Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / దీఘనికాయ • Dīghanikāya |
౧౧. దసుత్తరసుత్తం
11. Dasuttarasuttaṃ
౩౫౦. ఏవం మే సుతం – ఏకం సమయం భగవా చమ్పాయం విహరతి గగ్గరాయ పోక్ఖరణియా తీరే మహతా భిక్ఖుసఙ్ఘేన సద్ధిం పఞ్చమత్తేహి భిక్ఖుసతేహి. తత్ర ఖో ఆయస్మా సారిపుత్తో భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘ఆవుసో భిక్ఖవే’’తి! ‘‘ఆవుసో’’తి ఖో తే భిక్ఖూ ఆయస్మతో సారిపుత్తస్స పచ్చస్సోసుం. ఆయస్మా సారిపుత్తో ఏతదవోచ –
350. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā campāyaṃ viharati gaggarāya pokkharaṇiyā tīre mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhū āmantesi – ‘‘āvuso bhikkhave’’ti! ‘‘Āvuso’’ti kho te bhikkhū āyasmato sāriputtassa paccassosuṃ. Āyasmā sāriputto etadavoca –
‘‘దసుత్తరం పవక్ఖామి, ధమ్మం నిబ్బానపత్తియా;
‘‘Dasuttaraṃ pavakkhāmi, dhammaṃ nibbānapattiyā;
దుక్ఖస్సన్తకిరియాయ, సబ్బగన్థప్పమోచనం’’.
Dukkhassantakiriyāya, sabbaganthappamocanaṃ’’.
ఏకో ధమ్మో
Eko dhammo
౩౫౧. ‘‘ఏకో, ఆవుసో, ధమ్మో బహుకారో, ఏకో ధమ్మో భావేతబ్బో, ఏకో ధమ్మో పరిఞ్ఞేయ్యో, ఏకో ధమ్మో పహాతబ్బో, ఏకో ధమ్మో హానభాగియో, ఏకో ధమ్మో విసేసభాగియో, ఏకో ధమ్మో దుప్పటివిజ్ఝో, ఏకో ధమ్మో ఉప్పాదేతబ్బో, ఏకో ధమ్మో అభిఞ్ఞేయ్యో, ఏకో ధమ్మో సచ్ఛికాతబ్బో.
351. ‘‘Eko, āvuso, dhammo bahukāro, eko dhammo bhāvetabbo, eko dhammo pariññeyyo, eko dhammo pahātabbo, eko dhammo hānabhāgiyo, eko dhammo visesabhāgiyo, eko dhammo duppaṭivijjho, eko dhammo uppādetabbo, eko dhammo abhiññeyyo, eko dhammo sacchikātabbo.
(క) ‘‘కతమో ఏకో ధమ్మో బహుకారో? అప్పమాదో కుసలేసు ధమ్మేసు. అయం ఏకో ధమ్మో బహుకారో.
(Ka) ‘‘katamo eko dhammo bahukāro? Appamādo kusalesu dhammesu. Ayaṃ eko dhammo bahukāro.
(ఖ) ‘‘కతమో ఏకో ధమ్మో భావేతబ్బో? కాయగతాసతి సాతసహగతా. అయం ఏకో ధమ్మో భావేతబ్బో.
(Kha) ‘‘katamo eko dhammo bhāvetabbo? Kāyagatāsati sātasahagatā. Ayaṃ eko dhammo bhāvetabbo.
(గ) ‘‘కతమో ఏకో ధమ్మో పరిఞ్ఞేయ్యో? ఫస్సో సాసవో ఉపాదానియో. అయం ఏకో ధమ్మో పరిఞ్ఞేయ్యో.
(Ga) ‘‘katamo eko dhammo pariññeyyo? Phasso sāsavo upādāniyo. Ayaṃ eko dhammo pariññeyyo.
(ఘ) ‘‘కతమో ఏకో ధమ్మో పహాతబ్బో? అస్మిమానో. అయం ఏకో ధమ్మో పహాతబ్బో.
(Gha) ‘‘katamo eko dhammo pahātabbo? Asmimāno. Ayaṃ eko dhammo pahātabbo.
(ఙ) ‘‘కతమో ఏకో ధమ్మో హానభాగియో? అయోనిసో మనసికారో. అయం ఏకో ధమ్మో హానభాగియో.
(Ṅa) ‘‘katamo eko dhammo hānabhāgiyo? Ayoniso manasikāro. Ayaṃ eko dhammo hānabhāgiyo.
(చ) ‘‘కతమో ఏకో ధమ్మో విసేసభాగియో? యోనిసో మనసికారో. అయం ఏకో ధమ్మో విసేసభాగియో.
(Ca) ‘‘katamo eko dhammo visesabhāgiyo? Yoniso manasikāro. Ayaṃ eko dhammo visesabhāgiyo.
(ఛ) ‘‘కతమో ఏకో ధమ్మో దుప్పటివిజ్ఝో? ఆనన్తరికో చేతోసమాధి. అయం ఏకో ధమ్మో దుప్పటివిజ్ఝో.
(Cha) ‘‘katamo eko dhammo duppaṭivijjho? Ānantariko cetosamādhi. Ayaṃ eko dhammo duppaṭivijjho.
(జ) ‘‘కతమో ఏకో ధమ్మో ఉప్పాదేతబ్బో? అకుప్పం ఞాణం. అయం ఏకో ధమ్మో ఉప్పాదేతబ్బో.
(Ja) ‘‘katamo eko dhammo uppādetabbo? Akuppaṃ ñāṇaṃ. Ayaṃ eko dhammo uppādetabbo.
(ఝ) ‘‘కతమో ఏకో ధమ్మో అభిఞ్ఞేయ్యో? సబ్బే సత్తా ఆహారట్ఠితికా. అయం ఏకో ధమ్మో అభిఞ్ఞేయ్యో.
(Jha) ‘‘katamo eko dhammo abhiññeyyo? Sabbe sattā āhāraṭṭhitikā. Ayaṃ eko dhammo abhiññeyyo.
(ఞ) ‘‘కతమో ఏకో ధమ్మో సచ్ఛికాతబ్బో? అకుప్పా చేతోవిముత్తి. అయం ఏకో ధమ్మో సచ్ఛికాతబ్బో.
(Ña) ‘‘katamo eko dhammo sacchikātabbo? Akuppā cetovimutti. Ayaṃ eko dhammo sacchikātabbo.
‘‘ఇతి ఇమే దస ధమ్మా భూతా తచ్ఛా తథా అవితథా అనఞ్ఞథా సమ్మా తథాగతేన అభిసమ్బుద్ధా.
‘‘Iti ime dasa dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
ద్వే ధమ్మా
Dve dhammā
౩౫౨. ‘‘ద్వే ధమ్మా బహుకారా, ద్వే ధమ్మా భావేతబ్బా, ద్వే ధమ్మా పరిఞ్ఞేయ్యా, ద్వే ధమ్మా పహాతబ్బా , ద్వే ధమ్మా హానభాగియా, ద్వే ధమ్మా విసేసభాగియా, ద్వే ధమ్మా దుప్పటివిజ్ఝా, ద్వే ధమ్మా ఉప్పాదేతబ్బా, ద్వే ధమ్మా అభిఞ్ఞేయ్యా, ద్వే ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా.
352. ‘‘Dve dhammā bahukārā, dve dhammā bhāvetabbā, dve dhammā pariññeyyā, dve dhammā pahātabbā , dve dhammā hānabhāgiyā, dve dhammā visesabhāgiyā, dve dhammā duppaṭivijjhā, dve dhammā uppādetabbā, dve dhammā abhiññeyyā, dve dhammā sacchikātabbā.
(క) ‘‘కతమే ద్వే ధమ్మా బహుకారా? సతి చ సమ్పజఞ్ఞఞ్చ. ఇమే ద్వే ధమ్మా బహుకారా.
(Ka) ‘‘katame dve dhammā bahukārā? Sati ca sampajaññañca. Ime dve dhammā bahukārā.
(ఖ) ‘‘కతమే ద్వే ధమ్మా భావేతబ్బా? సమథో చ విపస్సనా చ. ఇమే ద్వే ధమ్మా భావేతబ్బా.
(Kha) ‘‘katame dve dhammā bhāvetabbā? Samatho ca vipassanā ca. Ime dve dhammā bhāvetabbā.
(గ) ‘‘కతమే ద్వే ధమ్మా పరిఞ్ఞేయ్యా? నామఞ్చ రూపఞ్చ. ఇమే ద్వే ధమ్మా పరిఞ్ఞేయ్యా.
(Ga) ‘‘katame dve dhammā pariññeyyā? Nāmañca rūpañca. Ime dve dhammā pariññeyyā.
(ఘ) ‘‘కతమే ద్వే ధమ్మా పహాతబ్బా? అవిజ్జా చ భవతణ్హా చ. ఇమే ద్వే ధమ్మా పహాతబ్బా.
(Gha) ‘‘katame dve dhammā pahātabbā? Avijjā ca bhavataṇhā ca. Ime dve dhammā pahātabbā.
(ఙ) ‘‘కతమే ద్వే ధమ్మా హానభాగియా? దోవచస్సతా చ పాపమిత్తతా చ. ఇమే ద్వే ధమ్మా హానభాగియా.
(Ṅa) ‘‘katame dve dhammā hānabhāgiyā? Dovacassatā ca pāpamittatā ca. Ime dve dhammā hānabhāgiyā.
(చ) ‘‘కతమే ద్వే ధమ్మా విసేసభాగియా? సోవచస్సతా చ కల్యాణమిత్తతా చ. ఇమే ద్వే ధమ్మా విసేసభాగియా.
(Ca) ‘‘katame dve dhammā visesabhāgiyā? Sovacassatā ca kalyāṇamittatā ca. Ime dve dhammā visesabhāgiyā.
(ఛ) ‘‘కతమే ద్వే ధమ్మా దుప్పటివిజ్ఝా? యో చ హేతు యో చ పచ్చయో సత్తానం సంకిలేసాయ, యో చ హేతు యో చ పచ్చయో సత్తానం విసుద్ధియా. ఇమే ద్వే ధమ్మా దుప్పటివిజ్ఝా.
(Cha) ‘‘katame dve dhammā duppaṭivijjhā? Yo ca hetu yo ca paccayo sattānaṃ saṃkilesāya, yo ca hetu yo ca paccayo sattānaṃ visuddhiyā. Ime dve dhammā duppaṭivijjhā.
(జ) ‘‘కతమే ద్వే ధమ్మా ఉప్పాదేతబ్బా? ద్వే ఞాణాని – ఖయే ఞాణం, అనుప్పాదే ఞాణం. ఇమే ద్వే ధమ్మా ఉప్పాదేతబ్బా.
(Ja) ‘‘katame dve dhammā uppādetabbā? Dve ñāṇāni – khaye ñāṇaṃ, anuppāde ñāṇaṃ. Ime dve dhammā uppādetabbā.
(ఝ) ‘‘కతమే ద్వే ధమ్మా అభిఞ్ఞేయ్యా? ద్వే ధాతుయో – సఙ్ఖతా చ ధాతు అసఙ్ఖతా చ ధాతు. ఇమే ద్వే ధమ్మా అభిఞ్ఞేయ్యా.
(Jha) ‘‘katame dve dhammā abhiññeyyā? Dve dhātuyo – saṅkhatā ca dhātu asaṅkhatā ca dhātu. Ime dve dhammā abhiññeyyā.
(ఞ) ‘‘కతమే ద్వే ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా? విజ్జా చ విముత్తి చ. ఇమే ద్వే ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా.
(Ña) ‘‘katame dve dhammā sacchikātabbā? Vijjā ca vimutti ca. Ime dve dhammā sacchikātabbā.
‘‘ఇతి ఇమే వీసతి ధమ్మా భూతా తచ్ఛా తథా అవితథా అనఞ్ఞథా సమ్మా తథాగతేన అభిసమ్బుద్ధా.
‘‘Iti ime vīsati dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
తయో ధమ్మా
Tayo dhammā
౩౫౩. ‘‘తయో ధమ్మా బహుకారా, తయో ధమ్మా భావేతబ్బా…పే॰… తయో ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా.
353. ‘‘Tayo dhammā bahukārā, tayo dhammā bhāvetabbā…pe… tayo dhammā sacchikātabbā.
(క) ‘‘కతమే తయో ధమ్మా బహుకారా? సప్పురిససంసేవో, సద్ధమ్మస్సవనం, ధమ్మానుధమ్మప్పటిపత్తి. ఇమే తయో ధమ్మా బహుకారా.
(Ka) ‘‘katame tayo dhammā bahukārā? Sappurisasaṃsevo, saddhammassavanaṃ, dhammānudhammappaṭipatti. Ime tayo dhammā bahukārā.
(ఖ) ‘‘కతమే తయో ధమ్మా భావేతబ్బా? తయో సమాధీ – సవితక్కో సవిచారో సమాధి, అవితక్కో విచారమత్తో సమాధి, అవితక్కో అవిచారో సమాధి. ఇమే తయో ధమ్మా భావేతబ్బా.
(Kha) ‘‘katame tayo dhammā bhāvetabbā? Tayo samādhī – savitakko savicāro samādhi, avitakko vicāramatto samādhi, avitakko avicāro samādhi. Ime tayo dhammā bhāvetabbā.
(గ) ‘‘కతమే తయో ధమ్మా పరిఞ్ఞేయ్యా? తిస్సో వేదనా – సుఖా వేదనా, దుక్ఖా వేదనా, అదుక్ఖమసుఖా వేదనా. ఇమే తయో ధమ్మా పరిఞ్ఞేయ్యా.
(Ga) ‘‘katame tayo dhammā pariññeyyā? Tisso vedanā – sukhā vedanā, dukkhā vedanā, adukkhamasukhā vedanā. Ime tayo dhammā pariññeyyā.
(ఘ) ‘‘కతమే తయో ధమ్మా పహాతబ్బా? తిస్సో తణ్హా – కామతణ్హా, భవతణ్హా, విభవతణ్హా. ఇమే తయో ధమ్మా పహాతబ్బా.
(Gha) ‘‘katame tayo dhammā pahātabbā? Tisso taṇhā – kāmataṇhā, bhavataṇhā, vibhavataṇhā. Ime tayo dhammā pahātabbā.
(ఙ) ‘‘కతమే తయో ధమ్మా హానభాగియా? తీణి అకుసలమూలాని – లోభో అకుసలమూలం, దోసో అకుసలమూలం, మోహో అకుసలమూలం. ఇమే తయో ధమ్మా హానభాగియా.
(Ṅa) ‘‘katame tayo dhammā hānabhāgiyā? Tīṇi akusalamūlāni – lobho akusalamūlaṃ, doso akusalamūlaṃ, moho akusalamūlaṃ. Ime tayo dhammā hānabhāgiyā.
(చ) ‘‘కతమే తయో ధమ్మా విసేసభాగియా? తీణి కుసలమూలాని – అలోభో కుసలమూలం, అదోసో కుసలమూలం, అమోహో కుసలమూలం. ఇమే తయో ధమ్మా విసేసభాగియా.
(Ca) ‘‘katame tayo dhammā visesabhāgiyā? Tīṇi kusalamūlāni – alobho kusalamūlaṃ, adoso kusalamūlaṃ, amoho kusalamūlaṃ. Ime tayo dhammā visesabhāgiyā.
(ఛ) ‘‘కతమే తయో ధమ్మా దుప్పటివిజ్ఝా? తిస్సో నిస్సరణియా ధాతుయో – కామానమేతం నిస్సరణం యదిదం నేక్ఖమ్మం, రూపానమేతం నిస్సరణం యదిదం అరూపం, యం ఖో పన కిఞ్చి భూతం సఙ్ఖతం పటిచ్చసముప్పన్నం, నిరోధో తస్స నిస్సరణం. ఇమే తయో ధమ్మా దుప్పటివిజ్ఝా.
(Cha) ‘‘katame tayo dhammā duppaṭivijjhā? Tisso nissaraṇiyā dhātuyo – kāmānametaṃ nissaraṇaṃ yadidaṃ nekkhammaṃ, rūpānametaṃ nissaraṇaṃ yadidaṃ arūpaṃ, yaṃ kho pana kiñci bhūtaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ, nirodho tassa nissaraṇaṃ. Ime tayo dhammā duppaṭivijjhā.
(జ) ‘‘కతమే తయో ధమ్మా ఉప్పాదేతబ్బా? తీణి ఞాణాని – అతీతంసే ఞాణం, అనాగతంసే ఞాణం, పచ్చుప్పన్నంసే ఞాణం. ఇమే తయో ధమ్మా ఉప్పాదేతబ్బా.
(Ja) ‘‘katame tayo dhammā uppādetabbā? Tīṇi ñāṇāni – atītaṃse ñāṇaṃ, anāgataṃse ñāṇaṃ, paccuppannaṃse ñāṇaṃ. Ime tayo dhammā uppādetabbā.
(ఝ) ‘‘కతమే తయో ధమ్మా అభిఞ్ఞేయ్యా? తిస్సో ధాతుయో – కామధాతు, రూపధాతు, అరూపధాతు. ఇమే తయో ధమ్మా అభిఞ్ఞేయ్యా.
(Jha) ‘‘katame tayo dhammā abhiññeyyā? Tisso dhātuyo – kāmadhātu, rūpadhātu, arūpadhātu. Ime tayo dhammā abhiññeyyā.
(ఞ) ‘‘కతమే తయో ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా? తిస్సో విజ్జా – పుబ్బేనివాసానుస్సతిఞాణం విజ్జా, సత్తానం చుతూపపాతే ఞాణం విజ్జా, ఆసవానం ఖయే ఞాణం విజ్జా. ఇమే తయో ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా.
(Ña) ‘‘katame tayo dhammā sacchikātabbā? Tisso vijjā – pubbenivāsānussatiñāṇaṃ vijjā, sattānaṃ cutūpapāte ñāṇaṃ vijjā, āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ vijjā. Ime tayo dhammā sacchikātabbā.
‘‘ఇతి ఇమే తింస ధమ్మా భూతా తచ్ఛా తథా అవితథా అనఞ్ఞథా సమ్మా తథాగతేన అభిసమ్బుద్ధా.
‘‘Iti ime tiṃsa dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
చత్తారో ధమ్మా
Cattāro dhammā
౩౫౪. ‘‘చత్తారో ధమ్మా బహుకారా, చత్తారో ధమ్మా భావేతబ్బా…పే॰… చత్తారో ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా.
354. ‘‘Cattāro dhammā bahukārā, cattāro dhammā bhāvetabbā…pe… cattāro dhammā sacchikātabbā.
(క) ‘‘కతమే చత్తారో ధమ్మా బహుకారా? చత్తారి చక్కాని – పతిరూపదేసవాసో, సప్పురిసూపనిస్సయో 1, అత్తసమ్మాపణిధి, పుబ్బే చ కతపుఞ్ఞతా. ఇమే చత్తారో ధమ్మా బహుకారా.
(Ka) ‘‘katame cattāro dhammā bahukārā? Cattāri cakkāni – patirūpadesavāso, sappurisūpanissayo 2, attasammāpaṇidhi, pubbe ca katapuññatā. Ime cattāro dhammā bahukārā.
(ఖ) ‘‘కతమే చత్తారో ధమ్మా భావేతబ్బా? చత్తారో సతిపట్ఠానా – ఇధావుసో, భిక్ఖు కాయే కాయానుపస్సీ విహరతి ఆతాపీ సమ్పజానో సతిమా వినేయ్య లోకే అభిజ్ఝాదోమనస్సం. వేదనాసు…పే॰… చిత్తే… ధమ్మేసు ధమ్మానుపస్సీ విహరతి ఆతాపీ సమ్పజానో సతిమా వినేయ్య లోకే అభిజ్ఝాదోమనస్సం. ఇమే చత్తారో ధమ్మా భావేతబ్బా.
(Kha) ‘‘katame cattāro dhammā bhāvetabbā? Cattāro satipaṭṭhānā – idhāvuso, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Vedanāsu…pe… citte… dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Ime cattāro dhammā bhāvetabbā.
(గ) ‘‘కతమే చత్తారో ధమ్మా పరిఞ్ఞేయ్యా? చత్తారో ఆహారా – కబళీకారో 3 ఆహారో ఓళారికో వా సుఖుమో వా, ఫస్సో దుతియో, మనోసఞ్చేతనా తతియా, విఞ్ఞాణం చతుత్థం. ఇమే చత్తారో ధమ్మా పరిఞ్ఞేయ్యా.
(Ga) ‘‘katame cattāro dhammā pariññeyyā? Cattāro āhārā – kabaḷīkāro 4 āhāro oḷāriko vā sukhumo vā, phasso dutiyo, manosañcetanā tatiyā, viññāṇaṃ catutthaṃ. Ime cattāro dhammā pariññeyyā.
(ఘ) ‘‘కతమే చత్తారో ధమ్మా పహాతబ్బా? చత్తారో ఓఘా – కామోఘో, భవోఘో, దిట్ఠోఘో, అవిజ్జోఘో. ఇమే చత్తారో ధమ్మా పహాతబ్బా.
(Gha) ‘‘katame cattāro dhammā pahātabbā? Cattāro oghā – kāmogho, bhavogho, diṭṭhogho, avijjogho. Ime cattāro dhammā pahātabbā.
(ఙ) ‘‘కతమే చత్తారో ధమ్మా హానభాగియా? చత్తారో యోగా – కామయోగో, భవయోగో, దిట్ఠియోగో, అవిజ్జాయోగో. ఇమే చత్తారో ధమ్మా హానభాగియా.
(Ṅa) ‘‘katame cattāro dhammā hānabhāgiyā? Cattāro yogā – kāmayogo, bhavayogo, diṭṭhiyogo, avijjāyogo. Ime cattāro dhammā hānabhāgiyā.
(చ) ‘‘కతమే చత్తారో ధమ్మా విసేసభాగియా? చత్తారో విసఞ్ఞోగా – కామయోగవిసంయోగో, భవయోగవిసంయోగో, దిట్ఠియోగవిసంయోగో, అవిజ్జాయోగవిసంయోగో. ఇమే చత్తారో ధమ్మా విసేసభాగియా.
