| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੭. ਦਾਸਕਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
7. Dāsakattheragāthāvaṇṇanā
ਮਿਦ੍ਧੀ ਯਦਾਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਦਾਸਕਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਸੋ ਕਿਰ ਇਤੋ ਏਕਨવੁਤੇ ਕਪ੍ਪੇ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਤਥਾਗਤੇ ਅਜਿਤਸ੍ਸ ਨਾਮ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਗਨ੍ਧਮਾਦਨਤੋ ਮਨੁਸ੍ਸਪਥਂ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਗਾਮੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮਨੋਰਮਾਨਿ ਅਮ੍ਬਫਲਾਨਿ ਅਦਾਸਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ વਿવਟ੍ਟੂਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਬਹੁਂ ਪੁਞ੍ਞਂ ਅਕਾਸਿ। ਏવਂ ਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪ੍ਪਸੁਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸੁਗਤਿਤੋ ਸੁਗਤਿਂ ਉਪਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਕੁਲਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਦਾਸਕੋਤਿਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੇਨ ਗਹਪਤਿਨਾ વਿਹਾਰਪਟਿਜਗ੍ਗਨਕਮ੍ਮੇ ਠਪਿਤੋ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ વਿਹਾਰਂ ਪਟਿਜਗ੍ਗਨ੍ਤੋ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਬੁਦ੍ਧਦਸ੍ਸਨੇਨ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨੇਨ ਚ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਦ੍ਧੋ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਕੇਚਿ ਪਨ ਭਣਨ੍ਤਿ – ‘‘ਅਯਂ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਕੁਲਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਖੀਣਾਸવਤ੍ਥੇਰਂ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤੋ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਮ੍ਮਂ ਕਾਰਾਪੇਤੁਕਾਮੋ ਥੇਰਂ ਆਣਾਪੇਸਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਦਾਸਿਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਸੇਟ੍ਠਿਨਾ વਿਹਾਰਪਟਿਜਗ੍ਗਨੇ ਠਪਿਤੋ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਦ੍ਧੋ ਅਹੋਸਿ। ਮਹਾਸੇਟ੍ਠਿ ਤਸ੍ਸ ਸੀਲਾਚਾਰਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯਞ੍ਚ ਞਤ੍વਾ ਭੁਜਿਸ੍ਸਂ ਕਤ੍વਾ ‘ਯਥਾਸੁਖਂ ਪਬ੍ਬਜਾ’ਤਿ ਆਹ। ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਕੁਸੀਤੋ ਹੀਨવੀਰਿਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ વਤ੍ਤਪਟਿવਤ੍ਤਂ ਕਰੋਤਿ, ਕੁਤੋ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ, ਕੇવਲਂ ਯਾવਦਤ੍ਥਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਦਾਬਹੁਲੋ વਿਹਰਤਿ। ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਕਾਲੇਪਿ ਏਕਂ ਕੋਣਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਪਰਿਸਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਘੁਰੁਘੁਰੁਪਸ੍ਸਾਸੀ ਨਿਦ੍ਦਾਯਤੇવ। ਅਥਸ੍ਸ ਭਗવਾ ਪੁਬ੍ਬੂਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਸਂવੇਗਜਨਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਮਿਦ੍ਧੀ ਯਦਾ ਹੋਤਿ ਮਹਗ੍ਘਸੋ ਚਾ’’ਤਿ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ।
