Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / દીઘનિકાય • Dīghanikāya |
૧૧. દસુત્તરસુત્તં
11. Dasuttarasuttaṃ
૩૫૦. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા ચમ્પાયં વિહરતિ ગગ્ગરાય પોક્ખરણિયા તીરે મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં પઞ્ચમત્તેહિ ભિક્ખુસતેહિ. તત્ર ખો આયસ્મા સારિપુત્તો ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘આવુસો ભિક્ખવે’’તિ! ‘‘આવુસો’’તિ ખો તે ભિક્ખૂ આયસ્મતો સારિપુત્તસ્સ પચ્ચસ્સોસું. આયસ્મા સારિપુત્તો એતદવોચ –
350. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā campāyaṃ viharati gaggarāya pokkharaṇiyā tīre mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi. Tatra kho āyasmā sāriputto bhikkhū āmantesi – ‘‘āvuso bhikkhave’’ti! ‘‘Āvuso’’ti kho te bhikkhū āyasmato sāriputtassa paccassosuṃ. Āyasmā sāriputto etadavoca –
‘‘દસુત્તરં પવક્ખામિ, ધમ્મં નિબ્બાનપત્તિયા;
‘‘Dasuttaraṃ pavakkhāmi, dhammaṃ nibbānapattiyā;
દુક્ખસ્સન્તકિરિયાય, સબ્બગન્થપ્પમોચનં’’.
Dukkhassantakiriyāya, sabbaganthappamocanaṃ’’.
એકો ધમ્મો
Eko dhammo
૩૫૧. ‘‘એકો, આવુસો, ધમ્મો બહુકારો, એકો ધમ્મો ભાવેતબ્બો, એકો ધમ્મો પરિઞ્ઞેય્યો, એકો ધમ્મો પહાતબ્બો, એકો ધમ્મો હાનભાગિયો, એકો ધમ્મો વિસેસભાગિયો, એકો ધમ્મો દુપ્પટિવિજ્ઝો, એકો ધમ્મો ઉપ્પાદેતબ્બો, એકો ધમ્મો અભિઞ્ઞેય્યો, એકો ધમ્મો સચ્છિકાતબ્બો.
351. ‘‘Eko, āvuso, dhammo bahukāro, eko dhammo bhāvetabbo, eko dhammo pariññeyyo, eko dhammo pahātabbo, eko dhammo hānabhāgiyo, eko dhammo visesabhāgiyo, eko dhammo duppaṭivijjho, eko dhammo uppādetabbo, eko dhammo abhiññeyyo, eko dhammo sacchikātabbo.
(ક) ‘‘કતમો એકો ધમ્મો બહુકારો? અપ્પમાદો કુસલેસુ ધમ્મેસુ. અયં એકો ધમ્મો બહુકારો.
(Ka) ‘‘katamo eko dhammo bahukāro? Appamādo kusalesu dhammesu. Ayaṃ eko dhammo bahukāro.
(ખ) ‘‘કતમો એકો ધમ્મો ભાવેતબ્બો? કાયગતાસતિ સાતસહગતા. અયં એકો ધમ્મો ભાવેતબ્બો.
(Kha) ‘‘katamo eko dhammo bhāvetabbo? Kāyagatāsati sātasahagatā. Ayaṃ eko dhammo bhāvetabbo.
(ગ) ‘‘કતમો એકો ધમ્મો પરિઞ્ઞેય્યો? ફસ્સો સાસવો ઉપાદાનિયો. અયં એકો ધમ્મો પરિઞ્ઞેય્યો.
(Ga) ‘‘katamo eko dhammo pariññeyyo? Phasso sāsavo upādāniyo. Ayaṃ eko dhammo pariññeyyo.
(ઘ) ‘‘કતમો એકો ધમ્મો પહાતબ્બો? અસ્મિમાનો. અયં એકો ધમ્મો પહાતબ્બો.
(Gha) ‘‘katamo eko dhammo pahātabbo? Asmimāno. Ayaṃ eko dhammo pahātabbo.
(ઙ) ‘‘કતમો એકો ધમ્મો હાનભાગિયો? અયોનિસો મનસિકારો. અયં એકો ધમ્મો હાનભાગિયો.
(Ṅa) ‘‘katamo eko dhammo hānabhāgiyo? Ayoniso manasikāro. Ayaṃ eko dhammo hānabhāgiyo.
(ચ) ‘‘કતમો એકો ધમ્મો વિસેસભાગિયો? યોનિસો મનસિકારો. અયં એકો ધમ્મો વિસેસભાગિયો.
(Ca) ‘‘katamo eko dhammo visesabhāgiyo? Yoniso manasikāro. Ayaṃ eko dhammo visesabhāgiyo.
(છ) ‘‘કતમો એકો ધમ્મો દુપ્પટિવિજ્ઝો? આનન્તરિકો ચેતોસમાધિ. અયં એકો ધમ્મો દુપ્પટિવિજ્ઝો.
(Cha) ‘‘katamo eko dhammo duppaṭivijjho? Ānantariko cetosamādhi. Ayaṃ eko dhammo duppaṭivijjho.
(જ) ‘‘કતમો એકો ધમ્મો ઉપ્પાદેતબ્બો? અકુપ્પં ઞાણં. અયં એકો ધમ્મો ઉપ્પાદેતબ્બો.
(Ja) ‘‘katamo eko dhammo uppādetabbo? Akuppaṃ ñāṇaṃ. Ayaṃ eko dhammo uppādetabbo.
(ઝ) ‘‘કતમો એકો ધમ્મો અભિઞ્ઞેય્યો? સબ્બે સત્તા આહારટ્ઠિતિકા. અયં એકો ધમ્મો અભિઞ્ઞેય્યો.
(Jha) ‘‘katamo eko dhammo abhiññeyyo? Sabbe sattā āhāraṭṭhitikā. Ayaṃ eko dhammo abhiññeyyo.
(ઞ) ‘‘કતમો એકો ધમ્મો સચ્છિકાતબ્બો? અકુપ્પા ચેતોવિમુત્તિ. અયં એકો ધમ્મો સચ્છિકાતબ્બો.
(Ña) ‘‘katamo eko dhammo sacchikātabbo? Akuppā cetovimutti. Ayaṃ eko dhammo sacchikātabbo.
‘‘ઇતિ ઇમે દસ ધમ્મા ભૂતા તચ્છા તથા અવિતથા અનઞ્ઞથા સમ્મા તથાગતેન અભિસમ્બુદ્ધા.
‘‘Iti ime dasa dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
દ્વે ધમ્મા
Dve dhammā
૩૫૨. ‘‘દ્વે ધમ્મા બહુકારા, દ્વે ધમ્મા ભાવેતબ્બા, દ્વે ધમ્મા પરિઞ્ઞેય્યા, દ્વે ધમ્મા પહાતબ્બા , દ્વે ધમ્મા હાનભાગિયા, દ્વે ધમ્મા વિસેસભાગિયા, દ્વે ધમ્મા દુપ્પટિવિજ્ઝા, દ્વે ધમ્મા ઉપ્પાદેતબ્બા, દ્વે ધમ્મા અભિઞ્ઞેય્યા, દ્વે ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા.
352. ‘‘Dve dhammā bahukārā, dve dhammā bhāvetabbā, dve dhammā pariññeyyā, dve dhammā pahātabbā , dve dhammā hānabhāgiyā, dve dhammā visesabhāgiyā, dve dhammā duppaṭivijjhā, dve dhammā uppādetabbā, dve dhammā abhiññeyyā, dve dhammā sacchikātabbā.
(ક) ‘‘કતમે દ્વે ધમ્મા બહુકારા? સતિ ચ સમ્પજઞ્ઞઞ્ચ. ઇમે દ્વે ધમ્મા બહુકારા.
(Ka) ‘‘katame dve dhammā bahukārā? Sati ca sampajaññañca. Ime dve dhammā bahukārā.
(ખ) ‘‘કતમે દ્વે ધમ્મા ભાવેતબ્બા? સમથો ચ વિપસ્સના ચ. ઇમે દ્વે ધમ્મા ભાવેતબ્બા.
(Kha) ‘‘katame dve dhammā bhāvetabbā? Samatho ca vipassanā ca. Ime dve dhammā bhāvetabbā.
(ગ) ‘‘કતમે દ્વે ધમ્મા પરિઞ્ઞેય્યા? નામઞ્ચ રૂપઞ્ચ. ઇમે દ્વે ધમ્મા પરિઞ્ઞેય્યા.
(Ga) ‘‘katame dve dhammā pariññeyyā? Nāmañca rūpañca. Ime dve dhammā pariññeyyā.
(ઘ) ‘‘કતમે દ્વે ધમ્મા પહાતબ્બા? અવિજ્જા ચ ભવતણ્હા ચ. ઇમે દ્વે ધમ્મા પહાતબ્બા.
(Gha) ‘‘katame dve dhammā pahātabbā? Avijjā ca bhavataṇhā ca. Ime dve dhammā pahātabbā.
(ઙ) ‘‘કતમે દ્વે ધમ્મા હાનભાગિયા? દોવચસ્સતા ચ પાપમિત્તતા ચ. ઇમે દ્વે ધમ્મા હાનભાગિયા.
(Ṅa) ‘‘katame dve dhammā hānabhāgiyā? Dovacassatā ca pāpamittatā ca. Ime dve dhammā hānabhāgiyā.
(ચ) ‘‘કતમે દ્વે ધમ્મા વિસેસભાગિયા? સોવચસ્સતા ચ કલ્યાણમિત્તતા ચ. ઇમે દ્વે ધમ્મા વિસેસભાગિયા.
(Ca) ‘‘katame dve dhammā visesabhāgiyā? Sovacassatā ca kalyāṇamittatā ca. Ime dve dhammā visesabhāgiyā.
(છ) ‘‘કતમે દ્વે ધમ્મા દુપ્પટિવિજ્ઝા? યો ચ હેતુ યો ચ પચ્ચયો સત્તાનં સંકિલેસાય, યો ચ હેતુ યો ચ પચ્ચયો સત્તાનં વિસુદ્ધિયા. ઇમે દ્વે ધમ્મા દુપ્પટિવિજ્ઝા.
(Cha) ‘‘katame dve dhammā duppaṭivijjhā? Yo ca hetu yo ca paccayo sattānaṃ saṃkilesāya, yo ca hetu yo ca paccayo sattānaṃ visuddhiyā. Ime dve dhammā duppaṭivijjhā.
(જ) ‘‘કતમે દ્વે ધમ્મા ઉપ્પાદેતબ્બા? દ્વે ઞાણાનિ – ખયે ઞાણં, અનુપ્પાદે ઞાણં. ઇમે દ્વે ધમ્મા ઉપ્પાદેતબ્બા.
(Ja) ‘‘katame dve dhammā uppādetabbā? Dve ñāṇāni – khaye ñāṇaṃ, anuppāde ñāṇaṃ. Ime dve dhammā uppādetabbā.
(ઝ) ‘‘કતમે દ્વે ધમ્મા અભિઞ્ઞેય્યા? દ્વે ધાતુયો – સઙ્ખતા ચ ધાતુ અસઙ્ખતા ચ ધાતુ. ઇમે દ્વે ધમ્મા અભિઞ્ઞેય્યા.
(Jha) ‘‘katame dve dhammā abhiññeyyā? Dve dhātuyo – saṅkhatā ca dhātu asaṅkhatā ca dhātu. Ime dve dhammā abhiññeyyā.
(ઞ) ‘‘કતમે દ્વે ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા? વિજ્જા ચ વિમુત્તિ ચ. ઇમે દ્વે ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા.
