಿ, ಸಾಮಣೇರಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸಯಮೇವ ಆಚಿಕ್ಖಿಂಸು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘‘ಸಾಮಣೇರ, ಪಾತೋವ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಕಿಲಮಿಸ್ಸಾಮ; ಅಜ್ಜೇವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಣ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿ। ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ನಿಪಜ್ಜಿಂಸು।
Sāmaṇero madhuṃ gahetvā therassa santikaṃ gantvā bahi ṭhatvā ‘‘vandāmi, bhante’’ti āha. Thero ‘sāmaṇero jighacchāya anuḍayhamāno āgato bhavissatī’ti tuṇhī ahosi. So punapi ‘‘vandāmi, bhante’’ti āha. ‘‘Kasmā, sāmaṇera, dubbalabhikkhūnaṃ sukhena nipajjituṃ na desī’’ti? ‘‘Dvāraṃ vivarituṃ sāruppaṃ, bhante’’ti? Thero uṭṭhahitvā dvāraṃ vivaritvā ‘‘kiṃ te, sāmaṇera, laddhaṃ’’ti āha. Manussehi madhu dinnaṃ, khādituṃ sāruppaṃ, bhante’’ti? ‘‘Sāmaṇera, evameva khādituṃ kilamissāma, pānakaṃ katvā pivissāmā’’ti. Sāmaṇero pānakaṃ katvā adāsi. Atha naṃ thero ‘‘manussānaṃ vasanaṭṭhānaṃ pucchasi, sāmaṇerā’’ti āha. Sayameva ācikkhiṃsu, bhante’’ti. ‘‘Sāmaṇera, pātova gacchantā kilamissāma; ajjeva gamissāmā’’ti pattacīvaraṃ gaṇhāpetvā nikkhami. Te gantvā manussānaṃ vasanaṭṭhānassa avidūre nipajjiṃsu.
ಸಾಮಣೇರೋ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘ಮಯಾ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗಾಮನ್ತೇ ಅರುಣಂ ನಾಮ ನ ಉಟ್ಠಾಪಿತಪುಬ್ಬ’ನ್ತಿ। ಸೋ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತುಂ ಅರಞ್ಞಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಮಹಾಥೇರೋ ಸಾಮಣೇರಂ ನಿಪನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ‘ಮನುಸ್ಸಖಾದಕೇಹಿ ಗಹಿತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ಸಾಮಣೇರೋ ಅರಞ್ಞೇ ಅರುಣಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಪತ್ತೇನ ಉದಕಞ್ಚ ದನ್ತಕಟ್ಠಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಮಿ। ‘‘ಸಾಮಣೇರ, ಕುಹಿಂ ಗತೋಸಿ? ಮಹಲ್ಲಕಭಿಕ್ಖೂನಂ ತೇ ವಿತಕ್ಕೋ ಉಪ್ಪಾದಿತೋ; ದಣ್ಡಕಮ್ಮಂ ಆಹರಾ’’ತಿ। ‘‘ಆಹರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ಥೇರೋ ಮುಖಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿ। ಉಭೋಪಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಂಸು। ಮನುಸ್ಸಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಭೋಗಂ ಕನ್ದಮೂಲಫಲಪಣ್ಣಂ ಅದಂಸು। ಥೇರೋಪಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸಾಮಣೇರೋ ಉದಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ಪಾದೇ ಧೋವಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಸಾಮಣೇರ, ತ್ವಂ ರತ್ತಿಂ ಕುಹಿಂ ಗತೋ? ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಿತಕ್ಕಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸೀ’’ತಿ। ‘‘ಭನ್ತೇ, ಗಾಮನ್ತೇ ಮೇ ಅರುಣಂ ನ ಉಟ್ಠಾಪಿತಪುಬ್ಬಂ; ಅರುಣುಟ್ಠಾಪನತ್ಥಾಯ ಅರಞ್ಞಂ ಅಗಮಾಸಿ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಸಾಮಣೇರ, ನ ತುಯ್ಹಂ ದಣ್ಡಕಮ್ಮಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಅಮ್ಹಾಕಮೇವ ಅನುಚ್ಛವಿಕ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಥೇರೋ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ವಸಿ; ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಚ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ ‘‘ಮಯಂ ತಾವ ಮಹಲ್ಲಕಾ; ‘ಇದಂ ನಾಮ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಜಾನಿತುಂ। ತುವಂ ಅತ್ತಾನಂ ರಕ್ಖೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ। ಥೇರೋ ಕಿರ ಅನಾಗಾಮೀ। ತಂ ಅಪರಭಾಗೇ ಮನುಸ್ಸಖಾದಕಾ ಖಾದಿಂಸು। ಸಾಮಣೇರೋ ಅತ್ತಾನಂ ರಕ್ಖಿತ್ವಾ ಭಯೇ ವೂಪಸನ್ತೇ ತಥಾರೂಪೇ ಠಾನೇ ಉಪಜ್ಝಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಪಿಟಕಧರೋ ಹುತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬಕನಿಗ್ರೋಧತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ಜಾತೋ।
Sāmaṇero rattibhāge cintesi – ‘mayā pabbajitakālato paṭṭhāya gāmante aruṇaṃ nāma na uṭṭhāpitapubba’nti. So pattaṃ gahetvā aruṇaṃ uṭṭhāpetuṃ araññaṃ agamāsi. Mahāthero sāmaṇeraṃ nipannaṭṭhāne apassanto ‘manussakhādakehi gahito bhavissatī’ti cintesi. Sāmaṇero araññe aruṇaṃ uṭṭhāpetvā pattena udakañca dantakaṭṭhañca gahetvā āgami. ‘‘Sāmaṇera, kuhiṃ gatosi? Mahallakabhikkhūnaṃ te vitakko uppādito; daṇḍakammaṃ āharā’’ti. ‘‘Āharissāmi, bhante’’ti. Thero mukhaṃ dhovitvā cīvaraṃ pārupi. Ubhopi manussānaṃ vasanaṭṭhānaṃ agamaṃsu. Manussāpi attano paribhogaṃ kandamūlaphalapaṇṇaṃ adaṃsu. Theropi paribhuñjitvā vihāraṃ agamāsi. Sāmaṇero udakaṃ āharitvā ‘‘pāde dhovāmi, bhante’’ti āha. ‘‘Sāmaṇera, tvaṃ rattiṃ kuhiṃ gato? Amhākaṃ vitakkaṃ uppādesī’’ti. ‘‘Bhante, gāmante me aruṇaṃ na uṭṭhāpitapubbaṃ; aruṇuṭṭhāpanatthāya araññaṃ agamāsi’’nti. ‘‘Sāmaṇera, na tuyhaṃ daṇḍakammaṃ anucchavikaṃ amhākameva anucchavika’’nti vatvā thero tasmiṃyeva ṭhāne vasi; sāmaṇerassa ca saññaṃ adāsi ‘‘mayaṃ tāva mahallakā; ‘idaṃ nāma bhavissatī’ti na sakkā jānituṃ. Tuvaṃ attānaṃ rakkheyyāsī’’ti. Thero kira anāgāmī. Taṃ aparabhāge manussakhādakā khādiṃsu. Sāmaṇero attānaṃ rakkhitvā bhaye vūpasante tathārūpe ṭhāne upajjhaṃ gāhāpetvā upasampanno buddhavacanaṃ uggahetvā tipiṭakadharo hutvā vattabbakanigrodhatthero nāma jāto.
ಪಿತುಮಹಾರಾಜಾ ರಜ್ಜಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ಪರಸಮುದ್ದಾ ಆಗತಾಗತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಕಹಂ ವತ್ತಬ್ಬಕನಿಗ್ರೋಧತ್ಥೇರೋ, ಕಹಂ ವತ್ತಬ್ಬಕನಿಗ್ರೋಧತ್ಥೇರೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಂಸು। ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ಥೇರಂ ಪರಿವಾರೇಸಿ। ಸೋ ಮಹಾಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಮಹಾವಿಹಾರಂ ಪತ್ವಾ ಮಹಾಬೋಧಿಂ ಮಹಾಚೇತಿಯಂ ಥೂಪಾರಾಮಞ್ಚ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಗರಂ ಪಾಯಾಸಿ। ಯಾವ ದಕ್ಖಿಣದ್ವಾರಾ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸೇವ ನವಸು ಠಾನೇಸು ತಿಚೀವರಂ ಉಪಪಜ್ಜಿ; ಅನ್ತೋನಗರಂ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಇತಿ ಕಾಲವಿಪತ್ತಿಯಂ ತಾಲಫಲಕನ್ದಮೂಲಪಣ್ಣಮ್ಪಿ ದುಲ್ಲಭಂ ಜಾತಂ। ಕಾಲಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ಏವರೂಪೋ ಮಹಾಲಾಭೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋತಿ। ಏವಂ ಕಾಲವಿಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಹಿತತ್ತಾ ವಿಪಾಕಂ ದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾನಿ ಕಾಲಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಆಗಮ್ಮ ವಿಪಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Pitumahārājā rajjaṃ paṭipajji. Parasamuddā āgatāgatā bhikkhū ‘‘kahaṃ vattabbakanigrodhatthero, kahaṃ vattabbakanigrodhatthero’’ti pucchitvā tassa santikaṃ agamaṃsu. Mahābhikkhusaṅgho theraṃ parivāresi. So mahābhikkhusaṅghaparivuto anupubbena mahāvihāraṃ patvā mahābodhiṃ mahācetiyaṃ thūpārāmañca vanditvā nagaraṃ pāyāsi. Yāva dakkhiṇadvārā gacchantasseva navasu ṭhānesu ticīvaraṃ upapajji; antonagaraṃ paviṭṭhakālato paṭṭhāya mahāsakkāro uppajji. Iti kālavipattiyaṃ tālaphalakandamūlapaṇṇampi dullabhaṃ jātaṃ. Kālasampattiyaṃ evarūpo mahālābho uppannoti. Evaṃ kālavipattipaṭibāhitattā vipākaṃ dātuṃ asakkontāni kālasampattiṃ āgamma vipaccantīti pajānāti.
ಅಪರಸ್ಸಾಪಿ ಬಹೂನಿ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತಾನಿ ಪಯೋಗವಿಪತ್ತಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ನ ವಿಪಚ್ಚೇಯ್ಯುಂ। ಸೋ ಪನ ಏಕೇನ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮೇನ ಸಮ್ಮಾಪಯೋಗೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ತೀಣಿ ಸುಚರಿತಾನಿ ಪೂರೇತಿ, ಪಞ್ಚಸೀಲಂ ದಸಸೀಲಂ ರಕ್ಖತಿ। ಕಾಲಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಸ್ಸ ರಾಜಾನೋ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪತಿಮಣ್ಡಿತಾ ರಾಜಕಞ್ಞಾಯೋ ‘ಏತಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ’ತಿ ಪೇಸೇನ್ತಿ, ಯಾನವಾಹನಮಣಿಸುವಣ್ಣರಜತಾದಿಭೇದಂ ತಂ ತಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ‘ಏತಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕ’ನ್ತಿ ಪೇಸೇನ್ತಿ ।
Aparassāpi bahūni kalyāṇakammāni honti. Tāni payogavipattiyaṃ ṭhitassa na vipacceyyuṃ. So pana ekena kalyāṇakammena sammāpayoge patiṭṭhito tīṇi sucaritāni pūreti, pañcasīlaṃ dasasīlaṃ rakkhati. Kālasampattiyaṃ nibbattassa rājāno sabbālaṅkārapatimaṇḍitā rājakaññāyo ‘etassa anucchavikā’ti pesenti, yānavāhanamaṇisuvaṇṇarajatādibhedaṃ taṃ taṃ paṇṇākāraṃ ‘etassa anucchavika’nti pesenti .