(Ca) ‘‘katame cattāro dhammā visesabhāgiyā? Cattāro visaññogā – kāmayogavisaṃyogo, bhavayogavisaṃyogo, diṭṭhiyogavisaṃyogo, avijjāyogavisaṃyogo. Ime cattāro dhammā visesabhāgiyā.
(ఛ) ‘‘కతమే చత్తారో ధమ్మా దుప్పటివిజ్ఝా? చత్తారో సమాధీ – హానభాగియో సమాధి, ఠితిభాగియో సమాధి, విసేసభాగియో సమాధి, నిబ్బేధభాగియో సమాధి. ఇమే చత్తారో ధమ్మా దుప్పటివిజ్ఝా.
(Cha) ‘‘katame cattāro dhammā duppaṭivijjhā? Cattāro samādhī – hānabhāgiyo samādhi, ṭhitibhāgiyo samādhi, visesabhāgiyo samādhi, nibbedhabhāgiyo samādhi. Ime cattāro dhammā duppaṭivijjhā.
(జ) ‘‘కతమే చత్తారో ధమ్మా ఉప్పాదేతబ్బా? చత్తారి ఞాణాని – ధమ్మే ఞాణం, అన్వయే ఞాణం, పరియే ఞాణం, సమ్ముతియా ఞాణం. ఇమే చత్తారో ధమ్మా ఉప్పాదేతబ్బా.
(Ja) ‘‘katame cattāro dhammā uppādetabbā? Cattāri ñāṇāni – dhamme ñāṇaṃ, anvaye ñāṇaṃ, pariye ñāṇaṃ, sammutiyā ñāṇaṃ. Ime cattāro dhammā uppādetabbā.
(ఞ) ‘‘కతమే చత్తారో ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా? చత్తారి సామఞ్ఞఫలాని – సోతాపత్తిఫలం, సకదాగామిఫలం, అనాగామిఫలం, అరహత్తఫలం . ఇమే చత్తారో ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా.
(Ña) ‘‘katame cattāro dhammā sacchikātabbā? Cattāri sāmaññaphalāni – sotāpattiphalaṃ, sakadāgāmiphalaṃ, anāgāmiphalaṃ, arahattaphalaṃ . Ime cattāro dhammā sacchikātabbā.
‘‘ఇతి ఇమే చత్తారీసధమ్మా భూతా తచ్ఛా తథా అవితథా అనఞ్ఞథా సమ్మా తథాగతేన అభిసమ్బుద్ధా.
‘‘Iti ime cattārīsadhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
పఞ్చ ధమ్మా
Pañca dhammā
౩౫౫. ‘‘పఞ్చ ధమ్మా బహుకారా…పే॰… పఞ్చ ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా.
355. ‘‘Pañca dhammā bahukārā…pe… pañca dhammā sacchikātabbā.
(క) ‘‘కతమే పఞ్చ ధమ్మా బహుకారా? పఞ్చ పధానియఙ్గాని – ఇధావుసో, భిక్ఖు సద్ధో హోతి, సద్దహతి తథాగతస్స బోధిం – ‘ఇతిపి సో భగవా అరహం సమ్మాసమ్బుద్ధో విజ్జాచరణసమ్పన్నో సుగతో లోకవిదూ అనుత్తరో పురిసదమ్మసారథి సత్థా దేవమనుస్సానం బుద్ధో భగవా’తి. అప్పాబాధో హోతి అప్పాతఙ్కో సమవేపాకినియా గహణియా సమన్నాగతో నాతిసీతాయ నాచ్చుణ్హాయ మజ్ఝిమాయ పధానక్ఖమాయ. అసఠో హోతి అమాయావీ యథాభూతమత్తానం ఆవీకత్తా సత్థరి వా విఞ్ఞూసు వా సబ్రహ్మచారీసు. ఆరద్ధవీరియో విహరతి అకుసలానం ధమ్మానం పహానాయ, కుసలానం ధమ్మానం ఉపసమ్పదాయ, థామవా దళ్హపరక్కమో అనిక్ఖిత్తధురో కుసలేసు ధమ్మేసు. పఞ్ఞవా హోతి ఉదయత్థగామినియా పఞ్ఞాయ సమన్నాగతో అరియాయ నిబ్బేధికాయ సమ్మా దుక్ఖక్ఖయగామినియా. ఇమే పఞ్చ ధమ్మా బహుకారా.
(Ka) ‘‘katame pañca dhammā bahukārā? Pañca padhāniyaṅgāni – idhāvuso, bhikkhu saddho hoti, saddahati tathāgatassa bodhiṃ – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti. Appābādho hoti appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya majjhimāya padhānakkhamāya. Asaṭho hoti amāyāvī yathābhūtamattānaṃ āvīkattā satthari vā viññūsu vā sabrahmacārīsu. Āraddhavīriyo viharati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya, kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. Paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā. Ime pañca dhammā bahukārā.
(ఖ) ‘‘కతమే పఞ్చ ధమ్మా భావేతబ్బా? పఞ్చఙ్గికో సమ్మాసమాధి – పీతిఫరణతా, సుఖఫరణతా, చేతోఫరణతా , ఆలోకఫరణతా, పచ్చవేక్ఖణనిమిత్తం 9. ఇమే పఞ్చ ధమ్మా భావేతబ్బా.
(Kha) ‘‘katame pañca dhammā bhāvetabbā? Pañcaṅgiko sammāsamādhi – pītipharaṇatā, sukhapharaṇatā, cetopharaṇatā , ālokapharaṇatā, paccavekkhaṇanimittaṃ 10. Ime pañca dhammā bhāvetabbā.
(గ) ‘‘కతమే పఞ్చ ధమ్మా పరిఞ్ఞేయ్యా? పఞ్చుపాదానక్ఖన్ధా 11 – రూపుపాదానక్ఖన్ధో, వేదనుపాదానక్ఖన్ధో, సఞ్ఞుపాదానక్ఖన్ధో, సఙ్ఖారుపాదానక్ఖన్ధో విఞ్ఞాణుపాదానక్ఖన్ధో. ఇమే పఞ్చ ధమ్మా పరిఞ్ఞేయ్యా.
(Ga) ‘‘katame pañca dhammā pariññeyyā? Pañcupādānakkhandhā 12 – rūpupādānakkhandho, vedanupādānakkhandho, saññupādānakkhandho, saṅkhārupādānakkhandho viññāṇupādānakkhandho. Ime pañca dhammā pariññeyyā.
(ఘ) ‘‘కతమే పఞ్చ ధమ్మా పహాతబ్బా? పఞ్చ నీవరణాని – కామచ్ఛన్దనీవరణం, బ్యాపాదనీవరణం, థినమిద్ధనీవరణం, ఉద్ధచ్చకుకుచ్చనీవరణం, విచికిచ్ఛానీవరణం. ఇమే పఞ్చ ధమ్మా పహాతబ్బా.
(Gha) ‘‘katame pañca dhammā pahātabbā? Pañca nīvaraṇāni – kāmacchandanīvaraṇaṃ, byāpādanīvaraṇaṃ, thinamiddhanīvaraṇaṃ, uddhaccakukuccanīvaraṇaṃ, vicikicchānīvaraṇaṃ. Ime pañca dhammā pahātabbā.
(ఙ) ‘‘కతమే పఞ్చ ధమ్మా హానభాగియా? పఞ్చ చేతోఖిలా – ఇధావుసో, భిక్ఖు సత్థరి కఙ్ఖతి విచికిచ్ఛతి నాధిముచ్చతి న సమ్పసీదతి. యో సో, ఆవుసో, భిక్ఖు సత్థరి కఙ్ఖతి విచికిచ్ఛతి నాధిముచ్చతి న సమ్పసీదతి, తస్స చిత్తం న నమతి ఆతప్పాయ అనుయోగాయ సాతచ్చాయ పధానాయ. యస్స చిత్తం న నమతి ఆతప్పాయ అనుయోగాయ సాతచ్చాయ పధానాయ . అయం పఠమో చేతోఖిలో. పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు ధమ్మే కఙ్ఖతి విచికిచ్ఛతి…పే॰… సఙ్ఘే కఙ్ఖతి విచికిచ్ఛతి…పే॰… సిక్ఖాయ కఙ్ఖతి విచికిచ్ఛతి…పే॰… సబ్రహ్మచారీసు కుపితో హోతి అనత్తమనో ఆహతచిత్తో ఖిలజాతో, యో సో, ఆవుసో, భిక్ఖు సబ్రహ్మచారీసు కుపితో హోతి అనత్తమనో ఆహతచిత్తో ఖిలజాతో, తస్స చిత్తం న నమతి ఆతప్పాయ అనుయోగాయ సాతచ్చాయ పధానాయ. యస్స చిత్తం న నమతి ఆతప్పాయ అనుయోగాయ సాతచ్చాయ పధానాయ. అయం పఞ్చమో చేతోఖిలో. ఇమే పఞ్చ ధమ్మా హానభాగియా.
(Ṅa) ‘‘katame pañca dhammā hānabhāgiyā? Pañca cetokhilā – idhāvuso, bhikkhu satthari kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati. Yo so, āvuso, bhikkhu satthari kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati, tassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya . Ayaṃ paṭhamo cetokhilo. Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu dhamme kaṅkhati vicikicchati…pe… saṅghe kaṅkhati vicikicchati…pe… sikkhāya kaṅkhati vicikicchati…pe… sabrahmacārīsu kupito hoti anattamano āhatacitto khilajāto, yo so, āvuso, bhikkhu sabrahmacārīsu kupito hoti anattamano āhatacitto khilajāto, tassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Ayaṃ pañcamo cetokhilo. Ime pañca dhammā hānabhāgiyā.
(చ) ‘‘కతమే పఞ్చ ధమ్మా విసేసభాగియా? పఞ్చిన్ద్రియాని – సద్ధిన్ద్రియం, వీరియిన్ద్రియం, సతిన్ద్రియం, సమాధిన్ద్రియం, పఞ్ఞిన్ద్రియం. ఇమే పఞ్చ ధమ్మా విసేసభాగియా.
(Ca) ‘‘katame pañca dhammā visesabhāgiyā? Pañcindriyāni – saddhindriyaṃ, vīriyindriyaṃ, satindriyaṃ, samādhindriyaṃ, paññindriyaṃ. Ime pañca dhammā visesabhāgiyā.
(ఛ) ‘‘కతమే పఞ్చ ధమ్మా దుప్పటివిజ్ఝా? పఞ్చ నిస్సరణియా ధాతుయో – ఇధావుసో, భిక్ఖునో కామే మనసికరోతో కామేసు చిత్తం న పక్ఖన్దతి న పసీదతి న సన్తిట్ఠతి న విముచ్చతి. నేక్ఖమ్మం ఖో పనస్స మనసికరోతో నేక్ఖమ్మే చిత్తం పక్ఖన్దతి పసీదతి సన్తిట్ఠతి విముచ్చతి. తస్స తం చిత్తం సుగతం సుభావితం సువుట్ఠితం సువిముత్తం విసంయుత్తం కామేహి. యే చ కామపచ్చయా ఉప్పజ్జన్తి ఆసవా విఘాతా పరిళాహా, ముత్తో సో తేహి. న సో తం వేదనం వేదేతి. ఇదమక్ఖాతం కామానం నిస్సరణం.
(Cha) ‘‘katame pañca dhammā duppaṭivijjhā? Pañca nissaraṇiyā dhātuyo – idhāvuso, bhikkhuno kāme manasikaroto kāmesu cittaṃ na pakkhandati na pasīdati na santiṭṭhati na vimuccati. Nekkhammaṃ kho panassa manasikaroto nekkhamme cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati. Tassa taṃ cittaṃ sugataṃ subhāvitaṃ suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ visaṃyuttaṃ kāmehi. Ye ca kāmapaccayā uppajjanti āsavā vighātā pariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṃ vedanaṃ vedeti. Idamakkhātaṃ kāmānaṃ nissaraṇaṃ.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖునో బ్యాపాదం మనసికరోతో బ్యాపాదే చిత్తం న పక్ఖన్దతి న పసీదతి న సన్తిట్ఠతి న విముచ్చతి. అబ్యాపాదం ఖో పనస్స మనసికరోతో అబ్యాపాదే చిత్తం పక్ఖన్దతి పసీదతి సన్తిట్ఠతి విముచ్చతి. తస్స తం చిత్తం సుగతం సుభావితం సువుట్ఠితం సువిముత్తం విసంయుత్తం బ్యాపాదేన. యే చ బ్యాపాదపచ్చయా ఉప్పజ్జన్తి ఆసవా విఘాతా పరిళాహా, ముత్తో సో తేహి. న సో తం వేదనం వేదేతి. ఇదమక్ఖాతం బ్యాపాదస్స నిస్సరణం.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno byāpādaṃ manasikaroto byāpāde cittaṃ na pakkhandati na pasīdati na santiṭṭhati na vimuccati. Abyāpādaṃ kho panassa manasikaroto abyāpāde cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati. Tassa taṃ cittaṃ sugataṃ subhāvitaṃ suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ visaṃyuttaṃ byāpādena. Ye ca byāpādapaccayā uppajjanti āsavā vighātā pariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṃ vedanaṃ vedeti. Idamakkhātaṃ byāpādassa nissaraṇaṃ.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖునో విహేసం మనసికరోతో విహేసాయ చిత్తం న పక్ఖన్దతి న పసీదతి న సన్తిట్ఠతి న విముచ్చతి. అవిహేసం ఖో పనస్స మనసికరోతో అవిహేసాయ చిత్తం పక్ఖన్దతి పసీదతి సన్తిట్ఠతి విముచ్చతి . తస్స తం చిత్తం సుగతం సుభావితం సువుట్ఠితం సువిముత్తం విసంయుత్తం విహేసాయ. యే చ విహేసాపచ్చయా ఉప్పజ్జన్తి ఆసవా విఘాతా పరిళాహా, ముత్తో సో తేహి. న సో తం వేదనం వేదేతి. ఇదమక్ఖాతం విహేసాయ నిస్సరణం.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno vihesaṃ manasikaroto vihesāya cittaṃ na pakkhandati na pasīdati na santiṭṭhati na vimuccati. Avihesaṃ kho panassa manasikaroto avihesāya cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati . Tassa taṃ cittaṃ sugataṃ subhāvitaṃ suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ visaṃyuttaṃ vihesāya. Ye ca vihesāpaccayā uppajjanti āsavā vighātā pariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṃ vedanaṃ vedeti. Idamakkhātaṃ vihesāya nissaraṇaṃ.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖునో రూపే మనసికరోతో రూపేసు చిత్తం న పక్ఖన్దతి న పసీదతి న సన్తిట్ఠతి న విముచ్చతి. అరూపం ఖో పనస్స మనసికరోతో అరూపే చిత్తం పక్ఖన్దతి పసీదతి సన్తిట్ఠతి విముచ్చతి. తస్స తం చిత్తం సుగతం సుభావితం సువుట్ఠితం సువిముత్తం విసంయుత్తం రూపేహి. యే చ రూపపచ్చయా ఉప్పజ్జన్తి ఆసవా విఘాతా పరిళాహా, ముత్తో సో తేహి. న సో తం వేదనం వేదేతి. ఇదమక్ఖాతం రూపానం నిస్సరణం.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno rūpe manasikaroto rūpesu cittaṃ na pakkhandati na pasīdati na santiṭṭhati na vimuccati. Arūpaṃ kho panassa manasikaroto arūpe cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati. Tassa taṃ cittaṃ sugataṃ subhāvitaṃ suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ visaṃyuttaṃ rūpehi. Ye ca rūpapaccayā uppajjanti āsavā vighātā pariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṃ vedanaṃ vedeti. Idamakkhātaṃ rūpānaṃ nissaraṇaṃ.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖునో సక్కాయం మనసికరోతో సక్కాయే చిత్తం న పక్ఖన్దతి న పసీదతి న సన్తిట్ఠతి న విముచ్చతి. సక్కాయనిరోధం ఖో పనస్స మనసికరోతో సక్కాయనిరోధే చిత్తం పక్ఖన్దతి పసీదతి సన్తిట్ఠతి విముచ్చతి. తస్స తం చిత్తం సుగతం సుభావితం సువుట్ఠితం సువిముత్తం విసంయుత్తం సక్కాయేన. యే చ సక్కాయపచ్చయా ఉప్పజ్జన్తి ఆసవా విఘాతా పరిళాహా, ముత్తో సో తేహి. న సో తం వేదనం వేదేతి. ఇదమక్ఖాతం సక్కాయస్స నిస్సరణం. ఇమే పఞ్చ ధమ్మా దుప్పటివిజ్ఝా.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno sakkāyaṃ manasikaroto sakkāye cittaṃ na pakkhandati na pasīdati na santiṭṭhati na vimuccati. Sakkāyanirodhaṃ kho panassa manasikaroto sakkāyanirodhe cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati. Tassa taṃ cittaṃ sugataṃ subhāvitaṃ suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ visaṃyuttaṃ sakkāyena. Ye ca sakkāyapaccayā uppajjanti āsavā vighātā pariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṃ vedanaṃ vedeti. Idamakkhātaṃ sakkāyassa nissaraṇaṃ. Ime pañca dhammā duppaṭivijjhā.
(జ) ‘‘కతమే పఞ్చ ధమ్మా ఉప్పాదేతబ్బా? పఞ్చ ఞాణికో సమ్మాసమాధి – ‘అయం సమాధి పచ్చుప్పన్నసుఖో చేవ ఆయతిఞ్చ సుఖవిపాకో’తి పచ్చత్తంయేవ ఞాణం ఉప్పజ్జతి. ‘అయం సమాధి అరియో నిరామిసో’తి పచ్చత్తఞ్ఞేవ ఞాణం ఉప్పజ్జతి. ‘అయం సమాధి అకాపురిససేవితో’తి పచ్చత్తంయేవ ఞాణం ఉప్పజ్జతి. ‘అయం సమాధి సన్తో పణీతో పటిప్పస్సద్ధలద్ధో ఏకోదిభావాధిగతో, న ససఙ్ఖారనిగ్గయ్హవారితగతో’తి 13 పచ్చత్తంయేవ ఞాణం ఉప్పజ్జతి. ‘సో ఖో పనాహం ఇమం సమాధిం సతోవ సమాపజ్జామి సతో వుట్ఠహామీ’తి పచ్చత్తంయేవ ఞాణం ఉప్పజ్జతి. ఇమే పఞ్చ ధమ్మా ఉప్పాదేతబ్బా.
(Ja) ‘‘katame pañca dhammā uppādetabbā? Pañca ñāṇiko sammāsamādhi – ‘ayaṃ samādhi paccuppannasukho ceva āyatiñca sukhavipāko’ti paccattaṃyeva ñāṇaṃ uppajjati. ‘Ayaṃ samādhi ariyo nirāmiso’ti paccattaññeva ñāṇaṃ uppajjati. ‘Ayaṃ samādhi akāpurisasevito’ti paccattaṃyeva ñāṇaṃ uppajjati. ‘Ayaṃ samādhi santo paṇīto paṭippassaddhaladdho ekodibhāvādhigato, na sasaṅkhāraniggayhavāritagato’ti 14 paccattaṃyeva ñāṇaṃ uppajjati. ‘So kho panāhaṃ imaṃ samādhiṃ satova samāpajjāmi sato vuṭṭhahāmī’ti paccattaṃyeva ñāṇaṃ uppajjati. Ime pañca dhammā uppādetabbā.
(ఝ) ‘‘కతమే పఞ్చ ధమ్మా అభిఞ్ఞేయ్యా? పఞ్చ విముత్తాయతనాని – ఇధావుసో, భిక్ఖునో సత్థా ధమ్మం దేసేతి అఞ్ఞతరో వా గరుట్ఠానియో సబ్రహ్మచారీ. యథా యథా, ఆవుసో, భిక్ఖునో సత్థా ధమ్మం దేసేతి, అఞ్ఞతరో వా గరుట్ఠానియో సబ్రహ్మచారీ, తథా తథా సో 15 తస్మిం ధమ్మే అత్థప్పటిసంవేదీ చ హోతి ధమ్మపటిసంవేదీ చ. తస్స అత్థప్పటిసంవేదినో ధమ్మపటిసంవేదినో పామోజ్జం జాయతి, పముదితస్స పీతి జాయతి, పీతిమనస్స కాయో పస్సమ్భతి, పస్సద్ధకాయో సుఖం వేదేతి, సుఖినో చిత్తం సమాధియతి. ఇదం పఠమం విముత్తాయతనం.