(Ña) ‘‘katame dve dhammā sacchikātabbā? Vijjā ca vimutti ca. Ime dve dhammā sacchikātabbā.
‘‘ઇતિ ઇમે વીસતિ ધમ્મા ભૂતા તચ્છા તથા અવિતથા અનઞ્ઞથા સમ્મા તથાગતેન અભિસમ્બુદ્ધા.
‘‘Iti ime vīsati dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
તયો ધમ્મા
Tayo dhammā
૩૫૩. ‘‘તયો ધમ્મા બહુકારા, તયો ધમ્મા ભાવેતબ્બા…પે॰… તયો ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા.
353. ‘‘Tayo dhammā bahukārā, tayo dhammā bhāvetabbā…pe… tayo dhammā sacchikātabbā.
(ક) ‘‘કતમે તયો ધમ્મા બહુકારા? સપ્પુરિસસંસેવો, સદ્ધમ્મસ્સવનં, ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપત્તિ. ઇમે તયો ધમ્મા બહુકારા.
(Ka) ‘‘katame tayo dhammā bahukārā? Sappurisasaṃsevo, saddhammassavanaṃ, dhammānudhammappaṭipatti. Ime tayo dhammā bahukārā.
(ખ) ‘‘કતમે તયો ધમ્મા ભાવેતબ્બા? તયો સમાધી – સવિતક્કો સવિચારો સમાધિ, અવિતક્કો વિચારમત્તો સમાધિ, અવિતક્કો અવિચારો સમાધિ. ઇમે તયો ધમ્મા ભાવેતબ્બા.
(Kha) ‘‘katame tayo dhammā bhāvetabbā? Tayo samādhī – savitakko savicāro samādhi, avitakko vicāramatto samādhi, avitakko avicāro samādhi. Ime tayo dhammā bhāvetabbā.
(ગ) ‘‘કતમે તયો ધમ્મા પરિઞ્ઞેય્યા? તિસ્સો વેદના – સુખા વેદના, દુક્ખા વેદના, અદુક્ખમસુખા વેદના. ઇમે તયો ધમ્મા પરિઞ્ઞેય્યા.
(Ga) ‘‘katame tayo dhammā pariññeyyā? Tisso vedanā – sukhā vedanā, dukkhā vedanā, adukkhamasukhā vedanā. Ime tayo dhammā pariññeyyā.
(ઘ) ‘‘કતમે તયો ધમ્મા પહાતબ્બા? તિસ્સો તણ્હા – કામતણ્હા, ભવતણ્હા, વિભવતણ્હા. ઇમે તયો ધમ્મા પહાતબ્બા.
(Gha) ‘‘katame tayo dhammā pahātabbā? Tisso taṇhā – kāmataṇhā, bhavataṇhā, vibhavataṇhā. Ime tayo dhammā pahātabbā.
(ઙ) ‘‘કતમે તયો ધમ્મા હાનભાગિયા? તીણિ અકુસલમૂલાનિ – લોભો અકુસલમૂલં, દોસો અકુસલમૂલં, મોહો અકુસલમૂલં. ઇમે તયો ધમ્મા હાનભાગિયા.
(Ṅa) ‘‘katame tayo dhammā hānabhāgiyā? Tīṇi akusalamūlāni – lobho akusalamūlaṃ, doso akusalamūlaṃ, moho akusalamūlaṃ. Ime tayo dhammā hānabhāgiyā.
(ચ) ‘‘કતમે તયો ધમ્મા વિસેસભાગિયા? તીણિ કુસલમૂલાનિ – અલોભો કુસલમૂલં, અદોસો કુસલમૂલં, અમોહો કુસલમૂલં. ઇમે તયો ધમ્મા વિસેસભાગિયા.
(Ca) ‘‘katame tayo dhammā visesabhāgiyā? Tīṇi kusalamūlāni – alobho kusalamūlaṃ, adoso kusalamūlaṃ, amoho kusalamūlaṃ. Ime tayo dhammā visesabhāgiyā.
(છ) ‘‘કતમે તયો ધમ્મા દુપ્પટિવિજ્ઝા? તિસ્સો નિસ્સરણિયા ધાતુયો – કામાનમેતં નિસ્સરણં યદિદં નેક્ખમ્મં, રૂપાનમેતં નિસ્સરણં યદિદં અરૂપં, યં ખો પન કિઞ્ચિ ભૂતં સઙ્ખતં પટિચ્ચસમુપ્પન્નં, નિરોધો તસ્સ નિસ્સરણં. ઇમે તયો ધમ્મા દુપ્પટિવિજ્ઝા.
(Cha) ‘‘katame tayo dhammā duppaṭivijjhā? Tisso nissaraṇiyā dhātuyo – kāmānametaṃ nissaraṇaṃ yadidaṃ nekkhammaṃ, rūpānametaṃ nissaraṇaṃ yadidaṃ arūpaṃ, yaṃ kho pana kiñci bhūtaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ, nirodho tassa nissaraṇaṃ. Ime tayo dhammā duppaṭivijjhā.
(જ) ‘‘કતમે તયો ધમ્મા ઉપ્પાદેતબ્બા? તીણિ ઞાણાનિ – અતીતંસે ઞાણં, અનાગતંસે ઞાણં, પચ્ચુપ્પન્નંસે ઞાણં. ઇમે તયો ધમ્મા ઉપ્પાદેતબ્બા.
(Ja) ‘‘katame tayo dhammā uppādetabbā? Tīṇi ñāṇāni – atītaṃse ñāṇaṃ, anāgataṃse ñāṇaṃ, paccuppannaṃse ñāṇaṃ. Ime tayo dhammā uppādetabbā.
(ઝ) ‘‘કતમે તયો ધમ્મા અભિઞ્ઞેય્યા? તિસ્સો ધાતુયો – કામધાતુ, રૂપધાતુ, અરૂપધાતુ. ઇમે તયો ધમ્મા અભિઞ્ઞેય્યા.
(Jha) ‘‘katame tayo dhammā abhiññeyyā? Tisso dhātuyo – kāmadhātu, rūpadhātu, arūpadhātu. Ime tayo dhammā abhiññeyyā.
(ઞ) ‘‘કતમે તયો ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા? તિસ્સો વિજ્જા – પુબ્બેનિવાસાનુસ્સતિઞાણં વિજ્જા, સત્તાનં ચુતૂપપાતે ઞાણં વિજ્જા, આસવાનં ખયે ઞાણં વિજ્જા. ઇમે તયો ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા.
(Ña) ‘‘katame tayo dhammā sacchikātabbā? Tisso vijjā – pubbenivāsānussatiñāṇaṃ vijjā, sattānaṃ cutūpapāte ñāṇaṃ vijjā, āsavānaṃ khaye ñāṇaṃ vijjā. Ime tayo dhammā sacchikātabbā.
‘‘ઇતિ ઇમે તિંસ ધમ્મા ભૂતા તચ્છા તથા અવિતથા અનઞ્ઞથા સમ્મા તથાગતેન અભિસમ્બુદ્ધા.
‘‘Iti ime tiṃsa dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
ચત્તારો ધમ્મા
Cattāro dhammā
૩૫૪. ‘‘ચત્તારો ધમ્મા બહુકારા, ચત્તારો ધમ્મા ભાવેતબ્બા…પે॰… ચત્તારો ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા.
354. ‘‘Cattāro dhammā bahukārā, cattāro dhammā bhāvetabbā…pe… cattāro dhammā sacchikātabbā.
(ક) ‘‘કતમે ચત્તારો ધમ્મા બહુકારા? ચત્તારિ ચક્કાનિ – પતિરૂપદેસવાસો, સપ્પુરિસૂપનિસ્સયો 1, અત્તસમ્માપણિધિ, પુબ્બે ચ કતપુઞ્ઞતા. ઇમે ચત્તારો ધમ્મા બહુકારા.
(Ka) ‘‘katame cattāro dhammā bahukārā? Cattāri cakkāni – patirūpadesavāso, sappurisūpanissayo 2, attasammāpaṇidhi, pubbe ca katapuññatā. Ime cattāro dhammā bahukārā.
(ખ) ‘‘કતમે ચત્તારો ધમ્મા ભાવેતબ્બા? ચત્તારો સતિપટ્ઠાના – ઇધાવુસો, ભિક્ખુ કાયે કાયાનુપસ્સી વિહરતિ આતાપી સમ્પજાનો સતિમા વિનેય્ય લોકે અભિજ્ઝાદોમનસ્સં. વેદનાસુ…પે॰… ચિત્તે… ધમ્મેસુ ધમ્માનુપસ્સી વિહરતિ આતાપી સમ્પજાનો સતિમા વિનેય્ય લોકે અભિજ્ઝાદોમનસ્સં. ઇમે ચત્તારો ધમ્મા ભાવેતબ્બા.
(Kha) ‘‘katame cattāro dhammā bhāvetabbā? Cattāro satipaṭṭhānā – idhāvuso, bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Vedanāsu…pe… citte… dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. Ime cattāro dhammā bhāvetabbā.
(ગ) ‘‘કતમે ચત્તારો ધમ્મા પરિઞ્ઞેય્યા? ચત્તારો આહારા – કબળીકારો 3 આહારો ઓળારિકો વા સુખુમો વા, ફસ્સો દુતિયો, મનોસઞ્ચેતના તતિયા, વિઞ્ઞાણં ચતુત્થં. ઇમે ચત્તારો ધમ્મા પરિઞ્ઞેય્યા.
(Ga) ‘‘katame cattāro dhammā pariññeyyā? Cattāro āhārā – kabaḷīkāro 4 āhāro oḷāriko vā sukhumo vā, phasso dutiyo, manosañcetanā tatiyā, viññāṇaṃ catutthaṃ. Ime cattāro dhammā pariññeyyā.
(ઘ) ‘‘કતમે ચત્તારો ધમ્મા પહાતબ્બા? ચત્તારો ઓઘા – કામોઘો, ભવોઘો, દિટ્ઠોઘો, અવિજ્જોઘો. ઇમે ચત્તારો ધમ્મા પહાતબ્બા.
(Gha) ‘‘katame cattāro dhammā pahātabbā? Cattāro oghā – kāmogho, bhavogho, diṭṭhogho, avijjogho. Ime cattāro dhammā pahātabbā.
(ઙ) ‘‘કતમે ચત્તારો ધમ્મા હાનભાગિયા? ચત્તારો યોગા – કામયોગો, ભવયોગો, દિટ્ઠિયોગો, અવિજ્જાયોગો. ઇમે ચત્તારો ધમ્મા હાનભાગિયા.
(Ṅa) ‘‘katame cattāro dhammā hānabhāgiyā? Cattāro yogā – kāmayogo, bhavayogo, diṭṭhiyogo, avijjāyogo. Ime cattāro dhammā hānabhāgiyā.
(ચ) ‘‘કતમે ચત્તારો ધમ્મા વિસેસભાગિયા? ચત્તારો વિસઞ્ઞોગા – કામયોગવિસંયોગો, ભવયોગવિસંયોગો, દિટ્ઠિયોગવિસંયોગો, અવિજ્જાયોગવિસંયોગો. ઇમે ચત્તારો ધમ્મા વિસેસભાગિયા.
(Ca) ‘‘katame cattāro dhammā visesabhāgiyā? Cattāro visaññogā – kāmayogavisaṃyogo, bhavayogavisaṃyogo, diṭṭhiyogavisaṃyogo, avijjāyogavisaṃyogo. Ime cattāro dhammā visesabhāgiyā.
(છ) ‘‘કતમે ચત્તારો ધમ્મા દુપ્પટિવિજ્ઝા? ચત્તારો સમાધી – હાનભાગિયો સમાધિ, ઠિતિભાગિયો સમાધિ, વિસેસભાગિયો સમાધિ, નિબ્બેધભાગિયો સમાધિ. ઇમે ચત્તારો ધમ્મા દુપ્પટિવિજ્ઝા.