ಪಬ್ಬಜ್ಜೂಪಗತೋಪಿ ಮಹಾಯಸೋ ಹೋತಿ ಮಹಾನುಭಾವೋ। ತತ್ರಿದಂ ವತ್ಥು – ಕೂಟಕಣ್ಣರಾಜಾ ಕಿರ ಗಿರಿಗಾಮಕಣ್ಣವಾಸಿಕಂ ಚೂಳಸುಧಮ್ಮತ್ಥೇರಂ ಮಮಾಯತಿ। ಸೋ ಉಪ್ಪಲವಾಪಿಯಂ ವಸಮಾನೋ ಥೇರಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇಸಿ। ಥೇರೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮಾಲಾರಾಮವಿಹಾರೇ ವಸತಿ। ರಾಜಾ ಥೇರಸ್ಸ ಮಾತರಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕಿಂ ಥೇರೋ ಪಿಯಾಯತೀ’’ತಿ? ‘‘ಕನ್ದಂ ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ಕನ್ದಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ದದಮಾನೋ ಮುಖಂ ಉಲ್ಲೋಕೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಸೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಚ ಬಹಿಪರಿವೇಣೇ ದೇವಿಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಕೀದಿಸೋ ಥೇರೋ’’ತಿ? ‘‘ತ್ವಂ ಪುರಿಸೋ ಹುತ್ವಾ ಉಲ್ಲೋಕೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಸಿ; ಅಹಂ ಕಥಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ? ನಾಹಂ ಜಾನಾಮಿ ಕೀದಿಸೋ’’ತಿ। ರಾಜಾ ‘ಮಮ ರಟ್ಠೇ ಬಲಿಕಾರಗಹಪತಿಪುತ್ತಂ ಉಲ್ಲೋಕೇತುಂ ನ ವಿಸಹಾಮಿ। ಮಹನ್ತಂ ವತ ಭೋ ಬುದ್ಧಸಾಸನಂ ನಾಮಾ’ತಿ ಅಪ್ಫೋಟೇಸಿ। ತಿಪಿಟಕಚೂಳನಾಗತ್ಥೇರಮ್ಪಿ ಮಮಾಯತಿ। ತಸ್ಸ ಅಙ್ಗುಲಿಯಂ ಏಕಾ ಪಿಳಕಾ ಉಟ್ಠಹಿ। ರಾಜಾ ‘ಥೇರಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಬಲವಪೇಮೇನ ಅಙ್ಗುಲಿಂ ಮುಖೇನ ಗಣ್ಹಿ। ಅನ್ತೋಮುಖೇಯೇವ ಪಿಳಕಾ ಭಿನ್ನಾ, ಪುಬ್ಬಲೋಹಿತಂ ಅನುಟ್ಠುಭಿತ್ವಾ ಥೇರೇ ಸಿನೇಹೇನ ಅಮತಂ ವಿಯ ಅಜ್ಝೋಹರಿ। ಸೋಯೇವ ಥೇರೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಮರಣಮಞ್ಚೇ ನಿಪಜ್ಜಿ। ರಾಜಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಸುಚಿಕಪಲ್ಲಕಂ ಸೀಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘ಧಮ್ಮಸಕಟಸ್ಸ ಅಕ್ಖೋ ಭಿಜ್ಜತಿ ಅಕ್ಖೋ ಭಿಜ್ಜತೀ’ತಿ ಪರಿದೇವಮಾನೋ ವಿಚರಿ। ಪಥವಿಸ್ಸರಸ್ಸ ಅಸುಚಿಕಪಲ್ಲಕಂ ಸೀಸೇನ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಿಚರಣಂ ನಾಮ ಕಸ್ಸ ಗತಮಗ್ಗೋ? ಸಮ್ಮಾಪಯೋಗಸ್ಸ ಗತಮಗ್ಗೋತಿ। ಏವಂ ಪಯೋಗವಿಪತ್ತಿಪಟಿಬಾಹಿತತ್ತಾ ವಿಪಾಕಂ ದಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾನಿ ಪಯೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಆಗಮ್ಮ ವಿಪಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ। ಏವಂ ಚತೂಹಿ ವಿಪತ್ತೀಹಿ ಪಟಿಬಾಹಿತಂ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಂ ವಿಪಾಕಂ ಅದತ್ವಾ ಚತಸ್ಸೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ಆಗಮ್ಮ ದೇತಿ।
Pabbajjūpagatopi mahāyaso hoti mahānubhāvo. Tatridaṃ vatthu – kūṭakaṇṇarājā kira girigāmakaṇṇavāsikaṃ cūḷasudhammattheraṃ mamāyati. So uppalavāpiyaṃ vasamāno theraṃ pakkosāpesi. Thero āgantvā mālārāmavihāre vasati. Rājā therassa mātaraṃ pucchi – ‘‘kiṃ thero piyāyatī’’ti? ‘‘Kandaṃ mahārājā’’ti. Rājā kandaṃ gāhāpetvā vihāraṃ gantvā therassa dadamāno mukhaṃ ulloketuṃ nāsakkhi. So nikkhamitvā ca bahipariveṇe deviṃ pucchi – ‘‘kīdiso thero’’ti? ‘‘Tvaṃ puriso hutvā ulloketuṃ na sakkosi; ahaṃ kathaṃ sakkhissāmi? Nāhaṃ jānāmi kīdiso’’ti. Rājā ‘mama raṭṭhe balikāragahapatiputtaṃ ulloketuṃ na visahāmi. Mahantaṃ vata bho buddhasāsanaṃ nāmā’ti apphoṭesi. Tipiṭakacūḷanāgattherampi mamāyati. Tassa aṅguliyaṃ ekā piḷakā uṭṭhahi. Rājā ‘theraṃ passissāmī’ti vihāraṃ gantvā balavapemena aṅguliṃ mukhena gaṇhi. Antomukheyeva piḷakā bhinnā, pubbalohitaṃ anuṭṭhubhitvā there sinehena amataṃ viya ajjhohari. Soyeva thero aparabhāge maraṇamañce nipajji. Rājā gantvā asucikapallakaṃ sīse ṭhapetvā ‘dhammasakaṭassa akkho bhijjati akkho bhijjatī’ti paridevamāno vicari. Pathavissarassa asucikapallakaṃ sīsena ukkhipitvā vicaraṇaṃ nāma kassa gatamaggo? Sammāpayogassa gatamaggoti. Evaṃ payogavipattipaṭibāhitattā vipākaṃ dātuṃ asakkontāni payogasampattiṃ āgamma vipaccantīti pajānāti. Evaṃ catūhi vipattīhi paṭibāhitaṃ kalyāṇakammaṃ vipākaṃ adatvā catasso sampattiyo āgamma deti.
ತತ್ರಿದಂ ಭೂತಮತ್ಥಂ ಕತ್ವಾ ಓಪಮ್ಮಂ – ಏಕೋ ಕಿರ ಮಹಾರಾಜಾ ಏಕಸ್ಸ ಅಮಚ್ಚಸ್ಸ ಅಪ್ಪಮತ್ತೇನ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ತಂ ಬನ್ಧನಾಗಾರೇ ಬನ್ಧಾಪೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಞಾತಕಾ ರಞ್ಞೋ ಕುದ್ಧಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವತ್ವಾ ಚಣ್ಡಕೋಪೇ ವಿಗತೇ ರಾಜಾನಂ ತಸ್ಸ ನಿರಪರಾಧಭಾವಂ ಜಾನಾಪೇಸುಂ। ರಾಜಾ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಠಾನನ್ತರಂ ಪಟಿಪಾಕತಿಕಂ ಅಕಾಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ತತೋ ತತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಾನಂ ಪಮಾಣಂ ನಾಹೋಸಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು। ತತ್ಥ ರಞ್ಞೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇನ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಬನ್ಧನಾಗಾರೇ ಬನ್ಧಾಪಿತಕಾಲೋ ವಿಯ ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಕಾಲೋ। ಅಥಸ್ಸ ಞಾತಕೇಹಿ ರಾಜಾನಂ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಠಾನನ್ತರಸ್ಸ ಪಟಿಪಾಕತಿಕಕರಣಕಾಲೋ ವಿಯ ತಸ್ಸ ಸಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಕಾಲೋ। ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ಅಸಮತ್ಥಕಾಲೋ ವಿಯ ಚತಸ್ಸೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ಆಗಮ್ಮ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಾನಂ ದೇವಲೋಕತೋ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ, ಮನುಸ್ಸಲೋಕತೋ ದೇವಲೋಕನ್ತಿ ಏವಂ ಸುಖಟ್ಠಾನತೋ ಸುಖಟ್ಠಾನಮೇವ ನೇತ್ವಾ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಸುಖವಿಪಾಕಂ ದತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಸಮ್ಪಾಪನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Tatridaṃ bhūtamatthaṃ katvā opammaṃ – eko kira mahārājā ekassa amaccassa appamattena kujjhitvā taṃ bandhanāgāre bandhāpesi. Tassa ñātakā rañño kuddhabhāvaṃ ñatvā kiñci avatvā caṇḍakope vigate rājānaṃ tassa niraparādhabhāvaṃ jānāpesuṃ. Rājā muñcitvā tassa ṭhānantaraṃ paṭipākatikaṃ akāsi. Athassa tato tato āgacchantānaṃ paṇṇākārānaṃ pamāṇaṃ nāhosi. Manussā sampaṭicchituṃ nāsakkhiṃsu. Tattha rañño appamattakena kujjhitvā tassa bandhanāgāre bandhāpitakālo viya puthujjanassa niraye nibbattakālo. Athassa ñātakehi rājānaṃ saññāpetvā ṭhānantarassa paṭipākatikakaraṇakālo viya tassa sagge nibbattakālo. Paṇṇākāraṃ sampaṭicchituṃ asamatthakālo viya catasso sampattiyo āgamma kalyāṇakammānaṃ devalokato manussalokaṃ, manussalokato devalokanti evaṃ sukhaṭṭhānato sukhaṭṭhānameva netvā kappasatasahassampi sukhavipākaṃ datvā nibbānasampāpanaṃ veditabbaṃ.
ಏವಂ ತಾವ ಪಾಳಿವಸೇನೇವ ದುತಿಯಂ ಬಲಂ ದೀಪೇತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ಅಹೋಸಿ ಕಮ್ಮಂ ಅಹೋಸಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೨೩೪) ಇಮಿನಾ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾನಯೇನಾಪಿ ದೀಪೇತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ‘ಅಹೋಸಿ ಕಮ್ಮ’ನ್ತಿ ಅತೀತೇ ಆಯೂಹಿತಂ ಕಮ್ಮಂ ಅತೀತೇಯೇವ ಅಹೋಸಿ। ಯೇನ ಪನ ಅತೀತೇ ವಿಪಾಕೋ ದಿನ್ನೋ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘ಅಹೋಸಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’ತಿ ವುತ್ತಂ। ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಾದೀಸು ಪನ ಬಹೂಸುಪಿ ಆಯೂಹಿತೇಸು ಏಕಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಂ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ, ಸೇಸಾನಿ ಅವಿಪಾಕಾನಿ। ಏಕಂ ಉಪಪಜ್ಜವೇದನೀಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಆಕಡ್ಢತಿ, ಸೇಸಾನಿ ಅವಿಪಾಕಾನಿ। ಏಕೇನಾನನ್ತರಿಯೇನ ನಿರಯೇ ಉಪಪಜ್ಜತಿ, ಸೇಸಾನಿ ಅವಿಪಾಕಾನಿ। ಅಟ್ಠಸು ಸಮಾಪತ್ತೀಸು ಏಕಾಯ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ, ಸೇಸಾ ಅವಿಪಾಕಾ। ಇದಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘ನಾಹೋಸಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯೋ ಪನ ಬಹುಮ್ಪಿ ಕುಸಲಾಕುಸಲಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಏತಸ್ಸ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ ‘ನಾಹೋಸಿ’ ನಾಮ। ಯಂ ಅತೀತೇ ಆಯೂಹಿತಂ ಏತರಹಿ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ ತಂ ‘ಅಹೋಸಿ ಕಮ್ಮಂ ಅತ್ಥಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’ ನಾಮ। ಯಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಅವಿಪಾಕತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ ತಂ ‘ಅಹೋಸಿ ಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’ ನಾಮ। ಯಂ ಅತೀತೇ ಆಯೂಹಿತಂ ಅನಾಗತೇ ವಿಪಾಕಂ ದಸ್ಸತಿ ತಂ ‘ಅಹೋಸಿ ಕಮ್ಮಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’ ನಾಮ। ಯಂ ಪುರಿಮನಯೇನ ಅವಿಪಾಕತಂ ಆಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ ತಂ ‘ಅಹೋಸಿ ಕಮ್ಮಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’ ನಾಮ।
Evaṃ tāva pāḷivaseneva dutiyaṃ balaṃ dīpetvā puna ‘‘ahosi kammaṃ ahosi kammavipāko’’ti (paṭi. ma. 1.234) iminā paṭisambhidānayenāpi dīpetabbaṃ. Tattha ‘ahosi kamma’nti atīte āyūhitaṃ kammaṃ atīteyeva ahosi. Yena pana atīte vipāko dinno, taṃ sandhāya ‘ahosi kammavipāko’ti vuttaṃ. Diṭṭhadhammavedanīyādīsu pana bahūsupi āyūhitesu ekaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ vipākaṃ deti, sesāni avipākāni. Ekaṃ upapajjavedanīyaṃ paṭisandhiṃ ākaḍḍhati, sesāni avipākāni. Ekenānantariyena niraye upapajjati, sesāni avipākāni. Aṭṭhasu samāpattīsu ekāya brahmaloke nibbattati, sesā avipākā. Idaṃ sandhāya ‘nāhosi kammavipāko’ti vuttaṃ. Yo pana bahumpi kusalākusalaṃ kammaṃ katvā kalyāṇamittaṃ nissāya arahattaṃ pāpuṇāti, etassa kammavipāko ‘nāhosi’ nāma. Yaṃ atīte āyūhitaṃ etarahi vipākaṃ deti taṃ ‘ahosi kammaṃ atthi kammavipāko’ nāma. Yaṃ purimanayeneva avipākataṃ āpajjati taṃ ‘ahosi kammaṃ natthi kammavipāko’ nāma. Yaṃ atīte āyūhitaṃ anāgate vipākaṃ dassati taṃ ‘ahosi kammaṃ bhavissati kammavipāko’ nāma. Yaṃ purimanayena avipākataṃ āpajjissati taṃ ‘ahosi kammaṃ na bhavissati kammavipāko’ nāma.
ಯಂ ಏತರಹಿ ಆಯೂಹಿತಂ ಏತರಹಿಯೇವ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ ತಂ ‘ಅತ್ಥಿ ಕಮ್ಮಂ ಅತ್ಥಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’ ನಾಮ। ಯಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಅವಿಪಾಕತಂ ಆಪಜ್ಜತಿ ತಂ ‘ಅತ್ಥಿ ಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’ ನಾಮ। ಯಂ ಏತರಹಿ ಆಯೂಹಿತಂ ಅನಾಗತೇ ವಿಪಾಕಂ ದಸ್ಸತಿ ತಂ ‘ಅತ್ಥಿ ಕಮ್ಮಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’ ನಾಮ। ಯಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಅವಿಪಾಕತಂ ಆಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ ತಂ ‘ಅತ್ಥಿ ಕಮ್ಮಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’ ನಾಮ।
Yaṃ etarahi āyūhitaṃ etarahiyeva vipākaṃ deti taṃ ‘atthi kammaṃ atthi kammavipāko’ nāma. Yaṃ purimanayeneva avipākataṃ āpajjati taṃ ‘atthi kammaṃ natthi kammavipāko’ nāma. Yaṃ etarahi āyūhitaṃ anāgate vipākaṃ dassati taṃ ‘atthi kammaṃ bhavissati kammavipāko’ nāma. Yaṃ purimanayeneva avipākataṃ āpajjissati taṃ ‘atthi kammaṃ na bhavissati kammavipāko’ nāma.
