| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / चूळवग्ग-अट्ठकथा • Cūḷavagga-aṭṭhakathā |
१२. सत्तसतिकक्खन्धकं
12. Sattasatikakkhandhakaṃ
दसवत्थुकथा
Dasavatthukathā
४४६. सत्तसतिकक्खन्धके – भिक्खग्गेनाति भिक्खुअग्गेन, भिक्खू गणेत्वा तत्तके पटिवीसे ठपेसुन्ति अत्थो। महियाति हिमपातसमये हिमवलाहका।
446. Sattasatikakkhandhake – bhikkhaggenāti bhikkhuaggena, bhikkhū gaṇetvā tattake paṭivīse ṭhapesunti attho. Mahiyāti himapātasamaye himavalāhakā.
४४७. अविज्जानिवुटाति अविज्जापटिच्छन्ना । पोसाति पुरिसा। पियरूपं अभिनन्दन्ति पत्थेन्तीति पियरूपाभिनन्दिनो। अविद्दसूति अविजानन्ता। रागरजेहि सरजा। मगसदिसाति मगा। सह नेत्तियाति सनेत्तिका। वड्ढेन्ति कटसिन्ति पुनप्पुनं कळेवरं निक्खिपमाना भूमिं वड्ढेन्ति। एवं वड्ढेन्ताव घोरं आदियन्ति पुनब्भवं।
447.Avijjānivuṭāti avijjāpaṭicchannā . Posāti purisā. Piyarūpaṃ abhinandanti patthentīti piyarūpābhinandino. Aviddasūti avijānantā. Rāgarajehi sarajā. Magasadisāti magā. Saha nettiyāti sanettikā. Vaḍḍhenti kaṭasinti punappunaṃ kaḷevaraṃ nikkhipamānā bhūmiṃ vaḍḍhenti. Evaṃ vaḍḍhentāva ghoraṃ ādiyanti punabbhavaṃ.
४५४. पापकं नो आवुसो कतन्ति आवुसो अम्हेहि पापकं कतन्ति अत्थो।
454.Pāpakaṃ no āvuso katanti āvuso amhehi pāpakaṃ katanti attho.
४५५. कतमेन त्वं भूमि विहारेनाति एत्थ भूमीति पियवचनमेतं। पियं वत्तुकामो किर आयस्मा सब्बकामी नवके भिक्खू एवं आमन्तेति। कुल्लकविहारेनाति उत्तानविहारेन।
455.Katamena tvaṃ bhūmi vihārenāti ettha bhūmīti piyavacanametaṃ. Piyaṃ vattukāmo kira āyasmā sabbakāmī navake bhikkhū evaṃ āmanteti. Kullakavihārenāti uttānavihārena.
४५७. सावत्थिया सुत्तविभङ्गेति कथं सुत्तविभङ्गे पटिक्खित्तं होति? तत्र हि ‘‘सन्निधि नाम अज्ज पटिग्गहितं अपरज्जू’’ति वत्वा पुन ‘‘सन्निधिकारके असन्निधिकारकसञ्ञी खादनीयं वा भोजनीयं वा खादति वा भुञ्जति वा आपत्ति पाचित्तियस्सा’’ति आपत्तिं वदन्तेन पटिक्खित्तं होति। तत्रेके मञ्ञन्ति ‘‘यो पन भिक्खु सन्निधिकारकं खादनीयं वा भोजनीयं वा’’ति हि वुत्तं, इदञ्च लोणं नाम यावजीविकत्ता सन्निधिभावं नापज्जति। यम्पि अलोणकं आमिसं पटिग्गहेत्वा तेन सद्धिं परिभुञ्जति, तं तदहुपटिग्गहितमेव, तस्मा ‘‘‘यावकालिकेन, भिक्खवे, यावजीविकं तदहुपटिग्गहितं काले कप्पति, विकाले न कप्पती’ति वचनतो दुक्कटेनेत्थ भवितब्ब’’न्ति। ते वत्तब्बा – ‘‘तुम्हाकं मतेन दुक्कटेनपि न भवितब्बं, न हि एत्थ यावजीविकं तदहुपटिग्गहितं, यावकालिकमेव तदहुपटिग्गहितं , न च तं विकाले परिभुत्तं। यदि वा ‘‘विकाले न कप्पती’’ति वचनेन तुम्हे दुक्कटं मञ्ञेथ, यावजीविकमिस्सं यावकालिकं विकाले भुञ्जन्तस्स विकालभोजनपाचित्तियं न भवेय्य। तस्मा न ब्यञ्जनमत्तं गहेतब्बं, अत्थो उपपरिक्खितब्बो।