(Cha) ‘‘katame cattāro dhammā duppaṭivijjhā? Cattāro samādhī – hānabhāgiyo samādhi, ṭhitibhāgiyo samādhi, visesabhāgiyo samādhi, nibbedhabhāgiyo samādhi. Ime cattāro dhammā duppaṭivijjhā.
(જ) ‘‘કતમે ચત્તારો ધમ્મા ઉપ્પાદેતબ્બા? ચત્તારિ ઞાણાનિ – ધમ્મે ઞાણં, અન્વયે ઞાણં, પરિયે ઞાણં, સમ્મુતિયા ઞાણં. ઇમે ચત્તારો ધમ્મા ઉપ્પાદેતબ્બા.
(Ja) ‘‘katame cattāro dhammā uppādetabbā? Cattāri ñāṇāni – dhamme ñāṇaṃ, anvaye ñāṇaṃ, pariye ñāṇaṃ, sammutiyā ñāṇaṃ. Ime cattāro dhammā uppādetabbā.
(ઞ) ‘‘કતમે ચત્તારો ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા? ચત્તારિ સામઞ્ઞફલાનિ – સોતાપત્તિફલં, સકદાગામિફલં, અનાગામિફલં, અરહત્તફલં . ઇમે ચત્તારો ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા.
(Ña) ‘‘katame cattāro dhammā sacchikātabbā? Cattāri sāmaññaphalāni – sotāpattiphalaṃ, sakadāgāmiphalaṃ, anāgāmiphalaṃ, arahattaphalaṃ . Ime cattāro dhammā sacchikātabbā.
‘‘ઇતિ ઇમે ચત્તારીસધમ્મા ભૂતા તચ્છા તથા અવિતથા અનઞ્ઞથા સમ્મા તથાગતેન અભિસમ્બુદ્ધા.
‘‘Iti ime cattārīsadhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
પઞ્ચ ધમ્મા
Pañca dhammā
૩૫૫. ‘‘પઞ્ચ ધમ્મા બહુકારા…પે॰… પઞ્ચ ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા.
355. ‘‘Pañca dhammā bahukārā…pe… pañca dhammā sacchikātabbā.
(ક) ‘‘કતમે પઞ્ચ ધમ્મા બહુકારા? પઞ્ચ પધાનિયઙ્ગાનિ – ઇધાવુસો, ભિક્ખુ સદ્ધો હોતિ, સદ્દહતિ તથાગતસ્સ બોધિં – ‘ઇતિપિ સો ભગવા અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો વિજ્જાચરણસમ્પન્નો સુગતો લોકવિદૂ અનુત્તરો પુરિસદમ્મસારથિ સત્થા દેવમનુસ્સાનં બુદ્ધો ભગવા’તિ. અપ્પાબાધો હોતિ અપ્પાતઙ્કો સમવેપાકિનિયા ગહણિયા સમન્નાગતો નાતિસીતાય નાચ્ચુણ્હાય મજ્ઝિમાય પધાનક્ખમાય. અસઠો હોતિ અમાયાવી યથાભૂતમત્તાનં આવીકત્તા સત્થરિ વા વિઞ્ઞૂસુ વા સબ્રહ્મચારીસુ. આરદ્ધવીરિયો વિહરતિ અકુસલાનં ધમ્માનં પહાનાય, કુસલાનં ધમ્માનં ઉપસમ્પદાય, થામવા દળ્હપરક્કમો અનિક્ખિત્તધુરો કુસલેસુ ધમ્મેસુ. પઞ્ઞવા હોતિ ઉદયત્થગામિનિયા પઞ્ઞાય સમન્નાગતો અરિયાય નિબ્બેધિકાય સમ્મા દુક્ખક્ખયગામિનિયા. ઇમે પઞ્ચ ધમ્મા બહુકારા.
(Ka) ‘‘katame pañca dhammā bahukārā? Pañca padhāniyaṅgāni – idhāvuso, bhikkhu saddho hoti, saddahati tathāgatassa bodhiṃ – ‘itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti. Appābādho hoti appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya majjhimāya padhānakkhamāya. Asaṭho hoti amāyāvī yathābhūtamattānaṃ āvīkattā satthari vā viññūsu vā sabrahmacārīsu. Āraddhavīriyo viharati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya, kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. Paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā. Ime pañca dhammā bahukārā.
(ખ) ‘‘કતમે પઞ્ચ ધમ્મા ભાવેતબ્બા? પઞ્ચઙ્ગિકો સમ્માસમાધિ – પીતિફરણતા, સુખફરણતા, ચેતોફરણતા , આલોકફરણતા, પચ્ચવેક્ખણનિમિત્તં 9. ઇમે પઞ્ચ ધમ્મા ભાવેતબ્બા.
(Kha) ‘‘katame pañca dhammā bhāvetabbā? Pañcaṅgiko sammāsamādhi – pītipharaṇatā, sukhapharaṇatā, cetopharaṇatā , ālokapharaṇatā, paccavekkhaṇanimittaṃ 10. Ime pañca dhammā bhāvetabbā.
(ગ) ‘‘કતમે પઞ્ચ ધમ્મા પરિઞ્ઞેય્યા? પઞ્ચુપાદાનક્ખન્ધા 11 – રૂપુપાદાનક્ખન્ધો, વેદનુપાદાનક્ખન્ધો, સઞ્ઞુપાદાનક્ખન્ધો, સઙ્ખારુપાદાનક્ખન્ધો વિઞ્ઞાણુપાદાનક્ખન્ધો. ઇમે પઞ્ચ ધમ્મા પરિઞ્ઞેય્યા.
(Ga) ‘‘katame pañca dhammā pariññeyyā? Pañcupādānakkhandhā 12 – rūpupādānakkhandho, vedanupādānakkhandho, saññupādānakkhandho, saṅkhārupādānakkhandho viññāṇupādānakkhandho. Ime pañca dhammā pariññeyyā.
(ઘ) ‘‘કતમે પઞ્ચ ધમ્મા પહાતબ્બા? પઞ્ચ નીવરણાનિ – કામચ્છન્દનીવરણં, બ્યાપાદનીવરણં, થિનમિદ્ધનીવરણં, ઉદ્ધચ્ચકુકુચ્ચનીવરણં, વિચિકિચ્છાનીવરણં. ઇમે પઞ્ચ ધમ્મા પહાતબ્બા.
(Gha) ‘‘katame pañca dhammā pahātabbā? Pañca nīvaraṇāni – kāmacchandanīvaraṇaṃ, byāpādanīvaraṇaṃ, thinamiddhanīvaraṇaṃ, uddhaccakukuccanīvaraṇaṃ, vicikicchānīvaraṇaṃ. Ime pañca dhammā pahātabbā.
(ઙ) ‘‘કતમે પઞ્ચ ધમ્મા હાનભાગિયા? પઞ્ચ ચેતોખિલા – ઇધાવુસો, ભિક્ખુ સત્થરિ કઙ્ખતિ વિચિકિચ્છતિ નાધિમુચ્ચતિ ન સમ્પસીદતિ. યો સો, આવુસો, ભિક્ખુ સત્થરિ કઙ્ખતિ વિચિકિચ્છતિ નાધિમુચ્ચતિ ન સમ્પસીદતિ, તસ્સ ચિત્તં ન નમતિ આતપ્પાય અનુયોગાય સાતચ્ચાય પધાનાય. યસ્સ ચિત્તં ન નમતિ આતપ્પાય અનુયોગાય સાતચ્ચાય પધાનાય . અયં પઠમો ચેતોખિલો. પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ ધમ્મે કઙ્ખતિ વિચિકિચ્છતિ…પે॰… સઙ્ઘે કઙ્ખતિ વિચિકિચ્છતિ…પે॰… સિક્ખાય કઙ્ખતિ વિચિકિચ્છતિ…પે॰… સબ્રહ્મચારીસુ કુપિતો હોતિ અનત્તમનો આહતચિત્તો ખિલજાતો, યો સો, આવુસો, ભિક્ખુ સબ્રહ્મચારીસુ કુપિતો હોતિ અનત્તમનો આહતચિત્તો ખિલજાતો, તસ્સ ચિત્તં ન નમતિ આતપ્પાય અનુયોગાય સાતચ્ચાય પધાનાય. યસ્સ ચિત્તં ન નમતિ આતપ્પાય અનુયોગાય સાતચ્ચાય પધાનાય. અયં પઞ્ચમો ચેતોખિલો. ઇમે પઞ્ચ ધમ્મા હાનભાગિયા.
(Ṅa) ‘‘katame pañca dhammā hānabhāgiyā? Pañca cetokhilā – idhāvuso, bhikkhu satthari kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati. Yo so, āvuso, bhikkhu satthari kaṅkhati vicikicchati nādhimuccati na sampasīdati, tassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya . Ayaṃ paṭhamo cetokhilo. Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu dhamme kaṅkhati vicikicchati…pe… saṅghe kaṅkhati vicikicchati…pe… sikkhāya kaṅkhati vicikicchati…pe… sabrahmacārīsu kupito hoti anattamano āhatacitto khilajāto, yo so, āvuso, bhikkhu sabrahmacārīsu kupito hoti anattamano āhatacitto khilajāto, tassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Yassa cittaṃ na namati ātappāya anuyogāya sātaccāya padhānāya. Ayaṃ pañcamo cetokhilo. Ime pañca dhammā hānabhāgiyā.
(ચ) ‘‘કતમે પઞ્ચ ધમ્મા વિસેસભાગિયા? પઞ્ચિન્દ્રિયાનિ – સદ્ધિન્દ્રિયં, વીરિયિન્દ્રિયં, સતિન્દ્રિયં, સમાધિન્દ્રિયં, પઞ્ઞિન્દ્રિયં. ઇમે પઞ્ચ ધમ્મા વિસેસભાગિયા.
(Ca) ‘‘katame pañca dhammā visesabhāgiyā? Pañcindriyāni – saddhindriyaṃ, vīriyindriyaṃ, satindriyaṃ, samādhindriyaṃ, paññindriyaṃ. Ime pañca dhammā visesabhāgiyā.
(છ) ‘‘કતમે પઞ્ચ ધમ્મા દુપ્પટિવિજ્ઝા? પઞ્ચ નિસ્સરણિયા ધાતુયો – ઇધાવુસો, ભિક્ખુનો કામે મનસિકરોતો કામેસુ ચિત્તં ન પક્ખન્દતિ ન પસીદતિ ન સન્તિટ્ઠતિ ન વિમુચ્ચતિ. નેક્ખમ્મં ખો પનસ્સ મનસિકરોતો નેક્ખમ્મે ચિત્તં પક્ખન્દતિ પસીદતિ સન્તિટ્ઠતિ વિમુચ્ચતિ. તસ્સ તં ચિત્તં સુગતં સુભાવિતં સુવુટ્ઠિતં સુવિમુત્તં વિસંયુત્તં કામેહિ. યે ચ કામપચ્ચયા ઉપ્પજ્જન્તિ આસવા વિઘાતા પરિળાહા, મુત્તો સો તેહિ. ન સો તં વેદનં વેદેતિ. ઇદમક્ખાતં કામાનં નિસ્સરણં.