ಯಂ ಸಯಮ್ಪಿ ಅನಾಗತಂ, ವಿಪಾಕೋಪಿಸ್ಸ ಅನಾಗತೋ ತಂ ‘ಭವಿಸ್ಸತಿ ಕಮ್ಮಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’ ನಾಮ। ಯಂ ಸಯಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಅವಿಪಾಕತಂ ಆಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ ತಂ ‘ಭವಿಸ್ಸತಿ ಕಮ್ಮಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೋ’ ನಾಮ।
Yaṃ sayampi anāgataṃ, vipākopissa anāgato taṃ ‘bhavissati kammaṃ bhavissati kammavipāko’ nāma. Yaṃ sayaṃ bhavissati, purimanayeneva avipākataṃ āpajjissati taṃ ‘bhavissati kammaṃ na bhavissati kammavipāko’ nāma.
ಇದಂ ತಥಾಗತಸ್ಸಾತಿ ಇದಂ ಸಬ್ಬೇಹಿಪಿ ಏತೇಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಕಮ್ಮನ್ತರವಿಪಾಕನ್ತರಜಾನನಞಾಣಂ ಅಕಮ್ಪಿಯಟ್ಠೇನ ದುತಿಯಬಲಂ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ।
Idaṃ tathāgatassāti idaṃ sabbehipi etehi ākārehi tathāgatassa kammantaravipākantarajānanañāṇaṃ akampiyaṭṭhena dutiyabalaṃ veditabbanti.
ದುತಿಯಬಲನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ।
Dutiyabalaniddesavaṇṇanā.
ತತಿಯಬಲನಿದ್ದೇಸೋ
Tatiyabalaniddeso
೮೧೧. ತತಿಯಬಲನಿದ್ದೇಸೇ ಮಗ್ಗೋತಿ ವಾ ಪಟಿಪದಾತಿ ವಾ ಕಮ್ಮಸ್ಸೇವೇತಂ ನಾಮಂ। ನಿರಯಗಾಮಿನೀತಿಆದೀಸು ನಿರಸ್ಸಾದಟ್ಠೇನ ನಿರತಿಅತ್ಥೇನ ಚ ನಿರಯೋ। ಉದ್ಧಂ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ ತಿರಿಯಂ ಅಞ್ಚಿತಾತಿ ತಿರಚ್ಛಾನಾ; ತಿರಚ್ಛಾನಾಯೇವ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿ। ಪೇತತಾಯ ಪೇತ್ತಿ; ಇತೋ ಪೇಚ್ಚ ಗತಭಾವೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪೇತ್ತಿಯೇವ ಪೇತ್ತಿವಿಸಯೋ। ಮನಸ್ಸ ಉಸ್ಸನ್ನತಾಯ ಮನುಸ್ಸಾ; ಮನುಸ್ಸಾವ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೋ। ದಿಬ್ಬನ್ತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ಅಧಿಮತ್ತಾಯ ವಾ ಠಾನಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾತಿ ದೇವಾ; ದೇವಾವ ದೇವಲೋಕೋ। ವಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ ತಣ್ಹಾ; ತಂ ತತ್ಥ ನತ್ಥೀತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ। ನಿರಯಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ನಿರಯಗಾಮೀ। ಇದಂ ಮಗ್ಗಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಪಟಿಪದಾ ಪನ ನಿರಯಗಾಮಿನೀ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಇದಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಪಟಿಪದಂ ತಥಾಗತೋ ಪಜಾನಾತಿ।
811. Tatiyabalaniddese maggoti vā paṭipadāti vā kammassevetaṃ nāmaṃ. Nirayagāminītiādīsu nirassādaṭṭhena niratiatthena ca nirayo. Uddhaṃ anugantvā tiriyaṃ añcitāti tiracchānā; tiracchānāyeva tiracchānayoni. Petatāya petti; ito pecca gatabhāvenāti attho. Pettiyeva pettivisayo. Manassa ussannatāya manussā; manussāva manussaloko. Dibbanti pañcahi kāmaguṇehi adhimattāya vā ṭhānasampattiyāti devā; devāva devaloko. Vānaṃ vuccati taṇhā; taṃ tattha natthīti nibbānaṃ. Nirayaṃ gacchatīti nirayagāmī. Idaṃ maggaṃ sandhāya vuttaṃ. Paṭipadā pana nirayagāminī nāma hoti. Sesapadesupi eseva nayo. Idaṃ sabbampi paṭipadaṃ tathāgato pajānāti.
ಕಥಂ ? ಸಕಲಗಾಮವಾಸಿಕೇಸುಪಿ ಹಿ ಏಕತೋ ಏಕಂ ಸೂಕರಂ ವಾ ಮಿಗಂ ವಾ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇನ್ತೇಸು ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಚೇತನಾ ಪರಸ್ಸ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಾರಮ್ಮಣಾವ ಹೋತಿ। ತಂ ಪನ ಕಮ್ಮಂ ತೇಸಂ ಆಯೂಹನಕ್ಖಣೇಯೇವ ನಾನಾ ಹೋತಿ। ತೇಸು ಹಿ ಏಕೋ ಆದರೇನ ಛನ್ದಜಾತೋ ಕರೋತಿ। ಏಕೋ ‘ಏಹಿ ತ್ವಮ್ಪಿ ಕರೋಹೀ’ತಿ ಪರೇಹಿ ನಿಪ್ಪೀಳಿತತ್ತಾ ಕರೋತಿ। ಏಕೋ ಸಮಾನಚ್ಛನ್ದೋ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಅಪ್ಪಟಿಬಾಹಿಯಮಾನೋ ವಿಚರತಿ। ತೇಸು ಏಕೋ ತೇನೇವ ಕಮ್ಮೇನ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ, ಏಕೋ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಯಂ, ಏಕೋ ಪೇತ್ತಿವಿಸಯೇ। ತಂ ತಥಾಗತೋ ಆಯೂಹನಕ್ಖಣೇಯೇವ ‘ಇಮಿನಾ ನೀಹಾರೇನ ಆಯೂಹಿತತ್ತಾ ಏಸ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ , ಏಸ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಯಂ, ಏಸ ಪೇತ್ತಿವಿಸಯೇ’ತಿ ಪಜಾನಾತಿ । ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಮಾನಮ್ಪಿ ‘ಏಸ ಅಟ್ಠಸು ಮಹಾನಿರಯೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ, ಏಸ ಸೋಳಸಸು ಉಸ್ಸದನಿರಯೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಪಜಾನಾತಿ। ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಮಾನಮ್ಪಿ ‘ಏಸ ಅಪಾದಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏಸ ದ್ವಿಪಾದಕೋ, ಏಸ ಚತುಪ್ಪಾದಕೋ, ಏಸ ಬಹುಪ್ಪಾದಕೋ’ತಿ ಪಜಾನಾತಿ। ಪೇತ್ತಿವಿಸಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಮಾನಮ್ಪಿ ‘ಏಸ ನಿಜ್ಝಾಮತಣ್ಹಿಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏಸ ಖುಪ್ಪಿಪಾಸಿಕೋ, ಏಸ ಪರದತ್ತೂಪಜೀವೀ’ತಿ ಪಜಾನಾತಿ। ತೇಸು ಚ ಕಮ್ಮೇಸು ‘ಇದಂ ಕಮ್ಮಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಆಕಡ್ಢಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ದುಬ್ಬಲಂ ದಿನ್ನಾಯ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ಉಪಧಿವೇಪಕ್ಕಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Kathaṃ ? Sakalagāmavāsikesupi hi ekato ekaṃ sūkaraṃ vā migaṃ vā jīvitā voropentesu sabbesampi cetanā parassa jīvitindriyārammaṇāva hoti. Taṃ pana kammaṃ tesaṃ āyūhanakkhaṇeyeva nānā hoti. Tesu hi eko ādarena chandajāto karoti. Eko ‘ehi tvampi karohī’ti parehi nippīḷitattā karoti. Eko samānacchando viya hutvā appaṭibāhiyamāno vicarati. Tesu eko teneva kammena niraye nibbattati, eko tiracchānayoniyaṃ, eko pettivisaye. Taṃ tathāgato āyūhanakkhaṇeyeva ‘iminā nīhārena āyūhitattā esa niraye nibbattissati , esa tiracchānayoniyaṃ, esa pettivisaye’ti pajānāti . Niraye nibbattamānampi ‘esa aṭṭhasu mahānirayesu nibbattissati, esa soḷasasu ussadanirayesu nibbattissatī’ti pajānāti. Tiracchānayoniyaṃ nibbattamānampi ‘esa apādako bhavissati, esa dvipādako, esa catuppādako, esa bahuppādako’ti pajānāti. Pettivisaye nibbattamānampi ‘esa nijjhāmataṇhiko bhavissati, esa khuppipāsiko, esa paradattūpajīvī’ti pajānāti. Tesu ca kammesu ‘idaṃ kammaṃ paṭisandhiṃ ākaḍḍhituṃ na sakkhissati, dubbalaṃ dinnāya paṭisandhiyā upadhivepakkaṃ bhavissatīti pajānāti.
ತಥಾ ಸಕಲಗಾಮವಾಸಿಕೇಸು ಏಕತೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ದದಮಾನೇಸು ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಚೇತನಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಾರಮ್ಮಣಾವ ಹೋತಿ। ತಂ ಪನ ಕಮ್ಮಂ ತೇಸಂ ಆಯೂಹನಕ್ಖಣೇಯೇವ ಪುರಿಮನಯೇನ ನಾನಾ ಹೋತಿ। ತೇಸು ಕೇಚಿ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ। ತಂ ತಥಾಗತೋ ಆಯೂಹನಕ್ಖಣೇಯೇವ ‘ಇಮಿನಾ ನೀಹಾರೇನ ಆಯೂಹಿತತ್ತಾ ಏಸ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ, ಏಸ ದೇವಲೋಕೇ’ತಿ ಪಜಾನಾತಿ। ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಮಾನಾನಮ್ಪಿ ‘ಏಸ ಪರನಿಮ್ಮಿತವಸವತ್ತೀಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ, ಏಸ ನಿಮ್ಮಾನರತೀಸು, ಏಸ ತುಸಿತೇಸು, ಏಸ ಯಾಮೇಸು, ಏಸ ತಾವತಿಂಸೇಸು, ಏಸ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕೇಸು, ಏಸ ಭುಮ್ಮದೇವೇಸು; ಏಸ ಪನ ಜೇಟ್ಠಕದೇವರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ, ಏಸ ಏತಸ್ಸ ದುತಿಯಂ ವಾ ತತಿಯಂ ವಾ ಠಾನನ್ತರಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪರಿಚಾರಕೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಪಜಾನಾತಿ। ಮನುಸ್ಸೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಮಾನಾನಮ್ಪಿ ‘ಏಸ ಖತ್ತಿಯಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ, ಏಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ, ಏಸ ವೇಸ್ಸಕುಲೇ, ಏಸ ಸುದ್ದಕುಲೇ; ಏಸ ಪನ ಮನುಸ್ಸೇಸು ರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ, ಏಸ ಏತಸ್ಸ ದುತಿಯಂ ವಾ ತತಿಯಂ ವಾ ಠಾನನ್ತರಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪರಿಚಾರಕೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಪಜಾನಾತಿ । ತೇಸು ಚ ಕಮ್ಮೇಸು ‘ಇದಂ ಕಮ್ಮಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಆಕಡ್ಢಿತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ದುಬ್ಬಲಂ ದಿನ್ನಾಯ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ಉಪಧಿವೇಪಕ್ಕಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Tathā sakalagāmavāsikesu ekato piṇḍapātaṃ dadamānesu sabbesampi cetanā piṇḍapātārammaṇāva hoti. Taṃ pana kammaṃ tesaṃ āyūhanakkhaṇeyeva purimanayena nānā hoti. Tesu keci devaloke nibbattissanti, keci manussaloke. Taṃ tathāgato āyūhanakkhaṇeyeva ‘iminā nīhārena āyūhitattā esa manussaloke nibbattissati, esa devaloke’ti pajānāti. Devaloke nibbattamānānampi ‘esa paranimmitavasavattīsu nibbattissati, esa nimmānaratīsu, esa tusitesu, esa yāmesu, esa tāvatiṃsesu, esa cātumahārājikesu, esa bhummadevesu; esa pana jeṭṭhakadevarājā hutvā nibbattissati, esa etassa dutiyaṃ vā tatiyaṃ vā ṭhānantaraṃ karonto paricārako hutvā nibbattissatī’ti pajānāti. Manussesu nibbattamānānampi ‘esa khattiyakule nibbattissati, esa brāhmaṇakule, esa vessakule, esa suddakule; esa pana manussesu rājā hutvā nibbattissati, esa etassa dutiyaṃ vā tatiyaṃ vā ṭhānantaraṃ karonto paricārako hutvā nibbattissatī’ti pajānāti . Tesu ca kammesu ‘idaṃ kammaṃ paṭisandhiṃ ākaḍḍhituṃ na sakkhissati, dubbalaṃ dinnāya paṭisandhiyā upadhivepakkaṃ bhavissatī’ti pajānāti.
ತಥಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇನ್ತೇಸುಯೇವ ಯೇನ ನೀಹಾರೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಆರದ್ಧಾ, ‘ಏಸ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸತಿ, ಏಸ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ಏಸ ಅನಾಗಾಮೀಯೇವ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಏಸ ಸಕದಾಗಾಮೀಯೇವ, ಏಸ ಸೋತಾಪನ್ನೋಯೇವ; ಏಸ ಪನ ಮಗ್ಗಂ ವಾ ಫಲಂ ವಾ ಸಚ್ಛಿಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ಲಕ್ಖಣಾರಮ್ಮಣಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಯಮೇವ ಠಸ್ಸತಿ; ಏಸ ಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹೇಯೇವ, ಏಸ ನಾಮರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೇಯೇವ, ಏಸ ಅರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೇಯೇವ, ಏಸ ರೂಪಪರಿಗ್ಗಹೇಯೇವ ಠಸ್ಸತಿ, ಏಸ ಮಹಾಭೂತಮತ್ತಮೇವ ವವತ್ಥಾಪೇಸ್ಸತಿ, ಏಸ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಪಜಾನಾತಿ।
Tathā vipassanaṃ paṭṭhapentesuyeva yena nīhārena vipassanā āraddhā, ‘esa arahattaṃ pāpuṇissati, esa arahattaṃ pattuṃ na sakkhissati, esa anāgāmīyeva bhavissati, esa sakadāgāmīyeva, esa sotāpannoyeva; esa pana maggaṃ vā phalaṃ vā sacchikātuṃ na sakkhissati, lakkhaṇārammaṇāya vipassanāyameva ṭhassati; esa paccayapariggaheyeva, esa nāmarūpapariggaheyeva, esa arūpapariggaheyeva, esa rūpapariggaheyeva ṭhassati, esa mahābhūtamattameva vavatthāpessati, esa kiñci sallakkhetuṃ na sakkhissatī’ti pajānāti.
ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೇಸುಪಿ ‘ಏತಸ್ಸ ಪರಿಕಮ್ಮಮತ್ತಮೇವ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ನಿಮಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ; ಏಸ ಪನ ನಿಮಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ಅಪ್ಪನಂ ಪಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ; ಏಸ ಅಪ್ಪನಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಝಾನಂ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಪಜಾನಾತೀತಿ।
Kasiṇaparikammaṃ karontesupi ‘etassa parikammamattameva bhavissati, nimittaṃ uppādetuṃ na sakkhissati; esa pana nimittaṃ uppādetuṃ sakkhissati, appanaṃ pāpetuṃ na sakkhissati; esa appanaṃ pāpetvā jhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ gaṇhissatī’ti pajānātīti.
ತತಿಯಬಲನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ।
Tatiyabalaniddesavaṇṇanā.
ಚತುತ್ಥಬಲನಿದ್ದೇಸೋ
Catutthabalaniddeso
೮೧೨. ಚತುತ್ಥಬಲನಿದ್ದೇಸೇ ಖನ್ಧನಾನತ್ತನ್ತಿ ‘ಅಯಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ನಾಮ…ಪೇ॰… ಅಯಂ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ ನಾಮಾ’ತಿ ಏವಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ನಾನಾಕರಣಂ ಪಜಾನಾತಿ। ತೇಸುಪಿ ‘ಏಕವಿಧೇನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ…ಪೇ॰… ಏಕಾದಸವಿಧೇನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ। ಏಕವಿಧೇನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ…ಪೇ॰… ಬಹುವಿಧೇನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ…ಪೇ॰… ಏಕವಿಧೇನ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ…ಪೇ॰… ಏಕವಿಧೇನ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ…ಪೇ॰… ಏಕವಿಧೇನ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ…ಪೇ॰… ಬಹುವಿಧೇನ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ’ತಿ ಏವಂ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಖನ್ಧಸ್ಸ ನಾನತ್ತಂ ಪಜಾನಾತಿ। ಆಯತನನಾನತ್ತನ್ತಿ ‘ಇದಂ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ ನಾಮ…ಪೇ॰… ಇದಂ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ ನಾಮ। ತತ್ಥ ದಸಾಯತನಾ ಕಾಮಾವಚರಾ, ದ್ವೇ ಚತುಭೂಮಕಾ’ತಿ ಏವಂ ಆಯತನನಾನತ್ತಂ ಪಜಾನಾತಿ। ಧಾತುನಾನತ್ತನ್ತಿ ‘ಅಯಂ ಚಕ್ಖುಧಾತು ನಾಮ…ಪೇ॰… ಅಯಂ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ನಾಮ। ತತ್ಥ ಸೋಳಸ ಧಾತುಯೋ ಕಾಮಾವಚರಾ, ದ್ವೇ ಚತುಭೂಮಕಾ’ತಿ ಏವಂ ಧಾತುನಾನತ್ತಂ ಪಜಾನಾತಿ।
812. Catutthabalaniddese khandhanānattanti ‘ayaṃ rūpakkhandho nāma…pe… ayaṃ viññāṇakkhandho nāmā’ti evaṃ pañcannaṃ khandhānaṃ nānākaraṇaṃ pajānāti. Tesupi ‘ekavidhena rūpakkhandho…pe… ekādasavidhena rūpakkhandho. Ekavidhena vedanākkhandho…pe… bahuvidhena vedanākkhandho…pe… ekavidhena saññākkhandho…pe… ekavidhena saṅkhārakkhandho…pe… ekavidhena viññāṇakkhandho…pe… bahuvidhena viññāṇakkhandho’ti evaṃ ekekassa khandhassa nānattaṃ pajānāti. Āyatananānattanti ‘idaṃ cakkhāyatanaṃ nāma…pe… idaṃ dhammāyatanaṃ nāma. Tattha dasāyatanā kāmāvacarā, dve catubhūmakā’ti evaṃ āyatananānattaṃ pajānāti. Dhātunānattanti ‘ayaṃ cakkhudhātu nāma…pe… ayaṃ manoviññāṇadhātu nāma. Tattha soḷasa dhātuyo kāmāvacarā, dve catubhūmakā’ti evaṃ dhātunānattaṃ pajānāti.
ಪುನ ಅನೇಕಧಾತುನಾನಾಧಾತುಲೋಕನಾನತ್ತನ್ತಿ ಇದಂ ನ ಕೇವಲಂ ಉಪಾದಿನ್ನಕಸಙ್ಖಾರಲೋಕಸ್ಸೇವ ನಾನತ್ತಂ ತಥಾಗತೋ ಪಜಾನಾತಿ, ಅನುಪಾದಿನ್ನಕಸಙ್ಖಾರಲೋಕಸ್ಸಾಪಿ ನಾನತ್ತಂ ತಥಾಗತೋ ಪಜಾನಾತಿಯೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಗಹಿತಂ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಹಿ ದ್ವೇ ಚ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಉಪಾದಿನ್ನಕಸಙ್ಖಾರಲೋಕಸ್ಸಾಪಿ ನಾನತ್ತಂ ಏಕದೇಸತೋವ ಜಾನನ್ತಿ ನೋ ನಿಪ್ಪದೇಸತೋ, ಅನುಪಾದಿನ್ನಕಲೋಕಸ್ಸ ಪನ ನಾನತ್ತಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ। ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧೋ ಪನ ‘ಇಮಾಯ ನಾಮ ಧಾತುಯಾ ಉಸ್ಸನ್ನಾಯ ಇಮಸ್ಸ ನಾಮ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಖನ್ಧೋ ಸೇತೋ ಹೋತಿ, ಇಮಸ್ಸ ಕಾಳಕೋ, ಇಮಸ್ಸ ಮಟ್ಟೋ; ಇಮಸ್ಸ ಬಹಲತ್ತಚೋ, ಇಮಸ್ಸ ತನುತ್ತಚೋ; ಇಮಾಯ ನಾಮ ಧಾತುಯಾ ಉಸ್ಸನ್ನಾಯ ಇಮಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪತ್ತಂ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನಾದಿವಸೇನ ಏವರೂಪಂ ನಾಮ ಹೋತಿ; ಇಮಾಯ ಪನ ಧಾತುಯಾ ಉಸ್ಸನ್ನಾಯ ಇಮಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪುಪ್ಫಂ ನೀಲಕಂ ಹೋತಿ, ಪೀತಕಂ, ಲೋಹಿತಕಂ, ಓದಾತಂ, ಸುಗನ್ಧಂ , ದುಗ್ಗನ್ಧಂ ಹೋತಿ; ಇಮಾಯ ನಾಮ ಧಾತುಯಾ ಉಸ್ಸನ್ನಾಯ ಫಲಂ ಖುದ್ದಕಂ ಹೋತಿ, ಮಹನ್ತಂ, ದೀಘಂ, ರಸ್ಸಂ, ವಟ್ಟಂ, ಸುಸಣ್ಠಾನಂ, ದುಸ್ಸಣ್ಠಾನಂ, ಮಟ್ಠಂ, ಫರುಸಂ, ಸುಗನ್ಧಂ, ದುಗ್ಗನ್ಧಂ, ಮಧುರಂ, ತಿತ್ತಕಂ, ಅಮ್ಬಿಲಂ, ಕಟುಕಂ, ಕಸಾವಂ ಹೋತಿ; ಇಮಾಯ ನಾಮ ಧಾತುಯಾ ಉಸ್ಸನ್ನಾಯ ಇಮಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಕಣ್ಟಕೋ ತಿಖಿಣೋ ಹೋತಿ, ಅತಿಖಿಣೋ, ಉಜುಕೋ, ಕುಟಿಲೋ, ತಮ್ಬೋ, ಕಾಳಕೋ, ನೀಲೋ, ಓದಾತೋ ಹೋತೀ’ತಿ ಏವಂ ಅನುಪಾದಿನ್ನಕಸಙ್ಖಾರಲೋಕಸ್ಸ ನಾನತ್ತಂ ಪಜಾನಾತಿ। ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧಾನಂಯೇವ ಹಿ ಏತಂ ಬಲಂ, ನ ಅಞ್ಞೇಸನ್ತಿ।
Puna anekadhātunānādhātulokanānattanti idaṃ na kevalaṃ upādinnakasaṅkhāralokasseva nānattaṃ tathāgato pajānāti, anupādinnakasaṅkhāralokassāpi nānattaṃ tathāgato pajānātiyevāti dassetuṃ gahitaṃ. Paccekabuddhā hi dve ca aggasāvakā upādinnakasaṅkhāralokassāpi nānattaṃ ekadesatova jānanti no nippadesato, anupādinnakalokassa pana nānattaṃ na jānanti. Sabbaññubuddho pana ‘imāya nāma dhātuyā ussannāya imassa nāma rukkhassa khandho seto hoti, imassa kāḷako, imassa maṭṭo; imassa bahalattaco, imassa tanuttaco; imāya nāma dhātuyā ussannāya imassa rukkhassa pattaṃ vaṇṇasaṇṭhānādivasena evarūpaṃ nāma hoti; imāya pana dhātuyā ussannāya imassa rukkhassa pupphaṃ nīlakaṃ hoti, pītakaṃ, lohitakaṃ, odātaṃ, sugandhaṃ , duggandhaṃ hoti; imāya nāma dhātuyā ussannāya phalaṃ khuddakaṃ hoti, mahantaṃ, dīghaṃ, rassaṃ, vaṭṭaṃ, susaṇṭhānaṃ, dussaṇṭhānaṃ, maṭṭhaṃ, pharusaṃ, sugandhaṃ, duggandhaṃ, madhuraṃ, tittakaṃ, ambilaṃ, kaṭukaṃ, kasāvaṃ hoti; imāya nāma dhātuyā ussannāya imassa rukkhassa kaṇṭako tikhiṇo hoti, atikhiṇo, ujuko, kuṭilo, tambo, kāḷako, nīlo, odāto hotī’ti evaṃ anupādinnakasaṅkhāralokassa nānattaṃ pajānāti. Sabbaññubuddhānaṃyeva hi etaṃ balaṃ, na aññesanti.
ಚತುತ್ಥಬಲನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ।
Catutthabalaniddesavaṇṇanā.
ಪಞ್ಚಮಬಲನಿದ್ದೇಸೋ
Pañcamabalaniddeso
೮೧೩. ಪಞ್ಚಮಬಲನಿದ್ದೇಸೇ ಹೀನಾಧಿಮುತ್ತಿಕಾತಿ ಹೀನಜ್ಝಾಸಯಾ। ಪಣೀತಾಧಿಮುತ್ತಿಕಾತಿ ಕಲ್ಯಾಣಜ್ಝಾಸಯಾ। ಸೇವನ್ತೀತಿ ನಿಸ್ಸಯನ್ತಿ ಅಲ್ಲೀಯನ್ತಿ। ಭಜನ್ತೀತಿ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತಿ। ಪಯಿರುಪಾಸನ್ತೀತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತಿ। ಸಚೇ ಹಿ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾ ನ ಸೀಲವನ್ತೋ ಹೋನ್ತಿ, ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾ ಸೀಲವನ್ತೋ ಹೋನ್ತಿ, ತೇ ಅತ್ತನೋ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯೇಪಿ ನ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತಿ, ಅತ್ತನಾ ಸದಿಸೇ ಸಾರುಪ್ಪಭಿಕ್ಖೂಯೇವ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತಿ। ಸಚೇ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾ ಸಾರುಪ್ಪಭಿಕ್ಖೂ, ಇತರೇ ಅಸಾರುಪ್ಪಾ, ತೇಪಿ ನ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯೇ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತಿ, ಅತ್ತನಾ ಸದಿಸೇ ಹೀನಾಧಿಮುತ್ತಿಕೇ ಏವ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತಿ।
813. Pañcamabalaniddese hīnādhimuttikāti hīnajjhāsayā. Paṇītādhimuttikāti kalyāṇajjhāsayā. Sevantīti nissayanti allīyanti. Bhajantīti upasaṅkamanti. Payirupāsantīti punappunaṃ upasaṅkamanti. Sace hi ācariyupajjhāyā na sīlavanto honti, saddhivihārikā sīlavanto honti, te attano ācariyupajjhāyepi na upasaṅkamanti, attanā sadise sāruppabhikkhūyeva upasaṅkamanti. Sace ācariyupajjhāyā sāruppabhikkhū, itare asāruppā, tepi na ācariyupajjhāye upasaṅkamanti, attanā sadise hīnādhimuttike eva upasaṅkamanti.