457.Sāvatthiyā suttavibhaṅgeti kathaṃ suttavibhaṅge paṭikkhittaṃ hoti? Tatra hi ‘‘sannidhi nāma ajja paṭiggahitaṃ aparajjū’’ti vatvā puna ‘‘sannidhikārake asannidhikārakasaññī khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā khādati vā bhuñjati vā āpatti pācittiyassā’’ti āpattiṃ vadantena paṭikkhittaṃ hoti. Tatreke maññanti ‘‘yo pana bhikkhu sannidhikārakaṃ khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā’’ti hi vuttaṃ, idañca loṇaṃ nāma yāvajīvikattā sannidhibhāvaṃ nāpajjati. Yampi aloṇakaṃ āmisaṃ paṭiggahetvā tena saddhiṃ paribhuñjati, taṃ tadahupaṭiggahitameva, tasmā ‘‘‘yāvakālikena, bhikkhave, yāvajīvikaṃ tadahupaṭiggahitaṃ kāle kappati, vikāle na kappatī’ti vacanato dukkaṭenettha bhavitabba’’nti. Te vattabbā – ‘‘tumhākaṃ matena dukkaṭenapi na bhavitabbaṃ, na hi ettha yāvajīvikaṃ tadahupaṭiggahitaṃ, yāvakālikameva tadahupaṭiggahitaṃ , na ca taṃ vikāle paribhuttaṃ. Yadi vā ‘‘vikāle na kappatī’’ti vacanena tumhe dukkaṭaṃ maññetha, yāvajīvikamissaṃ yāvakālikaṃ vikāle bhuñjantassa vikālabhojanapācittiyaṃ na bhaveyya. Tasmā na byañjanamattaṃ gahetabbaṃ, attho upaparikkhitabbo.
अयञ्हेत्थ अत्थो – यावकालिकेन यावजीविकं तदहुपटिग्गहितं यदि सम्भिन्नरसं होति, यावकालिकगतिकमेव होति। तस्मा ‘‘यो पन भिक्खु विकाले खादनीयं वा भोजनीयं वा’’ति इमिना सिक्खापदेन काले कप्पति, विकाले न कप्पति। न इध ‘‘न कप्पती’’ति वचनमत्तेनेत्थ दुक्कटं होति। यथेव यावजीविकं तदहुपटिग्गहितं यावकालिकेन सम्भिन्नरसं विकाले न कप्पति, विकालभोजनपाचित्तियावहं होति। एवं अज्ज पटिग्गहितम्पि अपरज्जु यावकालिकेन सम्भिन्नरसं न कप्पति, सन्निधिभोजनपाचित्तियावहं होति। तं ‘‘सन्निधिकतं इद’’न्ति अजानन्तोपि न मुच्चति। वुत्तञ्हेतं – ‘‘सन्निधिकारके असन्निधिकारकसञ्ञी खादनीयं वा भोजनीयं वा खादति वा भुञ्जति वा आपत्ति पाचित्तियस्सा’’ति। तस्मा ‘‘कत्थ पटिक्खित्त’’न्ति इमिस्सा पुच्छाय ‘‘परिसुद्धमिदं ब्याकरणं सावत्थिया सुत्तविभङ्गे’’ति।
Ayañhettha attho – yāvakālikena yāvajīvikaṃ tadahupaṭiggahitaṃ yadi sambhinnarasaṃ hoti, yāvakālikagatikameva hoti. Tasmā ‘‘yo pana bhikkhu vikāle khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā’’ti iminā sikkhāpadena kāle kappati, vikāle na kappati. Na idha ‘‘na kappatī’’ti vacanamattenettha dukkaṭaṃ hoti. Yatheva yāvajīvikaṃ tadahupaṭiggahitaṃ yāvakālikena sambhinnarasaṃ vikāle na kappati, vikālabhojanapācittiyāvahaṃ hoti. Evaṃ ajja paṭiggahitampi aparajju yāvakālikena sambhinnarasaṃ na kappati, sannidhibhojanapācittiyāvahaṃ hoti. Taṃ ‘‘sannidhikataṃ ida’’nti ajānantopi na muccati. Vuttañhetaṃ – ‘‘sannidhikārake asannidhikārakasaññī khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā khādati vā bhuñjati vā āpatti pācittiyassā’’ti. Tasmā ‘‘kattha paṭikkhitta’’nti imissā pucchāya ‘‘parisuddhamidaṃ byākaraṇaṃ sāvatthiyā suttavibhaṅge’’ti.