(Jha) ‘‘katame pañca dhammā abhiññeyyā? Pañca vimuttāyatanāni – idhāvuso, bhikkhuno satthā dhammaṃ deseti aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī. Yathā yathā, āvuso, bhikkhuno satthā dhammaṃ deseti, aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī, tathā tathā so 16 tasmiṃ dhamme atthappaṭisaṃvedī ca hoti dhammapaṭisaṃvedī ca. Tassa atthappaṭisaṃvedino dhammapaṭisaṃvedino pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati. Idaṃ paṭhamaṃ vimuttāyatanaṃ.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖునో న హేవ ఖో సత్థా ధమ్మం దేసేతి, అఞ్ఞతరో వా గరుట్ఠానియో సబ్రహ్మచారీ, అపి చ ఖో యథాసుతం యథాపరియత్తం ధమ్మం విత్థారేన పరేసం దేసేతి యథా యథా, ఆవుసో, భిక్ఖు యథాసుతం యథాపరియత్తం ధమ్మం విత్థారేన పరేసం దేసేతి. తథా తథా సో తస్మిం ధమ్మే అత్థప్పటిసంవేదీ చ హోతి ధమ్మపటిసంవేదీ చ. తస్స అత్థప్పటిసంవేదినో ధమ్మపటిసంవేదినో పామోజ్జం జాయతి, పముదితస్స పీతి జాయతి, పీతిమనస్స కాయో పస్సమ్భతి, పస్సద్ధకాయో సుఖం వేదేతి, సుఖినో చిత్తం సమాధియతి. ఇదం దుతియం విముత్తాయతనం.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno na heva kho satthā dhammaṃ deseti, aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī, api ca kho yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti yathā yathā, āvuso, bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti. Tathā tathā so tasmiṃ dhamme atthappaṭisaṃvedī ca hoti dhammapaṭisaṃvedī ca. Tassa atthappaṭisaṃvedino dhammapaṭisaṃvedino pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati. Idaṃ dutiyaṃ vimuttāyatanaṃ.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖునో న హేవ ఖో సత్థా ధమ్మం దేసేతి, అఞ్ఞతరో వా గరుట్ఠానియో సబ్రహ్మచారీ, నాపి యథాసుతం యథాపరియత్తం ధమ్మం విత్థారేన పరేసం దేసేతి. అపి చ ఖో, యథాసుతం యథాపరియత్తం ధమ్మం విత్థారేన సజ్ఝాయం కరోతి. యథా యథా, ఆవుసో, భిక్ఖు యథాసుతం యథాపరియత్తం ధమ్మం విత్థారేన సజ్ఝాయం కరోతి తథా తథా సో తస్మిం ధమ్మే అత్థప్పటిసంవేదీ చ హోతి ధమ్మపటిసంవేదీ చ. తస్స అత్థప్పటిసంవేదినో ధమ్మపటిసంవేదినో పామోజ్జం జాయతి, పముదితస్స పీతి జాయతి, పీతిమనస్స కాయో పస్సమ్భతి, పస్సద్ధకాయో సుఖం వేదేతి, సుఖినో చిత్తం సమాధియతి. ఇదం తతియం విముత్తాయతనం.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno na heva kho satthā dhammaṃ deseti, aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti. Api ca kho, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ karoti. Yathā yathā, āvuso, bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ karoti tathā tathā so tasmiṃ dhamme atthappaṭisaṃvedī ca hoti dhammapaṭisaṃvedī ca. Tassa atthappaṭisaṃvedino dhammapaṭisaṃvedino pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati. Idaṃ tatiyaṃ vimuttāyatanaṃ.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖునో న హేవ ఖో సత్థా ధమ్మం దేసేతి, అఞ్ఞతరో వా గరుట్ఠానియో సబ్రహ్మచారీ, నాపి యథాసుతం యథాపరియత్తం ధమ్మం విత్థారేన పరేసం దేసేతి, నాపి యథాసుతం యథాపరియత్తం ధమ్మం విత్థారేన సజ్ఝాయం కరోతి. అపి చ ఖో, యథాసుతం యథాపరియత్తం ధమ్మం చేతసా అనువితక్కేతి అనువిచారేతి మనసానుపేక్ఖతి. యథా యథా , ఆవుసో , భిక్ఖు యథాసుతం యథాపరియత్తం ధమ్మం చేతసా అనువితక్కేతి అనువిచారేతి మనసానుపేక్ఖతి తథా తథా సో తస్మిం ధమ్మే అత్థప్పటిసంవేదీ చ హోతి ధమ్మపటిసంవేదీ చ. తస్స అత్థప్పటిసంవేదినో ధమ్మపటిసంవేదినో పామోజ్జం జాయతి, పముదితస్స పీతి జాయతి, పీతిమనస్స కాయో పస్సమ్భతి, పస్సద్ధకాయో సుఖం వేదేతి, సుఖినో చిత్తం సమాధియతి. ఇదం చతుత్థం విముత్తాయతనం.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno na heva kho satthā dhammaṃ deseti, aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ karoti. Api ca kho, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati. Yathā yathā , āvuso , bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati tathā tathā so tasmiṃ dhamme atthappaṭisaṃvedī ca hoti dhammapaṭisaṃvedī ca. Tassa atthappaṭisaṃvedino dhammapaṭisaṃvedino pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati. Idaṃ catutthaṃ vimuttāyatanaṃ.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖునో న హేవ ఖో సత్థా ధమ్మం దేసేతి, అఞ్ఞతరో వా గరుట్ఠానియో సబ్రహ్మచారీ, నాపి యథాసుతం యథాపరియత్తం ధమ్మం విత్థారేన పరేసం దేసేతి, నాపి యథాసుతం యథాపరియత్తం ధమ్మం విత్థారేన సజ్ఝాయం కరోతి, నాపి యథాసుతం యథాపరియత్తం ధమ్మం చేతసా అనువితక్కేతి అనువిచారేతి మనసానుపేక్ఖతి; అపి చ ఖ్వస్స అఞ్ఞతరం సమాధినిమిత్తం సుగ్గహితం హోతి సుమనసికతం సూపధారితం సుప్పటివిద్ధం పఞ్ఞాయ. యథా యథా, ఆవుసో, భిక్ఖునో అఞ్ఞతరం సమాధినిమిత్తం సుగ్గహితం హోతి సుమనసికతం సూపధారితం సుప్పటివిద్ధం పఞ్ఞాయ తథా తథా సో తస్మిం ధమ్మే అత్థప్పటిసంవేదీ చ హోతి ధమ్మప్పటిసంవేదీ చ. తస్స అత్థప్పటిసంవేదినో ధమ్మప్పటిసంవేదినో పామోజ్జం జాయతి, పముదితస్స పీతి జాయతి, పీతిమనస్స కాయో పస్సమ్భతి, పస్సద్ధకాయో సుఖం వేదేతి, సుఖినో చిత్తం సమాధియతి. ఇదం పఞ్చమం విముత్తాయతనం. ఇమే పఞ్చ ధమ్మా అభిఞ్ఞేయ్యా.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno na heva kho satthā dhammaṃ deseti, aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ karoti, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati; api ca khvassa aññataraṃ samādhinimittaṃ suggahitaṃ hoti sumanasikataṃ sūpadhāritaṃ suppaṭividdhaṃ paññāya. Yathā yathā, āvuso, bhikkhuno aññataraṃ samādhinimittaṃ suggahitaṃ hoti sumanasikataṃ sūpadhāritaṃ suppaṭividdhaṃ paññāya tathā tathā so tasmiṃ dhamme atthappaṭisaṃvedī ca hoti dhammappaṭisaṃvedī ca. Tassa atthappaṭisaṃvedino dhammappaṭisaṃvedino pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati. Idaṃ pañcamaṃ vimuttāyatanaṃ. Ime pañca dhammā abhiññeyyā.
(ఞ) ‘‘కతమే పఞ్చ ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా? పఞ్చ ధమ్మక్ఖన్ధా – సీలక్ఖన్ధో , సమాధిక్ఖన్ధో, పఞ్ఞాక్ఖన్ధో, విముత్తిక్ఖన్ధో, విముత్తిఞాణదస్సనక్ఖన్ధో. ఇమే పఞ్చ ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా.
(Ña) ‘‘katame pañca dhammā sacchikātabbā? Pañca dhammakkhandhā – sīlakkhandho , samādhikkhandho, paññākkhandho, vimuttikkhandho, vimuttiñāṇadassanakkhandho. Ime pañca dhammā sacchikātabbā.
‘‘ఇతి ఇమే పఞ్ఞాస ధమ్మా భూతా తచ్ఛా తథా అవితథా అనఞ్ఞథా సమ్మా తథాగతేన అభిసమ్బుద్ధా.
‘‘Iti ime paññāsa dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
ఛ ధమ్మా
Cha dhammā
౩౫౬. ‘‘ఛ ధమ్మా బహుకారా…పే॰… ఛ ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా.
356. ‘‘Cha dhammā bahukārā…pe… cha dhammā sacchikātabbā.
(క) ‘‘కతమే ఛ ధమ్మా బహుకారా? ఛ సారణీయా ధమ్మా. ఇధావుసో, భిక్ఖునో మేత్తం కాయకమ్మం పచ్చుపట్ఠితం హోతి సబ్రహ్మచారీసు ఆవి చేవ రహో చ, అయమ్పి ధమ్మో సారణీయో పియకరణో గరుకరణో సఙ్గహాయ అవివాదాయ సామగ్గియా ఏకీభావాయ సంవత్తతి.
(Ka) ‘‘katame cha dhammā bahukārā? Cha sāraṇīyā dhammā. Idhāvuso, bhikkhuno mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti sabrahmacārīsu āvi ceva raho ca, ayampi dhammo sāraṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattati.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖునో మేత్తం వచీకమ్మం…పే॰… ఏకీభావాయ సంవత్తతి.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno mettaṃ vacīkammaṃ…pe… ekībhāvāya saṃvattati.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖునో మేత్తం మనోకమ్మం…పే॰… ఏకీభావాయ సంవత్తతి.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno mettaṃ manokammaṃ…pe… ekībhāvāya saṃvattati.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు యే తే లాభా ధమ్మికా ధమ్మలద్ధా అన్తమసో పత్తపరియాపన్నమత్తమ్పి, తథారూపేహి లాభేహి అప్పటివిభత్తభోగీ హోతి సీలవన్తేహి సబ్రహ్మచారీహి సాధారణభోగీ, అయమ్పి ధమ్మో సారణీయో…పే॰… ఏకీభావాయ సంవత్తతి.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu ye te lābhā dhammikā dhammaladdhā antamaso pattapariyāpannamattampi, tathārūpehi lābhehi appaṭivibhattabhogī hoti sīlavantehi sabrahmacārīhi sādhāraṇabhogī, ayampi dhammo sāraṇīyo…pe… ekībhāvāya saṃvattati.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు, యాని తాని సీలాని అఖణ్డాని అచ్ఛిద్దాని అసబలాని అకమ్మాసాని భుజిస్సాని విఞ్ఞుప్పసత్థాని అపరామట్ఠాని సమాధిసంవత్తనికాని, తథారూపేసు సీలేసు సీలసామఞ్ఞగతో విహరతి సబ్రహ్మచారీహి ఆవి చేవ రహో చ, అయమ్పి ధమ్మో సారణీయో…పే॰… ఏకీభావాయ సంవత్తతి.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu, yāni tāni sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni bhujissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṃvattanikāni, tathārūpesu sīlesu sīlasāmaññagato viharati sabrahmacārīhi āvi ceva raho ca, ayampi dhammo sāraṇīyo…pe… ekībhāvāya saṃvattati.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు యాయం దిట్ఠి అరియా నియ్యానికా నియ్యాతి తక్కరస్స సమ్మా దుక్ఖక్ఖయాయ, తథారూపాయ దిట్ఠియా దిట్ఠి సామఞ్ఞగతో విహరతి సబ్రహ్మచారీహి ఆవి చేవ రహో చ, అయమ్పి ధమ్మో సారణీయో పియకరణో గరుకరణో, సఙ్గహాయ అవివాదాయ సామగ్గియా ఏకీభావాయ సంవత్తతి. ఇమే ఛ ధమ్మా బహుకారా.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu yāyaṃ diṭṭhi ariyā niyyānikā niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāya, tathārūpāya diṭṭhiyā diṭṭhi sāmaññagato viharati sabrahmacārīhi āvi ceva raho ca, ayampi dhammo sāraṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo, saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattati. Ime cha dhammā bahukārā.
(ఖ) ‘‘కతమే ఛ ధమ్మా భావేతబ్బా? ఛ అనుస్సతిట్ఠానాని – బుద్ధానుస్సతి, ధమ్మానుస్సతి, సఙ్ఘానుస్సతి, సీలానుస్సతి, చాగానుస్సతి, దేవతానుస్సతి. ఇమే ఛ ధమ్మా భావేతబ్బా.
(Kha) ‘‘katame cha dhammā bhāvetabbā? Cha anussatiṭṭhānāni – buddhānussati, dhammānussati, saṅghānussati, sīlānussati, cāgānussati, devatānussati. Ime cha dhammā bhāvetabbā.
(గ) ‘‘కతమే ఛ ధమ్మా పరిఞ్ఞేయ్యా? ఛ అజ్ఝత్తికాని ఆయతనాని – చక్ఖాయతనం, సోతాయతనం, ఘానాయతనం, జివ్హాయతనం, కాయాయతనం, మనాయతనం. ఇమే ఛ ధమ్మా పరిఞ్ఞేయ్యా.
(Ga) ‘‘katame cha dhammā pariññeyyā? Cha ajjhattikāni āyatanāni – cakkhāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, manāyatanaṃ. Ime cha dhammā pariññeyyā.
(ఘ) ‘‘కతమే ఛ ధమ్మా పహాతబ్బా? ఛ తణ్హాకాయా – రూపతణ్హా, సద్దతణ్హా, గన్ధతణ్హా, రసతణ్హా, ఫోట్ఠబ్బతణ్హా, ధమ్మతణ్హా. ఇమే ఛ ధమ్మా పహాతబ్బా.
(Gha) ‘‘katame cha dhammā pahātabbā? Cha taṇhākāyā – rūpataṇhā, saddataṇhā, gandhataṇhā, rasataṇhā, phoṭṭhabbataṇhā, dhammataṇhā. Ime cha dhammā pahātabbā.
(ఙ) ‘‘కతమే ఛ ధమ్మా హానభాగియా? ఛ అగారవా – ఇధావుసో, భిక్ఖు సత్థరి అగారవో విహరతి అప్పతిస్సో. ధమ్మే…పే॰… సఙ్ఘే… సిక్ఖాయ… అప్పమాదే… పటిసన్థారే అగారవో విహరతి అప్పతిస్సో. ఇమే ఛ ధమ్మా హానభాగియా.
(Ṅa) ‘‘katame cha dhammā hānabhāgiyā? Cha agāravā – idhāvuso, bhikkhu satthari agāravo viharati appatisso. Dhamme…pe… saṅghe… sikkhāya… appamāde… paṭisanthāre agāravo viharati appatisso. Ime cha dhammā hānabhāgiyā.
(చ) ‘‘కతమే ఛ ధమ్మా విసేసభాగియా? ఛ గారవా – ఇధావుసో, భిక్ఖు సత్థరి సగారవో విహరతి సప్పతిస్సో ధమ్మే…పే॰… సఙ్ఘే… సిక్ఖాయ… అప్పమాదే… పటిసన్థారే సగారవో విహరతి సప్పతిస్సో. ఇమే ఛ ధమ్మా విసేసభాగియా.
(Ca) ‘‘katame cha dhammā visesabhāgiyā? Cha gāravā – idhāvuso, bhikkhu satthari sagāravo viharati sappatisso dhamme…pe… saṅghe… sikkhāya… appamāde… paṭisanthāre sagāravo viharati sappatisso. Ime cha dhammā visesabhāgiyā.
(ఛ) ‘‘కతమే ఛ ధమ్మా దుప్పటివిజ్ఝా? ఛ నిస్సరణియా ధాతుయో – ఇధావుసో, భిక్ఖు ఏవం వదేయ్య – ‘మేత్తా హి ఖో మే, చేతోవిముత్తి భావితా బహులీకతా యానీకతా వత్థుకతా అనుట్ఠితా పరిచితా సుసమారద్ధా, అథ చ పన మే బ్యాపాదో చిత్తం పరియాదాయ తిట్ఠతీ’తి. సో ‘మా హేవం’ తిస్స వచనీయో ‘మాయస్మా ఏవం అవచ, మా భగవన్తం అబ్భాచిక్ఖి. న హి సాధు భగవతో అబ్భక్ఖానం, న హి భగవా ఏవం వదేయ్య. అట్ఠానమేతం ఆవుసో అనవకాసో యం మేత్తాయ చేతోవిముత్తియా భావితాయ బహులీకతాయ యానీకతాయ వత్థుకతాయ అనుట్ఠితాయ పరిచితాయ సుసమారద్ధాయ. అథ చ పనస్స బ్యాపాదో చిత్తం పరియాదాయ ఠస్సతీతి, నేతం ఠానం విజ్జతి. నిస్సరణం హేతం, ఆవుసో, బ్యాపాదస్స, యదిదం మేత్తాచేతోవిముత్తీ’తి.
(Cha) ‘‘katame cha dhammā duppaṭivijjhā? Cha nissaraṇiyā dhātuyo – idhāvuso, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘mettā hi kho me, cetovimutti bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, atha ca pana me byāpādo cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’ti. So ‘mā hevaṃ’ tissa vacanīyo ‘māyasmā evaṃ avaca, mā bhagavantaṃ abbhācikkhi. Na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ, na hi bhagavā evaṃ vadeyya. Aṭṭhānametaṃ āvuso anavakāso yaṃ mettāya cetovimuttiyā bhāvitāya bahulīkatāya yānīkatāya vatthukatāya anuṭṭhitāya paricitāya susamāraddhāya. Atha ca panassa byāpādo cittaṃ pariyādāya ṭhassatīti, netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Nissaraṇaṃ hetaṃ, āvuso, byāpādassa, yadidaṃ mettācetovimuttī’ti.
‘‘ఇధ పనావుసో, భిక్ఖు ఏవం వదేయ్య – ‘కరుణా హి ఖో మే చేతోవిముత్తి భావితా బహులీకతా యానీకతా వత్థుకతా అనుట్ఠితా పరిచితా సుసమారద్ధా. అథ చ పన మే విహేసా చిత్తం పరియాదాయ తిట్ఠతీ’తి. సో – ‘మా హేవం’ తిస్స వచనీయో, ‘మాయస్మా ఏవం అవచ, మా భగవన్తం అబ్భాచిక్ఖి…పే॰… నిస్సరణం హేతం, ఆవుసో, విహేసాయ, యదిదం కరుణాచేతోవిముత్తీ’తి.
‘‘Idha panāvuso, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘karuṇā hi kho me cetovimutti bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. Atha ca pana me vihesā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’ti. So – ‘mā hevaṃ’ tissa vacanīyo, ‘māyasmā evaṃ avaca, mā bhagavantaṃ abbhācikkhi…pe… nissaraṇaṃ hetaṃ, āvuso, vihesāya, yadidaṃ karuṇācetovimuttī’ti.
‘‘ఇధ పనావుసో, భిక్ఖు ఏవం వదేయ్య – ‘ముదితా హి ఖో మే చేతోవిముత్తి భావితా…పే॰… అథ చ పన మే అరతి చిత్తం పరియాదాయ తిట్ఠతీ’తి. సో – ‘మా హేవం’ తిస్స వచనీయో ‘మాయస్మా ఏవం అవచ…పే॰… నిస్సరణం హేతం, ఆవుసో అరతియా, యదిదం ముదితాచేతోవిముత్తీ’తి.
‘‘Idha panāvuso, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘muditā hi kho me cetovimutti bhāvitā…pe… atha ca pana me arati cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’ti. So – ‘mā hevaṃ’ tissa vacanīyo ‘māyasmā evaṃ avaca…pe… nissaraṇaṃ hetaṃ, āvuso aratiyā, yadidaṃ muditācetovimuttī’ti.
‘‘ఇధ పనావుసో, భిక్ఖు ఏవం వదేయ్య – ‘ఉపేక్ఖా హి ఖో మే చేతోవిముత్తి భావితా…పే॰… అథ చ పన మే రాగో చిత్తం పరియాదాయ తిట్ఠతీ’తి. సో – ‘మా హేవం’ తిస్స వచనీయో ‘మాయస్మా ఏవం అవచ…పే॰… నిస్సరణం హేతం, ఆవుసో, రాగస్స యదిదం ఉపేక్ఖాచేతోవిముత్తీ’తి.
‘‘Idha panāvuso, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘upekkhā hi kho me cetovimutti bhāvitā…pe… atha ca pana me rāgo cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’ti. So – ‘mā hevaṃ’ tissa vacanīyo ‘māyasmā evaṃ avaca…pe… nissaraṇaṃ hetaṃ, āvuso, rāgassa yadidaṃ upekkhācetovimuttī’ti.
‘‘ఇధ పనావుసో, భిక్ఖు ఏవం వదేయ్య – ‘అనిమిత్తా హి ఖో మే చేతోవిముత్తి భావితా…పే॰… అథ చ పన మే నిమిత్తానుసారి విఞ్ఞాణం హోతీ’తి. సో – ‘మా హేవం’ తిస్స వచనీయో ‘మాయస్మా ఏవం అవచ…పే॰… నిస్సరణం హేతం, ఆవుసో, సబ్బనిమిత్తానం యదిదం అనిమిత్తా చేతోవిముత్తీ’తి.
‘‘Idha panāvuso, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘animittā hi kho me cetovimutti bhāvitā…pe… atha ca pana me nimittānusāri viññāṇaṃ hotī’ti. So – ‘mā hevaṃ’ tissa vacanīyo ‘māyasmā evaṃ avaca…pe… nissaraṇaṃ hetaṃ, āvuso, sabbanimittānaṃ yadidaṃ animittā cetovimuttī’ti.
‘‘ఇధ పనావుసో, భిక్ఖు ఏవం వదేయ్య – ‘అస్మీతి ఖో మే విగతం, అయమహమస్మీతి న సమనుపస్సామి, అథ చ పన మే విచికిచ్ఛాకథంకథాసల్లం చిత్తం పరియాదాయ తిట్ఠతీ’తి. సో – ‘మా హేవం’ తిస్స వచనీయో ‘మాయస్మా ఏవం అవచ, మా భగవన్తం అబ్భాచిక్ఖి, న హి సాధు భగవతో అబ్భక్ఖానం, న హి భగవా ఏవం వదేయ్య. అట్ఠానమేతం, ఆవుసో, అనవకాసో యం అస్మీతి విగతే అయమహమస్మీతి అసమనుపస్సతో. అథ చ పనస్స విచికిచ్ఛాకథంకథాసల్లం చిత్తం పరియాదాయ ఠస్సతి, నేతం ఠానం విజ్జతి. నిస్సరణం హేతం, ఆవుసో, విచికిచ్ఛాకథంకథాసల్లస్స, యదిదం అస్మిమానసముగ్ఘాటో’తి. ఇమే ఛ ధమ్మా దుప్పటివిజ్ఝా.
‘‘Idha panāvuso, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘asmīti kho me vigataṃ, ayamahamasmīti na samanupassāmi, atha ca pana me vicikicchākathaṃkathāsallaṃ cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’ti. So – ‘mā hevaṃ’ tissa vacanīyo ‘māyasmā evaṃ avaca, mā bhagavantaṃ abbhācikkhi, na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ, na hi bhagavā evaṃ vadeyya. Aṭṭhānametaṃ, āvuso, anavakāso yaṃ asmīti vigate ayamahamasmīti asamanupassato. Atha ca panassa vicikicchākathaṃkathāsallaṃ cittaṃ pariyādāya ṭhassati, netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Nissaraṇaṃ hetaṃ, āvuso, vicikicchākathaṃkathāsallassa, yadidaṃ asmimānasamugghāṭo’ti. Ime cha dhammā duppaṭivijjhā.