ಏವಂ ಉಪಸಙ್ಕಮನಂ ಪನ ನ ಕೇವಲಂ ಏತರಹೇವ, ಅತೀತಾನಾಗತೇಪೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅತೀತಮ್ಪಿ ಅದ್ಧಾನನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ। ಇದಂ ಪನ ದುಸ್ಸೀಲಾನಂ ದುಸ್ಸೀಲಸೇವನಮೇವ, ಸೀಲವನ್ತಾನಂ ಸೀಲವನ್ತಸೇವನಮೇವ, ದುಪ್ಪಞ್ಞಾನಂ ದುಪ್ಪಞ್ಞಸೇವನಮೇವ, ಪಞ್ಞವನ್ತಾನಂ ಪಞ್ಞವನ್ತಸೇವನಮೇವ ಕೋ ನಿಯಾಮೇತೀತಿ? ಅಜ್ಝಾಸಯಧಾತು ನಿಯಾಮೇತಿ। ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖೂ ಏಕಂ ಗಾಮಂ ಗಣಭಿಕ್ಖಾಚಾರಂ ಚರನ್ತಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ಬಹುಭತ್ತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಪತ್ತಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಯಥಾಸಭಾಗೇನ ಪರಿಭುಞ್ಞಥಾ’’ತಿ ದತ್ವಾ ಉಯ್ಯೋಜೇಸುಂ। ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಆಹಂಸು ‘‘ಆವುಸೋ, ಮನುಸ್ಸಾ ಧಾತುಸಂಯುತ್ತಕಮ್ಮೇ ಪಯೋಜೇನ್ತೀ’’ತಿ। ತಿಪಿಟಕಚೂಳಾಭಯತ್ಥೇರೋಪಿ ನಾಗದೀಪೇ ಚೇತಿಯಂ ವನ್ದನಾಯ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ನಿಮನ್ತಿತೋ। ಥೇರೇನ ಚ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕೋ ಅಸಾರುಪ್ಪಭಿಕ್ಖು ಅತ್ಥಿ। ಧುರವಿಹಾರೇಪಿ ಏಕೋ ಅಸಾರುಪ್ಪಭಿಕ್ಖು ಅತ್ಥಿ। ದ್ವೀಸು ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇಸು ಗಾಮಂ ಓಸರನ್ತೇಸು ತೇ ಉಭೋಪಿ ಜನಾ, ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಆಗನ್ತುಕೇನ ನೇವಾಸಿಕೋ ನೇವಾಸಿಕೇನ ವಾ ಆಗನ್ತುಕೋ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ, ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ, ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಹಸಿತ್ವಾ ಹಸಿತ್ವಾ ಕಥಯಮಾನಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಂಸು। ಥೇರೋ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಜಾನಿತ್ವಾ ಧಾತುಸಂಯುತ್ತಂ ಕಥಿತ’’ನ್ತಿ ಆಹ।
Evaṃ upasaṅkamanaṃ pana na kevalaṃ etaraheva, atītānāgatepīti dassetuṃ atītampi addhānantiādimāha. Taṃ uttānatthameva. Idaṃ pana dussīlānaṃ dussīlasevanameva, sīlavantānaṃ sīlavantasevanameva, duppaññānaṃ duppaññasevanameva, paññavantānaṃ paññavantasevanameva ko niyāmetīti? Ajjhāsayadhātu niyāmeti. Sambahulā kira bhikkhū ekaṃ gāmaṃ gaṇabhikkhācāraṃ caranti. Manussā bahubhattaṃ āharitvā pattāni pūretvā ‘‘tumhākaṃ yathāsabhāgena paribhuññathā’’ti datvā uyyojesuṃ. Bhikkhūpi āhaṃsu ‘‘āvuso, manussā dhātusaṃyuttakamme payojentī’’ti. Tipiṭakacūḷābhayattheropi nāgadīpe cetiyaṃ vandanāya pañcahi bhikkhusatehi saddhiṃ gacchanto ekasmiṃ gāme manussehi nimantito. Therena ca saddhiṃ eko asāruppabhikkhu atthi. Dhuravihārepi eko asāruppabhikkhu atthi. Dvīsu bhikkhusaṅghesu gāmaṃ osarantesu te ubhopi janā, kiñcāpi āgantukena nevāsiko nevāsikena vā āgantuko na diṭṭhapubbo, evaṃ santepi, ekato hutvā hasitvā hasitvā kathayamānā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Thero disvā ‘‘sammāsambuddhena jānitvā dhātusaṃyuttaṃ kathita’’nti āha.
ಏವಂ ‘ಅಜ್ಝಾಸಯಧಾತು ನಿಯಾಮೇತೀ’ತಿ ವತ್ವಾ ಧಾತುಸಂಯುತ್ತೇನ ಅಯಮೇವತ್ಥೋ ದೀಪೇತಬ್ಬೋ। ಗಿಜ್ಝಕೂಟಪಬ್ಬತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಗಿಲಾನಸೇಯ್ಯಾಯ ನಿಪನ್ನೋ ಭಗವಾ ಆರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ವಸನ್ತೇಸು ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾದೀಸು ಏಕಮೇಕಂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಚಙ್ಕಮನ್ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ ‘‘ಪಸ್ಸಥ ನೋ ತುಮ್ಹೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾರಿಪುತ್ತಂ ಸಮ್ಬಹುಲೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಚಙ್ಕಮನ್ತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಖೋ ಏತೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖೂ ಮಹಾಪಞ್ಞಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೯೯) ಸಬ್ಬಂ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬನ್ತಿ।
Evaṃ ‘ajjhāsayadhātu niyāmetī’ti vatvā dhātusaṃyuttena ayamevattho dīpetabbo. Gijjhakūṭapabbatasmiñhi gilānaseyyāya nipanno bhagavā ārakkhaṇatthāya parivāretvā vasantesu sāriputtamoggallānādīsu ekamekaṃ attano attano parisāya saddhiṃ caṅkamantaṃ oloketvā bhikkhū āmantesi ‘‘passatha no tumhe, bhikkhave, sāriputtaṃ sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ caṅkamanta’’nti? ‘‘Evaṃ, bhante’’ti. ‘‘Sabbe kho ete, bhikkhave, bhikkhū mahāpaññā’’ti (saṃ. ni. 2.99) sabbaṃ vitthāretabbanti.
ಪಞ್ಚಮಬಲನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ।
Pañcamabalaniddesavaṇṇanā.
ಛಟ್ಠಬಲನಿದ್ದೇಸೋ
Chaṭṭhabalaniddeso
೮೧೪. ಛಟ್ಠಬಲನಿದ್ದೇಸೇ ಆಸಯನ್ತಿ ಯತ್ಥ ಸತ್ತಾ ಆಸಯನ್ತಿ ನಿವಸನ್ತಿ, ತಂ ತೇಸಂ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ ವಾ ಯಥಾಭೂತಂ ಞಾಣಂ ವಾ। ಅನುಸಯನ್ತಿ ಅಪ್ಪಹೀನಾನುಸಯಿತಂ ಕಿಲೇಸಂ। ಚರಿತನ್ತಿ ಕಾಯಾದೀಹಿ ಅಭಿಸಙ್ಖತಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಂ। ಅಧಿಮುತ್ತನ್ತಿ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ। ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖೇತಿಆದೀಸು ಪಞ್ಞಾಮಯೇ ಅಕ್ಖಿಮ್ಹಿ ಅಪ್ಪಂ ಪರಿತ್ತಂ ರಾಗದೋಸಮೋಹರಜಂ ಏತೇಸನ್ತಿ ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖಾ। ತಸ್ಸೇವ ಮಹನ್ತತಾಯ ಮಹಾರಜಕ್ಖಾ। ಉಭಯೇನಾಪಿ ಮನ್ದಕಿಲೇಸೇ ಮಹಾಕಿಲೇಸೇ ಚ ಸತ್ತೇ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯೇಸಂ ಸದ್ಧಾದೀನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ತಿಕ್ಖಾನಿ, ತೇ ತಿಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಾ। ಯೇಸಂ ತಾನಿ ಮುದೂನಿ, ತೇ ಮುದಿನ್ದ್ರಿಯಾ। ಯೇಸಂ ಆಸಯಾದಯೋ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ಸುನ್ದರಾ, ತೇ ಸ್ವಾಕಾರಾ। ವಿಪರೀತಾ ದ್ವಾಕಾರಾ। ಯೇ ಕಥಿತಕಾರಣಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇನ್ತಿ, ಸುಖೇನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಪೇತುಂ, ತೇ ಸುವಿಞ್ಞಾಪಯಾ। ವಿಪರೀತಾ ದುವಿಞ್ಞಾಪಯಾ। ಯೇ ಅರಿಯಮಗ್ಗಪಟಿವೇಧಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾ ಉಪನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪನ್ನಾ, ತೇ ಭಬ್ಬಾ। ವಿಪರೀತಾ ಅಭಬ್ಬಾ।
814. Chaṭṭhabalaniddese āsayanti yattha sattā āsayanti nivasanti, taṃ tesaṃ nivāsaṭṭhānaṃ diṭṭhigataṃ vā yathābhūtaṃ ñāṇaṃ vā. Anusayanti appahīnānusayitaṃ kilesaṃ. Caritanti kāyādīhi abhisaṅkhataṃ kusalākusalaṃ. Adhimuttanti ajjhāsayaṃ. Apparajakkhetiādīsu paññāmaye akkhimhi appaṃ parittaṃ rāgadosamoharajaṃ etesanti apparajakkhā. Tasseva mahantatāya mahārajakkhā. Ubhayenāpi mandakilese mahākilese ca satte dasseti. Yesaṃ saddhādīni indriyāni tikkhāni, te tikkhindriyā. Yesaṃ tāni mudūni, te mudindriyā. Yesaṃ āsayādayo koṭṭhāsā sundarā, te svākārā. Viparītā dvākārā. Ye kathitakāraṇaṃ sallakkhenti, sukhena sakkā honti viññāpetuṃ, te suviññāpayā. Viparītā duviññāpayā. Ye ariyamaggapaṭivedhassa anucchavikā upanissayasampannā, te bhabbā. Viparītā abhabbā.
೮೧೫. ಏವಂ ಛಟ್ಠಬಲಸ್ಸ ಮಾತಿಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಯಥಾಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಭಾಜೇನ್ತೋ ಕತಮೋ ಚ ಸತ್ತಾನಂ ಆಸಯೋತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸಸ್ಸತೋ ಲೋಕೋತಿಆದೀನಂ ಅತ್ಥೋ ಹೇಟ್ಠಾ ನಿಕ್ಖೇಪಕಣ್ಡವಣ್ಣನಾಯಂ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೧೦೫) ವುತ್ತೋಯೇವ। ಇತಿ ಭವದಿಟ್ಠಿಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಾ ವಾತಿ ಏವಂ ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಂ ವಾ ಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಾ। ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿ ಹಿ ಏತ್ಥ ಭವದಿಟ್ಠೀತಿ ವುತ್ತಾ; ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿ ಚ ವಿಭವದಿಟ್ಠೀತಿ। ಸಬ್ಬದಿಟ್ಠೀನಞ್ಹಿ ಸಸ್ಸತುಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠೀ ಹಿ ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾ ಸತ್ತಾ ಇಮಾವ ದ್ವೇ ದಿಟ್ಠಿಯೋ ಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಾ ಹೋನ್ತಿ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ – ‘‘ದ್ವಯಸನ್ನಿಸ್ಸಿತೋ ಖೋ ಪನಾಯಂ, ಕಚ್ಚಾನ, ಲೋಕೋ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ – ಅತ್ಥಿತಞ್ಚೇವ ನತ್ಥಿತಞ್ಚಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೫)। ಏತ್ಥ ಹಿ ಅತ್ಥಿತಾತಿ ಸಸ್ಸತಂ, ನತ್ಥಿತಾತಿ ಉಚ್ಛೇದೋ। ಅಯಂ ತಾವ ವಟ್ಟಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಾನಂ ಪುಥುಜ್ಜನಸತ್ತಾನಂ ಆಸಯೋ।
815. Evaṃ chaṭṭhabalassa mātikaṃ ṭhapetvā idāni yathāpaṭipāṭiyā bhājento katamo ca sattānaṃ āsayotiādimāha. Tattha sassato lokotiādīnaṃ attho heṭṭhā nikkhepakaṇḍavaṇṇanāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 1105) vuttoyeva. Iti bhavadiṭṭhisannissitā vāti evaṃ sassatadiṭṭhiṃ vā sannissitā. Sassatadiṭṭhi hi ettha bhavadiṭṭhīti vuttā; ucchedadiṭṭhi ca vibhavadiṭṭhīti. Sabbadiṭṭhīnañhi sassatucchedadiṭṭhī hi saṅgahitattā sabbepi diṭṭhigatikā sattā imāva dve diṭṭhiyo sannissitā honti. Vuttampi cetaṃ – ‘‘dvayasannissito kho panāyaṃ, kaccāna, loko yebhuyyena – atthitañceva natthitañcā’’ti (saṃ. ni. 2.15). Ettha hi atthitāti sassataṃ, natthitāti ucchedo. Ayaṃ tāva vaṭṭasannissitānaṃ puthujjanasattānaṃ āsayo.