(Cha) ‘‘katame pañca dhammā duppaṭivijjhā? Pañca nissaraṇiyā dhātuyo – idhāvuso, bhikkhuno kāme manasikaroto kāmesu cittaṃ na pakkhandati na pasīdati na santiṭṭhati na vimuccati. Nekkhammaṃ kho panassa manasikaroto nekkhamme cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati. Tassa taṃ cittaṃ sugataṃ subhāvitaṃ suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ visaṃyuttaṃ kāmehi. Ye ca kāmapaccayā uppajjanti āsavā vighātā pariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṃ vedanaṃ vedeti. Idamakkhātaṃ kāmānaṃ nissaraṇaṃ.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુનો બ્યાપાદં મનસિકરોતો બ્યાપાદે ચિત્તં ન પક્ખન્દતિ ન પસીદતિ ન સન્તિટ્ઠતિ ન વિમુચ્ચતિ. અબ્યાપાદં ખો પનસ્સ મનસિકરોતો અબ્યાપાદે ચિત્તં પક્ખન્દતિ પસીદતિ સન્તિટ્ઠતિ વિમુચ્ચતિ. તસ્સ તં ચિત્તં સુગતં સુભાવિતં સુવુટ્ઠિતં સુવિમુત્તં વિસંયુત્તં બ્યાપાદેન. યે ચ બ્યાપાદપચ્ચયા ઉપ્પજ્જન્તિ આસવા વિઘાતા પરિળાહા, મુત્તો સો તેહિ. ન સો તં વેદનં વેદેતિ. ઇદમક્ખાતં બ્યાપાદસ્સ નિસ્સરણં.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno byāpādaṃ manasikaroto byāpāde cittaṃ na pakkhandati na pasīdati na santiṭṭhati na vimuccati. Abyāpādaṃ kho panassa manasikaroto abyāpāde cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati. Tassa taṃ cittaṃ sugataṃ subhāvitaṃ suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ visaṃyuttaṃ byāpādena. Ye ca byāpādapaccayā uppajjanti āsavā vighātā pariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṃ vedanaṃ vedeti. Idamakkhātaṃ byāpādassa nissaraṇaṃ.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુનો વિહેસં મનસિકરોતો વિહેસાય ચિત્તં ન પક્ખન્દતિ ન પસીદતિ ન સન્તિટ્ઠતિ ન વિમુચ્ચતિ. અવિહેસં ખો પનસ્સ મનસિકરોતો અવિહેસાય ચિત્તં પક્ખન્દતિ પસીદતિ સન્તિટ્ઠતિ વિમુચ્ચતિ . તસ્સ તં ચિત્તં સુગતં સુભાવિતં સુવુટ્ઠિતં સુવિમુત્તં વિસંયુત્તં વિહેસાય. યે ચ વિહેસાપચ્ચયા ઉપ્પજ્જન્તિ આસવા વિઘાતા પરિળાહા, મુત્તો સો તેહિ. ન સો તં વેદનં વેદેતિ. ઇદમક્ખાતં વિહેસાય નિસ્સરણં.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno vihesaṃ manasikaroto vihesāya cittaṃ na pakkhandati na pasīdati na santiṭṭhati na vimuccati. Avihesaṃ kho panassa manasikaroto avihesāya cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati . Tassa taṃ cittaṃ sugataṃ subhāvitaṃ suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ visaṃyuttaṃ vihesāya. Ye ca vihesāpaccayā uppajjanti āsavā vighātā pariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṃ vedanaṃ vedeti. Idamakkhātaṃ vihesāya nissaraṇaṃ.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુનો રૂપે મનસિકરોતો રૂપેસુ ચિત્તં ન પક્ખન્દતિ ન પસીદતિ ન સન્તિટ્ઠતિ ન વિમુચ્ચતિ. અરૂપં ખો પનસ્સ મનસિકરોતો અરૂપે ચિત્તં પક્ખન્દતિ પસીદતિ સન્તિટ્ઠતિ વિમુચ્ચતિ. તસ્સ તં ચિત્તં સુગતં સુભાવિતં સુવુટ્ઠિતં સુવિમુત્તં વિસંયુત્તં રૂપેહિ. યે ચ રૂપપચ્ચયા ઉપ્પજ્જન્તિ આસવા વિઘાતા પરિળાહા, મુત્તો સો તેહિ. ન સો તં વેદનં વેદેતિ. ઇદમક્ખાતં રૂપાનં નિસ્સરણં.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno rūpe manasikaroto rūpesu cittaṃ na pakkhandati na pasīdati na santiṭṭhati na vimuccati. Arūpaṃ kho panassa manasikaroto arūpe cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati. Tassa taṃ cittaṃ sugataṃ subhāvitaṃ suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ visaṃyuttaṃ rūpehi. Ye ca rūpapaccayā uppajjanti āsavā vighātā pariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṃ vedanaṃ vedeti. Idamakkhātaṃ rūpānaṃ nissaraṇaṃ.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુનો સક્કાયં મનસિકરોતો સક્કાયે ચિત્તં ન પક્ખન્દતિ ન પસીદતિ ન સન્તિટ્ઠતિ ન વિમુચ્ચતિ. સક્કાયનિરોધં ખો પનસ્સ મનસિકરોતો સક્કાયનિરોધે ચિત્તં પક્ખન્દતિ પસીદતિ સન્તિટ્ઠતિ વિમુચ્ચતિ. તસ્સ તં ચિત્તં સુગતં સુભાવિતં સુવુટ્ઠિતં સુવિમુત્તં વિસંયુત્તં સક્કાયેન. યે ચ સક્કાયપચ્ચયા ઉપ્પજ્જન્તિ આસવા વિઘાતા પરિળાહા, મુત્તો સો તેહિ. ન સો તં વેદનં વેદેતિ. ઇદમક્ખાતં સક્કાયસ્સ નિસ્સરણં. ઇમે પઞ્ચ ધમ્મા દુપ્પટિવિજ્ઝા.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno sakkāyaṃ manasikaroto sakkāye cittaṃ na pakkhandati na pasīdati na santiṭṭhati na vimuccati. Sakkāyanirodhaṃ kho panassa manasikaroto sakkāyanirodhe cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati. Tassa taṃ cittaṃ sugataṃ subhāvitaṃ suvuṭṭhitaṃ suvimuttaṃ visaṃyuttaṃ sakkāyena. Ye ca sakkāyapaccayā uppajjanti āsavā vighātā pariḷāhā, mutto so tehi. Na so taṃ vedanaṃ vedeti. Idamakkhātaṃ sakkāyassa nissaraṇaṃ. Ime pañca dhammā duppaṭivijjhā.
(જ) ‘‘કતમે પઞ્ચ ધમ્મા ઉપ્પાદેતબ્બા? પઞ્ચ ઞાણિકો સમ્માસમાધિ – ‘અયં સમાધિ પચ્ચુપ્પન્નસુખો ચેવ આયતિઞ્ચ સુખવિપાકો’તિ પચ્ચત્તંયેવ ઞાણં ઉપ્પજ્જતિ. ‘અયં સમાધિ અરિયો નિરામિસો’તિ પચ્ચત્તઞ્ઞેવ ઞાણં ઉપ્પજ્જતિ. ‘અયં સમાધિ અકાપુરિસસેવિતો’તિ પચ્ચત્તંયેવ ઞાણં ઉપ્પજ્જતિ. ‘અયં સમાધિ સન્તો પણીતો પટિપ્પસ્સદ્ધલદ્ધો એકોદિભાવાધિગતો, ન સસઙ્ખારનિગ્ગય્હવારિતગતો’તિ 13 પચ્ચત્તંયેવ ઞાણં ઉપ્પજ્જતિ. ‘સો ખો પનાહં ઇમં સમાધિં સતોવ સમાપજ્જામિ સતો વુટ્ઠહામી’તિ પચ્ચત્તંયેવ ઞાણં ઉપ્પજ્જતિ. ઇમે પઞ્ચ ધમ્મા ઉપ્પાદેતબ્બા.
(Ja) ‘‘katame pañca dhammā uppādetabbā? Pañca ñāṇiko sammāsamādhi – ‘ayaṃ samādhi paccuppannasukho ceva āyatiñca sukhavipāko’ti paccattaṃyeva ñāṇaṃ uppajjati. ‘Ayaṃ samādhi ariyo nirāmiso’ti paccattaññeva ñāṇaṃ uppajjati. ‘Ayaṃ samādhi akāpurisasevito’ti paccattaṃyeva ñāṇaṃ uppajjati. ‘Ayaṃ samādhi santo paṇīto paṭippassaddhaladdho ekodibhāvādhigato, na sasaṅkhāraniggayhavāritagato’ti 14 paccattaṃyeva ñāṇaṃ uppajjati. ‘So kho panāhaṃ imaṃ samādhiṃ satova samāpajjāmi sato vuṭṭhahāmī’ti paccattaṃyeva ñāṇaṃ uppajjati. Ime pañca dhammā uppādetabbā.
(ઝ) ‘‘કતમે પઞ્ચ ધમ્મા અભિઞ્ઞેય્યા? પઞ્ચ વિમુત્તાયતનાનિ – ઇધાવુસો, ભિક્ખુનો સત્થા ધમ્મં દેસેતિ અઞ્ઞતરો વા ગરુટ્ઠાનિયો સબ્રહ્મચારી. યથા યથા, આવુસો, ભિક્ખુનો સત્થા ધમ્મં દેસેતિ, અઞ્ઞતરો વા ગરુટ્ઠાનિયો સબ્રહ્મચારી, તથા તથા સો 15 તસ્મિં ધમ્મે અત્થપ્પટિસંવેદી ચ હોતિ ધમ્મપટિસંવેદી ચ. તસ્સ અત્થપ્પટિસંવેદિનો ધમ્મપટિસંવેદિનો પામોજ્જં જાયતિ, પમુદિતસ્સ પીતિ જાયતિ, પીતિમનસ્સ કાયો પસ્સમ્ભતિ, પસ્સદ્ધકાયો સુખં વેદેતિ, સુખિનો ચિત્તં સમાધિયતિ. ઇદં પઠમં વિમુત્તાયતનં.