राजगहे उपोसथसंयुत्तेति इदं ‘‘न भिक्खवे एकस्मिं आवासे द्वे उपोसथागारानि सम्मन्नितब्बानि; यो सम्मन्नेय्य, आपत्ति दुक्कटस्सा’’ति एतं सन्धाय वुत्तं। विनयातिसारे दुक्कटन्ति ‘‘न भिक्खवे एकस्मिं आवासे द्वे उपोसथागारानि सम्मन्नितब्बानी’’ति एतस्स विनयस्स अतिसारे दुक्कटं। चम्पेय्यके विनयवत्थुस्मिन्ति इदं ‘‘अधम्मेन चे भिक्खवे वग्गकम्मं, अकम्मं न च करणीय’’न्ति एवमादिं कत्वा चम्पेय्यक्खन्धके आगतं विनयवत्थुं सन्धाय वुत्तं।
Rājagahe uposathasaṃyutteti idaṃ ‘‘na bhikkhave ekasmiṃ āvāse dve uposathāgārāni sammannitabbāni; yo sammanneyya, āpatti dukkaṭassā’’ti etaṃ sandhāya vuttaṃ. Vinayātisāre dukkaṭanti ‘‘na bhikkhave ekasmiṃ āvāse dve uposathāgārāni sammannitabbānī’’ti etassa vinayassa atisāre dukkaṭaṃ. Campeyyake vinayavatthusminti idaṃ ‘‘adhammena ce bhikkhave vaggakammaṃ, akammaṃ na ca karaṇīya’’nti evamādiṃ katvā campeyyakkhandhake āgataṃ vinayavatthuṃ sandhāya vuttaṃ.
एकच्चो कप्पतीति इदं धम्मिकं आचिण्णं सन्धाय वुत्तं। छेदनके पाचित्तियन्ति सुत्तविभङ्गे हि ‘‘निसीदनं नाम सदसं वुच्चती’’ति आगतं, तस्मा द्विन्नं सुगतविदत्थीनं उपरि दसायेव विदत्थिमत्ता लब्भति। दसाय विना तं पमाणं करोन्तस्स इदं आगतमेव होति – ‘‘तं अतिक्कामयतो छेदनकं पाचित्तिय’’न्ति। तस्मा ‘‘किं आपज्जती’’ति पुट्ठो ‘‘छेदनके पाचित्तिय’’न्ति आह। छेदनकसिक्खापदे वुत्तपाचित्तियं आपज्जतीति अत्थो। सेसं सब्बत्थ उत्तानमेवाति।
Ekaccokappatīti idaṃ dhammikaṃ āciṇṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Chedanake pācittiyanti suttavibhaṅge hi ‘‘nisīdanaṃ nāma sadasaṃ vuccatī’’ti āgataṃ, tasmā dvinnaṃ sugatavidatthīnaṃ upari dasāyeva vidatthimattā labbhati. Dasāya vinā taṃ pamāṇaṃ karontassa idaṃ āgatameva hoti – ‘‘taṃ atikkāmayato chedanakaṃ pācittiya’’nti. Tasmā ‘‘kiṃ āpajjatī’’ti puṭṭho ‘‘chedanake pācittiya’’nti āha. Chedanakasikkhāpade vuttapācittiyaṃ āpajjatīti attho. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
दसवत्थुकथा निट्ठिता।
Dasavatthukathā niṭṭhitā.
समन्तपासादिकाय विनयसंवण्णनाय
Samantapāsādikāya vinayasaṃvaṇṇanāya
सत्तसतिकक्खन्धकवण्णना निट्ठिता।
Sattasatikakkhandhakavaṇṇanā niṭṭhitā.
द्विवग्गसङ्गहा वुत्ता, द्वावीसतिपभेदना।
Dvivaggasaṅgahā vuttā, dvāvīsatipabhedanā;
खन्धका सासने पञ्चक्खन्धदुक्खप्पहायिनो॥
Khandhakā sāsane pañcakkhandhadukkhappahāyino.
या तेसं वण्णना एसा, अन्तरायं विना यथा।
Yā tesaṃ vaṇṇanā esā, antarāyaṃ vinā yathā;
सिद्धा सिज्झन्तु कल्याणा, एवं आसापि पाणिनन्ति॥
Siddhā sijjhantu kalyāṇā, evaṃ āsāpi pāṇinanti.
चूळवग्ग-अट्ठकथा निट्ठिता।
Cūḷavagga-aṭṭhakathā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / चूळवग्गपाळि • Cūḷavaggapāḷi
१. पठमभाणवारो • 1. Paṭhamabhāṇavāro
२. दुतियभाणवारो • 2. Dutiyabhāṇavāro
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / दसवत्थुकथावण्णना • Dasavatthukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / दसवत्थुकथावण्णना • Dasavatthukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / दसवत्थुकथावण्णना • Dasavatthukathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / दसवत्थुकथा • Dasavatthukathā