ಇದಾನಿ ವಿವಟ್ಟಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಾನಂ ಸುದ್ಧಸತ್ತಾನಂ ಆಸಯಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಏತೇ ವಾ ಪನ ಉಭೋ ಅನ್ತೇ ಅನುಪಗಮ್ಮಾತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಏತೇ ವಾ ಪನಾತಿ ಏತೇಯೇವ। ಉಭೋ ಅನ್ತೇತಿ ಸಸ್ಸತುಚ್ಛೇದಸಙ್ಖಾತೇ ದ್ವೇ ಅನ್ತೇ। ಅನುಪಗಮ್ಮಾತಿ ಅನಲ್ಲೀಯಿತ್ವಾ। ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯತಾ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನೇಸು ಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯತಾಯ ಚೇವ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಧಮ್ಮೇಸು ಚ। ಅನುಲೋಮಿಕಾ ಖನ್ತೀತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ। ಯಥಾಭೂತಂ ವಾ ಞಾಣನ್ತಿ ಮಗ್ಗಞಾಣಂ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಾ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೇ ಚೇವ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಧಮ್ಮೇಸು ಚ ಏತೇ ಉಭೋ ಸಸ್ಸತುಚ್ಛೇದಅನ್ತೇ ಅನುಪಗನ್ತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಪಟಿಲದ್ಧಾ, ಯಞ್ಚ ತತೋ ಉತ್ತರಿಮಗ್ಗಞಾಣಂ – ಅಯಂ ಸತ್ತಾನಂ ಆಸಯೋ, ಅಯಂ ವಟ್ಟಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಾನಞ್ಚ ವಿವಟ್ಟಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಾನಞ್ಚ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಸತ್ತಾನಂ ಆಸಯೋ, ಇದಂ ವಸನಟ್ಠಾನನ್ತಿ। ಅಯಂ ಆಚರಿಯಾನಂ ಸಮಾನತ್ಥಕಥಾ।
Idāni vivaṭṭasannissitānaṃ suddhasattānaṃ āsayaṃ dassetuṃ ete vā pana ubho ante anupagammātiādi vuttaṃ. Tattha ete vā panāti eteyeva. Ubho anteti sassatucchedasaṅkhāte dve ante. Anupagammāti anallīyitvā. Idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesūti idappaccayatāya ceva paṭiccasamuppannadhammesu ca. Anulomikā khantīti vipassanāñāṇaṃ. Yathābhūtaṃ vā ñāṇanti maggañāṇaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – yā paṭiccasamuppāde ceva paṭiccasamuppannadhammesu ca ete ubho sassatucchedaante anupagantvā vipassanā paṭiladdhā, yañca tato uttarimaggañāṇaṃ – ayaṃ sattānaṃ āsayo, ayaṃ vaṭṭasannissitānañca vivaṭṭasannissitānañca sabbesampi sattānaṃ āsayo, idaṃ vasanaṭṭhānanti. Ayaṃ ācariyānaṃ samānatthakathā.
ವಿತಣ್ಡವಾದೀ ಪನಾಹ – ‘ಮಗ್ಗೋ ನಾಮ ವಾಸಂ ವಿದ್ಧಂಸೇನ್ತೋ ಗಚ್ಛತಿ, ನನು ತ್ವಂ ಮಗ್ಗೋ ವಾಸೋತಿ ವದೇಸೀ’ತಿ? ಸೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ ‘ತ್ವಂ ಅರಿಯವಾಸಭಾಣಕೋ ಹೋಸಿ ನ ಹೋಸೀ’ತಿ? ಸಚೇ ಪನ ‘ನ ಹೋಮೀ’ತಿ ವದತಿ, ‘ಅಭಾಣಕತಾಯ ನ ಜಾನಾಸೀ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ‘ಭಾಣಕೋಸ್ಮೀ’ತಿ ವದತಿ, ‘ಸುತ್ತಂ ಆಹರಾ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ಆಹರತಿ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ; ನೋ ಚೇ ಆಹರತಿ ಸಯಂ ಆಹರಿತಬ್ಬಂ – ‘‘ದಸಯಿಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅರಿಯವಾಸಾ, ಯೇ ಅರಿಯಾ ಆವಸಿಂಸು ವಾ ಆವಸನ್ತಿ ವಾ ಆವಸಿಸ್ಸನ್ತಿ ವಾ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೧೯)। ಏತಞ್ಹಿ ಸುತ್ತಂ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ವಾಸಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸುಕಥಿತಮೇವೇತನ್ತಿ। ಇದಂ ಪನ ಭಗವಾ ಸತ್ತಾನಂ ಆಸಯಂ ಜಾನನ್ತೋ ಇಮೇಸಞ್ಚ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಮಗ್ಗಞಾಣಾನಂ ಅಪ್ಪವತ್ತಿಕ್ಖಣೇಪಿ ಜಾನಾತಿ ಏವ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –
Vitaṇḍavādī panāha – ‘maggo nāma vāsaṃ viddhaṃsento gacchati, nanu tvaṃ maggo vāsoti vadesī’ti? So vattabbo ‘tvaṃ ariyavāsabhāṇako hosi na hosī’ti? Sace pana ‘na homī’ti vadati, ‘abhāṇakatāya na jānāsī’ti vattabbo. Sace ‘bhāṇakosmī’ti vadati, ‘suttaṃ āharā’ti vattabbo. Sace āharati, iccetaṃ kusalaṃ; no ce āharati sayaṃ āharitabbaṃ – ‘‘dasayime, bhikkhave, ariyavāsā, ye ariyā āvasiṃsu vā āvasanti vā āvasissanti vā’’ti (a. ni. 10.19). Etañhi suttaṃ maggassa vāsabhāvaṃ dīpeti. Tasmā sukathitamevetanti. Idaṃ pana bhagavā sattānaṃ āsayaṃ jānanto imesañca diṭṭhigatānaṃ vipassanāñāṇamaggañāṇānaṃ appavattikkhaṇepi jānāti eva. Vuttampi cetaṃ –
‘‘ಕಾಮಂ ಸೇವನ್ತಞ್ಞೇವ ಜಾನಾತಿ ‘ಅಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಕಾಮಗರುಕೋ ಕಾಮಾಸಯೋ ಕಾಮಾಧಿಮುತ್ತೋ’ತಿ। ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ ಸೇವನ್ತಞ್ಞೇವ ಜಾನಾತಿ ‘ಅಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಗರುಕೋ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾಸಯೋ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾಧಿಮುತ್ತೋ’ತಿ। ಬ್ಯಾಪಾದಂ…ಪೇ॰… ಅಬ್ಯಾಪಾದಂ… ಥಿನಮಿದ್ಧಂ…ಪೇ॰… ಆಲೋಕಸಞ್ಞಂ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಂ ಸೇವನ್ತಞ್ಞೇವ ಜಾನಾತಿ ಸೇವನ್ತಞ್ಞೇವ ಜಾನಾತಿ ‘ಅಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಆಲೋಕಸಞ್ಞಾಗರುಕೋ ಆಲೋಕಸಞ್ಞಾಸಯೋ ಆಲೋಕಸಞ್ಞಾಧಿಮುತ್ತೋ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೧೩)।
‘‘Kāmaṃ sevantaññeva jānāti ‘ayaṃ puggalo kāmagaruko kāmāsayo kāmādhimutto’ti. Nekkhammaṃ sevantaññeva jānāti ‘ayaṃ puggalo nekkhammagaruko nekkhammāsayo nekkhammādhimutto’ti. Byāpādaṃ…pe… abyāpādaṃ… thinamiddhaṃ…pe… ālokasaññaṃ nekkhammaṃ sevantaññeva jānāti sevantaññeva jānāti ‘ayaṃ puggalo ālokasaññāgaruko ālokasaññāsayo ālokasaññādhimutto’’ti (paṭi. ma. 1.113).
೮೧೬. ಅನುಸಯನಿದ್ದೇಸೇ ಕಾಮರಾಗೋ ಚ ಸೋ ಅಪ್ಪಹೀನಟ್ಠೇನ ಅನುಸಯೋ ಚಾತಿ ಕಾಮರಾಗಾನುಸಯೋ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಯಂ ಲೋಕೇ ಪಿಯರೂಪನ್ತಿ ಯಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಪಿಯಜಾತಿಕಂ। ಸಾತರೂಪನ್ತಿ ಸಾತಜಾತಿಕಂ ಅಸ್ಸಾದಪದಟ್ಠಾನಂ ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಂ। ಏತ್ಥ ಸತ್ತಾನಂ ರಾಗಾನುಸಯೋ ಅನುಸೇತೀತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣೇ ಸತ್ತಾನಂ ಅಪ್ಪಹೀನಟ್ಠೇನ ರಾಗಾನುಸಯೋ ಅನುಸೇತಿ। ಯಥಾ ನಾಮ ಉದಕೇ ನಿಮುಗ್ಗಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಚ ಉಪರಿ ಚ ಸಮನ್ತಭಾಗೇ ಚ ಉದಕಮೇವ ಹೋತಿ, ಏವಮೇವ ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣೇ ರಾಗುಪ್ಪತ್ತಿ ನಾಮ ಸತ್ತಾನಂ ಆಚಿಣ್ಣಸಮಾಚಿಣ್ಣಾ। ತಥಾ ಅನಿಟ್ಠಾರಮ್ಮಣೇ ಪಟಿಘುಪ್ಪತ್ತಿ। ಇತಿ ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ಏವಂ ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ಕಾಮರಾಗಪಟಿಘವನ್ತೇಸು ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಧಮ್ಮೇಸು। ಅವಿಜ್ಜಾನುಪತಿತಾತಿ ಕಾಮರಾಗಪಟಿಘಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನ ಅವಿಜ್ಜಾ ಅನುಪತಿತಾ। ತದೇಕಟ್ಠೋತಿ ತಾಯ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಕಟ್ಠವಸೇನ ಏಕಟ್ಠೋ। ಮಾನೋ ಚ ದಿಟ್ಠಿ ಚ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಚಾತಿ ನವವಿಧೋ ಮಾನೋ, ದ್ವಾಸಟ್ಠಿವಿಧಾ ದಿಟ್ಠಿ, ಅಟ್ಠವತ್ಥುಕಾ ಚ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ। ಭವರಾಗಾನುಸಯೋ ಪನೇತ್ಥ ಕಾಮರಾಗಾನುಸಯೇನೇವ ಸಙ್ಗಹಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
816. Anusayaniddese kāmarāgo ca so appahīnaṭṭhena anusayo cāti kāmarāgānusayo. Sesapadesupi eseva nayo. Yaṃ loke piyarūpanti yaṃ imasmiṃ loke piyajātikaṃ. Sātarūpanti sātajātikaṃ assādapadaṭṭhānaṃ iṭṭhārammaṇaṃ. Ettha sattānaṃ rāgānusayo anusetīti etasmiṃ iṭṭhārammaṇe sattānaṃ appahīnaṭṭhena rāgānusayo anuseti. Yathā nāma udake nimuggassa heṭṭhā ca upari ca samantabhāge ca udakameva hoti, evameva iṭṭhārammaṇe rāguppatti nāma sattānaṃ āciṇṇasamāciṇṇā. Tathā aniṭṭhārammaṇe paṭighuppatti. Iti imesu dvīsu dhammesūti evaṃ imesu dvīsu kāmarāgapaṭighavantesu iṭṭhāniṭṭhārammaṇadhammesu. Avijjānupatitāti kāmarāgapaṭighasampayuttā hutvā ārammaṇakaraṇavasena avijjā anupatitā. Tadekaṭṭhoti tāya avijjāya sampayuttekaṭṭhavasena ekaṭṭho. Māno ca diṭṭhi ca vicikicchā cāti navavidho māno, dvāsaṭṭhividhā diṭṭhi, aṭṭhavatthukā ca vicikicchā. Bhavarāgānusayo panettha kāmarāgānusayeneva saṅgahitoti veditabbo.
೮೧೭. ಚರಿತನಿದ್ದೇಸೇ ತೇರಸ ಚೇತನಾ ಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರೋ, ದ್ವಾದಸ ಅಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರೋ, ಚತಸ್ಸೋ ಆನೇಞ್ಜಾಭಿಸಙ್ಖಾರೋ। ತತ್ಥ ಕಾಮಾವಚರೋ ಪರಿತ್ತಭೂಮಕೋ, ಇತರೋ ಮಹಾಭೂಮಕೋ। ತೀಸುಪಿ ವಾ ಏತೇಸು ಯೋ ಕೋಚಿ ಅಪ್ಪವಿಪಾಕೋ ಪರಿತ್ತಭೂಮಕೋ, ಬಹುವಿಪಾಕೋ ಮಹಾಭೂಮಕೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
817. Caritaniddese terasa cetanā puññābhisaṅkhāro, dvādasa apuññābhisaṅkhāro, catasso āneñjābhisaṅkhāro. Tattha kāmāvacaro parittabhūmako, itaro mahābhūmako. Tīsupi vā etesu yo koci appavipāko parittabhūmako, bahuvipāko mahābhūmakoti veditabbo.
೮೧೮. ಅಧಿಮುತ್ತಿನಿದ್ದೇಸೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಕಾಸಿತೋವ। ಕಸ್ಮಾ ಪನಾಯಂ ಅಧಿಮುತ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಾಪಿ ಪುನ ಗಹಿತಾತಿ? ಅಯಞ್ಹಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಂ ಬಲದಸ್ಸನವಸೇನ ಗಹಿತಾ, ಇಧ ಸತ್ತಾನಂ ತಿಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಮುದಿನ್ದ್ರಿಯಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ।
818. Adhimuttiniddeso heṭṭhā pakāsitova. Kasmā panāyaṃ adhimutti heṭṭhā vuttāpi puna gahitāti? Ayañhi heṭṭhā pāṭiyekkaṃ baladassanavasena gahitā, idha sattānaṃ tikkhindriyamudindriyabhāvadassanatthaṃ.
೮೧೯. ಮಹಾರಜಕ್ಖನಿದ್ದೇಸೇ ಉಸ್ಸದಗತಾನೀತಿ ವೇಪುಲ್ಲಗತಾನಿ। ಪಹಾನಕ್ಕಮವಸೇನ ಚೇಸ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ನಿದ್ದೇಸೋ ಕತೋ।
819. Mahārajakkhaniddese ussadagatānīti vepullagatāni. Pahānakkamavasena cesa uppaṭipāṭiyā niddeso kato.
೮೨೦. ಅನುಸ್ಸದಗತಾನೀತಿ ಅವೇಪುಲ್ಲಗತಾನಿಂ। ತಿಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಮುದಿನ್ದ್ರಿಯನಿದ್ದೇಸೇ ಉಪನಿಸ್ಸಯಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ನಾಮ ಕಥಿತಾನಿ। ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ನಿದ್ದೇಸೇ ಪನೇತ್ಥ ಪಯೋಜನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
820. Anussadagatānīti avepullagatāniṃ. Tikkhindriyamudindriyaniddese upanissayaindriyāni nāma kathitāni. Uppaṭipāṭiyā niddese panettha payojanaṃ heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.
