| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೭. ದಾಸಕತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
7. Dāsakattheragāthāvaṇṇanā
ಮಿದ್ಧೀ ಯದಾತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ದಾಸಕತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಸೋ ಕಿರ ಇತೋ ಏಕನವುತೇ ಕಪ್ಪೇ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ತಥಾಗತೇ ಅಜಿತಸ್ಸ ನಾಮ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಗನ್ಧಮಾದನತೋ ಮನುಸ್ಸಪಥಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ ಮನೋರಮಾನಿ ಅಮ್ಬಫಲಾನಿ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ಬಹುಂ ಪುಞ್ಞಂ ಅಕಾಸಿ। ಏವಂ ಕುಸಲಕಮ್ಮಪ್ಪಸುತೋ ಹುತ್ವಾ ಸುಗತಿತೋ ಸುಗತಿಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ದಾಸಕೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೇನ ಗಹಪತಿನಾ ವಿಹಾರಪಟಿಜಗ್ಗನಕಮ್ಮೇ ಠಪಿತೋ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ವಿಹಾರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗನ್ತೋ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಬುದ್ಧದಸ್ಸನೇನ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನೇನ ಚ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿ। ಕೇಚಿ ಪನ ಭಣನ್ತಿ – ‘‘ಅಯಂ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಖೀಣಾಸವತ್ಥೇರಂ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮಂ ಕಾರಾಪೇತುಕಾಮೋ ಥೇರಂ ಆಣಾಪೇಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ದಾಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಸೇಟ್ಠಿನಾ ವಿಹಾರಪಟಿಜಗ್ಗನೇ ಠಪಿತೋ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಅಹೋಸಿ। ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ತಸ್ಸ ಸೀಲಾಚಾರಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಞ್ಚ ಞತ್ವಾ ಭುಜಿಸ್ಸಂ ಕತ್ವಾ ‘ಯಥಾಸುಖಂ ಪಬ್ಬಜಾ’ತಿ ಆಹ। ತಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸು’’ನ್ತಿ। ಸೋ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕುಸೀತೋ ಹೀನವೀರಿಯೋ ಹುತ್ವಾ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ಕರೋತಿ, ಕುತೋ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ, ಕೇವಲಂ ಯಾವದತ್ಥಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಬಹುಲೋ ವಿಹರತಿ। ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಕಾಲೇಪಿ ಏಕಂ ಕೋಣಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಘುರುಘುರುಪಸ್ಸಾಸೀ ನಿದ್ದಾಯತೇವ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ಪುಬ್ಬೂಪನಿಸ್ಸಯಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಸಂವೇಗಜನನತ್ಥಂ ‘‘ಮಿದ್ಧೀ ಯದಾ ಹೋತಿ ಮಹಗ್ಘಸೋ ಚಾ’’ತಿ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Middhīyadāti āyasmato dāsakattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira ito ekanavute kappe anuppanne tathāgate ajitassa nāma paccekabuddhassa gandhamādanato manussapathaṃ otaritvā aññatarasmiṃ gāme piṇḍāya carantassa manoramāni ambaphalāni adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto kassapassa bhagavato kāle sāsane pabbajitvā vivaṭṭūpanissayaṃ bahuṃ puññaṃ akāsi. Evaṃ kusalakammappasuto hutvā sugatito sugatiṃ upagacchanto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kulagehe nibbatti. Dāsakotissa nāmaṃ ahosi. So anāthapiṇḍikena gahapatinā vihārapaṭijagganakamme ṭhapito sakkaccaṃ vihāraṃ paṭijagganto abhiṇhaṃ buddhadassanena dhammassavanena ca paṭiladdhasaddho pabbaji. Keci pana bhaṇanti – ‘‘ayaṃ kassapassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā vayappatto aññataraṃ khīṇāsavattheraṃ upaṭṭhahanto kiñci kammaṃ kārāpetukāmo theraṃ āṇāpesi. So tena kammena amhākaṃ bhagavato kāle sāvatthiyaṃ anāthapiṇḍikassa dāsiyā kucchimhi nibbatto vayappatto seṭṭhinā vihārapaṭijaggane ṭhapito vuttanayeneva paṭiladdhasaddho ahosi. Mahāseṭṭhi tassa sīlācāraṃ ajjhāsayañca ñatvā bhujissaṃ katvā ‘yathāsukhaṃ pabbajā’ti āha. Taṃ bhikkhū pabbājesu’’nti. So pabbajitakālato paṭṭhāya kusīto hīnavīriyo hutvā na kiñci vattapaṭivattaṃ karoti, kuto samaṇadhammaṃ, kevalaṃ yāvadatthaṃ bhuñjitvā niddābahulo viharati. Dhammassavanakālepi ekaṃ koṇaṃ pavisitvā parisapariyante nisinno ghurughurupassāsī niddāyateva. Athassa bhagavā pubbūpanissayaṃ oloketvā saṃvegajananatthaṃ ‘‘middhī yadā hoti mahagghaso cā’’ti gāthaṃ abhāsi.