(జ) ‘‘కతమే ఛ ధమ్మా ఉప్పాదేతబ్బా? ఛ సతతవిహారా. ఇధావుసో, భిక్ఖు చక్ఖునా రూపం దిస్వా నేవ సుమనో హోతి న దుమ్మనో, ఉపేక్ఖకో విహరతి సతో సమ్పజానో. సోతేన సద్దం సుత్వా…పే॰… ఘానేన గన్ధం ఘాయిత్వా… జివ్హాయ రసం సాయిత్వా… కాయేన ఫోట్ఠబ్బం ఫుసిత్వా… మనసా ధమ్మం విఞ్ఞాయ నేవ సుమనో హోతి న దుమ్మనో, ఉపేక్ఖకో విహరతి సతో సమ్పజానో. ఇమే ఛ ధమ్మా ఉప్పాదేతబ్బా.
(Ja) ‘‘katame cha dhammā uppādetabbā? Cha satatavihārā. Idhāvuso, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā neva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya neva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno. Ime cha dhammā uppādetabbā.
(ఝ) ‘‘కతమే ఛ ధమ్మా అభిఞ్ఞేయ్యా? ఛ అనుత్తరియాని – దస్సనానుత్తరియం, సవనానుత్తరియం, లాభానుత్తరియం, సిక్ఖానుత్తరియం, పారిచరియానుత్తరియం, అనుస్సతానుత్తరియం. ఇమే ఛ ధమ్మా అభిఞ్ఞేయ్యా.
(Jha) ‘‘katame cha dhammā abhiññeyyā? Cha anuttariyāni – dassanānuttariyaṃ, savanānuttariyaṃ, lābhānuttariyaṃ, sikkhānuttariyaṃ, pāricariyānuttariyaṃ, anussatānuttariyaṃ. Ime cha dhammā abhiññeyyā.
(ఞ) ‘‘కతమే ఛ ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా? ఛ అభిఞ్ఞా – ఇధావుసో, భిక్ఖు అనేకవిహితం ఇద్ధివిధం పచ్చనుభోతి – ఏకోపి హుత్వా బహుధా హోతి , బహుధాపి హుత్వా ఏకో హోతి. ఆవిభావం తిరోభావం. తిరోకుట్టం తిరోపాకారం తిరోపబ్బతం అసజ్జమానో గచ్ఛతి సేయ్యథాపి ఆకాసే . పథవియాపి ఉమ్ముజ్జనిముజ్జం కరోతి సేయ్యథాపి ఉదకే. ఉదకేపి అభిజ్జమానే గచ్ఛతి సేయ్యథాపి పథవియం. ఆకాసేపి పల్లఙ్కేన కమతి సేయ్యథాపి పక్ఖీ సకుణో. ఇమేపి చన్దిమసూరియే ఏవంమహిద్ధికే ఏవంమహానుభావే పాణినా పరామసతి పరిమజ్జతి. యావ బ్రహ్మలోకాపి కాయేన వసం వత్తేతి.
(Ña) ‘‘katame cha dhammā sacchikātabbā? Cha abhiññā – idhāvuso, bhikkhu anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhoti – ekopi hutvā bahudhā hoti , bahudhāpi hutvā eko hoti. Āvibhāvaṃ tirobhāvaṃ. Tirokuṭṭaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchati seyyathāpi ākāse . Pathaviyāpi ummujjanimujjaṃ karoti seyyathāpi udake. Udakepi abhijjamāne gacchati seyyathāpi pathaviyaṃ. Ākāsepi pallaṅkena kamati seyyathāpi pakkhī sakuṇo. Imepi candimasūriye evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve pāṇinā parāmasati parimajjati. Yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vatteti.
‘‘దిబ్బాయ సోతధాతుయా విసుద్ధాయ అతిక్కన్తమానుసికాయ ఉభో సద్దే సుణాతి దిబ్బే చ మానుసే చ, యే దూరే సన్తికే చ.
‘‘Dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya ubho sadde suṇāti dibbe ca mānuse ca, ye dūre santike ca.
‘‘పరసత్తానం పరపుగ్గలానం చేతసా చేతో పరిచ్చ పజానాతి 17, సరాగం వా చిత్తం సరాగం చిత్తన్తి పజానాతి …పే॰… అవిముత్తం వా చిత్తం అవిముత్తం చిత్తన్తి పజానాతి.
‘‘Parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajānāti 18, sarāgaṃ vā cittaṃ sarāgaṃ cittanti pajānāti …pe… avimuttaṃ vā cittaṃ avimuttaṃ cittanti pajānāti.
‘‘సో అనేకవిహితం పుబ్బేనివాసం అనుస్సరతి, సేయ్యథిదం ఏకమ్పి జాతిం…పే॰… ఇతి సాకారం సఉద్దేసం అనేకవిహితం పుబ్బేనివాసం అనుస్సరతి.
‘‘So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, seyyathidaṃ ekampi jātiṃ…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.
‘‘దిబ్బేన చక్ఖునా విసుద్ధేన అతిక్కన్తమానుసకేన సత్తే పస్సతి చవమానే ఉపపజ్జమానే హీనే పణీతే సువణ్ణే దుబ్బణ్ణే సుగతే దుగ్గతే యథాకమ్మూపగే సత్తే పజానాతి …పే॰…
‘‘Dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti …pe…
‘‘ఆసవానం ఖయా అనాసవం చేతోవిముత్తిం పఞ్ఞావిముత్తిం దిట్ఠేవ ధమ్మే సయం అభిఞ్ఞా సచ్ఛికత్వా ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. ఇమే ఛ ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా.
‘‘Āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati. Ime cha dhammā sacchikātabbā.
‘‘ఇతి ఇమే సట్ఠి ధమ్మా భూతా తచ్ఛా తథా అవితథా అనఞ్ఞథా సమ్మా తథాగతేన అభిసమ్బుద్ధా.
‘‘Iti ime saṭṭhi dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
సత్త ధమ్మా
Satta dhammā
౩౫౭. ‘‘సత్త ధమ్మా బహుకారా…పే॰… సత్త ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా.
357. ‘‘Satta dhammā bahukārā…pe… satta dhammā sacchikātabbā.
(క) ‘‘కతమే సత్త ధమ్మా బహుకారా? సత్త అరియధనాని – సద్ధాధనం, సీలధనం, హిరిధనం, ఓత్తప్పధనం, సుతధనం, చాగధనం, పఞ్ఞాధనం. ఇమే సత్త ధమ్మా బహుకారా.
(Ka) ‘‘katame satta dhammā bahukārā? Satta ariyadhanāni – saddhādhanaṃ, sīladhanaṃ, hiridhanaṃ, ottappadhanaṃ, sutadhanaṃ, cāgadhanaṃ, paññādhanaṃ. Ime satta dhammā bahukārā.
(ఖ) ‘‘కతమే సత్త ధమ్మా భావేతబ్బా? సత్త సమ్బోజ్ఝఙ్గా – సతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో, ధమ్మవిచయసమ్బోజ్ఝఙ్గో, వీరియసమ్బోజ్ఝఙ్గో, పీతిసమ్బోజ్ఝఙ్గో, పస్సద్ధిసమ్బోజ్ఝఙ్గో, సమాధిసమ్బోజ్ఝఙ్గో, ఉపేక్ఖాసమ్బోజ్ఝఙ్గో . ఇమే సత్త ధమ్మా భావేతబ్బా.
(Kha) ‘‘katame satta dhammā bhāvetabbā? Satta sambojjhaṅgā – satisambojjhaṅgo, dhammavicayasambojjhaṅgo, vīriyasambojjhaṅgo, pītisambojjhaṅgo, passaddhisambojjhaṅgo, samādhisambojjhaṅgo, upekkhāsambojjhaṅgo . Ime satta dhammā bhāvetabbā.
(గ) ‘‘కతమే సత్త ధమ్మా పరిఞ్ఞేయ్యా? సత్త విఞ్ఞాణట్ఠితియో – సన్తావుసో, సత్తా నానత్తకాయా నానత్తసఞ్ఞినో, సేయ్యథాపి మనుస్సా ఏకచ్చే చ దేవా ఏకచ్చే చ వినిపాతికా. అయం పఠమా విఞ్ఞాణట్ఠితి.
(Ga) ‘‘katame satta dhammā pariññeyyā? Satta viññāṇaṭṭhitiyo – santāvuso, sattā nānattakāyā nānattasaññino, seyyathāpi manussā ekacce ca devā ekacce ca vinipātikā. Ayaṃ paṭhamā viññāṇaṭṭhiti.
‘‘సన్తావుసో , సత్తా నానత్తకాయా ఏకత్తసఞ్ఞినో, సేయ్యథాపి దేవా బ్రహ్మకాయికా పఠమాభినిబ్బత్తా. అయం దుతియా విఞ్ఞాణట్ఠితి.
‘‘Santāvuso , sattā nānattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi devā brahmakāyikā paṭhamābhinibbattā. Ayaṃ dutiyā viññāṇaṭṭhiti.
‘‘సన్తావుసో, సత్తా ఏకత్తకాయా నానత్తసఞ్ఞినో, సేయ్యథాపి దేవా ఆభస్సరా. అయం తతియా విఞ్ఞాణట్ఠితి.
‘‘Santāvuso, sattā ekattakāyā nānattasaññino, seyyathāpi devā ābhassarā. Ayaṃ tatiyā viññāṇaṭṭhiti.
‘‘సన్తావుసో, సత్తా ఏకత్తకాయా ఏకత్తసఞ్ఞినో, సేయ్యథాపి దేవా సుభకిణ్హా. అయం చతుత్థీ విఞ్ఞాణట్ఠితి.
‘‘Santāvuso, sattā ekattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi devā subhakiṇhā. Ayaṃ catutthī viññāṇaṭṭhiti.
‘‘సన్తావుసో, సత్తా సబ్బసో రూపసఞ్ఞానం సమతిక్కమా…పే॰… ‘అనన్తో ఆకాసో’తి ఆకాసానఞ్చాయతనూపగా. అయం పఞ్చమీ విఞ్ఞాణట్ఠితి.
‘‘Santāvuso, sattā sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā…pe… ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanūpagā. Ayaṃ pañcamī viññāṇaṭṭhiti.
‘‘సన్తావుసో, సత్తా సబ్బసో ఆకాసానఞ్చాయతనం సమతిక్కమ్మ ‘అనన్తం విఞ్ఞాణ’న్తి విఞ్ఞాణఞ్చాయతనూపగా. అయం ఛట్ఠీ విఞ్ఞాణట్ఠితి.
‘‘Santāvuso, sattā sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanūpagā. Ayaṃ chaṭṭhī viññāṇaṭṭhiti.
‘‘సన్తావుసో, సత్తా సబ్బసో విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం సమతిక్కమ్మ ‘నత్థి కిఞ్చీ’తి ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనూపగా. అయం సత్తమీ విఞ్ఞాణట్ఠితి. ఇమే సత్త ధమ్మా పరిఞ్ఞేయ్యా.
‘‘Santāvuso, sattā sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanūpagā. Ayaṃ sattamī viññāṇaṭṭhiti. Ime satta dhammā pariññeyyā.
(ఘ) ‘‘కతమే సత్త ధమ్మా పహాతబ్బా? సత్తానుసయా – కామరాగానుసయో, పటిఘానుసయో, దిట్ఠానుసయో, విచికిచ్ఛానుసయో, మానానుసయో, భవరాగానుసయో , అవిజ్జానుసయో. ఇమే సత్త ధమ్మా పహాతబ్బా.
(Gha) ‘‘katame satta dhammā pahātabbā? Sattānusayā – kāmarāgānusayo, paṭighānusayo, diṭṭhānusayo, vicikicchānusayo, mānānusayo, bhavarāgānusayo , avijjānusayo. Ime satta dhammā pahātabbā.
(ఙ) ‘‘కతమే సత్త ధమ్మా హానభాగియా? సత్త అసద్ధమ్మా – ఇధావుసో, భిక్ఖు అస్సద్ధో హోతి, అహిరికో హోతి, అనోత్తప్పీ హోతి, అప్పస్సుతో హోతి, కుసీతో హోతి, ముట్ఠస్సతి హోతి, దుప్పఞ్ఞో హోతి. ఇమే సత్త ధమ్మా హానభాగియా.
(Ṅa) ‘‘katame satta dhammā hānabhāgiyā? Satta asaddhammā – idhāvuso, bhikkhu assaddho hoti, ahiriko hoti, anottappī hoti, appassuto hoti, kusīto hoti, muṭṭhassati hoti, duppañño hoti. Ime satta dhammā hānabhāgiyā.
(చ) ‘‘కతమే సత్త ధమ్మా విసేసభాగియా? సత్త సద్ధమ్మా – ఇధావుసో, భిక్ఖు సద్ధో హోతి, హిరిమా 19 హోతి, ఓత్తప్పీ హోతి, బహుస్సుతో హోతి, ఆరద్ధవీరియో హోతి, ఉపట్ఠితస్సతి హోతి, పఞ్ఞవా హోతి. ఇమే సత్త ధమ్మా విసేసభాగియా.
(Ca) ‘‘katame satta dhammā visesabhāgiyā? Satta saddhammā – idhāvuso, bhikkhu saddho hoti, hirimā 20 hoti, ottappī hoti, bahussuto hoti, āraddhavīriyo hoti, upaṭṭhitassati hoti, paññavā hoti. Ime satta dhammā visesabhāgiyā.
(ఛ) ‘‘కతమే సత్త ధమ్మా దుప్పటివిజ్ఝా? సత్త సప్పురిసధమ్మా – ఇధావుసో, భిక్ఖు ధమ్మఞ్ఞూ చ హోతి అత్థఞ్ఞూ చ అత్తఞ్ఞూ చ మత్తఞ్ఞూ చ కాలఞ్ఞూ చ పరిసఞ్ఞూ చ పుగ్గలఞ్ఞూ చ. ఇమే సత్త ధమ్మా దుప్పటివిజ్ఝా.
(Cha) ‘‘katame satta dhammā duppaṭivijjhā? Satta sappurisadhammā – idhāvuso, bhikkhu dhammaññū ca hoti atthaññū ca attaññū ca mattaññū ca kālaññū ca parisaññū ca puggalaññū ca. Ime satta dhammā duppaṭivijjhā.
(జ) ‘‘కతమే సత్త ధమ్మా ఉప్పాదేతబ్బా? సత్త సఞ్ఞా – అనిచ్చసఞ్ఞా, అనత్తసఞ్ఞా, అసుభసఞ్ఞా, ఆదీనవసఞ్ఞా, పహానసఞ్ఞా, విరాగసఞ్ఞా, నిరోధసఞ్ఞా. ఇమే సత్త ధమ్మా ఉప్పాదేతబ్బా.
(Ja) ‘‘katame satta dhammā uppādetabbā? Satta saññā – aniccasaññā, anattasaññā, asubhasaññā, ādīnavasaññā, pahānasaññā, virāgasaññā, nirodhasaññā. Ime satta dhammā uppādetabbā.
(ఝ) ‘‘కతమే సత్త ధమ్మా అభిఞ్ఞేయ్యా? సత్త నిద్దసవత్థూని – ఇధావుసో, భిక్ఖు సిక్ఖాసమాదానే తిబ్బచ్ఛన్దో హోతి, ఆయతిఞ్చ సిక్ఖాసమాదానే అవిగతపేమో. ధమ్మనిసన్తియా తిబ్బచ్ఛన్దో హోతి, ఆయతిఞ్చ ధమ్మనిసన్తియా అవిగతపేమో. ఇచ్ఛావినయే తిబ్బచ్ఛన్దో హోతి, ఆయతిఞ్చ ఇచ్ఛావినయే అవిగతపేమో. పటిసల్లానే తిబ్బచ్ఛన్దో హోతి, ఆయతిఞ్చ పటిసల్లానే అవిగతపేమో. వీరియారమ్మే తిబ్బచ్ఛన్దో హోతి, ఆయతిఞ్చ వీరియారమ్మే అవిగతపేమో. సతినేపక్కే తిబ్బచ్ఛన్దో హోతి, ఆయతిఞ్చ సతినేపక్కే అవిగతపేమో. దిట్ఠిపటివేధే తిబ్బచ్ఛన్దో హోతి, ఆయతిఞ్చ దిట్ఠిపటివేధే అవిగతపేమో. ఇమే సత్త ధమ్మా అభిఞ్ఞేయ్యా.
(Jha) ‘‘katame satta dhammā abhiññeyyā? Satta niddasavatthūni – idhāvuso, bhikkhu sikkhāsamādāne tibbacchando hoti, āyatiñca sikkhāsamādāne avigatapemo. Dhammanisantiyā tibbacchando hoti, āyatiñca dhammanisantiyā avigatapemo. Icchāvinaye tibbacchando hoti, āyatiñca icchāvinaye avigatapemo. Paṭisallāne tibbacchando hoti, āyatiñca paṭisallāne avigatapemo. Vīriyāramme tibbacchando hoti, āyatiñca vīriyāramme avigatapemo. Satinepakke tibbacchando hoti, āyatiñca satinepakke avigatapemo. Diṭṭhipaṭivedhe tibbacchando hoti, āyatiñca diṭṭhipaṭivedhe avigatapemo. Ime satta dhammā abhiññeyyā.
(ఞ) ‘‘కతమే సత్త ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా? సత్త ఖీణాసవబలాని – ఇధావుసో, ఖీణాసవస్స భిక్ఖునో అనిచ్చతో సబ్బే సఙ్ఖారా యథాభూతం సమ్మప్పఞ్ఞాయ సుదిట్ఠా హోన్తి. యంపావుసో, ఖీణాసవస్స భిక్ఖునో అనిచ్చతో సబ్బే సఙ్ఖారా యథాభూతం సమ్మప్పఞ్ఞాయ సుదిట్ఠా హోన్తి, ఇదమ్పి ఖీణాసవస్స భిక్ఖునో బలం హోతి, యం బలం ఆగమ్మ ఖీణాసవో భిక్ఖు ఆసవానం ఖయం పటిజానాతి – ‘ఖీణా మే ఆసవా’తి.
(Ña) ‘‘katame satta dhammā sacchikātabbā? Satta khīṇāsavabalāni – idhāvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno aniccato sabbe saṅkhārā yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā honti. Yaṃpāvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno aniccato sabbe saṅkhārā yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā honti, idampi khīṇāsavassa bhikkhuno balaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma khīṇāsavo bhikkhu āsavānaṃ khayaṃ paṭijānāti – ‘khīṇā me āsavā’ti.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, ఖీణాసవస్స భిక్ఖునో అఙ్గారకాసూపమా కామా యథాభూతం సమ్మప్పఞ్ఞాయ సుదిట్ఠా హోన్తి. యంపావుసో…పే॰… ‘ఖీణా మే ఆసవా’తి.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno aṅgārakāsūpamā kāmā yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā honti. Yaṃpāvuso…pe… ‘khīṇā me āsavā’ti.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, ఖీణాసవస్స భిక్ఖునో వివేకనిన్నం చిత్తం హోతి వివేకపోణం వివేకపబ్భారం వివేకట్ఠం నేక్ఖమ్మాభిరతం బ్యన్తీభూతం సబ్బసో ఆసవట్ఠానియేహి ధమ్మేహి. యంపావుసో…పే॰… ‘ఖీణా మే ఆసవా’తి.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno vivekaninnaṃ cittaṃ hoti vivekapoṇaṃ vivekapabbhāraṃ vivekaṭṭhaṃ nekkhammābhirataṃ byantībhūtaṃ sabbaso āsavaṭṭhāniyehi dhammehi. Yaṃpāvuso…pe… ‘khīṇā me āsavā’ti.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, ఖీణాసవస్స భిక్ఖునో చత్తారో సతిపట్ఠానా భావితా హోన్తి సుభావితా . యంపావుసో…పే॰… ‘ఖీణా మే ఆసవా’తి.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno cattāro satipaṭṭhānā bhāvitā honti subhāvitā . Yaṃpāvuso…pe… ‘khīṇā me āsavā’ti.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, ఖీణాసవస్స భిక్ఖునో పఞ్చిన్ద్రియాని భావితాని హోన్తి సుభావితాని. యంపావుసో…పే॰… ‘ఖీణా మే ఆసవా’తి.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno pañcindriyāni bhāvitāni honti subhāvitāni. Yaṃpāvuso…pe… ‘khīṇā me āsavā’ti.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, ఖీణాసవస్స భిక్ఖునో సత్త బోజ్ఝఙ్గా భావితా హోన్తి సుభావితా. యంపావుసో…పే॰… ‘ఖీణా మే ఆసవా’తి.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno satta bojjhaṅgā bhāvitā honti subhāvitā. Yaṃpāvuso…pe… ‘khīṇā me āsavā’ti.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, ఖీణాసవస్స భిక్ఖునో అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో భావితో హోతి సుభావితో. యంపావుసో, ఖీణాసవస్స భిక్ఖునో అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో భావితో హోతి సుభావితో, ఇదమ్పి ఖీణాసవస్స భిక్ఖునో బలం హోతి, యం బలం ఆగమ్మ ఖీణాసవో భిక్ఖు ఆసవానం ఖయం పటిజానాతి – ‘ఖీణా మే ఆసవా’తి. ఇమే సత్త ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvito hoti subhāvito. Yaṃpāvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvito hoti subhāvito, idampi khīṇāsavassa bhikkhuno balaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma khīṇāsavo bhikkhu āsavānaṃ khayaṃ paṭijānāti – ‘khīṇā me āsavā’ti. Ime satta dhammā sacchikātabbā.
‘‘ఇతిమే సత్తతి ధమ్మా భూతా తచ్ఛా తథా అవితథా అనఞ్ఞథా సమ్మా తథాగతేన అభిసమ్బుద్ధా.
‘‘Itime sattati dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
పఠమభాణవారో నిట్ఠితో.
Paṭhamabhāṇavāro niṭṭhito.
అట్ఠ ధమ్మా
Aṭṭha dhammā
౩౫౮. ‘‘అట్ఠ ధమ్మా బహుకారా…పే॰… అట్ఠ ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా.
358. ‘‘Aṭṭha dhammā bahukārā…pe… aṭṭha dhammā sacchikātabbā.