(Jha) ‘‘katame pañca dhammā abhiññeyyā? Pañca vimuttāyatanāni – idhāvuso, bhikkhuno satthā dhammaṃ deseti aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī. Yathā yathā, āvuso, bhikkhuno satthā dhammaṃ deseti, aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī, tathā tathā so 16 tasmiṃ dhamme atthappaṭisaṃvedī ca hoti dhammapaṭisaṃvedī ca. Tassa atthappaṭisaṃvedino dhammapaṭisaṃvedino pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati. Idaṃ paṭhamaṃ vimuttāyatanaṃ.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુનો ન હેવ ખો સત્થા ધમ્મં દેસેતિ, અઞ્ઞતરો વા ગરુટ્ઠાનિયો સબ્રહ્મચારી, અપિ ચ ખો યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં વિત્થારેન પરેસં દેસેતિ યથા યથા, આવુસો, ભિક્ખુ યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં વિત્થારેન પરેસં દેસેતિ. તથા તથા સો તસ્મિં ધમ્મે અત્થપ્પટિસંવેદી ચ હોતિ ધમ્મપટિસંવેદી ચ. તસ્સ અત્થપ્પટિસંવેદિનો ધમ્મપટિસંવેદિનો પામોજ્જં જાયતિ, પમુદિતસ્સ પીતિ જાયતિ, પીતિમનસ્સ કાયો પસ્સમ્ભતિ, પસ્સદ્ધકાયો સુખં વેદેતિ, સુખિનો ચિત્તં સમાધિયતિ. ઇદં દુતિયં વિમુત્તાયતનં.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno na heva kho satthā dhammaṃ deseti, aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī, api ca kho yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti yathā yathā, āvuso, bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti. Tathā tathā so tasmiṃ dhamme atthappaṭisaṃvedī ca hoti dhammapaṭisaṃvedī ca. Tassa atthappaṭisaṃvedino dhammapaṭisaṃvedino pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati. Idaṃ dutiyaṃ vimuttāyatanaṃ.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુનો ન હેવ ખો સત્થા ધમ્મં દેસેતિ, અઞ્ઞતરો વા ગરુટ્ઠાનિયો સબ્રહ્મચારી, નાપિ યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં વિત્થારેન પરેસં દેસેતિ. અપિ ચ ખો, યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં વિત્થારેન સજ્ઝાયં કરોતિ. યથા યથા, આવુસો, ભિક્ખુ યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં વિત્થારેન સજ્ઝાયં કરોતિ તથા તથા સો તસ્મિં ધમ્મે અત્થપ્પટિસંવેદી ચ હોતિ ધમ્મપટિસંવેદી ચ. તસ્સ અત્થપ્પટિસંવેદિનો ધમ્મપટિસંવેદિનો પામોજ્જં જાયતિ, પમુદિતસ્સ પીતિ જાયતિ, પીતિમનસ્સ કાયો પસ્સમ્ભતિ, પસ્સદ્ધકાયો સુખં વેદેતિ, સુખિનો ચિત્તં સમાધિયતિ. ઇદં તતિયં વિમુત્તાયતનં.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno na heva kho satthā dhammaṃ deseti, aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti. Api ca kho, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ karoti. Yathā yathā, āvuso, bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ karoti tathā tathā so tasmiṃ dhamme atthappaṭisaṃvedī ca hoti dhammapaṭisaṃvedī ca. Tassa atthappaṭisaṃvedino dhammapaṭisaṃvedino pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati. Idaṃ tatiyaṃ vimuttāyatanaṃ.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુનો ન હેવ ખો સત્થા ધમ્મં દેસેતિ, અઞ્ઞતરો વા ગરુટ્ઠાનિયો સબ્રહ્મચારી, નાપિ યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં વિત્થારેન પરેસં દેસેતિ, નાપિ યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં વિત્થારેન સજ્ઝાયં કરોતિ. અપિ ચ ખો, યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં ચેતસા અનુવિતક્કેતિ અનુવિચારેતિ મનસાનુપેક્ખતિ. યથા યથા , આવુસો , ભિક્ખુ યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં ચેતસા અનુવિતક્કેતિ અનુવિચારેતિ મનસાનુપેક્ખતિ તથા તથા સો તસ્મિં ધમ્મે અત્થપ્પટિસંવેદી ચ હોતિ ધમ્મપટિસંવેદી ચ. તસ્સ અત્થપ્પટિસંવેદિનો ધમ્મપટિસંવેદિનો પામોજ્જં જાયતિ, પમુદિતસ્સ પીતિ જાયતિ, પીતિમનસ્સ કાયો પસ્સમ્ભતિ, પસ્સદ્ધકાયો સુખં વેદેતિ, સુખિનો ચિત્તં સમાધિયતિ. ઇદં ચતુત્થં વિમુત્તાયતનં.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno na heva kho satthā dhammaṃ deseti, aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ karoti. Api ca kho, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati. Yathā yathā , āvuso , bhikkhu yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati tathā tathā so tasmiṃ dhamme atthappaṭisaṃvedī ca hoti dhammapaṭisaṃvedī ca. Tassa atthappaṭisaṃvedino dhammapaṭisaṃvedino pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati. Idaṃ catutthaṃ vimuttāyatanaṃ.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુનો ન હેવ ખો સત્થા ધમ્મં દેસેતિ, અઞ્ઞતરો વા ગરુટ્ઠાનિયો સબ્રહ્મચારી, નાપિ યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં વિત્થારેન પરેસં દેસેતિ, નાપિ યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં વિત્થારેન સજ્ઝાયં કરોતિ, નાપિ યથાસુતં યથાપરિયત્તં ધમ્મં ચેતસા અનુવિતક્કેતિ અનુવિચારેતિ મનસાનુપેક્ખતિ; અપિ ચ ખ્વસ્સ અઞ્ઞતરં સમાધિનિમિત્તં સુગ્ગહિતં હોતિ સુમનસિકતં સૂપધારિતં સુપ્પટિવિદ્ધં પઞ્ઞાય. યથા યથા, આવુસો, ભિક્ખુનો અઞ્ઞતરં સમાધિનિમિત્તં સુગ્ગહિતં હોતિ સુમનસિકતં સૂપધારિતં સુપ્પટિવિદ્ધં પઞ્ઞાય તથા તથા સો તસ્મિં ધમ્મે અત્થપ્પટિસંવેદી ચ હોતિ ધમ્મપ્પટિસંવેદી ચ. તસ્સ અત્થપ્પટિસંવેદિનો ધમ્મપ્પટિસંવેદિનો પામોજ્જં જાયતિ, પમુદિતસ્સ પીતિ જાયતિ, પીતિમનસ્સ કાયો પસ્સમ્ભતિ, પસ્સદ્ધકાયો સુખં વેદેતિ, સુખિનો ચિત્તં સમાધિયતિ. ઇદં પઞ્ચમં વિમુત્તાયતનં. ઇમે પઞ્ચ ધમ્મા અભિઞ્ઞેય્યા.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno na heva kho satthā dhammaṃ deseti, aññataro vā garuṭṭhāniyo sabrahmacārī, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ deseti, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena sajjhāyaṃ karoti, nāpi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ cetasā anuvitakketi anuvicāreti manasānupekkhati; api ca khvassa aññataraṃ samādhinimittaṃ suggahitaṃ hoti sumanasikataṃ sūpadhāritaṃ suppaṭividdhaṃ paññāya. Yathā yathā, āvuso, bhikkhuno aññataraṃ samādhinimittaṃ suggahitaṃ hoti sumanasikataṃ sūpadhāritaṃ suppaṭividdhaṃ paññāya tathā tathā so tasmiṃ dhamme atthappaṭisaṃvedī ca hoti dhammappaṭisaṃvedī ca. Tassa atthappaṭisaṃvedino dhammappaṭisaṃvedino pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati. Idaṃ pañcamaṃ vimuttāyatanaṃ. Ime pañca dhammā abhiññeyyā.
(ઞ) ‘‘કતમે પઞ્ચ ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા? પઞ્ચ ધમ્મક્ખન્ધા – સીલક્ખન્ધો , સમાધિક્ખન્ધો, પઞ્ઞાક્ખન્ધો, વિમુત્તિક્ખન્ધો, વિમુત્તિઞાણદસ્સનક્ખન્ધો. ઇમે પઞ્ચ ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા.
(Ña) ‘‘katame pañca dhammā sacchikātabbā? Pañca dhammakkhandhā – sīlakkhandho , samādhikkhandho, paññākkhandho, vimuttikkhandho, vimuttiñāṇadassanakkhandho. Ime pañca dhammā sacchikātabbā.
‘‘ઇતિ ઇમે પઞ્ઞાસ ધમ્મા ભૂતા તચ્છા તથા અવિતથા અનઞ્ઞથા સમ્મા તથાગતેન અભિસમ્બુદ્ધા.
‘‘Iti ime paññāsa dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
છ ધમ્મા
Cha dhammā
૩૫૬. ‘‘છ ધમ્મા બહુકારા…પે॰… છ ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા.
356. ‘‘Cha dhammā bahukārā…pe… cha dhammā sacchikātabbā.
(ક) ‘‘કતમે છ ધમ્મા બહુકારા? છ સારણીયા ધમ્મા. ઇધાવુસો, ભિક્ખુનો મેત્તં કાયકમ્મં પચ્ચુપટ્ઠિતં હોતિ સબ્રહ્મચારીસુ આવિ ચેવ રહો ચ, અયમ્પિ ધમ્મો સારણીયો પિયકરણો ગરુકરણો સઙ્ગહાય અવિવાદાય સામગ્ગિયા એકીભાવાય સંવત્તતિ.
(Ka) ‘‘katame cha dhammā bahukārā? Cha sāraṇīyā dhammā. Idhāvuso, bhikkhuno mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti sabrahmacārīsu āvi ceva raho ca, ayampi dhammo sāraṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattati.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુનો મેત્તં વચીકમ્મં…પે॰… એકીભાવાય સંવત્તતિ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno mettaṃ vacīkammaṃ…pe… ekībhāvāya saṃvattati.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુનો મેત્તં મનોકમ્મં…પે॰… એકીભાવાય સંવત્તતિ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno mettaṃ manokammaṃ…pe… ekībhāvāya saṃvattati.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ યે તે લાભા ધમ્મિકા ધમ્મલદ્ધા અન્તમસો પત્તપરિયાપન્નમત્તમ્પિ, તથારૂપેહિ લાભેહિ અપ્પટિવિભત્તભોગી હોતિ સીલવન્તેહિ સબ્રહ્મચારીહિ સાધારણભોગી, અયમ્પિ ધમ્મો સારણીયો…પે॰… એકીભાવાય સંવત્તતિ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu ye te lābhā dhammikā dhammaladdhā antamaso pattapariyāpannamattampi, tathārūpehi lābhehi appaṭivibhattabhogī hoti sīlavantehi sabrahmacārīhi sādhāraṇabhogī, ayampi dhammo sāraṇīyo…pe… ekībhāvāya saṃvattati.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ, યાનિ તાનિ સીલાનિ અખણ્ડાનિ અચ્છિદ્દાનિ અસબલાનિ અકમ્માસાનિ ભુજિસ્સાનિ વિઞ્ઞુપ્પસત્થાનિ અપરામટ્ઠાનિ સમાધિસંવત્તનિકાનિ, તથારૂપેસુ સીલેસુ સીલસામઞ્ઞગતો વિહરતિ સબ્રહ્મચારીહિ આવિ ચેવ રહો ચ, અયમ્પિ ધમ્મો સારણીયો…પે॰… એકીભાવાય સંવત્તતિ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu, yāni tāni sīlāni akhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni bhujissāni viññuppasatthāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṃvattanikāni, tathārūpesu sīlesu sīlasāmaññagato viharati sabrahmacārīhi āvi ceva raho ca, ayampi dhammo sāraṇīyo…pe… ekībhāvāya saṃvattati.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ યાયં દિટ્ઠિ અરિયા નિય્યાનિકા નિય્યાતિ તક્કરસ્સ સમ્મા દુક્ખક્ખયાય, તથારૂપાય દિટ્ઠિયા દિટ્ઠિ સામઞ્ઞગતો વિહરતિ સબ્રહ્મચારીહિ આવિ ચેવ રહો ચ, અયમ્પિ ધમ્મો સારણીયો પિયકરણો ગરુકરણો, સઙ્ગહાય અવિવાદાય સામગ્ગિયા એકીભાવાય સંવત્તતિ. ઇમે છ ધમ્મા બહુકારા.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu yāyaṃ diṭṭhi ariyā niyyānikā niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāya, tathārūpāya diṭṭhiyā diṭṭhi sāmaññagato viharati sabrahmacārīhi āvi ceva raho ca, ayampi dhammo sāraṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo, saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattati. Ime cha dhammā bahukārā.
(ખ) ‘‘કતમે છ ધમ્મા ભાવેતબ્બા? છ અનુસ્સતિટ્ઠાનાનિ – બુદ્ધાનુસ્સતિ, ધમ્માનુસ્સતિ, સઙ્ઘાનુસ્સતિ, સીલાનુસ્સતિ, ચાગાનુસ્સતિ, દેવતાનુસ્સતિ. ઇમે છ ધમ્મા ભાવેતબ્બા.