Middhīyadāti āyasmato dāsakattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira ito ekanavute kappe anuppanne tathāgate ajitassa nāma paccekabuddhassa gandhamādanato manussapathaṃ otaritvā aññatarasmiṃ gāme piṇḍāya carantassa manoramāni ambaphalāni adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto kassapassa bhagavato kāle sāsane pabbajitvā vivaṭṭūpanissayaṃ bahuṃ puññaṃ akāsi. Evaṃ kusalakammappasuto hutvā sugatito sugatiṃ upagacchanto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ kulagehe nibbatti. Dāsakotissa nāmaṃ ahosi. So anāthapiṇḍikena gahapatinā vihārapaṭijagganakamme ṭhapito sakkaccaṃ vihāraṃ paṭijagganto abhiṇhaṃ buddhadassanena dhammassavanena ca paṭiladdhasaddho pabbaji. Keci pana bhaṇanti – ‘‘ayaṃ kassapassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā vayappatto aññataraṃ khīṇāsavattheraṃ upaṭṭhahanto kiñci kammaṃ kārāpetukāmo theraṃ āṇāpesi. So tena kammena amhākaṃ bhagavato kāle sāvatthiyaṃ anāthapiṇḍikassa dāsiyā kucchimhi nibbatto vayappatto seṭṭhinā vihārapaṭijaggane ṭhapito vuttanayeneva paṭiladdhasaddho ahosi. Mahāseṭṭhi tassa sīlācāraṃ ajjhāsayañca ñatvā bhujissaṃ katvā ‘yathāsukhaṃ pabbajā’ti āha. Taṃ bhikkhū pabbājesu’’nti. So pabbajitakālato paṭṭhāya kusīto hīnavīriyo hutvā na kiñci vattapaṭivattaṃ karoti, kuto samaṇadhammaṃ, kevalaṃ yāvadatthaṃ bhuñjitvā niddābahulo viharati. Dhammassavanakālepi ekaṃ koṇaṃ pavisitvā parisapariyante nisinno ghurughurupassāsī niddāyateva. Athassa bhagavā pubbūpanissayaṃ oloketvā saṃvegajananatthaṃ ‘‘middhī yadā hoti mahagghaso cā’’ti gāthaṃ abhāsi.
੧੭. ਤਤ੍ਥ ਮਿਦ੍ਧੀਤਿ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਾਭਿਭੂਤੋ, ਯਞ੍ਹਿ ਮਿਦ੍ਧਂ ਅਭਿਭવਤਿ, ਤਂ ਥਿਨਮ੍ਪਿ ਅਭਿਭવਤੇવ। ਯਦਾਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ। ਮਹਗ੍ਘਸੋਤਿ ਮਹਾਭੋਜਨੋ, ਆਹਰਹਤ੍ਥਕਅਲਂਸਾਟਕਤਤ੍ਥવਟ੍ਟਕਕਾਕਮਾਸਕਭੁਤ੍ਤવਮਿਤਕਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰੋ વਿਯ। ਨਿਦ੍ਦਾਯਿਤਾਤਿ ਸੁਪਨਸੀਲੋ। ਸਮ੍ਪਰਿવਤ੍ਤਸਾਯੀਤਿ ਸਮ੍ਪਰਿવਤ੍ਤਕਂ ਸਮ੍ਪਰਿવਤ੍ਤਕਂ ਨਿਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਉਭਯੇਨਪਿ ਸੇਯ੍ਯਸੁਖਂ ਪਸ੍ਸਸੁਖਂ ਮਿਦ੍ਧਸੁਖਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਨਿવਾਪਪੁਟ੍ਠੋਤਿ ਕੁਣ੍ਡਕਾਦਿਨਾ ਸੂਕਰਭਤ੍ਤੇਨ ਪੁਟ੍ਠੋ ਭਰਿਤੋ। ਘਰਸੂਕਰੋ ਹਿ ਬਾਲਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪੋਸਿਯਮਾਨੋ ਥੂਲਸਰੀਰਕਾਲੇ ਗੇਹਾ ਬਹਿ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤੁਂ ਅਲਭਨ੍ਤੋ ਹੇਟ੍ਠਾਮਞ੍ਚਾਦੀਸੁ ਸਮ੍ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਯਤੇવ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਦਾ ਪੁਰਿਸੋ ਮਿਦ੍ਧੀ ਚ ਹੋਤਿ ਮਹਗ੍ਘਸੋ ਚ ਨਿવਾਪਪੁਟ੍ਠੋ ਮਹਾવਰਾਹੋ વਿਯ ਅਞ੍ਞੇਨ ਇਰਿਯਾਪਥੇਨ ਯਾਪੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਨਿਦ੍ਦਾਯਨਸੀਲੋ ਸਮ੍ਪਰਿવਤ੍ਤਸਾਯੀ, ਤਦਾ ਸੋ ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਤੀਣਿ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਮਨਸਿਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਤੇਸਂ ਅਮਨਸਿਕਾਰਾ ਮਨ੍ਦਪਞ੍ਞੋ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਗਬ੍ਭਂ ਉਪੇਤਿ, ਗਬ੍ਭਾવਾਸਤੋ ਨ ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤੇવਾਤਿ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਦਾਸਕਤ੍ਥੇਰੋ ਸਂવੇਗਜਾਤੋ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਸਚ੍ਛਾਕਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੨.੫੧.੭੪, ੮੦-੮੪) –