(క) ‘‘కతమే అట్ఠ ధమ్మా బహుకారా? అట్ఠ హేతూ అట్ఠ పచ్చయా ఆదిబ్రహ్మచరియికాయ పఞ్ఞాయ అప్పటిలద్ధాయ పటిలాభాయ పటిలద్ధాయ భియ్యోభావాయ వేపుల్లాయ భావనాయ పారిపూరియా సంవత్తన్తి. కతమే అట్ఠ? ఇధావుసో, భిక్ఖు సత్థారం 21 ఉపనిస్సాయ విహరతి అఞ్ఞతరం వా గరుట్ఠానియం సబ్రహ్మచారిం, యత్థస్స తిబ్బం హిరోత్తప్పం పచ్చుపట్ఠితం హోతి పేమఞ్చ గారవో చ. అయం పఠమో హేతు పఠమో పచ్చయో ఆదిబ్రహ్మచరియికాయ పఞ్ఞాయ అప్పటిలద్ధాయ పటిలాభాయ . పటిలద్ధాయ భియ్యోభావాయ వేపుల్లాయ భావనాయ పారిపూరియా సంవత్తతి.
(Ka) ‘‘katame aṭṭha dhammā bahukārā? Aṭṭha hetū aṭṭha paccayā ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattanti. Katame aṭṭha? Idhāvuso, bhikkhu satthāraṃ 22 upanissāya viharati aññataraṃ vā garuṭṭhāniyaṃ sabrahmacāriṃ, yatthassa tibbaṃ hirottappaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti pemañca gāravo ca. Ayaṃ paṭhamo hetu paṭhamo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya . Paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
‘‘తం ఖో పన సత్థారం ఉపనిస్సాయ విహరతి అఞ్ఞతరం వా గరుట్ఠానియం సబ్రహ్మచారిం , యత్థస్స తిబ్బం హిరోత్తప్పం పచ్చుపట్ఠితం హోతి పేమఞ్చ గారవో చ. తే కాలేన కాలం ఉపసఙ్కమిత్వా పరిపుచ్ఛతి పరిపఞ్హతి – ‘ఇదం, భన్తే, కథం? ఇమస్స కో అత్థో’తి? తస్స తే ఆయస్మన్తో అవివటఞ్చేవ వివరన్తి, అనుత్తానీకతఞ్చ ఉత్తానీ 23 కరోన్తి, అనేకవిహితేసు చ కఙ్ఖాట్ఠానియేసు ధమ్మేసు కఙ్ఖం పటివినోదేన్తి. అయం దుతియో హేతు దుతియో పచ్చయో ఆదిబ్రహ్మచరియికాయ పఞ్ఞాయ అప్పటిలద్ధాయ పటిలాభాయ, పటిలద్ధాయ భియ్యోభావాయ, వేపుల్లాయ భావనాయ పారిపూరియా సంవత్తతి.
‘‘Taṃ kho pana satthāraṃ upanissāya viharati aññataraṃ vā garuṭṭhāniyaṃ sabrahmacāriṃ , yatthassa tibbaṃ hirottappaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti pemañca gāravo ca. Te kālena kālaṃ upasaṅkamitvā paripucchati paripañhati – ‘idaṃ, bhante, kathaṃ? Imassa ko attho’ti? Tassa te āyasmanto avivaṭañceva vivaranti, anuttānīkatañca uttānī 24 karonti, anekavihitesu ca kaṅkhāṭṭhāniyesu dhammesu kaṅkhaṃ paṭivinodenti. Ayaṃ dutiyo hetu dutiyo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya, vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
‘‘తం ఖో పన ధమ్మం సుత్వా ద్వయేన వూపకాసేన సమ్పాదేతి – కాయవూపకాసేన చ చిత్తవూపకాసేన చ. అయం తతియో హేతు తతియో పచ్చయో ఆదిబ్రహ్మచరియికాయ పఞ్ఞాయ అప్పటిలద్ధాయ పటిలాభాయ, పటిలద్ధాయ భియ్యోభావాయ వేపుల్లాయ భావనాయ పారిపూరియా సంవత్తతి.
‘‘Taṃ kho pana dhammaṃ sutvā dvayena vūpakāsena sampādeti – kāyavūpakāsena ca cittavūpakāsena ca. Ayaṃ tatiyo hetu tatiyo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు సీలవా హోతి, పాతిమోక్ఖసంవరసంవుతో విహరతి ఆచారగోచరసమ్పన్నో, అణుమత్తేసు వజ్జేసు భయదస్సావీ సమాదాయ సిక్ఖతి సిక్ఖాపదేసు. అయం చతుత్థో హేతు చతుత్థో పచ్చయో ఆదిబ్రహ్మచరియికాయ పఞ్ఞాయ అప్పటిలద్ధాయ పటిలాభాయ, పటిలద్ధాయ భియ్యోభావాయ వేపుల్లాయ భావనాయ పారిపూరియా సంవత్తతి.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu sīlavā hoti, pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno, aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī samādāya sikkhati sikkhāpadesu. Ayaṃ catuttho hetu catuttho paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు బహుస్సుతో హోతి సుతధరో సుతసన్నిచయో. యే తే ధమ్మా ఆదికల్యాణా మజ్ఝేకల్యాణా పరియోసానకల్యాణా సాత్థా సబ్యఞ్జనా కేవలపరిపుణ్ణం పరిసుద్ధం బ్రహ్మచరియం అభివదన్తి, తథారూపాస్స ధమ్మా బహుస్సుతా హోన్తి ధాతా వచసా పరిచితా మనసానుపేక్ఖితా దిట్ఠియా సుప్పటివిద్ధా. అయం పఞ్చమో హేతు పఞ్చమో పచ్చయో ఆదిబ్రహ్మచరియికాయ పఞ్ఞాయ అప్పటిలద్ధాయ పటిలాభాయ, పటిలద్ధాయ భియ్యోభావాయ వేపుల్లాయ భావనాయ పారిపూరియా సంవత్తతి.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo. Ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā sabyañjanā kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ abhivadanti, tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhātā vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā. Ayaṃ pañcamo hetu pañcamo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు ఆరద్ధవీరియో విహరతి అకుసలానం ధమ్మానం పహానాయ, కుసలానం ధమ్మానం ఉపసమ్పదాయ, థామవా దళ్హపరక్కమో అనిక్ఖిత్తధురో కుసలేసు ధమ్మేసు. అయం ఛట్ఠో హేతు ఛట్ఠో పచ్చయో ఆదిబ్రహ్మచరియికాయ పఞ్ఞాయ అప్పటిలద్ధాయ పటిలాభాయ, పటిలద్ధాయ భియ్యోభావాయ వేపుల్లాయ భావనాయ పారిపూరియా సంవత్తతి.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu āraddhavīriyo viharati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya, kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. Ayaṃ chaṭṭho hetu chaṭṭho paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు సతిమా హోతి పరమేన సతినేపక్కేన సమన్నాగతో. చిరకతమ్పి చిరభాసితమ్పి సరితా అనుస్సరితా. అయం సత్తమో హేతు సత్తమో పచ్చయో ఆదిబ్రహ్మచరియికాయ పఞ్ఞాయ అప్పటిలద్ధాయ పటిలాభాయ, పటిలద్ధాయ భియ్యోభావాయ వేపుల్లాయ భావనాయ పారిపూరియా సంవత్తతి.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu satimā hoti paramena satinepakkena samannāgato. Cirakatampi cirabhāsitampi saritā anussaritā. Ayaṃ sattamo hetu sattamo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు పఞ్చసు ఉపాదానక్ఖన్ధేసు, ఉదయబ్బయానుపస్సీ విహరతి – ‘ఇతి రూపం ఇతి రూపస్స సముదయో ఇతి రూపస్స అత్థఙ్గమో; ఇతి వేదనా ఇతి వేదనాయ సముదయో ఇతి వేదనాయ అత్థఙ్గమో; ఇతి సఞ్ఞా ఇతి సఞ్ఞాయ సముదయో ఇతి సఞ్ఞాయ అత్థఙ్గమో; ఇతి సఙ్ఖారా ఇతి సఙ్ఖారానం సముదయో ఇతి సఙ్ఖారానం అత్థఙ్గమో; ఇతి విఞ్ఞాణం ఇతి విఞ్ఞాణస్స సముదయో ఇతి విఞ్ఞాణస్స అత్థఙ్గమో’తి. అయం అట్ఠమో హేతు అట్ఠమో పచ్చయో ఆదిబ్రహ్మచరియికాయ పఞ్ఞాయ అప్పటిలద్ధాయ పటిలాభాయ, పటిలద్ధాయ భియ్యోభావాయ వేపుల్లాయ భావనాయ పారిపూరియా సంవత్తతి. ఇమే అట్ఠ ధమ్మా బహుకారా.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu pañcasu upādānakkhandhesu, udayabbayānupassī viharati – ‘iti rūpaṃ iti rūpassa samudayo iti rūpassa atthaṅgamo; iti vedanā iti vedanāya samudayo iti vedanāya atthaṅgamo; iti saññā iti saññāya samudayo iti saññāya atthaṅgamo; iti saṅkhārā iti saṅkhārānaṃ samudayo iti saṅkhārānaṃ atthaṅgamo; iti viññāṇaṃ iti viññāṇassa samudayo iti viññāṇassa atthaṅgamo’ti. Ayaṃ aṭṭhamo hetu aṭṭhamo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati. Ime aṭṭha dhammā bahukārā.
(ఖ) ‘‘కతమే అట్ఠ ధమ్మా భావేతబ్బా? అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో సేయ్యథిదం – సమ్మాదిట్ఠి, సమ్మాసఙ్కప్పో, సమ్మావాచా, సమ్మాకమ్మన్తో, సమ్మాఆజీవో, సమ్మావాయామో, సమ్మాసతి, సమ్మాసమాధి. ఇమే అట్ఠ ధమ్మా భావేతబ్బా.
(Kha) ‘‘katame aṭṭha dhammā bhāvetabbā? Ariyo aṭṭhaṅgiko maggo seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvācā, sammākammanto, sammāājīvo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi. Ime aṭṭha dhammā bhāvetabbā.
(గ) ‘‘కతమే అట్ఠ ధమ్మా పరిఞ్ఞేయ్యా? అట్ఠ లోకధమ్మా – లాభో చ, అలాభో చ, యసో చ, అయసో చ, నిన్దా చ, పసంసా చ, సుఖఞ్చ, దుక్ఖఞ్చ. ఇమే అట్ఠ ధమ్మా పరిఞ్ఞేయ్యా.
(Ga) ‘‘katame aṭṭha dhammā pariññeyyā? Aṭṭha lokadhammā – lābho ca, alābho ca, yaso ca, ayaso ca, nindā ca, pasaṃsā ca, sukhañca, dukkhañca. Ime aṭṭha dhammā pariññeyyā.
(ఘ) ‘‘కతమే అట్ఠ ధమ్మా పహాతబ్బా? అట్ఠ మిచ్ఛత్తా – మిచ్ఛాదిట్ఠి, మిచ్ఛాసఙ్కప్పో, మిచ్ఛావాచా, మిచ్ఛాకమ్మన్తో, మిచ్ఛాఆజీవో, మిచ్ఛావాయామో, మిచ్ఛాసతి, మిచ్ఛాసమాధి. ఇమే అట్ఠ ధమ్మా పహాతబ్బా.
(Gha) ‘‘katame aṭṭha dhammā pahātabbā? Aṭṭha micchattā – micchādiṭṭhi, micchāsaṅkappo, micchāvācā, micchākammanto, micchāājīvo, micchāvāyāmo, micchāsati, micchāsamādhi. Ime aṭṭha dhammā pahātabbā.
(ఙ) ‘‘కతమే అట్ఠ ధమ్మా హానభాగియా? అట్ఠ కుసీతవత్థూని. ఇధావుసో, భిక్ఖునా కమ్మం కాతబ్బం హోతి, తస్స ఏవం హోతి – ‘కమ్మం ఖో మే కాతబ్బం భవిస్సతి, కమ్మం ఖో పన మే కరోన్తస్స కాయో కిలమిస్సతి, హన్దాహం నిపజ్జామీ’తి. సో నిపజ్జతి, న వీరియం ఆరభతి అప్పత్తస్స పత్తియా అనధిగతస్స అధిగమాయ అసచ్ఛికతస్స సచ్ఛికిరియాయ. ఇదం పఠమం కుసీతవత్థు.
(Ṅa) ‘‘katame aṭṭha dhammā hānabhāgiyā? Aṭṭha kusītavatthūni. Idhāvuso, bhikkhunā kammaṃ kātabbaṃ hoti, tassa evaṃ hoti – ‘kammaṃ kho me kātabbaṃ bhavissati, kammaṃ kho pana me karontassa kāyo kilamissati, handāhaṃ nipajjāmī’ti. So nipajjati, na vīriyaṃ ārabhati appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya. Idaṃ paṭhamaṃ kusītavatthu.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖునా కమ్మం కతం హోతి . తస్స ఏవం హోతి – ‘అహం ఖో కమ్మం అకాసిం, కమ్మం ఖో పన మే కరోన్తస్స కాయో కిలన్తో, హన్దాహం నిపజ్జామీ’తి. సో నిపజ్జతి, న వీరియం ఆరభతి…పే॰… ఇదం దుతియం కుసీతవత్థు.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā kammaṃ kataṃ hoti . Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho kammaṃ akāsiṃ, kammaṃ kho pana me karontassa kāyo kilanto, handāhaṃ nipajjāmī’ti. So nipajjati, na vīriyaṃ ārabhati…pe… idaṃ dutiyaṃ kusītavatthu.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖునా మగ్గో గన్తబ్బో హోతి. తస్స ఏవం హోతి – ‘మగ్గో ఖో మే గన్తబ్బో భవిస్సతి, మగ్గం ఖో పన మే గచ్ఛన్తస్స కాయో కిలమిస్సతి, హన్దాహం నిపజ్జామీ’తి. సో నిపజ్జతి, న వీరియం ఆరభతి…పే॰… ఇదం తతియం కుసీతవత్థు.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā maggo gantabbo hoti. Tassa evaṃ hoti – ‘maggo kho me gantabbo bhavissati, maggaṃ kho pana me gacchantassa kāyo kilamissati, handāhaṃ nipajjāmī’ti. So nipajjati, na vīriyaṃ ārabhati…pe… idaṃ tatiyaṃ kusītavatthu.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖునా మగ్గో గతో హోతి. తస్స ఏవం హోతి – ‘అహం ఖో మగ్గం అగమాసిం, మగ్గం ఖో పన మే గచ్ఛన్తస్స కాయో కిలన్తో, హన్దాహం నిపజ్జామీ’తి. సో నిపజ్జతి, న వీరియం ఆరభతి…పే॰… ఇదం చతుత్థం కుసీతవత్థు.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā maggo gato hoti. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho maggaṃ agamāsiṃ, maggaṃ kho pana me gacchantassa kāyo kilanto, handāhaṃ nipajjāmī’ti. So nipajjati, na vīriyaṃ ārabhati…pe… idaṃ catutthaṃ kusītavatthu.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు గామం వా నిగమం వా పిణ్డాయ చరన్తో న లభతి లూఖస్స వా పణీతస్స వా భోజనస్స యావదత్థం పారిపూరిం. తస్స ఏవం హోతి – ‘అహం ఖో గామం వా నిగమం వా పిణ్డాయ చరన్తో నాలత్థం లూఖస్స వా పణీతస్స వా భోజనస్స యావదత్థం పారిపూరిం, తస్స మే కాయో కిలన్తో అకమ్మఞ్ఞో, హన్దాహం నిపజ్జామీ’తి…పే॰… ఇదం పఞ్చమం కుసీతవత్థు.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto na labhati lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto nālatthaṃ lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ, tassa me kāyo kilanto akammañño, handāhaṃ nipajjāmī’ti…pe… idaṃ pañcamaṃ kusītavatthu.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు గామం వా నిగమం వా పిణ్డాయ చరన్తో లభతి లూఖస్స వా పణీతస్స వా భోజనస్స యావదత్థం పారిపూరిం. తస్స ఏవం హోతి – ‘అహం ఖో గామం వా నిగమం వా పిణ్డాయ చరన్తో అలత్థం లూఖస్స వా పణీతస్స వా భోజనస్స యావదత్థం పారిపూరిం , తస్స మే కాయో గరుకో అకమ్మఞ్ఞో, మాసాచితం మఞ్ఞే, హన్దాహం నిపజ్జామీ’తి. సో నిపజ్జతి…పే॰… ఇదం ఛట్ఠం కుసీతవత్థు.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto labhati lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto alatthaṃ lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ , tassa me kāyo garuko akammañño, māsācitaṃ maññe, handāhaṃ nipajjāmī’ti. So nipajjati…pe… idaṃ chaṭṭhaṃ kusītavatthu.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖునో ఉప్పన్నో హోతి అప్పమత్తకో ఆబాధో, తస్స ఏవం హోతి – ‘ఉప్పన్నో ఖో మే అయం అప్పమత్తకో ఆబాధో అత్థి కప్పో నిపజ్జితుం, హన్దాహం నిపజ్జామీ’తి. సో నిపజ్జతి…పే॰… ఇదం సత్తమం కుసీతవత్థు.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno uppanno hoti appamattako ābādho, tassa evaṃ hoti – ‘uppanno kho me ayaṃ appamattako ābādho atthi kappo nipajjituṃ, handāhaṃ nipajjāmī’ti. So nipajjati…pe… idaṃ sattamaṃ kusītavatthu.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు గిలానావుట్ఠితో హోతి అచిరవుట్ఠితో గేలఞ్ఞా. తస్స ఏవం హోతి – ‘అహం ఖో గిలానావుట్ఠితో అచిరవుట్ఠితో గేలఞ్ఞా. తస్స మే కాయో దుబ్బలో అకమ్మఞ్ఞో, హన్దాహం నిపజ్జామీ’తి. సో నిపజ్జతి…పే॰… ఇదం అట్ఠమం కుసీతవత్థు. ఇమే అట్ఠ ధమ్మా హానభాగియా.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu gilānāvuṭṭhito hoti aciravuṭṭhito gelaññā. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho gilānāvuṭṭhito aciravuṭṭhito gelaññā. Tassa me kāyo dubbalo akammañño, handāhaṃ nipajjāmī’ti. So nipajjati…pe… idaṃ aṭṭhamaṃ kusītavatthu. Ime aṭṭha dhammā hānabhāgiyā.
(చ) ‘‘కతమే అట్ఠ ధమ్మా విసేసభాగియా? అట్ఠ ఆరమ్భవత్థూని. ఇధావుసో, భిక్ఖునా కమ్మం కాతబ్బం హోతి, తస్స ఏవం హోతి – ‘కమ్మం ఖో మే కాతబ్బం భవిస్సతి, కమ్మం ఖో పన మే కరోన్తేన న సుకరం బుద్ధానం సాసనం మనసికాతుం, హన్దాహం వీరియం ఆరభామి అప్పత్తస్స పత్తియా అనధిగతస్స అధిగమాయ అసచ్ఛికతస్స సచ్ఛికిరియాయా’తి. సో వీరియం ఆరభతి అప్పత్తస్స పత్తియా అనధిగతస్స అధిగమాయ అసచ్ఛికతస్స సచ్ఛికిరియాయ. ఇదం పఠమం ఆరమ్భవత్థు.