(Kha) ‘‘katame cha dhammā bhāvetabbā? Cha anussatiṭṭhānāni – buddhānussati, dhammānussati, saṅghānussati, sīlānussati, cāgānussati, devatānussati. Ime cha dhammā bhāvetabbā.
(ગ) ‘‘કતમે છ ધમ્મા પરિઞ્ઞેય્યા? છ અજ્ઝત્તિકાનિ આયતનાનિ – ચક્ખાયતનં, સોતાયતનં, ઘાનાયતનં, જિવ્હાયતનં, કાયાયતનં, મનાયતનં. ઇમે છ ધમ્મા પરિઞ્ઞેય્યા.
(Ga) ‘‘katame cha dhammā pariññeyyā? Cha ajjhattikāni āyatanāni – cakkhāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, manāyatanaṃ. Ime cha dhammā pariññeyyā.
(ઘ) ‘‘કતમે છ ધમ્મા પહાતબ્બા? છ તણ્હાકાયા – રૂપતણ્હા, સદ્દતણ્હા, ગન્ધતણ્હા, રસતણ્હા, ફોટ્ઠબ્બતણ્હા, ધમ્મતણ્હા. ઇમે છ ધમ્મા પહાતબ્બા.
(Gha) ‘‘katame cha dhammā pahātabbā? Cha taṇhākāyā – rūpataṇhā, saddataṇhā, gandhataṇhā, rasataṇhā, phoṭṭhabbataṇhā, dhammataṇhā. Ime cha dhammā pahātabbā.
(ઙ) ‘‘કતમે છ ધમ્મા હાનભાગિયા? છ અગારવા – ઇધાવુસો, ભિક્ખુ સત્થરિ અગારવો વિહરતિ અપ્પતિસ્સો. ધમ્મે…પે॰… સઙ્ઘે… સિક્ખાય… અપ્પમાદે… પટિસન્થારે અગારવો વિહરતિ અપ્પતિસ્સો. ઇમે છ ધમ્મા હાનભાગિયા.
(Ṅa) ‘‘katame cha dhammā hānabhāgiyā? Cha agāravā – idhāvuso, bhikkhu satthari agāravo viharati appatisso. Dhamme…pe… saṅghe… sikkhāya… appamāde… paṭisanthāre agāravo viharati appatisso. Ime cha dhammā hānabhāgiyā.
(ચ) ‘‘કતમે છ ધમ્મા વિસેસભાગિયા? છ ગારવા – ઇધાવુસો, ભિક્ખુ સત્થરિ સગારવો વિહરતિ સપ્પતિસ્સો ધમ્મે…પે॰… સઙ્ઘે… સિક્ખાય… અપ્પમાદે… પટિસન્થારે સગારવો વિહરતિ સપ્પતિસ્સો. ઇમે છ ધમ્મા વિસેસભાગિયા.
(Ca) ‘‘katame cha dhammā visesabhāgiyā? Cha gāravā – idhāvuso, bhikkhu satthari sagāravo viharati sappatisso dhamme…pe… saṅghe… sikkhāya… appamāde… paṭisanthāre sagāravo viharati sappatisso. Ime cha dhammā visesabhāgiyā.
(છ) ‘‘કતમે છ ધમ્મા દુપ્પટિવિજ્ઝા? છ નિસ્સરણિયા ધાતુયો – ઇધાવુસો, ભિક્ખુ એવં વદેય્ય – ‘મેત્તા હિ ખો મે, ચેતોવિમુત્તિ ભાવિતા બહુલીકતા યાનીકતા વત્થુકતા અનુટ્ઠિતા પરિચિતા સુસમારદ્ધા, અથ ચ પન મે બ્યાપાદો ચિત્તં પરિયાદાય તિટ્ઠતી’તિ. સો ‘મા હેવં’ તિસ્સ વચનીયો ‘માયસ્મા એવં અવચ, મા ભગવન્તં અબ્ભાચિક્ખિ. ન હિ સાધુ ભગવતો અબ્ભક્ખાનં, ન હિ ભગવા એવં વદેય્ય. અટ્ઠાનમેતં આવુસો અનવકાસો યં મેત્તાય ચેતોવિમુત્તિયા ભાવિતાય બહુલીકતાય યાનીકતાય વત્થુકતાય અનુટ્ઠિતાય પરિચિતાય સુસમારદ્ધાય. અથ ચ પનસ્સ બ્યાપાદો ચિત્તં પરિયાદાય ઠસ્સતીતિ, નેતં ઠાનં વિજ્જતિ. નિસ્સરણં હેતં, આવુસો, બ્યાપાદસ્સ, યદિદં મેત્તાચેતોવિમુત્તી’તિ.
(Cha) ‘‘katame cha dhammā duppaṭivijjhā? Cha nissaraṇiyā dhātuyo – idhāvuso, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘mettā hi kho me, cetovimutti bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā, atha ca pana me byāpādo cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’ti. So ‘mā hevaṃ’ tissa vacanīyo ‘māyasmā evaṃ avaca, mā bhagavantaṃ abbhācikkhi. Na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ, na hi bhagavā evaṃ vadeyya. Aṭṭhānametaṃ āvuso anavakāso yaṃ mettāya cetovimuttiyā bhāvitāya bahulīkatāya yānīkatāya vatthukatāya anuṭṭhitāya paricitāya susamāraddhāya. Atha ca panassa byāpādo cittaṃ pariyādāya ṭhassatīti, netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Nissaraṇaṃ hetaṃ, āvuso, byāpādassa, yadidaṃ mettācetovimuttī’ti.
‘‘ઇધ પનાવુસો, ભિક્ખુ એવં વદેય્ય – ‘કરુણા હિ ખો મે ચેતોવિમુત્તિ ભાવિતા બહુલીકતા યાનીકતા વત્થુકતા અનુટ્ઠિતા પરિચિતા સુસમારદ્ધા. અથ ચ પન મે વિહેસા ચિત્તં પરિયાદાય તિટ્ઠતી’તિ. સો – ‘મા હેવં’ તિસ્સ વચનીયો, ‘માયસ્મા એવં અવચ, મા ભગવન્તં અબ્ભાચિક્ખિ…પે॰… નિસ્સરણં હેતં, આવુસો, વિહેસાય, યદિદં કરુણાચેતોવિમુત્તી’તિ.
‘‘Idha panāvuso, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘karuṇā hi kho me cetovimutti bhāvitā bahulīkatā yānīkatā vatthukatā anuṭṭhitā paricitā susamāraddhā. Atha ca pana me vihesā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’ti. So – ‘mā hevaṃ’ tissa vacanīyo, ‘māyasmā evaṃ avaca, mā bhagavantaṃ abbhācikkhi…pe… nissaraṇaṃ hetaṃ, āvuso, vihesāya, yadidaṃ karuṇācetovimuttī’ti.
‘‘ઇધ પનાવુસો, ભિક્ખુ એવં વદેય્ય – ‘મુદિતા હિ ખો મે ચેતોવિમુત્તિ ભાવિતા…પે॰… અથ ચ પન મે અરતિ ચિત્તં પરિયાદાય તિટ્ઠતી’તિ. સો – ‘મા હેવં’ તિસ્સ વચનીયો ‘માયસ્મા એવં અવચ…પે॰… નિસ્સરણં હેતં, આવુસો અરતિયા, યદિદં મુદિતાચેતોવિમુત્તી’તિ.
‘‘Idha panāvuso, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘muditā hi kho me cetovimutti bhāvitā…pe… atha ca pana me arati cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’ti. So – ‘mā hevaṃ’ tissa vacanīyo ‘māyasmā evaṃ avaca…pe… nissaraṇaṃ hetaṃ, āvuso aratiyā, yadidaṃ muditācetovimuttī’ti.
‘‘ઇધ પનાવુસો, ભિક્ખુ એવં વદેય્ય – ‘ઉપેક્ખા હિ ખો મે ચેતોવિમુત્તિ ભાવિતા…પે॰… અથ ચ પન મે રાગો ચિત્તં પરિયાદાય તિટ્ઠતી’તિ. સો – ‘મા હેવં’ તિસ્સ વચનીયો ‘માયસ્મા એવં અવચ…પે॰… નિસ્સરણં હેતં, આવુસો, રાગસ્સ યદિદં ઉપેક્ખાચેતોવિમુત્તી’તિ.
‘‘Idha panāvuso, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘upekkhā hi kho me cetovimutti bhāvitā…pe… atha ca pana me rāgo cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’ti. So – ‘mā hevaṃ’ tissa vacanīyo ‘māyasmā evaṃ avaca…pe… nissaraṇaṃ hetaṃ, āvuso, rāgassa yadidaṃ upekkhācetovimuttī’ti.
‘‘ઇધ પનાવુસો, ભિક્ખુ એવં વદેય્ય – ‘અનિમિત્તા હિ ખો મે ચેતોવિમુત્તિ ભાવિતા…પે॰… અથ ચ પન મે નિમિત્તાનુસારિ વિઞ્ઞાણં હોતી’તિ. સો – ‘મા હેવં’ તિસ્સ વચનીયો ‘માયસ્મા એવં અવચ…પે॰… નિસ્સરણં હેતં, આવુસો, સબ્બનિમિત્તાનં યદિદં અનિમિત્તા ચેતોવિમુત્તી’તિ.
‘‘Idha panāvuso, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘animittā hi kho me cetovimutti bhāvitā…pe… atha ca pana me nimittānusāri viññāṇaṃ hotī’ti. So – ‘mā hevaṃ’ tissa vacanīyo ‘māyasmā evaṃ avaca…pe… nissaraṇaṃ hetaṃ, āvuso, sabbanimittānaṃ yadidaṃ animittā cetovimuttī’ti.
‘‘ઇધ પનાવુસો, ભિક્ખુ એવં વદેય્ય – ‘અસ્મીતિ ખો મે વિગતં, અયમહમસ્મીતિ ન સમનુપસ્સામિ, અથ ચ પન મે વિચિકિચ્છાકથંકથાસલ્લં ચિત્તં પરિયાદાય તિટ્ઠતી’તિ. સો – ‘મા હેવં’ તિસ્સ વચનીયો ‘માયસ્મા એવં અવચ, મા ભગવન્તં અબ્ભાચિક્ખિ, ન હિ સાધુ ભગવતો અબ્ભક્ખાનં, ન હિ ભગવા એવં વદેય્ય. અટ્ઠાનમેતં, આવુસો, અનવકાસો યં અસ્મીતિ વિગતે અયમહમસ્મીતિ અસમનુપસ્સતો. અથ ચ પનસ્સ વિચિકિચ્છાકથંકથાસલ્લં ચિત્તં પરિયાદાય ઠસ્સતિ, નેતં ઠાનં વિજ્જતિ. નિસ્સરણં હેતં, આવુસો, વિચિકિચ્છાકથંકથાસલ્લસ્સ, યદિદં અસ્મિમાનસમુગ્ઘાટો’તિ. ઇમે છ ધમ્મા દુપ્પટિવિજ્ઝા.
‘‘Idha panāvuso, bhikkhu evaṃ vadeyya – ‘asmīti kho me vigataṃ, ayamahamasmīti na samanupassāmi, atha ca pana me vicikicchākathaṃkathāsallaṃ cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’ti. So – ‘mā hevaṃ’ tissa vacanīyo ‘māyasmā evaṃ avaca, mā bhagavantaṃ abbhācikkhi, na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ, na hi bhagavā evaṃ vadeyya. Aṭṭhānametaṃ, āvuso, anavakāso yaṃ asmīti vigate ayamahamasmīti asamanupassato. Atha ca panassa vicikicchākathaṃkathāsallaṃ cittaṃ pariyādāya ṭhassati, netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Nissaraṇaṃ hetaṃ, āvuso, vicikicchākathaṃkathāsallassa, yadidaṃ asmimānasamugghāṭo’ti. Ime cha dhammā duppaṭivijjhā.