೮೨೩. ತಥಾ ದ್ವಾಕಾರನಿದ್ದೇಸಾದೀಸು ಪಾಪಾಸಯಾತಿ ಅಕುಸಲಾಸಯಾ। ಪಾಪಚರಿತಾತಿ ಅಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರಪರಿಪೂರಕಾ। ಪಾಪಾಧಿಮುತ್ತಿಕಾತಿ ಸಕ್ಕಾಯಾಭಿರತಾ ವಟ್ಟಜ್ಝಾಸಯಾ।
823. Tathā dvākāraniddesādīsu pāpāsayāti akusalāsayā. Pāpacaritāti apuññābhisaṅkhāraparipūrakā. Pāpādhimuttikāti sakkāyābhiratā vaṭṭajjhāsayā.
೮೨೪. ಸ್ವಾಕಾರನಿದ್ದೇಸೇ ಯಸ್ಮಾ ಕಲ್ಯಾಣಕೋ ನಾಮ ಅನುಸಯೋ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಕಲ್ಯಾಣಾನುಸಯಾತಿ ನ ವುತ್ತಂ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತವಿಪರಿಯಾಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
824. Svākāraniddese yasmā kalyāṇako nāma anusayo natthi, tasmā kalyāṇānusayāti na vuttaṃ. Sesaṃ vuttavipariyāyena veditabbaṃ.
೮೨೬. ಭಬ್ಬಾಭಬ್ಬನಿದ್ದೇಸೇ ಕಮ್ಮಾವರಣೇನಾತಿ ಪಞ್ಚವಿಧೇನ ಆನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮೇನ। ಕಿಲೇಸಾವರಣೇನಾತಿ ನಿಯತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಯಾ। ವಿಪಾಕಾವರಣೇನಾತಿ ಅಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ದುಹೇತುಕಾನಮ್ಪಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಪಟಿವೇಧೋ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ದುಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿಪಿ ವಿಪಾಕಾವರಣಮೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅಸ್ಸದ್ಧಾತಿ ಬುದ್ಧಾದೀಸು ಸದ್ಧಾರಹಿತಾ। ಅಚ್ಛನ್ದಿಕಾತಿ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾಕುಸಲಚ್ಛನ್ದರಹಿತಾ। ಉತ್ತರಕುರುಕಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಅಚ್ಛನ್ದಿಕಟ್ಠಾನಂ ಪವಿಟ್ಠಾ। ದುಪ್ಪಞ್ಞಾತಿ ಭವಙ್ಗಪಞ್ಞಾಯ ಪರಿಹೀನಾ। ಭವಙ್ಗಪಞ್ಞಾಯ ಪನ ಪರಿಪುಣ್ಣಾಯಪಿ ಯಸ್ಸ ಭವಙ್ಗಂ ಲೋಕುತ್ತರಸ್ಸ ಪಾದಕಂ ನ ಹೋತಿ, ಸೋ ದುಪ್ಪಞ್ಞೋಯೇವ ನಾಮ। ಅಭಬ್ಬಾ ನಿಯಾಮಂ ಓಕ್ಕಮಿತುಂ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಸಮ್ಮತ್ತನ್ತಿ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಸಮ್ಮತ್ತನಿಯಾಮಸಙ್ಖಾತಂ ಮಗ್ಗಂ ಓಕ್ಕಮಿತುಂ ಅಭಬ್ಬಾ।
826. Bhabbābhabbaniddese kammāvaraṇenāti pañcavidhena ānantariyakammena. Kilesāvaraṇenāti niyatamicchādiṭṭhiyā. Vipākāvaraṇenāti ahetukapaṭisandhiyā. Yasmā pana duhetukānampi ariyamaggapaṭivedho natthi, tasmā duhetukapaṭisandhipi vipākāvaraṇamevāti veditabbā. Assaddhāti buddhādīsu saddhārahitā. Acchandikāti kattukamyatākusalacchandarahitā. Uttarakurukā manussā acchandikaṭṭhānaṃ paviṭṭhā. Duppaññāti bhavaṅgapaññāya parihīnā. Bhavaṅgapaññāya pana paripuṇṇāyapi yassa bhavaṅgaṃ lokuttarassa pādakaṃ na hoti, so duppaññoyeva nāma. Abhabbā niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattanti kusalesu dhammesu sammattaniyāmasaṅkhātaṃ maggaṃ okkamituṃ abhabbā.
೮೨೭. ನ ಕಮ್ಮಾವರಣೇನಾತಿಆದೀನಿ ವುತ್ತವಿಪರಿಯಾಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಇದಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಞಾಣಾನಂ ಭಾಜನೀಯಂ – ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತಿಞಾಣಸ್ಸ ಚ ಆಸಯಾನುಸಯಞಾಣಸ್ಸ ಚ। ಏತ್ಥ ಹಿ ಆಸಯಾನುಸಯಞಾಣೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರೋಪರಿಯತ್ತಿಞಾಣಮ್ಪಿ ಭಾಜಿತಂ। ಇತಿ ಇಮಾನಿ ದ್ವೇ ಞಾಣಾನಿ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಏಕಂ ಬಲಞಾಣಂ ನಾಮ ಜಾತನ್ತಿ।
827. Na kammāvaraṇenātiādīni vuttavipariyāyena veditabbāni. Idaṃ dvinnaṃ ñāṇānaṃ bhājanīyaṃ – indriyaparopariyattiñāṇassa ca āsayānusayañāṇassa ca. Ettha hi āsayānusayañāṇena indriyaparopariyattiñāṇampi bhājitaṃ. Iti imāni dve ñāṇāni ekato hutvā ekaṃ balañāṇaṃ nāma jātanti.
ಛಟ್ಠಬಲನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ।
Chaṭṭhabalaniddesavaṇṇanā.
ಸತ್ತಮಬಲನಿದ್ದೇಸೋ
Sattamabalaniddeso
೮೨೮. ಸತ್ತಮಬಲನಿದ್ದೇಸೇ ಝಾಯತೀತಿ ಝಾಯೀ। ಚತ್ತಾರೋ ಝಾಯೀತಿ ಝಾಯಿನೋ ಚತ್ತಾರೋ ಜನಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಪಠಮಚತುಕ್ಕೇ ತಾವ ಪಠಮೋ ಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ಸಮಾನೋಯೇವ ‘ನ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’ತಿ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಸಮಾನಂಯೇವ ‘ನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನ’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞೀ ಹೋತಿ। ಅಯಂ ಅಪ್ಪಗುಣಜ್ಝಾನಲಾಭೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ದುತಿಯೋ ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಅಲಾಭೀಯೇವ ‘ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’ತಿ, ಅಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಸಮಾನಂಯೇವ ‘ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನ’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞೀ ಹೋತಿ। ಅಯಂ ನಿದ್ದಾಝಾಯೀ ನಾಮ। ನಿದ್ದಾಯಿತ್ವಾ ಪಟಿಬುದ್ಧೋ ಏವಂ ಮಞ್ಞತಿ। ತತಿಯೋ ಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ಸಮಾನೋ ‘ಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀಮ್ಹೀ’ತಿ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮೇವ ಸಮಾನಂ ‘ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನ’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞೀ ಹೋತಿ। ಅಯಂ ಪಗುಣಜ್ಝಾನಲಾಭೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಚತುತ್ಥೋ ಅಲಾಭೀಯೇವ ‘ಅಲಾಭೀಮ್ಹೀ’ತಿ, ಅಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂಯೇವ ‘ಅಕಮ್ಮಟ್ಠಾನ’ನ್ತಿ ಸಞ್ಞೀ ಹೋತಿ। ಏವಮೇತ್ಥ ದ್ವೇ ಜನಾ ಅಜ್ಝಾಯಿನೋವ ಝಾಯೀನಂ ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠತ್ತಾ ಝಾಯೀತಿ ವುತ್ತಾ।
828. Sattamabalaniddese jhāyatīti jhāyī. Cattāro jhāyīti jhāyino cattāro janā vuccanti. Tattha paṭhamacatukke tāva paṭhamo samāpattilābhī samānoyeva ‘na lābhīmhī’ti, kammaṭṭhānaṃ samānaṃyeva ‘na kammaṭṭhāna’nti saññī hoti. Ayaṃ appaguṇajjhānalābhīti veditabbo. Dutiyo samāpattiyā alābhīyeva ‘lābhīmhī’ti, akammaṭṭhānaṃ samānaṃyeva ‘kammaṭṭhāna’nti saññī hoti. Ayaṃ niddājhāyī nāma. Niddāyitvā paṭibuddho evaṃ maññati. Tatiyo samāpattilābhī samāno ‘samāpattilābhīmhī’ti, kammaṭṭhānameva samānaṃ ‘kammaṭṭhāna’nti saññī hoti. Ayaṃ paguṇajjhānalābhīti veditabbo. Catuttho alābhīyeva ‘alābhīmhī’ti, akammaṭṭhānaṃyeva ‘akammaṭṭhāna’nti saññī hoti. Evamettha dve janā ajjhāyinova jhāyīnaṃ anto paviṭṭhattā jhāyīti vuttā.
ದುತಿಯಚತುಕ್ಕೇ ಸಸಙ್ಖಾರೇನ ಸಪ್ಪಯೋಗೇನ ಸಮಾಧಿಪಾರಿಬನ್ಧಿಕಧಮ್ಮೇ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇನ್ತೋ ದನ್ಧಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ ನಾಮ। ಏಕಂ ದ್ವೇ ಚಿತ್ತವಾರೇ ಠತ್ವಾ ಸಹಸಾ ವುಟ್ಠಹನ್ತಾ ಖಿಪ್ಪಂ ವುಟ್ಠಹತಿ ನಾಮ। ಸುಖೇನೇವ ಪನ ಸಮಾಧಿಪಾರಿಬನ್ಧಿಕಧಮ್ಮೇ ಸೋಧೇನ್ತೋ ಖಿಪ್ಪಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ ನಾಮ। ಯಥಾಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಅವುಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಅತಿನಾಮೇತ್ವಾ ವುಟ್ಠಹನ್ತೋ ದನ್ಧಂ ವುಟ್ಠಾತಿ ನಾಮ। ಇತರೇ ದ್ವೇಪಿ ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಜನಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭಿನೋವ।
Dutiyacatukke sasaṅkhārena sappayogena samādhipāribandhikadhamme vikkhambhento dandhaṃ samāpajjati nāma. Ekaṃ dve cittavāre ṭhatvā sahasā vuṭṭhahantā khippaṃ vuṭṭhahati nāma. Sukheneva pana samādhipāribandhikadhamme sodhento khippaṃ samāpajjati nāma. Yathāparicchedena avuṭṭhahitvā kālaṃ atināmetvā vuṭṭhahanto dandhaṃ vuṭṭhāti nāma. Itare dvepi imināva nayena veditabbā. Ime cattāropi janā samāpattilābhinova.
ತತಿಯಚತುಕ್ಕೇ ‘ಇದಂ ಝಾನಂ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಂ, ಇದಂ ಚತುರಙ್ಗಿಕ’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅಙ್ಗವವತ್ಥಾನಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಛೇಕೋ ಸಮಾಧಿಸ್ಮಿಂ ಸಮಾಧಿಕುಸಲೋ ನಾಮ। ನೀವರಣಾನಿ ಪನ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇತ್ವಾ ಚಿತ್ತಮಞ್ಜೂಸಾಯ ಚಿತ್ತಂ ಠಪೇತುಂ ಅಛೇಕೋ ನೋ ಸಮಾಧಿಸ್ಮಿಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಕುಸಲೋ ನಾಮ। ಇತರೇಪಿ ತಯೋ ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಇಮೇಪಿ ಚತ್ತಾರೋ ಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭಿನೋಯೇವ।
Tatiyacatukke ‘idaṃ jhānaṃ pañcaṅgikaṃ, idaṃ caturaṅgika’nti evaṃ aṅgavavatthānaparicchede cheko samādhismiṃ samādhikusalo nāma. Nīvaraṇāni pana vikkhambhetvā cittamañjūsāya cittaṃ ṭhapetuṃ acheko no samādhismiṃ samāpattikusalo nāma. Itarepi tayo imināva nayena veditabbā. Imepi cattāro samāpattilābhinoyeva.
ಇದಾನಿ ಯಾನಿ ಝಾನಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇಮೇ ಪುಗ್ಗಲಾ ‘ಝಾಯೀ’ ನಾಮ ಜಾತಾ, ತಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಚತ್ತಾರಿ ಝಾನಾನೀತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಚತ್ತಾರಿ ಝಾನಾನಿ ತಯೋ ಚ ವಿಮೋಕ್ಖಾ ಅತ್ಥತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಹಟ್ಠಕಥಾಯಮೇವ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೬೦, ೨೪೮) ಪಕಾಸಿತಾ। ಸೇಸಾನಮ್ಪಿ ವಿಮೋಕ್ಖಟ್ಠೋ ತತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಪಿಚೇತ್ಥ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ ಅಪ್ಪಿತಪ್ಪಿತಕ್ಖಣೇ ಪಚ್ಚನೀಕಧಮ್ಮೇಹಿ ವಿಮುಚ್ಚನತೋ ಚ ಆರಮ್ಮಣೇ ಚ ಅಧಿಮುಚ್ಚನತೋ ವಿಮೋಕ್ಖೋ ನಾಮ। ಅಟ್ಠಮೋ ಪನ ಸಬ್ಬಸೋ ಸಞ್ಞಾವೇದಯಿತೇಹಿ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ಅಪಗತವಿಮೋಕ್ಖೋ ನಾಮ। ಸಮಾಧೀಸು ಚತುಕ್ಕನಯಪಞ್ಚಕನಯೇಸು ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರೋ ನಾಮ। ಪಞ್ಚಕನಯೇ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿ ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತಸಮಾಧಿ ನಾಮ। ಚತುಕ್ಕನಯೇಪಿ ಪಞ್ಚಕನಯೇಪಿ ಉಪರಿ ತೀಸು ಝಾನೇಸು ಸಮಾಧಿ ಅವಿತಕ್ಕ ಅವಿಚಾರಸಮಾಧಿ ನಾಮ। ಸಮಾಪತ್ತೀಸು ಹಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ‘ಸಮಾಧೀ’ತಿಪಿ ನಾಮಂ ‘ಸಮಾಪತ್ತೀ’ತಿಪಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಸಬ್ಭಾವತೋ। ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ತದಭಾವತೋ ನ ಸಮಾಧೀತಿ ನಾಮಂ।
Idāni yāni jhānāni nissāya ime puggalā ‘jhāyī’ nāma jātā, tāni dassetuṃ cattāri jhānānītiādimāha. Tattha cattāri jhānāni tayo ca vimokkhā atthato heṭṭhā dhammasaṅgahaṭṭhakathāyameva (dha. sa. aṭṭha. 160, 248) pakāsitā. Sesānampi vimokkhaṭṭho tattha vuttanayeneva veditabbo. Apicettha paṭipāṭiyā satta appitappitakkhaṇe paccanīkadhammehi vimuccanato ca ārammaṇe ca adhimuccanato vimokkho nāma. Aṭṭhamo pana sabbaso saññāvedayitehi vimuttattā apagatavimokkho nāma. Samādhīsu catukkanayapañcakanayesu paṭhamajjhānasamādhi savitakkasavicāro nāma. Pañcakanaye dutiyajjhānasamādhi avitakkavicāramattasamādhi nāma. Catukkanayepi pañcakanayepi upari tīsu jhānesu samādhi avitakka avicārasamādhi nāma. Samāpattīsu hi paṭipāṭiyā aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ ‘samādhī’tipi nāmaṃ ‘samāpattī’tipi. Kasmā? Cittekaggatāsabbhāvato. Nirodhasamāpattiyā tadabhāvato na samādhīti nāmaṃ.