(Ca) ‘‘katame aṭṭha dhammā visesabhāgiyā? Aṭṭha ārambhavatthūni. Idhāvuso, bhikkhunā kammaṃ kātabbaṃ hoti, tassa evaṃ hoti – ‘kammaṃ kho me kātabbaṃ bhavissati, kammaṃ kho pana me karontena na sukaraṃ buddhānaṃ sāsanaṃ manasikātuṃ, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāyā’ti. So vīriyaṃ ārabhati appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya. Idaṃ paṭhamaṃ ārambhavatthu.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖునా కమ్మం కతం హోతి. తస్స ఏవం హోతి – ‘అహం ఖో కమ్మం అకాసిం, కమ్మం ఖో పనాహం కరోన్తో నాసక్ఖిం బుద్ధానం సాసనం మనసికాతుం, హన్దాహం వీరియం ఆరభామి…పే॰… ఇదం దుతియం ఆరమ్భవత్థు.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā kammaṃ kataṃ hoti. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho kammaṃ akāsiṃ, kammaṃ kho panāhaṃ karonto nāsakkhiṃ buddhānaṃ sāsanaṃ manasikātuṃ, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi…pe… idaṃ dutiyaṃ ārambhavatthu.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖునా మగ్గో గన్తబ్బో హోతి. తస్స ఏవం హోతి – ‘మగ్గో ఖో మే గన్తబ్బో భవిస్సతి, మగ్గం ఖో పన మే గచ్ఛన్తేన న సుకరం బుద్ధానం సాసనం మనసికాతుం, హన్దాహం వీరియం ఆరభామి…పే॰… ఇదం తతియం ఆరమ్భవత్థు.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā maggo gantabbo hoti. Tassa evaṃ hoti – ‘maggo kho me gantabbo bhavissati, maggaṃ kho pana me gacchantena na sukaraṃ buddhānaṃ sāsanaṃ manasikātuṃ, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi…pe… idaṃ tatiyaṃ ārambhavatthu.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖునా మగ్గో గతో హోతి. తస్స ఏవం హోతి – ‘అహం ఖో మగ్గం అగమాసిం, మగ్గం ఖో పనాహం గచ్ఛన్తో నాసక్ఖిం బుద్ధానం సాసనం మనసికాతుం, హన్దాహం వీరియం ఆరభామి…పే॰… ఇదం చతుత్థం ఆరమ్భవత్థు.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā maggo gato hoti. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho maggaṃ agamāsiṃ, maggaṃ kho panāhaṃ gacchanto nāsakkhiṃ buddhānaṃ sāsanaṃ manasikātuṃ, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi…pe… idaṃ catutthaṃ ārambhavatthu.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు గామం వా నిగమం వా పిణ్డాయ చరన్తో న లభతి లూఖస్స వా పణీతస్స వా భోజనస్స యావదత్థం పారిపూరిం. తస్స ఏవం హోతి – ‘అహం ఖో గామం వా నిగమం వా పిణ్డాయ చరన్తో నాలత్థం లూఖస్స వా పణీతస్స వా భోజనస్స యావదత్థం పారిపూరిం , తస్స మే కాయో లహుకో కమ్మఞ్ఞో, హన్దాహం వీరియం ఆరభామి…పే॰… ఇదం పఞ్చమం ఆరమ్భవత్థు.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto na labhati lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto nālatthaṃ lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ , tassa me kāyo lahuko kammañño, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi…pe… idaṃ pañcamaṃ ārambhavatthu.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు గామం వా నిగమం వా పిణ్డాయ చరన్తో లభతి లూఖస్స వా పణీతస్స వా భోజనస్స యావదత్థం పారిపూరిం. తస్స ఏవం హోతి – ‘అహం ఖో గామం వా నిగమం వా పిణ్డాయ చరన్తో అలత్థం లూఖస్స వా పణీతస్స వా భోజనస్స యావదత్థం పారిపూరిం. తస్స మే కాయో బలవా కమ్మఞ్ఞో, హన్దాహం వీరియం ఆరభామి…పే॰… ఇదం ఛట్ఠం ఆరమ్భవత్థు.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto labhati lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto alatthaṃ lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ. Tassa me kāyo balavā kammañño, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi…pe… idaṃ chaṭṭhaṃ ārambhavatthu.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖునో ఉప్పన్నో హోతి అప్పమత్తకో ఆబాధో. తస్స ఏవం హోతి – ‘ఉప్పన్నో ఖో మే అయం అప్పమత్తకో ఆబాధో ఠానం ఖో పనేతం విజ్జతి, యం మే ఆబాధో పవడ్ఢేయ్య, హన్దాహం వీరియం ఆరభామి…పే॰… ఇదం సత్తమం ఆరమ్భవత్థు.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno uppanno hoti appamattako ābādho. Tassa evaṃ hoti – ‘uppanno kho me ayaṃ appamattako ābādho ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yaṃ me ābādho pavaḍḍheyya, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi…pe… idaṃ sattamaṃ ārambhavatthu.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు గిలానా వుట్ఠితో హోతి అచిరవుట్ఠితో గేలఞ్ఞా. తస్స ఏవం హోతి – ‘అహం ఖో గిలానా వుట్ఠితో అచిరవుట్ఠితో గేలఞ్ఞా, ఠానం ఖో పనేతం విజ్జతి, యం మే ఆబాధో పచ్చుదావత్తేయ్య, హన్దాహం వీరియం ఆరభామి అప్పత్తస్స పత్తియా అనధిగతస్స అధిగమాయ అసచ్ఛికతస్స సచ్ఛికిరియాయా’తి. సో వీరియం ఆరభతి అప్పత్తస్స పత్తియా అనధిగతస్స అధిగమాయ అసచ్ఛికతస్స సచ్ఛికిరియాయ. ఇదం అట్ఠమం ఆరమ్భవత్థు. ఇమే అట్ఠ ధమ్మా విసేసభాగియా.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu gilānā vuṭṭhito hoti aciravuṭṭhito gelaññā. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho gilānā vuṭṭhito aciravuṭṭhito gelaññā, ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yaṃ me ābādho paccudāvatteyya, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāyā’ti. So vīriyaṃ ārabhati appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya. Idaṃ aṭṭhamaṃ ārambhavatthu. Ime aṭṭha dhammā visesabhāgiyā.
(ఛ) ‘‘కతమే అట్ఠ ధమ్మా దుప్పటివిజ్ఝా? అట్ఠ అక్ఖణా అసమయా బ్రహ్మచరియవాసాయ. ఇధావుసో, తథాగతో చ లోకే ఉప్పన్నో హోతి అరహం సమ్మాసమ్బుద్ధో, ధమ్మో చ దేసియతి ఓపసమికో పరినిబ్బానికో సమ్బోధగామీ సుగతప్పవేదితో. అయఞ్చ పుగ్గలో నిరయం ఉపపన్నో హోతి. అయం పఠమో అక్ఖణో అసమయో బ్రహ్మచరియవాసాయ.
(Cha) ‘‘katame aṭṭha dhammā duppaṭivijjhā? Aṭṭha akkhaṇā asamayā brahmacariyavāsāya. Idhāvuso, tathāgato ca loke uppanno hoti arahaṃ sammāsambuddho, dhammo ca desiyati opasamiko parinibbāniko sambodhagāmī sugatappavedito. Ayañca puggalo nirayaṃ upapanno hoti. Ayaṃ paṭhamo akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, తథాగతో చ లోకే ఉప్పన్నో హోతి అరహం సమ్మాసమ్బుద్ధో, ధమ్మో చ దేసియతి ఓపసమికో పరినిబ్బానికో సమ్బోధగామీ సుగతప్పవేదితో, అయఞ్చ పుగ్గలో తిరచ్ఛానయోనిం ఉపపన్నో హోతి. అయం దుతియో అక్ఖణో అసమయో బ్రహ్మచరియవాసాయ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, tathāgato ca loke uppanno hoti arahaṃ sammāsambuddho, dhammo ca desiyati opasamiko parinibbāniko sambodhagāmī sugatappavedito, ayañca puggalo tiracchānayoniṃ upapanno hoti. Ayaṃ dutiyo akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya.
‘‘పున చపరం…పే॰… పేత్తివిసయం ఉపపన్నో హోతి. అయం తతియో అక్ఖణో అసమయో బ్రహ్మచరియవాసాయ.
‘‘Puna caparaṃ…pe… pettivisayaṃ upapanno hoti. Ayaṃ tatiyo akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya.
‘‘పున చపరం…పే॰… అఞ్ఞతరం దీఘాయుకం దేవనికాయం ఉపపన్నో హోతి. అయం చతుత్థో అక్ఖణో అసమయో బ్రహ్మచరియవాసాయ.
‘‘Puna caparaṃ…pe… aññataraṃ dīghāyukaṃ devanikāyaṃ upapanno hoti. Ayaṃ catuttho akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya.
‘‘పున చపరం…పే॰… పచ్చన్తిమేసు జనపదేసు పచ్చాజాతో హోతి మిలక్ఖేసు అవిఞ్ఞాతారేసు, యత్థ నత్థి గతి భిక్ఖూనం భిక్ఖునీనం ఉపాసకానం ఉపాసికానం. అయం పఞ్చమో అక్ఖణో అసమయో బ్రహ్మచరియవాసాయ.
‘‘Puna caparaṃ…pe… paccantimesu janapadesu paccājāto hoti milakkhesu aviññātāresu, yattha natthi gati bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ. Ayaṃ pañcamo akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya.
‘‘పున చపరం…పే॰… అయఞ్చ పుగ్గలో మజ్ఝిమేసు జనపదేసు పచ్చాజాతో హోతి, సో చ హోతి మిచ్ఛాదిట్ఠికో విపరీతదస్సనో – ‘నత్థి దిన్నం, నత్థి యిట్ఠం, నత్థి హుతం, నత్థి సుకతదుక్కటానం కమ్మానం ఫలం విపాకో, నత్థి అయం లోకో, నత్థి పరో లోకో, నత్థి మాతా, నత్థి పితా, నత్థి సత్తా ఓపపాతికా, నత్థి లోకే సమణబ్రాహ్మణా సమ్మగ్గతా సమ్మాపటిపన్నా యే ఇమఞ్చ లోకం పరఞ్చ లోకం సయం అభిఞ్ఞా సచ్ఛికత్వా పవేదేన్తీ’తి. అయం ఛట్ఠో అక్ఖణో అసమయో బ్రహ్మచరియవాసాయ.
‘‘Puna caparaṃ…pe… ayañca puggalo majjhimesu janapadesu paccājāto hoti, so ca hoti micchādiṭṭhiko viparītadassano – ‘natthi dinnaṃ, natthi yiṭṭhaṃ, natthi hutaṃ, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko, natthi ayaṃ loko, natthi paro loko, natthi mātā, natthi pitā, natthi sattā opapātikā, natthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā sammāpaṭipannā ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī’ti. Ayaṃ chaṭṭho akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya.
‘‘పున చపరం…పే॰… అయఞ్చ పుగ్గలో మజ్ఝిమేసు జనపదేసు పచ్చాజాతో హోతి , సో చ హోతి దుప్పఞ్ఞో జళో ఏళమూగో, నప్పటిబలో సుభాసితదుబ్భాసితానమత్థమఞ్ఞాతుం. అయం సత్తమో అక్ఖణో అసమయో బ్రహ్మచరియవాసాయ.
‘‘Puna caparaṃ…pe… ayañca puggalo majjhimesu janapadesu paccājāto hoti , so ca hoti duppañño jaḷo eḷamūgo, nappaṭibalo subhāsitadubbhāsitānamatthamaññātuṃ. Ayaṃ sattamo akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya.
‘‘పున చపరం…పే॰… అయఞ్చ పుగ్గలో మజ్ఝిమేసు జనపదేసు పచ్చాజాతో హోతి, సో చ హోతి పఞ్ఞవా అజళో అనేళమూగో, పటిబలో సుభాసితదుబ్భాసితానమత్థమఞ్ఞాతుం. అయం అట్ఠమో అక్ఖణో అసమయో బ్రహ్మచరియవాసాయ. ఇమే అట్ఠ ధమ్మా దుప్పటివిజ్ఝా.
‘‘Puna caparaṃ…pe… ayañca puggalo majjhimesu janapadesu paccājāto hoti, so ca hoti paññavā ajaḷo aneḷamūgo, paṭibalo subhāsitadubbhāsitānamatthamaññātuṃ. Ayaṃ aṭṭhamo akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya. Ime aṭṭha dhammā duppaṭivijjhā.
(జ) ‘‘కతమే అట్ఠ ధమ్మా ఉప్పాదేతబ్బా? అట్ఠ మహాపురిసవితక్కా – అప్పిచ్ఛస్సాయం ధమ్మో, నాయం ధమ్మో మహిచ్ఛస్స. సన్తుట్ఠస్సాయం ధమ్మో, నాయం ధమ్మో అసన్తుట్ఠస్స. పవివిత్తస్సాయం ధమ్మో, నాయం ధమ్మో సఙ్గణికారామస్స. ఆరద్ధవీరియస్సాయం ధమ్మో, నాయం ధమ్మో కుసీతస్స. ఉపట్ఠితసతిస్సాయం ధమ్మో, నాయం ధమ్మో ముట్ఠస్సతిస్స. సమాహితస్సాయం ధమ్మో, నాయం ధమ్మో అసమాహితస్స . పఞ్ఞవతో 25 అయం ధమ్మో, నాయం ధమ్మో దుప్పఞ్ఞస్స. నిప్పపఞ్చస్సాయం ధమ్మో, నాయం ధమ్మో పపఞ్చారామస్సాతి 26 ఇమే అట్ఠ ధమ్మా ఉప్పాదేతబ్బా.
(Ja) ‘‘katame aṭṭha dhammā uppādetabbā? Aṭṭha mahāpurisavitakkā – appicchassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo mahicchassa. Santuṭṭhassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo asantuṭṭhassa. Pavivittassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo saṅgaṇikārāmassa. Āraddhavīriyassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo kusītassa. Upaṭṭhitasatissāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo muṭṭhassatissa. Samāhitassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo asamāhitassa . Paññavato 27 ayaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo duppaññassa. Nippapañcassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo papañcārāmassāti 28 ime aṭṭha dhammā uppādetabbā.
(ఝ) ‘‘కతమే అట్ఠ ధమ్మా అభిఞ్ఞేయ్యా? అట్ఠ అభిభాయతనాని – అజ్ఝత్తం రూపసఞ్ఞీ ఏకో బహిద్ధా రూపాని పస్సతి పరిత్తాని సువణ్ణదుబ్బణ్ణాని , ‘తాని అభిభుయ్య జానామి పస్సామీ’తి – ఏవంసఞ్ఞీ హోతి. ఇదం పఠమం అభిభాయతనం.
(Jha) ‘‘katame aṭṭha dhammā abhiññeyyā? Aṭṭha abhibhāyatanāni – ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni , ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti – evaṃsaññī hoti. Idaṃ paṭhamaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘అజ్ఝత్తం రూపసఞ్ఞీ ఏకో బహిద్ధా రూపాని పస్సతి అప్పమాణాని సువణ్ణదుబ్బణ్ణాని, ‘తాని అభిభుయ్య జానామి పస్సామీ’తి – ఏవంసఞ్ఞీ హోతి. ఇదం దుతియం అభిభాయతనం.
‘‘Ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti – evaṃsaññī hoti. Idaṃ dutiyaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘అజ్ఝత్తం అరూపసఞ్ఞీ ఏకో బహిద్ధా రూపాని పస్సతి పరిత్తాని సువణ్ణదుబ్బణ్ణాని, ‘తాని అభిభుయ్య జానామి పస్సామీ’తి ఏవంసఞ్ఞీ హోతి. ఇదం తతియం అభిభాయతనం.
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ tatiyaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘అజ్ఝత్తం అరూపసఞ్ఞీ ఏకో బహిద్ధా రూపాని పస్సతి అప్పమాణాని సువణ్ణదుబ్బణ్ణాని, ‘తాని అభిభుయ్య జానామి పస్సామీ’తి ఏవంసఞ్ఞీ హోతి. ఇదం చతుత్థం అభిభాయతనం.
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ catutthaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘అజ్ఝత్తం అరూపసఞ్ఞీ ఏకో బహిద్ధా రూపాని పస్సతి నీలాని నీలవణ్ణాని నీలనిదస్సనాని నీలనిభాసాని. సేయ్యథాపి నామ ఉమాపుప్ఫం నీలం నీలవణ్ణం నీలనిదస్సనం నీలనిభాసం. సేయ్యథా వా పన తం వత్థం బారాణసేయ్యకం ఉభతోభాగవిమట్ఠం నీలం నీలవణ్ణం నీలనిదస్సనం నీలనిభాసం, ఏవమేవ అజ్ఝత్తం అరూపసఞ్ఞీ ఏకో బహిద్ధా రూపాని పస్సతి నీలాని నీలవణ్ణాని నీలనిదస్సనాని నీలనిభాసాని, ‘తాని అభిభుయ్య జానామి పస్సామీ’తి ఏవంసఞ్ఞీ హోతి. ఇదం పఞ్చమం అభిభాయతనం.
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati nīlāni nīlavaṇṇāni nīlanidassanāni nīlanibhāsāni. Seyyathāpi nāma umāpupphaṃ nīlaṃ nīlavaṇṇaṃ nīlanidassanaṃ nīlanibhāsaṃ. Seyyathā vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ nīlaṃ nīlavaṇṇaṃ nīlanidassanaṃ nīlanibhāsaṃ, evameva ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati nīlāni nīlavaṇṇāni nīlanidassanāni nīlanibhāsāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ pañcamaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘అజ్ఝత్తం అరూపసఞ్ఞీ ఏకో బహిద్ధా రూపాని పస్సతి పీతాని పీతవణ్ణాని పీతనిదస్సనాని పీతనిభాసాని. సేయ్యథాపి నామ కణికారపుప్ఫం పీతం పీతవణ్ణం పీతనిదస్సనం పీతనిభాసం. సేయ్యథా వా పన తం వత్థం బారాణసేయ్యకం ఉభతోభాగవిమట్ఠం పీతం పీతవణ్ణం పీతనిదస్సనం పీతనిభాసం , ఏవమేవ అజ్ఝత్తం అరూపసఞ్ఞీ ఏకో బహిద్ధా రూపాని పస్సతి పీతాని పీతవణ్ణాని పీతనిదస్సనాని పీతనిభాసాని, ‘తాని అభిభుయ్య జానామి పస్సామీ’తి ఏవంసఞ్ఞీ హోతి. ఇదం ఛట్ఠం అభిభాయతనం.
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati pītāni pītavaṇṇāni pītanidassanāni pītanibhāsāni. Seyyathāpi nāma kaṇikārapupphaṃ pītaṃ pītavaṇṇaṃ pītanidassanaṃ pītanibhāsaṃ. Seyyathā vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ pītaṃ pītavaṇṇaṃ pītanidassanaṃ pītanibhāsaṃ , evameva ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati pītāni pītavaṇṇāni pītanidassanāni pītanibhāsāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ chaṭṭhaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘అజ్ఝత్తం అరూపసఞ్ఞీ ఏకో బహిద్ధా రూపాని పస్సతి లోహితకాని లోహితకవణ్ణాని లోహితకనిదస్సనాని లోహితకనిభాసాని. సేయ్యథాపి నామ బన్ధుజీవకపుప్ఫం లోహితకం లోహితకవణ్ణం లోహితకనిదస్సనం లోహితకనిభాసం, సేయ్యథా వా పన తం వత్థం బారాణసేయ్యకం ఉభతోభాగవిమట్ఠం లోహితకం లోహితకవణ్ణం లోహితకనిదస్సనం లోహితకనిభాసం, ఏవమేవ అజ్ఝత్తం అరూపసఞ్ఞీ ఏకో బహిద్ధా రూపాని పస్సతి లోహితకాని లోహితకవణ్ణాని లోహితకనిదస్సనాని లోహితకనిభాసాని, ‘తాని అభిభుయ్య జానామి పస్సామీ’తి ఏవంసఞ్ఞీ హోతి. ఇదం సత్తమం అభిభాయతనం.
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati lohitakāni lohitakavaṇṇāni lohitakanidassanāni lohitakanibhāsāni. Seyyathāpi nāma bandhujīvakapupphaṃ lohitakaṃ lohitakavaṇṇaṃ lohitakanidassanaṃ lohitakanibhāsaṃ, seyyathā vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ lohitakaṃ lohitakavaṇṇaṃ lohitakanidassanaṃ lohitakanibhāsaṃ, evameva ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati lohitakāni lohitakavaṇṇāni lohitakanidassanāni lohitakanibhāsāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ sattamaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘అజ్ఝత్తం అరూపసఞ్ఞీ ఏకో బహిద్ధా రూపాని పస్సతి ఓదాతాని ఓదాతవణ్ణాని ఓదాతనిదస్సనాని ఓదాతనిభాసాని. సేయ్యథాపి నామ ఓసధితారకా ఓదాతా ఓదాతవణ్ణా ఓదాతనిదస్సనా ఓదాతనిభాసా, సేయ్యథా వా పన తం వత్థం బారాణసేయ్యకం ఉభతోభాగవిమట్ఠం ఓదాతం ఓదాతవణ్ణం ఓదాతనిదస్సనం ఓదాతనిభాసం, ఏవమేవ అజ్ఝత్తం అరూపసఞ్ఞీ ఏకో బహిద్ధా రూపాని పస్సతి ఓదాతాని ఓదాతవణ్ణాని ఓదాతనిదస్సనాని ఓదాతనిభాసాని, ‘తాని అభిభుయ్య జానామి పస్సామీ’తి ఏవంసఞ్ఞీ హోతి. ఇదం అట్ఠమం అభిభాయతనం. ఇమే అట్ఠ ధమ్మా అభిఞ్ఞేయ్యా.
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati odātāni odātavaṇṇāni odātanidassanāni odātanibhāsāni. Seyyathāpi nāma osadhitārakā odātā odātavaṇṇā odātanidassanā odātanibhāsā, seyyathā vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ odātaṃ odātavaṇṇaṃ odātanidassanaṃ odātanibhāsaṃ, evameva ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati odātāni odātavaṇṇāni odātanidassanāni odātanibhāsāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ aṭṭhamaṃ abhibhāyatanaṃ. Ime aṭṭha dhammā abhiññeyyā.
(ఞ) ‘‘కతమే అట్ఠ ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా? అట్ఠ విమోక్ఖా – రూపీ రూపాని పస్సతి. అయం పఠమో విమోక్ఖో.
(Ña) ‘‘katame aṭṭha dhammā sacchikātabbā? Aṭṭha vimokkhā – rūpī rūpāni passati. Ayaṃ paṭhamo vimokkho.
‘‘అజ్ఝత్తం అరూపసఞ్ఞీ ఏకో బహిద్ధా రూపాని పస్సతి. అయం దుతియో విమోక్ఖో.
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati. Ayaṃ dutiyo vimokkho.
‘‘సుభన్తేవ అధిముత్తో హోతి. అయం తతియో విమోక్ఖో.
‘‘Subhanteva adhimutto hoti. Ayaṃ tatiyo vimokkho.
‘‘సబ్బసో రూపసఞ్ఞానం సమతిక్కమా పటిఘసఞ్ఞానం అత్థఙ్గమా నానత్తసఞ్ఞానం అమనసికారా ‘అనన్తో ఆకాసో’తి ఆకాసానఞ్చాయతనం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. అయం చతుత్థో విమోక్ఖో.
‘‘Sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ catuttho vimokkho.
‘‘సబ్బసో ఆకాసానఞ్చాయతనం సమతిక్కమ్మ ‘అనన్తం విఞ్ఞాణ’న్తి విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. అయం పఞ్చమో విమోక్ఖో.
‘‘Sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ pañcamo vimokkho.
‘‘సబ్బసో విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం సమతిక్కమ్మ ‘నత్థి కిఞ్చీ’తి ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. అయం ఛట్ఠో విమోక్ఖో.
‘‘Sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ chaṭṭho vimokkho.
‘‘సబ్బసో ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం సమతిక్కమ్మ నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. అయం సత్తమో విమోక్ఖో.
‘‘Sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ sattamo vimokkho.
‘‘సబ్బసో నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం సమతిక్కమ్మ సఞ్ఞావేదయితనిరోధం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. అయం అట్ఠమో విమోక్ఖో. ఇమే అట్ఠ ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా.
‘‘Sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ aṭṭhamo vimokkho. Ime aṭṭha dhammā sacchikātabbā.
‘‘ఇతి ఇమే అసీతి ధమ్మా భూతా తచ్ఛా తథా అవితథా అనఞ్ఞథా సమ్మా తథాగతేన అభిసమ్బుద్ధా.
‘‘Iti ime asīti dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
నవ ధమ్మా
Nava dhammā
౩౫౯. ‘‘నవ ధమ్మా బహుకారా…పే॰… నవ ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా.
359. ‘‘Nava dhammā bahukārā…pe… nava dhammā sacchikātabbā.