(જ) ‘‘કતમે છ ધમ્મા ઉપ્પાદેતબ્બા? છ સતતવિહારા. ઇધાવુસો, ભિક્ખુ ચક્ખુના રૂપં દિસ્વા નેવ સુમનો હોતિ ન દુમ્મનો, ઉપેક્ખકો વિહરતિ સતો સમ્પજાનો. સોતેન સદ્દં સુત્વા…પે॰… ઘાનેન ગન્ધં ઘાયિત્વા… જિવ્હાય રસં સાયિત્વા… કાયેન ફોટ્ઠબ્બં ફુસિત્વા… મનસા ધમ્મં વિઞ્ઞાય નેવ સુમનો હોતિ ન દુમ્મનો, ઉપેક્ખકો વિહરતિ સતો સમ્પજાનો. ઇમે છ ધમ્મા ઉપ્પાદેતબ્બા.
(Ja) ‘‘katame cha dhammā uppādetabbā? Cha satatavihārā. Idhāvuso, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā neva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya neva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno. Ime cha dhammā uppādetabbā.
(ઝ) ‘‘કતમે છ ધમ્મા અભિઞ્ઞેય્યા? છ અનુત્તરિયાનિ – દસ્સનાનુત્તરિયં, સવનાનુત્તરિયં, લાભાનુત્તરિયં, સિક્ખાનુત્તરિયં, પારિચરિયાનુત્તરિયં, અનુસ્સતાનુત્તરિયં. ઇમે છ ધમ્મા અભિઞ્ઞેય્યા.
(Jha) ‘‘katame cha dhammā abhiññeyyā? Cha anuttariyāni – dassanānuttariyaṃ, savanānuttariyaṃ, lābhānuttariyaṃ, sikkhānuttariyaṃ, pāricariyānuttariyaṃ, anussatānuttariyaṃ. Ime cha dhammā abhiññeyyā.
(ઞ) ‘‘કતમે છ ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા? છ અભિઞ્ઞા – ઇધાવુસો, ભિક્ખુ અનેકવિહિતં ઇદ્ધિવિધં પચ્ચનુભોતિ – એકોપિ હુત્વા બહુધા હોતિ , બહુધાપિ હુત્વા એકો હોતિ. આવિભાવં તિરોભાવં. તિરોકુટ્ટં તિરોપાકારં તિરોપબ્બતં અસજ્જમાનો ગચ્છતિ સેય્યથાપિ આકાસે . પથવિયાપિ ઉમ્મુજ્જનિમુજ્જં કરોતિ સેય્યથાપિ ઉદકે. ઉદકેપિ અભિજ્જમાને ગચ્છતિ સેય્યથાપિ પથવિયં. આકાસેપિ પલ્લઙ્કેન કમતિ સેય્યથાપિ પક્ખી સકુણો. ઇમેપિ ચન્દિમસૂરિયે એવંમહિદ્ધિકે એવંમહાનુભાવે પાણિના પરામસતિ પરિમજ્જતિ. યાવ બ્રહ્મલોકાપિ કાયેન વસં વત્તેતિ.
(Ña) ‘‘katame cha dhammā sacchikātabbā? Cha abhiññā – idhāvuso, bhikkhu anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhoti – ekopi hutvā bahudhā hoti , bahudhāpi hutvā eko hoti. Āvibhāvaṃ tirobhāvaṃ. Tirokuṭṭaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamāno gacchati seyyathāpi ākāse . Pathaviyāpi ummujjanimujjaṃ karoti seyyathāpi udake. Udakepi abhijjamāne gacchati seyyathāpi pathaviyaṃ. Ākāsepi pallaṅkena kamati seyyathāpi pakkhī sakuṇo. Imepi candimasūriye evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve pāṇinā parāmasati parimajjati. Yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vatteti.
‘‘દિબ્બાય સોતધાતુયા વિસુદ્ધાય અતિક્કન્તમાનુસિકાય ઉભો સદ્દે સુણાતિ દિબ્બે ચ માનુસે ચ, યે દૂરે સન્તિકે ચ.
‘‘Dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya ubho sadde suṇāti dibbe ca mānuse ca, ye dūre santike ca.
‘‘પરસત્તાનં પરપુગ્ગલાનં ચેતસા ચેતો પરિચ્ચ પજાનાતિ 17, સરાગં વા ચિત્તં સરાગં ચિત્તન્તિ પજાનાતિ …પે॰… અવિમુત્તં વા ચિત્તં અવિમુત્તં ચિત્તન્તિ પજાનાતિ.
‘‘Parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajānāti 18, sarāgaṃ vā cittaṃ sarāgaṃ cittanti pajānāti …pe… avimuttaṃ vā cittaṃ avimuttaṃ cittanti pajānāti.
‘‘સો અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરતિ, સેય્યથિદં એકમ્પિ જાતિં…પે॰… ઇતિ સાકારં સઉદ્દેસં અનેકવિહિતં પુબ્બેનિવાસં અનુસ્સરતિ.
‘‘So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati, seyyathidaṃ ekampi jātiṃ…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.
‘‘દિબ્બેન ચક્ખુના વિસુદ્ધેન અતિક્કન્તમાનુસકેન સત્તે પસ્સતિ ચવમાને ઉપપજ્જમાને હીને પણીતે સુવણ્ણે દુબ્બણ્ણે સુગતે દુગ્ગતે યથાકમ્મૂપગે સત્તે પજાનાતિ …પે॰…
‘‘Dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti …pe…
‘‘આસવાનં ખયા અનાસવં ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. ઇમે છ ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા.
‘‘Āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati. Ime cha dhammā sacchikātabbā.
‘‘ઇતિ ઇમે સટ્ઠિ ધમ્મા ભૂતા તચ્છા તથા અવિતથા અનઞ્ઞથા સમ્મા તથાગતેન અભિસમ્બુદ્ધા.
‘‘Iti ime saṭṭhi dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
સત્ત ધમ્મા
Satta dhammā
૩૫૭. ‘‘સત્ત ધમ્મા બહુકારા…પે॰… સત્ત ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા.
357. ‘‘Satta dhammā bahukārā…pe… satta dhammā sacchikātabbā.
(ક) ‘‘કતમે સત્ત ધમ્મા બહુકારા? સત્ત અરિયધનાનિ – સદ્ધાધનં, સીલધનં, હિરિધનં, ઓત્તપ્પધનં, સુતધનં, ચાગધનં, પઞ્ઞાધનં. ઇમે સત્ત ધમ્મા બહુકારા.
(Ka) ‘‘katame satta dhammā bahukārā? Satta ariyadhanāni – saddhādhanaṃ, sīladhanaṃ, hiridhanaṃ, ottappadhanaṃ, sutadhanaṃ, cāgadhanaṃ, paññādhanaṃ. Ime satta dhammā bahukārā.
(ખ) ‘‘કતમે સત્ત ધમ્મા ભાવેતબ્બા? સત્ત સમ્બોજ્ઝઙ્ગા – સતિસમ્બોજ્ઝઙ્ગો, ધમ્મવિચયસમ્બોજ્ઝઙ્ગો, વીરિયસમ્બોજ્ઝઙ્ગો, પીતિસમ્બોજ્ઝઙ્ગો, પસ્સદ્ધિસમ્બોજ્ઝઙ્ગો, સમાધિસમ્બોજ્ઝઙ્ગો, ઉપેક્ખાસમ્બોજ્ઝઙ્ગો . ઇમે સત્ત ધમ્મા ભાવેતબ્બા.
(Kha) ‘‘katame satta dhammā bhāvetabbā? Satta sambojjhaṅgā – satisambojjhaṅgo, dhammavicayasambojjhaṅgo, vīriyasambojjhaṅgo, pītisambojjhaṅgo, passaddhisambojjhaṅgo, samādhisambojjhaṅgo, upekkhāsambojjhaṅgo . Ime satta dhammā bhāvetabbā.
(ગ) ‘‘કતમે સત્ત ધમ્મા પરિઞ્ઞેય્યા? સત્ત વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિયો – સન્તાવુસો, સત્તા નાનત્તકાયા નાનત્તસઞ્ઞિનો, સેય્યથાપિ મનુસ્સા એકચ્ચે ચ દેવા એકચ્ચે ચ વિનિપાતિકા. અયં પઠમા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ.
(Ga) ‘‘katame satta dhammā pariññeyyā? Satta viññāṇaṭṭhitiyo – santāvuso, sattā nānattakāyā nānattasaññino, seyyathāpi manussā ekacce ca devā ekacce ca vinipātikā. Ayaṃ paṭhamā viññāṇaṭṭhiti.
‘‘સન્તાવુસો , સત્તા નાનત્તકાયા એકત્તસઞ્ઞિનો, સેય્યથાપિ દેવા બ્રહ્મકાયિકા પઠમાભિનિબ્બત્તા. અયં દુતિયા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ.
‘‘Santāvuso , sattā nānattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi devā brahmakāyikā paṭhamābhinibbattā. Ayaṃ dutiyā viññāṇaṭṭhiti.
‘‘સન્તાવુસો, સત્તા એકત્તકાયા નાનત્તસઞ્ઞિનો, સેય્યથાપિ દેવા આભસ્સરા. અયં તતિયા વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ.
‘‘Santāvuso, sattā ekattakāyā nānattasaññino, seyyathāpi devā ābhassarā. Ayaṃ tatiyā viññāṇaṭṭhiti.
‘‘સન્તાવુસો, સત્તા એકત્તકાયા એકત્તસઞ્ઞિનો, સેય્યથાપિ દેવા સુભકિણ્હા. અયં ચતુત્થી વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ.
‘‘Santāvuso, sattā ekattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi devā subhakiṇhā. Ayaṃ catutthī viññāṇaṭṭhiti.
‘‘સન્તાવુસો, સત્તા સબ્બસો રૂપસઞ્ઞાનં સમતિક્કમા…પે॰… ‘અનન્તો આકાસો’તિ આકાસાનઞ્ચાયતનૂપગા. અયં પઞ્ચમી વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ.
‘‘Santāvuso, sattā sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā…pe… ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanūpagā. Ayaṃ pañcamī viññāṇaṭṭhiti.
‘‘સન્તાવુસો, સત્તા સબ્બસો આકાસાનઞ્ચાયતનં સમતિક્કમ્મ ‘અનન્તં વિઞ્ઞાણ’ન્તિ વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનૂપગા. અયં છટ્ઠી વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ.
‘‘Santāvuso, sattā sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanūpagā. Ayaṃ chaṭṭhī viññāṇaṭṭhiti.
‘‘સન્તાવુસો, સત્તા સબ્બસો વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનં સમતિક્કમ્મ ‘નત્થિ કિઞ્ચી’તિ આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનૂપગા. અયં સત્તમી વિઞ્ઞાણટ્ઠિતિ. ઇમે સત્ત ધમ્મા પરિઞ્ઞેય્યા.
‘‘Santāvuso, sattā sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanūpagā. Ayaṃ sattamī viññāṇaṭṭhiti. Ime satta dhammā pariññeyyā.
(ઘ) ‘‘કતમે સત્ત ધમ્મા પહાતબ્બા? સત્તાનુસયા – કામરાગાનુસયો, પટિઘાનુસયો, દિટ્ઠાનુસયો, વિચિકિચ્છાનુસયો, માનાનુસયો, ભવરાગાનુસયો , અવિજ્જાનુસયો. ઇમે સત્ત ધમ્મા પહાતબ્બા.