ಹಾನಭಾಗಿಯೋ ಧಮ್ಮೋತಿ ಅಪ್ಪಗುಣೇಹಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದೀಹಿ ವುಟ್ಠಿತಸ್ಸ ಸಞ್ಞಾಮನಸಿಕಾರಾನಂ ಕಾಮಾದಿಅನುಪಕ್ಖನ್ದನಂ। ವಿಸೇಸಭಾಗಿಯೋ ಧಮ್ಮೋತಿ ಪಗುಣೇಹಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದೀಹಿ ವುಟ್ಠಿತಸ್ಸ ಸಞ್ಞಾಮನಸಿಕಾರಾನಂ ದುತಿಯಜ್ಝಾನಾದಿಅನುಪಕ್ಖನ್ದನಂ। ವೋದಾನಮ್ಪಿ ವುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಗುಣವೋದಾನಂ ವುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಕಥಿತಂ। ಹೇಟ್ಠಿಮಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಞ್ಹಿ ಪಗುಣಜ್ಝಾನಂ ಉಪರಿಮಸ್ಸ ಉಪರಿಮಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ವೋದಾನಮ್ಪಿ ವುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಮ್ಹಾ ತಮ್ಹಾ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಾ ವುಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ವುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಭವಙ್ಗವುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಕಥಿತಂ। ಭವಙ್ಗೇನ ಹಿ ಸಬ್ಬಜ್ಝಾನೇಹಿ ವುಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ। ನಿರೋಧತೋ ಪನ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಯಾವ ವುಟ್ಠಹನ್ತಿ। ಇದಂ ಪಾಳಿಮುತ್ತಕವುಟ್ಠಾನಂ ನಾಮಾತಿ।
Hānabhāgiyo dhammoti appaguṇehi paṭhamajjhānādīhi vuṭṭhitassa saññāmanasikārānaṃ kāmādianupakkhandanaṃ. Visesabhāgiyo dhammoti paguṇehi paṭhamajjhānādīhi vuṭṭhitassa saññāmanasikārānaṃ dutiyajjhānādianupakkhandanaṃ. Vodānampi vuṭṭhānanti iminā paguṇavodānaṃ vuṭṭhānaṃ nāma kathitaṃ. Heṭṭhimaṃ heṭṭhimañhi paguṇajjhānaṃ uparimassa uparimassa padaṭṭhānaṃ hoti. Tasmā vodānampi vuṭṭhānanti vuttaṃ. Tamhā tamhā samādhimhā vuṭṭhānampi vuṭṭhānanti iminā bhavaṅgavuṭṭhānaṃ nāma kathitaṃ. Bhavaṅgena hi sabbajjhānehi vuṭṭhānaṃ hoti. Nirodhato pana phalasamāpattiyāva vuṭṭhahanti. Idaṃ pāḷimuttakavuṭṭhānaṃ nāmāti.
ಸತ್ತಮಬಲನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ।
Sattamabalaniddesavaṇṇanā.
ಅಟ್ಠಮಬಲಾದಿನಿದ್ದೇಸೋ
Aṭṭhamabalādiniddeso
೮೨೯. ಅಟ್ಠಮಬಲನಿದ್ದೇಸೇ ಅನೇಕವಿಹಿತಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸನ್ತಿಆದಿ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಮೇವ। ನವಮಬಲನಿದ್ದೇಸೇಪಿ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾತಿಆದಿ ಸಬ್ಬಂ ತತ್ಥೇವ ವಿತ್ಥಾರಿತಂ।
829. Aṭṭhamabalaniddese anekavihitaṃ pubbenivāsantiādi sabbampi visuddhimagge vitthāritameva. Navamabalaniddesepi dibbena cakkhunātiādi sabbaṃ tattheva vitthāritaṃ.
ನವಮಬಲನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ।
Navamabalaniddesavaṇṇanā.
ದಸಮಬಲನಿದ್ದೇಸೋ
Dasamabalaniddeso
೮೩೧. ದಸಮಬಲನಿದ್ದೇಸೇ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿನ್ತಿ ಫಲಸಮಾಧಿಂ। ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿನ್ತಿ ಫಲಞಾಣಂ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ। ಅಯಂ ತಾವೇತ್ಥ ಆಚರಿಯಾನಂ ಸಮಾನತ್ಥಕಥಾ। ಪರವಾದೀ ಪನಾಹ – ‘‘ದಸಬಲಞಾಣಂ ನಾಮ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಂ ನತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞಾಣಸ್ಸೇವಾಯಂ ಪಭೇದೋ’’ತಿ। ತಂ ನ ತಥಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಅಞ್ಞಮೇವ ಹಿ ದಸಬಲಞಾಣಂ, ಅಞ್ಞಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞಾಣಂ। ದಸಬಲಞಾಣಞ್ಹಿ ಸಕಸಕಕಿಚ್ಚಮೇವ ಜಾನಾತಿ। ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞಾಣಂ ಪನ ತಮ್ಪಿ ತತೋ ಅವಸೇಸಮ್ಪಿ ಜಾನಾತಿ। ದಸಬಲಞಾಣೇಸುಪಿ ಹಿ ಪಠಮಂ ಕಾರಣಾಕಾರಣಮೇವ ಜಾನಾತಿ, ದುತಿಯಂ ಕಮ್ಮನ್ತರವಿಪಾಕನ್ತರಮೇವ, ತತಿಯಂ ಕಮ್ಮಪರಿಚ್ಛೇದಮೇವ, ಚತುತ್ಥಂ ಧಾತುನಾನತ್ತಕರಣಮೇವ, ಪಞ್ಚಮಂ ಸತ್ತಾನಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಾಧಿಮುತ್ತಿಮೇವ, ಛಟ್ಠಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ತಿಕ್ಖಮುದುಭಾವಮೇವ, ಸತ್ತಮಂ ಝಾನಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ತೇಸಂ ಸಂಕಿಲೇಸಾದಿಮೇವ, ಅಟ್ಠಮಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವುತ್ಥಖನ್ಧಸನ್ತತಿಮೇವ, ನವಮಂ ಸತ್ತಾನಂ ಚುತಿಪಟಿಸನ್ಧಿಮೇವ, ದಸಮಂ ಸಚ್ಚಪರಿಚ್ಛೇದಮೇವ। ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞಾಣಂ ಪನ ಏತೇಹಿ ಜಾನಿತಬ್ಬಞ್ಚ ತತೋ ಉತ್ತರಿತರಞ್ಚ ಪಜಾನಾತಿ। ಏತೇಸಂ ಪನ ಕಿಚ್ಚಂ ನ ಸಬ್ಬಂ ಕರೋತಿ। ತಞ್ಹಿ ಝಾನಂ ಹುತ್ವಾ ಅಪ್ಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಇದ್ಧಿ ಹುತ್ವಾ ವಿಕುಬ್ಬಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಮಗ್ಗೋ ಹುತ್ವಾ ಕಿಲೇಸೇ ಖೇಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ।
831. Dasamabalaniddese cetovimuttinti phalasamādhiṃ. Paññāvimuttinti phalañāṇaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānatthameva. Ayaṃ tāvettha ācariyānaṃ samānatthakathā. Paravādī panāha – ‘‘dasabalañāṇaṃ nāma pāṭiyekkaṃ natthi, sabbaññutañāṇassevāyaṃ pabhedo’’ti. Taṃ na tathā daṭṭhabbaṃ. Aññameva hi dasabalañāṇaṃ, aññaṃ sabbaññutañāṇaṃ. Dasabalañāṇañhi sakasakakiccameva jānāti. Sabbaññutañāṇaṃ pana tampi tato avasesampi jānāti. Dasabalañāṇesupi hi paṭhamaṃ kāraṇākāraṇameva jānāti, dutiyaṃ kammantaravipākantarameva, tatiyaṃ kammaparicchedameva, catutthaṃ dhātunānattakaraṇameva, pañcamaṃ sattānaṃ ajjhāsayādhimuttimeva, chaṭṭhaṃ indriyānaṃ tikkhamudubhāvameva, sattamaṃ jhānādīhi saddhiṃ tesaṃ saṃkilesādimeva, aṭṭhamaṃ pubbenivutthakhandhasantatimeva, navamaṃ sattānaṃ cutipaṭisandhimeva, dasamaṃ saccaparicchedameva. Sabbaññutañāṇaṃ pana etehi jānitabbañca tato uttaritarañca pajānāti. Etesaṃ pana kiccaṃ na sabbaṃ karoti. Tañhi jhānaṃ hutvā appetuṃ na sakkoti, iddhi hutvā vikubbituṃ na sakkoti, maggo hutvā kilese khepetuṃ na sakkoti.
ಅಪಿಚ ಪರವಾದೀ ಏವಂ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ – ‘‘ದಸಬಲಞಾಣಂ ನಾಮ ಏತಂ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಂ, ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತಂ, ಅವಿತಕ್ಕಾವಿಚಾರಂ, ಕಾಮಾವಚರಂ, ರೂಪಾವಚರಂ, ಅರೂಪಾವಚರಂ, ಲೋಕಿಯಂ, ಲೋಕುತ್ತರ’’ನ್ತಿ? ಜಾನನ್ತೋ ‘‘ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ ಞಾಣಾನಿ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಾನೀ’’ತಿ ವಕ್ಖತಿ; ತತೋ ‘‘ಪರಾನಿ ದ್ವೇ ಞಾಣಾನಿ ಅವಿತಕ್ಕಾವಿಚಾರಾನೀ’’ತಿ ವಕ್ಖತಿ; ‘‘ಆಸವಕ್ಖಯಞಾಣಂ ಸಿಯಾ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಂ, ಸಿಯಾ ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಮತ್ತಂ, ಸಿಯಾ ಅವಿತಕ್ಕವಿಚಾರ’’ನ್ತಿ ವಕ್ಖತಿ। ತಥಾ ‘‘ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ ಕಾಮಾವಚರಾನಿ, ತತೋ ದ್ವೇ ರೂಪಾವಚರಾನಿ, ಅವಸಾನೇ ಏಕಂ ಲೋಕುತ್ತರ’’ನ್ತಿ ವಕ್ಖತಿ; ‘‘ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞಾಣಂ ಪನ ಸವಿತಕ್ಕಸವಿಚಾರಮೇವ, ಕಾಮಾವಚರಮೇವ, ಲೋಕಿಯಮೇವಾ’’ತಿ ವಕ್ಖತಿ। ಇತಿ ಅಞ್ಞದೇವ ದಸಬಲಞಾಣಂ, ಅಞ್ಞಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞಾಣನ್ತಿ।
Apica paravādī evaṃ pucchitabbo – ‘‘dasabalañāṇaṃ nāma etaṃ savitakkasavicāraṃ, avitakkavicāramattaṃ, avitakkāvicāraṃ, kāmāvacaraṃ, rūpāvacaraṃ, arūpāvacaraṃ, lokiyaṃ, lokuttara’’nti? Jānanto ‘‘paṭipāṭiyā satta ñāṇāni savitakkasavicārānī’’ti vakkhati; tato ‘‘parāni dve ñāṇāni avitakkāvicārānī’’ti vakkhati; ‘‘āsavakkhayañāṇaṃ siyā savitakkasavicāraṃ, siyā avitakkavicāramattaṃ, siyā avitakkavicāra’’nti vakkhati. Tathā ‘‘paṭipāṭiyā satta kāmāvacarāni, tato dve rūpāvacarāni, avasāne ekaṃ lokuttara’’nti vakkhati; ‘‘sabbaññutañāṇaṃ pana savitakkasavicārameva, kāmāvacarameva, lokiyamevā’’ti vakkhati. Iti aññadeva dasabalañāṇaṃ, aññaṃ sabbaññutañāṇanti.
ಸಮ್ಮೋಹವಿನೋದನಿಯಾ ವಿಭಙ್ಗಟ್ಠಕಥಾಯ
Sammohavinodaniyā vibhaṅgaṭṭhakathāya
ಞಾಣವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Ñāṇavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ವಿಭಙ್ಗಪಾಳಿ • Vibhaṅgapāḷi / ೧೬. ಞಾಣವಿಭಙ್ಗೋ • 16. Ñāṇavibhaṅgo
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಭಙ್ಗ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ೧೬. ಞಾಣವಿಭಙ್ಗೋ • 16. Ñāṇavibhaṅgo
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಭಙ್ಗ-ಅನುಟೀಕಾ • Vibhaṅga-anuṭīkā / ೧೬. ಞಾಣವಿಭಙ್ಗೋ • 16. Ñāṇavibhaṅgo