೧೭. ತತ್ಥ ಮಿದ್ಧೀತಿ ಥಿನಮಿದ್ಧಾಭಿಭೂತೋ, ಯಞ್ಹಿ ಮಿದ್ಧಂ ಅಭಿಭವತಿ, ತಂ ಥಿನಮ್ಪಿ ಅಭಿಭವತೇವ। ಯದಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ। ಮಹಗ್ಘಸೋತಿ ಮಹಾಭೋಜನೋ, ಆಹರಹತ್ಥಕಅಲಂಸಾಟಕತತ್ಥವಟ್ಟಕಕಾಕಮಾಸಕಭುತ್ತವಮಿತಕಾನಂ ಅಞ್ಞತರೋ ವಿಯ। ನಿದ್ದಾಯಿತಾತಿ ಸುಪನಸೀಲೋ। ಸಮ್ಪರಿವತ್ತಸಾಯೀತಿ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತಕಂ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತಕಂ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಉಭಯೇನಪಿ ಸೇಯ್ಯಸುಖಂ ಪಸ್ಸಸುಖಂ ಮಿದ್ಧಸುಖಂ ಅನುಯುತ್ತೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ನಿವಾಪಪುಟ್ಠೋತಿ ಕುಣ್ಡಕಾದಿನಾ ಸೂಕರಭತ್ತೇನ ಪುಟ್ಠೋ ಭರಿತೋ। ಘರಸೂಕರೋ ಹಿ ಬಾಲಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪೋಸಿಯಮಾನೋ ಥೂಲಸರೀರಕಾಲೇ ಗೇಹಾ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತುಂ ಅಲಭನ್ತೋ ಹೇಟ್ಠಾಮಞ್ಚಾದೀಸು ಸಮ್ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಸಯತೇವ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯದಾ ಪುರಿಸೋ ಮಿದ್ಧೀ ಚ ಹೋತಿ ಮಹಗ್ಘಸೋ ಚ ನಿವಾಪಪುಟ್ಠೋ ಮಹಾವರಾಹೋ ವಿಯ ಅಞ್ಞೇನ ಇರಿಯಾಪಥೇನ ಯಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ನಿದ್ದಾಯನಸೀಲೋ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತಸಾಯೀ, ತದಾ ಸೋ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನತ್ತಾ’’ತಿ ತೀಣಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಮನಸಿಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ತೇಸಂ ಅಮನಸಿಕಾರಾ ಮನ್ದಪಞ್ಞೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಗಬ್ಭಂ ಉಪೇತಿ, ಗಬ್ಭಾವಾಸತೋ ನ ಪರಿಮುಚ್ಚತೇವಾತಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ದಾಸಕತ್ಥೇರೋ ಸಂವೇಗಜಾತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೫೧.೭೪, ೮೦-೮೪) –
17. Tattha middhīti thinamiddhābhibhūto, yañhi middhaṃ abhibhavati, taṃ thinampi abhibhavateva. Yadāti yasmiṃ kāle. Mahagghasoti mahābhojano, āharahatthakaalaṃsāṭakatatthavaṭṭakakākamāsakabhuttavamitakānaṃ aññataro viya. Niddāyitāti supanasīlo. Samparivattasāyīti samparivattakaṃ samparivattakaṃ nipajjitvā ubhayenapi seyyasukhaṃ passasukhaṃ middhasukhaṃ anuyuttoti dasseti. Nivāpapuṭṭhoti kuṇḍakādinā sūkarabhattena puṭṭho bharito. Gharasūkaro hi bālakālato paṭṭhāya posiyamāno thūlasarīrakāle gehā bahi nikkhamituṃ alabhanto heṭṭhāmañcādīsu samparivattetvā samparivattetvā sayateva. Idaṃ vuttaṃ hoti – yadā puriso middhī ca hoti mahagghaso ca nivāpapuṭṭho mahāvarāho viya aññena iriyāpathena yāpetuṃ asakkonto niddāyanasīlo samparivattasāyī, tadā so ‘‘aniccaṃ dukkhaṃ anattā’’ti tīṇi lakkhaṇāni manasikātuṃ na sakkoti. Tesaṃ amanasikārā mandapañño punappunaṃ gabbhaṃ upeti, gabbhāvāsato na parimuccatevāti. Taṃ sutvā dāsakatthero saṃvegajāto vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ sacchākāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.74, 80-84) –
‘‘ಅಜಿತೋ ನಾಮ ಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಹಿಮವನ್ತೇ ವಸೀ ತದಾ।
‘‘Ajito nāma sambuddho, himavante vasī tadā;
ಚರಣೇನ ಚ ಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಸಮಾಧಿಕುಸಲೋ ಮುನಿ॥
Caraṇena ca sampanno, samādhikusalo muni.
‘‘ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೇ ಸಮ್ಬುದ್ಧೇ, ಆಹುತೀನಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇ।
‘‘Suvaṇṇavaṇṇe sambuddhe, āhutīnaṃ paṭiggahe;
ರಥಿಯಂ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತೇ, ಅಮ್ಬಫಲಮದಾಸಹಂ॥
Rathiyaṃ paṭipajjante, ambaphalamadāsahaṃ.
‘‘ಏಕನವುತೇ ಇತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಫಲಂ ಅದದಿಂ ತದಾ।
‘‘Ekanavute ito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಫಲದಾನಸ್ಸಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಥೇರೋ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಮಂ ಭಗವಾ ಓವದಿ, ‘‘ಅಯಂ ಗಾಥಾ ಮಯ್ಹಂ ಅಙ್ಕುಸಭೂತಾ’’ತಿ ತಮೇವ ಗಾಥಂ ಪಚ್ಚುದಾಹಾಸಿ। ತಯಿದಂ ಥೇರಸ್ಸ ಪರಿವತ್ತಾಹಾರನಯೇನ ಅಞ್ಞಾಬ್ಯಾಕರಣಂ ಜಾತಂ।
Arahattaṃ pana patvā thero imāya gāthāya maṃ bhagavā ovadi, ‘‘ayaṃ gāthā mayhaṃ aṅkusabhūtā’’ti tameva gāthaṃ paccudāhāsi. Tayidaṃ therassa parivattāhāranayena aññābyākaraṇaṃ jātaṃ.
ದಾಸಕತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dāsakattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೭. ದಾಸಕತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 7. Dāsakattheragāthā