17. Tattha middhīti thinamiddhābhibhūto, yañhi middhaṃ abhibhavati, taṃ thinampi abhibhavateva. Yadāti yasmiṃ kāle. Mahagghasoti mahābhojano, āharahatthakaalaṃsāṭakatatthavaṭṭakakākamāsakabhuttavamitakānaṃ aññataro viya. Niddāyitāti supanasīlo. Samparivattasāyīti samparivattakaṃ samparivattakaṃ nipajjitvā ubhayenapi seyyasukhaṃ passasukhaṃ middhasukhaṃ anuyuttoti dasseti. Nivāpapuṭṭhoti kuṇḍakādinā sūkarabhattena puṭṭho bharito. Gharasūkaro hi bālakālato paṭṭhāya posiyamāno thūlasarīrakāle gehā bahi nikkhamituṃ alabhanto heṭṭhāmañcādīsu samparivattetvā samparivattetvā sayateva. Idaṃ vuttaṃ hoti – yadā puriso middhī ca hoti mahagghaso ca nivāpapuṭṭho mahāvarāho viya aññena iriyāpathena yāpetuṃ asakkonto niddāyanasīlo samparivattasāyī, tadā so ‘‘aniccaṃ dukkhaṃ anattā’’ti tīṇi lakkhaṇāni manasikātuṃ na sakkoti. Tesaṃ amanasikārā mandapañño punappunaṃ gabbhaṃ upeti, gabbhāvāsato na parimuccatevāti. Taṃ sutvā dāsakatthero saṃvegajāto vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ sacchākāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.74, 80-84) –
‘‘ਅਜਿਤੋ ਨਾਮ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ, ਹਿਮવਨ੍ਤੇ વਸੀ ਤਦਾ।
‘‘Ajito nāma sambuddho, himavante vasī tadā;
ਚਰਣੇਨ ਚ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਸਮਾਧਿਕੁਸਲੋ ਮੁਨਿ॥
Caraṇena ca sampanno, samādhikusalo muni.
‘‘ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣੇ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇ, ਆਹੁਤੀਨਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇ।
‘‘Suvaṇṇavaṇṇe sambuddhe, āhutīnaṃ paṭiggahe;
ਰਥਿਯਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤੇ, ਅਮ੍ਬਫਲਮਦਾਸਹਂ॥
Rathiyaṃ paṭipajjante, ambaphalamadāsahaṃ.
‘‘ਏਕਨવੁਤੇ ਇਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਯਂ ਫਲਂ ਅਦਦਿਂ ਤਦਾ।
‘‘Ekanavute ito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;
ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ, ਫਲਦਾਨਸ੍ਸਿਦਂ ਫਲਂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਨ ਪਤ੍વਾ ਥੇਰੋ ਇਮਾਯ ਗਾਥਾਯ ਮਂ ਭਗવਾ ਓવਦਿ, ‘‘ਅਯਂ ਗਾਥਾ ਮਯ੍ਹਂ ਅਙ੍ਕੁਸਭੂਤਾ’’ਤਿ ਤਮੇવ ਗਾਥਂ ਪਚ੍ਚੁਦਾਹਾਸਿ। ਤਯਿਦਂ ਥੇਰਸ੍ਸ ਪਰਿવਤ੍ਤਾਹਾਰਨਯੇਨ ਅਞ੍ਞਾਬ੍ਯਾਕਰਣਂ ਜਾਤਂ।
Arahattaṃ pana patvā thero imāya gāthāya maṃ bhagavā ovadi, ‘‘ayaṃ gāthā mayhaṃ aṅkusabhūtā’’ti tameva gāthaṃ paccudāhāsi. Tayidaṃ therassa parivattāhāranayena aññābyākaraṇaṃ jātaṃ.
ਦਾਸਕਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Dāsakattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੭. ਦਾਸਕਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 7. Dāsakattheragāthā