(క) ‘‘కతమే నవ ధమ్మా బహుకారా? నవ యోనిసోమనసికారమూలకా ధమ్మా, యోనిసోమనసికరోతో పామోజ్జం జాయతి, పముదితస్స పీతి జాయతి, పీతిమనస్స కాయో పస్సమ్భతి, పస్సద్ధకాయో సుఖం వేదేతి, సుఖినో చిత్తం సమాధియతి, సమాహితే చిత్తే యథాభూతం జానాతి పస్సతి, యథాభూతం జానం పస్సం నిబ్బిన్దతి, నిబ్బిన్దం విరజ్జతి, విరాగా విముచ్చతి. ఇమే నవ ధమ్మా బహుకారా.
(Ka) ‘‘katame nava dhammā bahukārā? Nava yonisomanasikāramūlakā dhammā, yonisomanasikaroto pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati, samāhite citte yathābhūtaṃ jānāti passati, yathābhūtaṃ jānaṃ passaṃ nibbindati, nibbindaṃ virajjati, virāgā vimuccati. Ime nava dhammā bahukārā.
(ఖ) ‘‘కతమే నవ ధమ్మా భావేతబ్బా? నవ పారిసుద్ధిపధానియఙ్గాని – సీలవిసుద్ధి పారిసుద్ధిపధానియఙ్గం, చిత్తవిసుద్ధి పారిసుద్ధిపధానియఙ్గం, దిట్ఠివిసుద్ధి పారిసుద్ధిపధానియఙ్గం, కఙ్ఖావితరణవిసుద్ధి పారిసుద్ధిపధానియఙ్గం, మగ్గామగ్గఞాణదస్సన – విసుద్ధి పారిసుద్ధిపధానియఙ్గం, పటిపదాఞాణదస్సనవిసుద్ధి పారిసుద్ధిపధానియఙ్గం, ఞాణదస్సనవిసుద్ధి పారిసుద్ధిపధానియఙ్గం, పఞ్ఞావిసుద్ధి పారిసుద్ధిపధానియఙ్గం, విముత్తివిసుద్ధి పారిసుద్ధిపధానియఙ్గం. ఇమే నవ ధమ్మా భావేతబ్బా.
(Kha) ‘‘katame nava dhammā bhāvetabbā? Nava pārisuddhipadhāniyaṅgāni – sīlavisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, cittavisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, diṭṭhivisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, kaṅkhāvitaraṇavisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, maggāmaggañāṇadassana – visuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, paṭipadāñāṇadassanavisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, ñāṇadassanavisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, paññāvisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, vimuttivisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ. Ime nava dhammā bhāvetabbā.
(గ) ‘‘కతమే నవ ధమ్మా పరిఞ్ఞేయ్యా? నవ సత్తావాసా – సన్తావుసో, సత్తా నానత్తకాయా నానత్తసఞ్ఞినో, సేయ్యథాపి మనుస్సా ఏకచ్చే చ దేవా ఏకచ్చే చ వినిపాతికా. అయం పఠమో సత్తావాసో.
(Ga) ‘‘katame nava dhammā pariññeyyā? Nava sattāvāsā – santāvuso, sattā nānattakāyā nānattasaññino, seyyathāpi manussā ekacce ca devā ekacce ca vinipātikā. Ayaṃ paṭhamo sattāvāso.
‘‘సన్తావుసో , సత్తా నానత్తకాయా ఏకత్తసఞ్ఞినో, సేయ్యథాపి దేవా బ్రహ్మకాయికా పఠమాభినిబ్బత్తా. అయం దుతియో సత్తావాసో.
‘‘Santāvuso , sattā nānattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi devā brahmakāyikā paṭhamābhinibbattā. Ayaṃ dutiyo sattāvāso.
‘‘సన్తావుసో, సత్తా ఏకత్తకాయా నానత్తసఞ్ఞినో, సేయ్యథాపి దేవా ఆభస్సరా. అయం తతియో సత్తావాసో.
‘‘Santāvuso, sattā ekattakāyā nānattasaññino, seyyathāpi devā ābhassarā. Ayaṃ tatiyo sattāvāso.
‘‘సన్తావుసో, సత్తా ఏకత్తకాయా ఏకత్తసఞ్ఞినో, సేయ్యథాపి దేవా సుభకిణ్హా. అయం చతుత్థో సత్తావాసో.
‘‘Santāvuso, sattā ekattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi devā subhakiṇhā. Ayaṃ catuttho sattāvāso.
‘‘సన్తావుసో, సత్తా అసఞ్ఞినో అప్పటిసంవేదినో, సేయ్యథాపి దేవా అసఞ్ఞసత్తా. అయం పఞ్చమో సత్తావాసో.
‘‘Santāvuso, sattā asaññino appaṭisaṃvedino, seyyathāpi devā asaññasattā. Ayaṃ pañcamo sattāvāso.
‘‘సన్తావుసో, సత్తా సబ్బసో రూపసఞ్ఞానం సమతిక్కమా పటిఘసఞ్ఞానం అత్థఙ్గమా నానత్తసఞ్ఞానం అమనసికారా ‘అనన్తో ఆకాసో’తి ఆకాసానఞ్చాయతనూపగా. అయం ఛట్ఠో సత్తావాసో.
‘‘Santāvuso, sattā sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanūpagā. Ayaṃ chaṭṭho sattāvāso.
‘‘సన్తావుసో, సత్తా సబ్బసో ఆకాసానఞ్చాయతనం సమతిక్కమ్మ ‘అనన్తం విఞ్ఞాణ’న్తి విఞ్ఞాణఞ్చాయతనూపగా. అయం సత్తమో సత్తావాసో.
‘‘Santāvuso, sattā sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanūpagā. Ayaṃ sattamo sattāvāso.
‘‘సన్తావుసో, సత్తా సబ్బసో విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం సమతిక్కమ్మ ‘నత్థి కిఞ్చీ’తి ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనూపగా. అయం అట్ఠమో సత్తావాసో.
‘‘Santāvuso, sattā sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanūpagā. Ayaṃ aṭṭhamo sattāvāso.
‘‘సన్తావుసో, సత్తా సబ్బసో ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం సమతిక్కమ్మ నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనూపగా. అయం నవమో సత్తావాసో. ఇమే నవ ధమ్మా పరిఞ్ఞేయ్యా.
‘‘Santāvuso, sattā sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanūpagā. Ayaṃ navamo sattāvāso. Ime nava dhammā pariññeyyā.
(ఘ) ‘‘కతమే నవ ధమ్మా పహాతబ్బా? నవ తణ్హామూలకా ధమ్మా – తణ్హం పటిచ్చ పరియేసనా, పరియేసనం పటిచ్చ లాభో, లాభం పటిచ్చ వినిచ్ఛయో, వినిచ్ఛయం పటిచ్చ ఛన్దరాగో , ఛన్దరాగం పటిచ్చ అజ్ఝోసానం, అజ్ఝోసానం పటిచ్చ పరిగ్గహో, పరిగ్గహం పటిచ్చ మచ్ఛరియం, మచ్ఛరియం పటిచ్చ ఆరక్ఖో, ఆరక్ఖాధికరణం 29 దణ్డాదానసత్థాదానకలహవిగ్గహవివాదతువంతువంపేసుఞ్ఞముసావాదా అనేకే పాపకా అకుసలా ధమ్మా సమ్భవన్తి. ఇమే నవ ధమ్మా పహాతబ్బా.
(Gha) ‘‘katame nava dhammā pahātabbā? Nava taṇhāmūlakā dhammā – taṇhaṃ paṭicca pariyesanā, pariyesanaṃ paṭicca lābho, lābhaṃ paṭicca vinicchayo, vinicchayaṃ paṭicca chandarāgo , chandarāgaṃ paṭicca ajjhosānaṃ, ajjhosānaṃ paṭicca pariggaho, pariggahaṃ paṭicca macchariyaṃ, macchariyaṃ paṭicca ārakkho, ārakkhādhikaraṇaṃ 30 daṇḍādānasatthādānakalahaviggahavivādatuvaṃtuvaṃpesuññamusāvādā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti. Ime nava dhammā pahātabbā.
(ఙ) ‘‘కతమే నవ ధమ్మా హానభాగియా? నవ ఆఘాతవత్థూని – ‘అనత్థం మే అచరీ’తి ఆఘాతం బన్ధతి, ‘అనత్థం మే చరతీ’తి ఆఘాతం బన్ధతి, ‘అనత్థం మే చరిస్సతీ’తి ఆఘాతం బన్ధతి; ‘పియస్స మే మనాపస్స అనత్థం అచరీ’తి ఆఘాతం బన్ధతి…పే॰… ‘అనత్థం చరతీ’తి ఆఘాతం బన్ధతి…పే॰… ‘అనత్థం చరిస్సతీ’తి ఆఘాతం బన్ధతి; ‘అప్పియస్స మే అమనాపస్స అత్థం అచరీ’తి ఆఘాతం బన్ధతి…పే॰… ‘అత్థం చరతీ’తి ఆఘాతం బన్ధతి…పే॰… ‘అత్థం చరిస్సతీ’తి ఆఘాతం బన్ధతి. ఇమే నవ ధమ్మా హానభాగియా.
(Ṅa) ‘‘katame nava dhammā hānabhāgiyā? Nava āghātavatthūni – ‘anatthaṃ me acarī’ti āghātaṃ bandhati, ‘anatthaṃ me caratī’ti āghātaṃ bandhati, ‘anatthaṃ me carissatī’ti āghātaṃ bandhati; ‘piyassa me manāpassa anatthaṃ acarī’ti āghātaṃ bandhati…pe… ‘anatthaṃ caratī’ti āghātaṃ bandhati…pe… ‘anatthaṃ carissatī’ti āghātaṃ bandhati; ‘appiyassa me amanāpassa atthaṃ acarī’ti āghātaṃ bandhati…pe… ‘atthaṃ caratī’ti āghātaṃ bandhati…pe… ‘atthaṃ carissatī’ti āghātaṃ bandhati. Ime nava dhammā hānabhāgiyā.
(చ) ‘‘కతమే నవ ధమ్మా విసేసభాగియా? నవ ఆఘాతపటివినయా – ‘అనత్థం మే అచరి, తం కుతేత్థ లబ్భా’తి ఆఘాతం పటివినేతి; ‘అనత్థం మే చరతి, తం కుతేత్థ లబ్భా’తి ఆఘాతం పటివినేతి; ‘అనత్థం మే చరిస్సతి, తం కుతేత్థ లబ్భా’తి ఆఘాతం పటివినేతి; ‘పియస్స మే మనాపస్స అనత్థం అచరి…పే॰… అనత్థం చరతి…పే॰… అనత్థం చరిస్సతి, తం కుతేత్థ లబ్భా’తి ఆఘాతం పటివినేతి; ‘అప్పియస్స మే అమనాపస్స అత్థం అచరి…పే॰… అత్థం చరతి…పే॰… అత్థం చరిస్సతి, తం కుతేత్థ లబ్భా’తి ఆఘాతం పటివినేతి. ఇమే నవ ధమ్మా విసేసభాగియా.
(Ca) ‘‘katame nava dhammā visesabhāgiyā? Nava āghātapaṭivinayā – ‘anatthaṃ me acari, taṃ kutettha labbhā’ti āghātaṃ paṭivineti; ‘anatthaṃ me carati, taṃ kutettha labbhā’ti āghātaṃ paṭivineti; ‘anatthaṃ me carissati, taṃ kutettha labbhā’ti āghātaṃ paṭivineti; ‘piyassa me manāpassa anatthaṃ acari…pe… anatthaṃ carati…pe… anatthaṃ carissati, taṃ kutettha labbhā’ti āghātaṃ paṭivineti; ‘appiyassa me amanāpassa atthaṃ acari…pe… atthaṃ carati…pe… atthaṃ carissati, taṃ kutettha labbhā’ti āghātaṃ paṭivineti. Ime nava dhammā visesabhāgiyā.
(ఛ) ‘‘కతమే నవ ధమ్మా దుప్పటివిజ్ఝా? నవ నానత్తా – ధాతునానత్తం పటిచ్చ ఉప్పజ్జతి ఫస్సనానత్తం, ఫస్సనానత్తం పటిచ్చ ఉప్పజ్జతి వేదనానానత్తం, వేదనానానత్తం పటిచ్చ ఉప్పజ్జతి సఞ్ఞానానత్తం, సఞ్ఞానానత్తం పటిచ్చ ఉప్పజ్జతి సఙ్కప్పనానత్తం, సఙ్కప్పనానత్తం పటిచ్చ ఉప్పజ్జతి ఛన్దనానత్తం, ఛన్దనానత్తం పటిచ్చ ఉప్పజ్జతి పరిళాహనానత్తం, పరిళాహనానత్తం పటిచ్చ ఉప్పజ్జతి పరియేసనానానత్తం, పరియేసనానానత్తం పటిచ్చ ఉప్పజ్జతి లాభనానత్తం. ఇమే నవ ధమ్మా దుప్పటివిజ్ఝా.
(Cha) ‘‘katame nava dhammā duppaṭivijjhā? Nava nānattā – dhātunānattaṃ paṭicca uppajjati phassanānattaṃ, phassanānattaṃ paṭicca uppajjati vedanānānattaṃ, vedanānānattaṃ paṭicca uppajjati saññānānattaṃ, saññānānattaṃ paṭicca uppajjati saṅkappanānattaṃ, saṅkappanānattaṃ paṭicca uppajjati chandanānattaṃ, chandanānattaṃ paṭicca uppajjati pariḷāhanānattaṃ, pariḷāhanānattaṃ paṭicca uppajjati pariyesanānānattaṃ, pariyesanānānattaṃ paṭicca uppajjati lābhanānattaṃ. Ime nava dhammā duppaṭivijjhā.
(జ) ‘‘కతమే నవ ధమ్మా ఉప్పాదేతబ్బా? నవ సఞ్ఞా – అసుభసఞ్ఞా, మరణసఞ్ఞా, ఆహారేపటికూలసఞ్ఞా , సబ్బలోకేఅనభిరతిసఞ్ఞా 31, అనిచ్చసఞ్ఞా, అనిచ్చే దుక్ఖసఞ్ఞా, దుక్ఖే అనత్తసఞ్ఞా, పహానసఞ్ఞా, విరాగసఞ్ఞా. ఇమే నవ ధమ్మా ఉప్పాదేతబ్బా.
(Ja) ‘‘katame nava dhammā uppādetabbā? Nava saññā – asubhasaññā, maraṇasaññā, āhārepaṭikūlasaññā , sabbalokeanabhiratisaññā 32, aniccasaññā, anicce dukkhasaññā, dukkhe anattasaññā, pahānasaññā, virāgasaññā. Ime nava dhammā uppādetabbā.
(ఝ) ‘‘కతమే నవ ధమ్మా అభిఞ్ఞేయ్యా? నవ అనుపుబ్బవిహారా – ఇధావుసో, భిక్ఖు వివిచ్చేవ కామేహి వివిచ్చ అకుసలేహి ధమ్మేహి సవితక్కం సవిచారం వివేకజం పీతిసుఖం పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. వితక్కవిచారానం వూపసమా…పే॰… దుతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. పీతియా చ విరాగా …పే॰… తతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. సుఖస్స చ పహానా…పే॰… చతుత్థం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. సబ్బసో రూపసఞ్ఞానం సమతిక్కమా…పే॰… ఆకాసానఞ్చాయతనం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. సబ్బసో ఆకాసానఞ్చాయతనం సమతిక్కమ్మ ‘అనన్తం విఞ్ఞాణ’న్తి విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. సబ్బసో విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం సమతిక్కమ్మ ‘నత్థి కిఞ్చీ’తి ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. సబ్బసో ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం సమతిక్కమ్మ నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. సబ్బసో నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం సమతిక్కమ్మ సఞ్ఞావేదయితనిరోధం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. ఇమే నవ ధమ్మా అభిఞ్ఞేయ్యా.
(Jha) ‘‘katame nava dhammā abhiññeyyā? Nava anupubbavihārā – idhāvuso, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Pītiyā ca virāgā …pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā…pe… ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati. Sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati. Sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati. Ime nava dhammā abhiññeyyā.
(ఞ) ‘‘కతమే నవ ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా? నవ అనుపుబ్బనిరోధా – పఠమం ఝానం సమాపన్నస్స కామసఞ్ఞా నిరుద్ధా హోతి, దుతియం ఝానం సమాపన్నస్స వితక్కవిచారా నిరుద్ధా హోన్తి, తతియం ఝానం సమాపన్నస్స పీతి నిరుద్ధా హోతి, చతుత్థం ఝానం సమాపన్నస్స అస్సాసపస్సాస్సా నిరుద్ధా హోన్తి, ఆకాసానఞ్చాయతనం సమాపన్నస్స రూపసఞ్ఞా నిరుద్ధా హోతి, విఞ్ఞాణఞ్చాయతనం సమాపన్నస్స ఆకాసానఞ్చాయతనసఞ్ఞా నిరుద్ధా హోతి, ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనం సమాపన్నస్స విఞ్ఞాణఞ్చాయతనసఞ్ఞా నిరుద్ధా హోతి, నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాయతనం సమాపన్నస్స ఆకిఞ్చఞ్ఞాయతనసఞ్ఞా నిరుద్ధా హోతి, సఞ్ఞావేదయితనిరోధం సమాపన్నస్స సఞ్ఞా చ వేదనా చ నిరుద్ధా హోన్తి. ఇమే నవ ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా.
(Ña) ‘‘katame nava dhammā sacchikātabbā? Nava anupubbanirodhā – paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa kāmasaññā niruddhā hoti, dutiyaṃ jhānaṃ samāpannassa vitakkavicārā niruddhā honti, tatiyaṃ jhānaṃ samāpannassa pīti niruddhā hoti, catutthaṃ jhānaṃ samāpannassa assāsapassāssā niruddhā honti, ākāsānañcāyatanaṃ samāpannassa rūpasaññā niruddhā hoti, viññāṇañcāyatanaṃ samāpannassa ākāsānañcāyatanasaññā niruddhā hoti, ākiñcaññāyatanaṃ samāpannassa viññāṇañcāyatanasaññā niruddhā hoti, nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpannassa ākiñcaññāyatanasaññā niruddhā hoti, saññāvedayitanirodhaṃ samāpannassa saññā ca vedanā ca niruddhā honti. Ime nava dhammā sacchikātabbā.
‘‘ఇతి ఇమే నవుతి ధమ్మా భూతా తచ్ఛా తథా అవితథా అనఞ్ఞథా సమ్మా తథాగతేన అభిసమ్బుద్ధా.
‘‘Iti ime navuti dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
దస ధమ్మా
Dasa dhammā
౩౬౦. ‘‘దస ధమ్మా బహుకారా…పే॰… దస ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా.
360. ‘‘Dasa dhammā bahukārā…pe… dasa dhammā sacchikātabbā.
(క) ‘‘కతమే దస ధమ్మా బహుకారా? దస నాథకరణాధమ్మా – ఇధావుసో, భిక్ఖు సీలవా హోతి, పాతిమోక్ఖసంవరసంవుతో విహరతి ఆచారగోచరసమ్పన్నో, అణుమత్తేసు వజ్జేసు భయదస్సావీ సమాదాయ సిక్ఖతి సిక్ఖాపదేసు, యంపావుసో, భిక్ఖు సీలవా హోతి…పే॰… సిక్ఖతి సిక్ఖాపదేసు. అయమ్పి ధమ్మో నాథకరణో.
(Ka) ‘‘katame dasa dhammā bahukārā? Dasa nāthakaraṇādhammā – idhāvuso, bhikkhu sīlavā hoti, pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno, aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī samādāya sikkhati sikkhāpadesu, yaṃpāvuso, bhikkhu sīlavā hoti…pe… sikkhati sikkhāpadesu. Ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు బహుస్సుతో …పే॰… దిట్ఠియా సుప్పటివిద్ధా, యంపావుసో, భిక్ఖు బహుస్సుతో…పే॰… అయమ్పి ధమ్మో నాథకరణో.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu bahussuto …pe… diṭṭhiyā suppaṭividdhā, yaṃpāvuso, bhikkhu bahussuto…pe… ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు కల్యాణమిత్తో హోతి కల్యాణసహాయో కల్యాణసమ్పవఙ్కో. యంపావుసో, భిక్ఖు…పే॰… కల్యాణసమ్పవఙ్కో. అయమ్పి ధమ్మో నాథకరణో.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu kalyāṇamitto hoti kalyāṇasahāyo kalyāṇasampavaṅko. Yaṃpāvuso, bhikkhu…pe… kalyāṇasampavaṅko. Ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు సువచో హోతి సోవచస్సకరణేహి ధమ్మేహి సమన్నాగతో, ఖమో పదక్ఖిణగ్గాహీ అనుసాసనిం. యంపావుసో, భిక్ఖు…పే॰… అనుసాసనిం. అయమ్పి ధమ్మో నాథకరణో.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu suvaco hoti sovacassakaraṇehi dhammehi samannāgato, khamo padakkhiṇaggāhī anusāsaniṃ. Yaṃpāvuso, bhikkhu…pe… anusāsaniṃ. Ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు యాని తాని సబ్రహ్మచారీనం ఉచ్చావచాని కింకరణీయాని తత్థ దక్ఖో హోతి అనలసో తత్రుపాయాయ వీమంసాయ సమన్నాగతో, అలం కాతుం, అలం సంవిధాతుం. యంపావుసో, భిక్ఖు…పే॰… అలం సంవిధాతుం. అయమ్పి ధమ్మో నాథకరణో.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu yāni tāni sabrahmacārīnaṃ uccāvacāni kiṃkaraṇīyāni tattha dakkho hoti analaso tatrupāyāya vīmaṃsāya samannāgato, alaṃ kātuṃ, alaṃ saṃvidhātuṃ. Yaṃpāvuso, bhikkhu…pe… alaṃ saṃvidhātuṃ. Ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు ధమ్మకామో హోతి పియసముదాహారో అభిధమ్మే అభివినయే ఉళారపామోజ్జో. యంపావుసో, భిక్ఖు…పే॰… ఉళారపామోజ్జో. అయమ్పి ధమ్మో నాథకరణో.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu dhammakāmo hoti piyasamudāhāro abhidhamme abhivinaye uḷārapāmojjo. Yaṃpāvuso, bhikkhu…pe… uḷārapāmojjo. Ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు సన్తుట్ఠో హోతి ఇతరీతరేహి చీవరపిణ్డపాతసేనాసనగిలానప్పచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారేహి. యంపావుసో, భిక్ఖు …పే॰… అయమ్పి ధమ్మో నాథకరణో.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu santuṭṭho hoti itarītarehi cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārehi. Yaṃpāvuso, bhikkhu …pe… ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు ఆరద్ధవీరియో విహరతి…పే॰… కుసలేసు ధమ్మేసు. యంపావుసో, భిక్ఖు…పే॰… అయమ్పి ధమ్మో నాథకరణో.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu āraddhavīriyo viharati…pe… kusalesu dhammesu. Yaṃpāvuso, bhikkhu…pe… ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు సతిమా హోతి, పరమేన సతినేపక్కేన సమన్నాగతో, చిరకతమ్పి చిరభాసితమ్పి సరితా అనుస్సరితా. యంపావుసో, భిక్ఖు…పే॰… అయమ్పి ధమ్మో నాథకరణో.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu satimā hoti, paramena satinepakkena samannāgato, cirakatampi cirabhāsitampi saritā anussaritā. Yaṃpāvuso, bhikkhu…pe… ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘పున చపరం, ఆవుసో, భిక్ఖు పఞ్ఞవా హోతి ఉదయత్థగామినియా పఞ్ఞాయ సమన్నాగతో, అరియాయ నిబ్బేధికాయ సమ్మా దుక్ఖక్ఖయగామినియా. యంపావుసో, భిక్ఖు…పే॰… అయమ్పి ధమ్మో నాథకరణో. ఇమే దస ధమ్మా బహుకారా.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato, ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā. Yaṃpāvuso, bhikkhu…pe… ayampi dhammo nāthakaraṇo. Ime dasa dhammā bahukārā.
(ఖ) ‘‘కతమే దస ధమ్మా భావేతబ్బా? దస కసిణాయతనాని – పథవీకసిణమేకో సఞ్జానాతి ఉద్ధం అధో తిరియం అద్వయం అప్పమాణం. ఆపోకసిణమేకో సఞ్జానాతి…పే॰… తేజోకసిణమేకో సఞ్జానాతి… వాయోకసిణమేకో సఞ్జానాతి… నీలకసిణమేకో సఞ్జానాతి… పీతకసిణమేకో సఞ్జానాతి… లోహితకసిణమేకో సఞ్జానాతి… ఓదాతకసిణమేకో సఞ్జానాతి… ఆకాసకసిణమేకో సఞ్జానాతి… విఞ్ఞాణకసిణమేకో సఞ్జానాతి ఉద్ధం అధో తిరియం అద్వయం అప్పమాణం . ఇమే దస ధమ్మా భావేతబ్బా.
(Kha) ‘‘katame dasa dhammā bhāvetabbā? Dasa kasiṇāyatanāni – pathavīkasiṇameko sañjānāti uddhaṃ adho tiriyaṃ advayaṃ appamāṇaṃ. Āpokasiṇameko sañjānāti…pe… tejokasiṇameko sañjānāti… vāyokasiṇameko sañjānāti… nīlakasiṇameko sañjānāti… pītakasiṇameko sañjānāti… lohitakasiṇameko sañjānāti… odātakasiṇameko sañjānāti… ākāsakasiṇameko sañjānāti… viññāṇakasiṇameko sañjānāti uddhaṃ adho tiriyaṃ advayaṃ appamāṇaṃ . Ime dasa dhammā bhāvetabbā.
(గ) ‘‘కతమే దస ధమ్మా పరిఞ్ఞేయ్యా? దసాయతనాని – చక్ఖాయతనం, రూపాయతనం, సోతాయతనం, సద్దాయతనం, ఘానాయతనం, గన్ధాయతనం, జివ్హాయతనం, రసాయతనం, కాయాయతనం, ఫోట్ఠబ్బాయతనం. ఇమే దస ధమ్మా పరిఞ్ఞేయ్యా.
(Ga) ‘‘katame dasa dhammā pariññeyyā? Dasāyatanāni – cakkhāyatanaṃ, rūpāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, saddāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, gandhāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ. Ime dasa dhammā pariññeyyā.
(ఘ) ‘‘కతమే దస ధమ్మా పహాతబ్బా? దస మిచ్ఛత్తా – మిచ్ఛాదిట్ఠి, మిచ్ఛాసఙ్కప్పో, మిచ్ఛావాచా, మిచ్ఛాకమ్మన్తో, మిచ్ఛాఆజీవో, మిచ్ఛావాయామో, మిచ్ఛాసతి, మిచ్ఛాసమాధి, మిచ్ఛాఞాణం, మిచ్ఛావిముత్తి. ఇమే దస ధమ్మా పహాతబ్బా.
(Gha) ‘‘katame dasa dhammā pahātabbā? Dasa micchattā – micchādiṭṭhi, micchāsaṅkappo, micchāvācā, micchākammanto, micchāājīvo, micchāvāyāmo, micchāsati, micchāsamādhi, micchāñāṇaṃ, micchāvimutti. Ime dasa dhammā pahātabbā.
(ఙ) ‘‘కతమే దస ధమ్మా హానభాగియా? దస అకుసలకమ్మపథా – పాణాతిపాతో, అదిన్నాదానం, కామేసుమిచ్ఛాచారో, ముసావాదో, పిసుణా వాచా, ఫరుసా వాచా, సమ్ఫప్పలాపో, అభిజ్ఝా, బ్యాపాదో, మిచ్ఛాదిట్ఠి. ఇమే దస ధమ్మా హానభాగియా.
(Ṅa) ‘‘katame dasa dhammā hānabhāgiyā? Dasa akusalakammapathā – pāṇātipāto, adinnādānaṃ, kāmesumicchācāro, musāvādo, pisuṇā vācā, pharusā vācā, samphappalāpo, abhijjhā, byāpādo, micchādiṭṭhi. Ime dasa dhammā hānabhāgiyā.
(చ) ‘‘కతమే దస ధమ్మా విసేసభాగియా? దస కుసలకమ్మపథా – పాణాతిపాతా వేరమణీ, అదిన్నాదానా వేరమణీ, కామేసుమిచ్ఛాచారా వేరమణీ, ముసావాదా వేరమణీ, పిసుణాయ వాచాయ వేరమణీ, ఫరుసాయ వాచాయ వేరమణీ, సమ్ఫప్పలాపా వేరమణీ, అనభిజ్ఝా, అబ్యాపాదో, సమ్మాదిట్ఠి. ఇమే దస ధమ్మా విసేసభాగియా.
(Ca) ‘‘katame dasa dhammā visesabhāgiyā? Dasa kusalakammapathā – pāṇātipātā veramaṇī, adinnādānā veramaṇī, kāmesumicchācārā veramaṇī, musāvādā veramaṇī, pisuṇāya vācāya veramaṇī, pharusāya vācāya veramaṇī, samphappalāpā veramaṇī, anabhijjhā, abyāpādo, sammādiṭṭhi. Ime dasa dhammā visesabhāgiyā.
(ఛ) ‘‘కతమే దస ధమ్మా దుప్పటివిజ్ఝా? దస అరియవాసా – ఇధావుసో , భిక్ఖు పఞ్చఙ్గవిప్పహీనో హోతి, ఛళఙ్గసమన్నాగతో, ఏకారక్ఖో, చతురాపస్సేనో, పణున్నపచ్చేకసచ్చో, సమవయసట్ఠేసనో, అనావిలసఙ్కప్పో, పస్సద్ధకాయసఙ్ఖారో, సువిముత్తచిత్తో, సువిముత్తపఞ్ఞో.
(Cha) ‘‘katame dasa dhammā duppaṭivijjhā? Dasa ariyavāsā – idhāvuso , bhikkhu pañcaṅgavippahīno hoti, chaḷaṅgasamannāgato, ekārakkho, caturāpasseno, paṇunnapaccekasacco, samavayasaṭṭhesano, anāvilasaṅkappo, passaddhakāyasaṅkhāro, suvimuttacitto, suvimuttapañño.
‘‘కథఞ్చావుసో , భిక్ఖు పఞ్చఙ్గవిప్పహీనో హోతి? ఇధావుసో, భిక్ఖునో కామచ్ఛన్దో పహీనో హోతి, బ్యాపాదో పహీనో హోతి, థినమిద్ధం పహీనం హోతి, ఉద్ధచ్చకుక్కుచ్చం పహీనం హోతి, విచికిచ్ఛా పహీనా హోతి. ఏవం ఖో, ఆవుసో, భిక్ఖు పఞ్చఙ్గవిప్పహీనో హోతి.
‘‘Kathañcāvuso , bhikkhu pañcaṅgavippahīno hoti? Idhāvuso, bhikkhuno kāmacchando pahīno hoti, byāpādo pahīno hoti, thinamiddhaṃ pahīnaṃ hoti, uddhaccakukkuccaṃ pahīnaṃ hoti, vicikicchā pahīnā hoti. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu pañcaṅgavippahīno hoti.
‘‘కథఞ్చావుసో, భిక్ఖు ఛళఙ్గసమన్నాగతో హోతి? ఇధావుసో, భిక్ఖు చక్ఖునా రూపం దిస్వా నేవ సుమనో హోతి న దుమ్మనో, ఉపేక్ఖకో విహరతి సతో సమ్పజానో. సోతేన సద్దం సుత్వా…పే॰… ఘానేన గన్ధం ఘాయిత్వా… జివ్హాయ రసం సాయిత్వా… కాయేన ఫోట్ఠబ్బం ఫుసిత్వా… మనసా ధమ్మం విఞ్ఞాయ నేవ సుమనో హోతి న దుమ్మనో, ఉపేక్ఖకో విహరతి సతో సమ్పజానో. ఏవం ఖో, ఆవుసో, భిక్ఖు ఛళఙ్గసమన్నాగతో హోతి.
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu chaḷaṅgasamannāgato hoti? Idhāvuso, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā neva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya neva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu chaḷaṅgasamannāgato hoti.
‘‘కథఞ్చావుసో, భిక్ఖు ఏకారక్ఖో హోతి? ఇధావుసో, భిక్ఖు సతారక్ఖేన చేతసా సమన్నాగతో హోతి. ఏవం ఖో, ఆవుసో, భిక్ఖు ఏకారక్ఖో హోతి.
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu ekārakkho hoti? Idhāvuso, bhikkhu satārakkhena cetasā samannāgato hoti. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu ekārakkho hoti.
‘‘కథఞ్చావుసో, భిక్ఖు చతురాపస్సేనో హోతి? ఇధావుసో, భిక్ఖు సఙ్ఖాయేకం పటిసేవతి, సఙ్ఖాయేకం అధివాసేతి, సఙ్ఖాయేకం పరివజ్జేతి, సఙ్ఖాయేకం వినోదేతి. ఏవం ఖో, ఆవుసో, భిక్ఖు చతురాపస్సేనో హోతి.
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu caturāpasseno hoti? Idhāvuso, bhikkhu saṅkhāyekaṃ paṭisevati, saṅkhāyekaṃ adhivāseti, saṅkhāyekaṃ parivajjeti, saṅkhāyekaṃ vinodeti. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu caturāpasseno hoti.
‘‘కథఞ్చావుసో, భిక్ఖు పణున్నపచ్చేకసచ్చో హోతి? ఇధావుసో, భిక్ఖునో యాని తాని పుథుసమణబ్రాహ్మణానం పుథుపచ్చేకసచ్చాని, సబ్బాని తాని నున్నాని హోన్తి పణున్నాని చత్తాని వన్తాని ముత్తాని పహీనాని పటినిస్సట్ఠాని. ఏవం ఖో, ఆవుసో, భిక్ఖు పణున్నపచ్చేకసచ్చో హోతి.
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu paṇunnapaccekasacco hoti? Idhāvuso, bhikkhuno yāni tāni puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ puthupaccekasaccāni, sabbāni tāni nunnāni honti paṇunnāni cattāni vantāni muttāni pahīnāni paṭinissaṭṭhāni. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu paṇunnapaccekasacco hoti.
‘‘కథఞ్చావుసో, భిక్ఖు సమవయసట్ఠేసనో హోతి? ఇధావుసో, భిక్ఖునో కామేసనా పహీనా హోతి, భవేసనా పహీనా హోతి, బ్రహ్మచరియేసనా పటిప్పస్సద్ధా. ఏవం ఖో, ఆవుసో, భిక్ఖు సమవయసట్ఠేసనో హోతి.
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu samavayasaṭṭhesano hoti? Idhāvuso, bhikkhuno kāmesanā pahīnā hoti, bhavesanā pahīnā hoti, brahmacariyesanā paṭippassaddhā. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu samavayasaṭṭhesano hoti.
‘‘కథఞ్చావుసో , భిక్ఖు అనావిలసఙ్కప్పా హోతి? ఇధావుసో, భిక్ఖునో కామసఙ్కప్పో పహీనో హోతి, బ్యాపాదసఙ్కప్పో పహీనో హోతి, విహింసాసఙ్కప్పో పహీనో హోతి. ఏవం ఖో, ఆవుసో, భిక్ఖు అనావిలసఙ్కప్పో హోతి.
‘‘Kathañcāvuso , bhikkhu anāvilasaṅkappā hoti? Idhāvuso, bhikkhuno kāmasaṅkappo pahīno hoti, byāpādasaṅkappo pahīno hoti, vihiṃsāsaṅkappo pahīno hoti. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu anāvilasaṅkappo hoti.
‘‘కథఞ్చావుసో, భిక్ఖు పస్సద్ధకాయసఙ్ఖారో హోతి? ఇధావుసో, భిక్ఖు సుఖస్స చ పహానా దుక్ఖస్స చ పహానా పుబ్బేవ సోమనస్సదోమనస్సానం అత్థఙ్గమా అదుక్ఖమసుఖం ఉపేక్ఖాసతిపారిసుద్ధిం చతుత్థం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహరతి. ఏవం ఖో, ఆవుసో, భిక్ఖు పస్సద్ధకాయసఙ్ఖారో హోతి.
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu passaddhakāyasaṅkhāro hoti? Idhāvuso, bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu passaddhakāyasaṅkhāro hoti.
‘‘కథఞ్చావుసో, భిక్ఖు సువిముత్తచిత్తో హోతి? ఇధావుసో, భిక్ఖునో రాగా చిత్తం విముత్తం హోతి, దోసా చిత్తం విముత్తం హోతి, మోహా చిత్తం విముత్తం హోతి. ఏవం ఖో, ఆవుసో, భిక్ఖు సువిముత్తచిత్తో హోతి.
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu suvimuttacitto hoti? Idhāvuso, bhikkhuno rāgā cittaṃ vimuttaṃ hoti, dosā cittaṃ vimuttaṃ hoti, mohā cittaṃ vimuttaṃ hoti. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu suvimuttacitto hoti.
‘‘కథఞ్చావుసో, భిక్ఖు సువిముత్తపఞ్ఞో హోతి? ఇధావుసో, భిక్ఖు ‘రాగో మే పహీనో ఉచ్ఛిన్నమూలో తాలావత్థుకతో అనభావంకతో ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మో’తి పజానాతి. ‘దోసో మే పహీనో…పే॰… ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మో’తి పజానాతి. ‘మోహో మే పహీనో …పే॰… ఆయతిం అనుప్పాదధమ్మో’తి పజానాతి. ఏవం ఖో, ఆవుసో, భిక్ఖు సువిముత్తపఞ్ఞో హోతి. ఇమే దస ధమ్మా దుప్పటివిజ్ఝా.
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu suvimuttapañño hoti? Idhāvuso, bhikkhu ‘rāgo me pahīno ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo’ti pajānāti. ‘Doso me pahīno…pe… āyatiṃ anuppādadhammo’ti pajānāti. ‘Moho me pahīno …pe… āyatiṃ anuppādadhammo’ti pajānāti. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu suvimuttapañño hoti. Ime dasa dhammā duppaṭivijjhā.
(జ) ‘‘కతమే దస ధమ్మా ఉప్పాదేతబ్బా? దస సఞ్ఞా – అసుభసఞ్ఞా, మరణసఞ్ఞా, ఆహారేపటికూలసఞ్ఞా, సబ్బలోకేఅనభిరతిసఞ్ఞా, అనిచ్చసఞ్ఞా, అనిచ్చే దుక్ఖసఞ్ఞా, దుక్ఖే అనత్తసఞ్ఞా, పహానసఞ్ఞా, విరాగసఞ్ఞా, నిరోధసఞ్ఞా. ఇమే దస ధమ్మా ఉప్పాదేతబ్బా.
(Ja) ‘‘katame dasa dhammā uppādetabbā? Dasa saññā – asubhasaññā, maraṇasaññā, āhārepaṭikūlasaññā, sabbalokeanabhiratisaññā, aniccasaññā, anicce dukkhasaññā, dukkhe anattasaññā, pahānasaññā, virāgasaññā, nirodhasaññā. Ime dasa dhammā uppādetabbā.
(ఝ) ‘‘కతమే దస ధమ్మా అభిఞ్ఞేయ్యా? దస నిజ్జరవత్థూని – సమ్మాదిట్ఠిస్స మిచ్ఛాదిట్ఠి నిజ్జిణ్ణా హోతి. యే చ మిచ్ఛాదిట్ఠిపచ్చయా అనేకే పాపకా అకుసలా ధమ్మా సమ్భవన్తి, తే చస్స నిజ్జిణ్ణా హోన్తి. సమ్మాసఙ్కప్పస్స మిచ్ఛాసఙ్కప్పో…పే॰… సమ్మావాచస్స మిచ్ఛావాచా… సమ్మాకమ్మన్తస్స మిచ్ఛాకమ్మన్తో… సమ్మాఆజీవస్స మిచ్ఛాఆజీవో… సమ్మావాయామస్స మిచ్ఛావాయామో… సమ్మాసతిస్స మిచ్ఛాసతి… సమ్మాసమాధిస్స మిచ్ఛాసమాధి… సమ్మాఞాణస్స మిచ్ఛాఞాణం నిజ్జిణ్ణం హోతి. సమ్మావిముత్తిస్స మిచ్ఛావిముత్తి నిజ్జిణ్ణా హోతి. యే చ మిచ్ఛావిముత్తిపచ్చయా అనేకే పాపకా అకుసలా ధమ్మా సమ్భవన్తి, తే చస్స నిజ్జిణ్ణా హోన్తి. ఇమే దస ధమ్మా అభిఞ్ఞేయ్యా.
(Jha) ‘‘katame dasa dhammā abhiññeyyā? Dasa nijjaravatthūni – sammādiṭṭhissa micchādiṭṭhi nijjiṇṇā hoti. Ye ca micchādiṭṭhipaccayā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti, te cassa nijjiṇṇā honti. Sammāsaṅkappassa micchāsaṅkappo…pe… sammāvācassa micchāvācā… sammākammantassa micchākammanto… sammāājīvassa micchāājīvo… sammāvāyāmassa micchāvāyāmo… sammāsatissa micchāsati… sammāsamādhissa micchāsamādhi… sammāñāṇassa micchāñāṇaṃ nijjiṇṇaṃ hoti. Sammāvimuttissa micchāvimutti nijjiṇṇā hoti. Ye ca micchāvimuttipaccayā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti, te cassa nijjiṇṇā honti. Ime dasa dhammā abhiññeyyā.
(ఞ) ‘‘కతమే దస ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా? దస అసేక్ఖా ధమ్మా – అసేక్ఖా సమ్మాదిట్ఠి, అసేక్ఖో సమ్మాసఙ్కప్పో, అసేక్ఖా సమ్మావాచా, అసేక్ఖో సమ్మాకమ్మన్తో, అసేక్ఖో సమ్మాఆజీవో, అసేక్ఖో సమ్మావాయామో, అసేక్ఖా సమ్మాసతి, అసేక్ఖో సమ్మాసమాధి, అసేక్ఖం సమ్మాఞాణం, అసేక్ఖా సమ్మావిముత్తి. ఇమే దస ధమ్మా సచ్ఛికాతబ్బా.
(Ña) ‘‘katame dasa dhammā sacchikātabbā? Dasa asekkhā dhammā – asekkhā sammādiṭṭhi, asekkho sammāsaṅkappo, asekkhā sammāvācā, asekkho sammākammanto, asekkho sammāājīvo, asekkho sammāvāyāmo, asekkhā sammāsati, asekkho sammāsamādhi, asekkhaṃ sammāñāṇaṃ, asekkhā sammāvimutti. Ime dasa dhammā sacchikātabbā.
‘‘ఇతి ఇమే సతధమ్మా భూతా తచ్ఛా తథా అవితథా అనఞ్ఞథా సమ్మా తథాగతేన అభిసమ్బుద్ధా’’తి. ఇదమవోచాయస్మా సారిపుత్తో. అత్తమనా తే భిక్ఖూ ఆయస్మతో సారిపుత్తస్స భాసితం అభినన్దున్తి.
‘‘Iti ime satadhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā’’ti. Idamavocāyasmā sāriputto. Attamanā te bhikkhū āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ abhinandunti.
దసుత్తరసుత్తం నిట్ఠితం ఏకాదసమం.
Dasuttarasuttaṃ niṭṭhitaṃ ekādasamaṃ.
తస్సుద్దానం –
Tassuddānaṃ –
సిఙ్గాలాటానాటియకం , సఙ్గీతి చ దసుత్తరం;
Siṅgālāṭānāṭiyakaṃ , saṅgīti ca dasuttaraṃ;
ఏకాదసహి సుత్తేహి, పాథికవగ్గోతి వుచ్చతి.
Ekādasahi suttehi, pāthikavaggoti vuccati.
పాథికవగ్గపాళి నిట్ఠితా.
Pāthikavaggapāḷi niṭṭhitā.
తీహి వగ్గేహి పటిమణ్డితో సకలో
Tīhi vaggehi paṭimaṇḍito sakalo
దీఘనికాయో సమత్తో.
Dīghanikāyo samatto.
Footnotes:
Related texts:
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / దీఘ నికాయ (అట్ఠకథా) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ౧౧. దసుత్తరసుత్తవణ్ణనా • 11. Dasuttarasuttavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / దీఘనికాయ (టీకా) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ౧౧. దసుత్తరసుత్తవణ్ణనా • 11. Dasuttarasuttavaṇṇanā