(Gha) ‘‘katame satta dhammā pahātabbā? Sattānusayā – kāmarāgānusayo, paṭighānusayo, diṭṭhānusayo, vicikicchānusayo, mānānusayo, bhavarāgānusayo , avijjānusayo. Ime satta dhammā pahātabbā.
(ઙ) ‘‘કતમે સત્ત ધમ્મા હાનભાગિયા? સત્ત અસદ્ધમ્મા – ઇધાવુસો, ભિક્ખુ અસ્સદ્ધો હોતિ, અહિરિકો હોતિ, અનોત્તપ્પી હોતિ, અપ્પસ્સુતો હોતિ, કુસીતો હોતિ, મુટ્ઠસ્સતિ હોતિ, દુપ્પઞ્ઞો હોતિ. ઇમે સત્ત ધમ્મા હાનભાગિયા.
(Ṅa) ‘‘katame satta dhammā hānabhāgiyā? Satta asaddhammā – idhāvuso, bhikkhu assaddho hoti, ahiriko hoti, anottappī hoti, appassuto hoti, kusīto hoti, muṭṭhassati hoti, duppañño hoti. Ime satta dhammā hānabhāgiyā.
(ચ) ‘‘કતમે સત્ત ધમ્મા વિસેસભાગિયા? સત્ત સદ્ધમ્મા – ઇધાવુસો, ભિક્ખુ સદ્ધો હોતિ, હિરિમા 19 હોતિ, ઓત્તપ્પી હોતિ, બહુસ્સુતો હોતિ, આરદ્ધવીરિયો હોતિ, ઉપટ્ઠિતસ્સતિ હોતિ, પઞ્ઞવા હોતિ. ઇમે સત્ત ધમ્મા વિસેસભાગિયા.
(Ca) ‘‘katame satta dhammā visesabhāgiyā? Satta saddhammā – idhāvuso, bhikkhu saddho hoti, hirimā 20 hoti, ottappī hoti, bahussuto hoti, āraddhavīriyo hoti, upaṭṭhitassati hoti, paññavā hoti. Ime satta dhammā visesabhāgiyā.
(છ) ‘‘કતમે સત્ત ધમ્મા દુપ્પટિવિજ્ઝા? સત્ત સપ્પુરિસધમ્મા – ઇધાવુસો, ભિક્ખુ ધમ્મઞ્ઞૂ ચ હોતિ અત્થઞ્ઞૂ ચ અત્તઞ્ઞૂ ચ મત્તઞ્ઞૂ ચ કાલઞ્ઞૂ ચ પરિસઞ્ઞૂ ચ પુગ્ગલઞ્ઞૂ ચ. ઇમે સત્ત ધમ્મા દુપ્પટિવિજ્ઝા.
(Cha) ‘‘katame satta dhammā duppaṭivijjhā? Satta sappurisadhammā – idhāvuso, bhikkhu dhammaññū ca hoti atthaññū ca attaññū ca mattaññū ca kālaññū ca parisaññū ca puggalaññū ca. Ime satta dhammā duppaṭivijjhā.
(જ) ‘‘કતમે સત્ત ધમ્મા ઉપ્પાદેતબ્બા? સત્ત સઞ્ઞા – અનિચ્ચસઞ્ઞા, અનત્તસઞ્ઞા, અસુભસઞ્ઞા, આદીનવસઞ્ઞા, પહાનસઞ્ઞા, વિરાગસઞ્ઞા, નિરોધસઞ્ઞા. ઇમે સત્ત ધમ્મા ઉપ્પાદેતબ્બા.
(Ja) ‘‘katame satta dhammā uppādetabbā? Satta saññā – aniccasaññā, anattasaññā, asubhasaññā, ādīnavasaññā, pahānasaññā, virāgasaññā, nirodhasaññā. Ime satta dhammā uppādetabbā.
(ઝ) ‘‘કતમે સત્ત ધમ્મા અભિઞ્ઞેય્યા? સત્ત નિદ્દસવત્થૂનિ – ઇધાવુસો, ભિક્ખુ સિક્ખાસમાદાને તિબ્બચ્છન્દો હોતિ, આયતિઞ્ચ સિક્ખાસમાદાને અવિગતપેમો. ધમ્મનિસન્તિયા તિબ્બચ્છન્દો હોતિ, આયતિઞ્ચ ધમ્મનિસન્તિયા અવિગતપેમો. ઇચ્છાવિનયે તિબ્બચ્છન્દો હોતિ, આયતિઞ્ચ ઇચ્છાવિનયે અવિગતપેમો. પટિસલ્લાને તિબ્બચ્છન્દો હોતિ, આયતિઞ્ચ પટિસલ્લાને અવિગતપેમો. વીરિયારમ્મે તિબ્બચ્છન્દો હોતિ, આયતિઞ્ચ વીરિયારમ્મે અવિગતપેમો. સતિનેપક્કે તિબ્બચ્છન્દો હોતિ, આયતિઞ્ચ સતિનેપક્કે અવિગતપેમો. દિટ્ઠિપટિવેધે તિબ્બચ્છન્દો હોતિ, આયતિઞ્ચ દિટ્ઠિપટિવેધે અવિગતપેમો. ઇમે સત્ત ધમ્મા અભિઞ્ઞેય્યા.
(Jha) ‘‘katame satta dhammā abhiññeyyā? Satta niddasavatthūni – idhāvuso, bhikkhu sikkhāsamādāne tibbacchando hoti, āyatiñca sikkhāsamādāne avigatapemo. Dhammanisantiyā tibbacchando hoti, āyatiñca dhammanisantiyā avigatapemo. Icchāvinaye tibbacchando hoti, āyatiñca icchāvinaye avigatapemo. Paṭisallāne tibbacchando hoti, āyatiñca paṭisallāne avigatapemo. Vīriyāramme tibbacchando hoti, āyatiñca vīriyāramme avigatapemo. Satinepakke tibbacchando hoti, āyatiñca satinepakke avigatapemo. Diṭṭhipaṭivedhe tibbacchando hoti, āyatiñca diṭṭhipaṭivedhe avigatapemo. Ime satta dhammā abhiññeyyā.
(ઞ) ‘‘કતમે સત્ત ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા? સત્ત ખીણાસવબલાનિ – ઇધાવુસો, ખીણાસવસ્સ ભિક્ખુનો અનિચ્ચતો સબ્બે સઙ્ખારા યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય સુદિટ્ઠા હોન્તિ. યંપાવુસો, ખીણાસવસ્સ ભિક્ખુનો અનિચ્ચતો સબ્બે સઙ્ખારા યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય સુદિટ્ઠા હોન્તિ, ઇદમ્પિ ખીણાસવસ્સ ભિક્ખુનો બલં હોતિ, યં બલં આગમ્મ ખીણાસવો ભિક્ખુ આસવાનં ખયં પટિજાનાતિ – ‘ખીણા મે આસવા’તિ.
(Ña) ‘‘katame satta dhammā sacchikātabbā? Satta khīṇāsavabalāni – idhāvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno aniccato sabbe saṅkhārā yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā honti. Yaṃpāvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno aniccato sabbe saṅkhārā yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā honti, idampi khīṇāsavassa bhikkhuno balaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma khīṇāsavo bhikkhu āsavānaṃ khayaṃ paṭijānāti – ‘khīṇā me āsavā’ti.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ખીણાસવસ્સ ભિક્ખુનો અઙ્ગારકાસૂપમા કામા યથાભૂતં સમ્મપ્પઞ્ઞાય સુદિટ્ઠા હોન્તિ. યંપાવુસો…પે॰… ‘ખીણા મે આસવા’તિ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno aṅgārakāsūpamā kāmā yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhā honti. Yaṃpāvuso…pe… ‘khīṇā me āsavā’ti.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ખીણાસવસ્સ ભિક્ખુનો વિવેકનિન્નં ચિત્તં હોતિ વિવેકપોણં વિવેકપબ્ભારં વિવેકટ્ઠં નેક્ખમ્માભિરતં બ્યન્તીભૂતં સબ્બસો આસવટ્ઠાનિયેહિ ધમ્મેહિ. યંપાવુસો…પે॰… ‘ખીણા મે આસવા’તિ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno vivekaninnaṃ cittaṃ hoti vivekapoṇaṃ vivekapabbhāraṃ vivekaṭṭhaṃ nekkhammābhirataṃ byantībhūtaṃ sabbaso āsavaṭṭhāniyehi dhammehi. Yaṃpāvuso…pe… ‘khīṇā me āsavā’ti.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ખીણાસવસ્સ ભિક્ખુનો ચત્તારો સતિપટ્ઠાના ભાવિતા હોન્તિ સુભાવિતા . યંપાવુસો…પે॰… ‘ખીણા મે આસવા’તિ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno cattāro satipaṭṭhānā bhāvitā honti subhāvitā . Yaṃpāvuso…pe… ‘khīṇā me āsavā’ti.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ખીણાસવસ્સ ભિક્ખુનો પઞ્ચિન્દ્રિયાનિ ભાવિતાનિ હોન્તિ સુભાવિતાનિ. યંપાવુસો…પે॰… ‘ખીણા મે આસવા’તિ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno pañcindriyāni bhāvitāni honti subhāvitāni. Yaṃpāvuso…pe… ‘khīṇā me āsavā’ti.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ખીણાસવસ્સ ભિક્ખુનો સત્ત બોજ્ઝઙ્ગા ભાવિતા હોન્તિ સુભાવિતા. યંપાવુસો…પે॰… ‘ખીણા મે આસવા’તિ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno satta bojjhaṅgā bhāvitā honti subhāvitā. Yaṃpāvuso…pe… ‘khīṇā me āsavā’ti.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ખીણાસવસ્સ ભિક્ખુનો અરિયો અટ્ઠઙ્ગિકો મગ્ગો ભાવિતો હોતિ સુભાવિતો. યંપાવુસો, ખીણાસવસ્સ ભિક્ખુનો અરિયો અટ્ઠઙ્ગિકો મગ્ગો ભાવિતો હોતિ સુભાવિતો, ઇદમ્પિ ખીણાસવસ્સ ભિક્ખુનો બલં હોતિ, યં બલં આગમ્મ ખીણાસવો ભિક્ખુ આસવાનં ખયં પટિજાનાતિ – ‘ખીણા મે આસવા’તિ. ઇમે સત્ત ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvito hoti subhāvito. Yaṃpāvuso, khīṇāsavassa bhikkhuno ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvito hoti subhāvito, idampi khīṇāsavassa bhikkhuno balaṃ hoti, yaṃ balaṃ āgamma khīṇāsavo bhikkhu āsavānaṃ khayaṃ paṭijānāti – ‘khīṇā me āsavā’ti. Ime satta dhammā sacchikātabbā.
‘‘ઇતિમે સત્તતિ ધમ્મા ભૂતા તચ્છા તથા અવિતથા અનઞ્ઞથા સમ્મા તથાગતેન અભિસમ્બુદ્ધા.
‘‘Itime sattati dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
પઠમભાણવારો નિટ્ઠિતો.
Paṭhamabhāṇavāro niṭṭhito.
અટ્ઠ ધમ્મા
Aṭṭha dhammā
૩૫૮. ‘‘અટ્ઠ ધમ્મા બહુકારા…પે॰… અટ્ઠ ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા.
358. ‘‘Aṭṭha dhammā bahukārā…pe… aṭṭha dhammā sacchikātabbā.
(ક) ‘‘કતમે અટ્ઠ ધમ્મા બહુકારા? અટ્ઠ હેતૂ અટ્ઠ પચ્ચયા આદિબ્રહ્મચરિયિકાય પઞ્ઞાય અપ્પટિલદ્ધાય પટિલાભાય પટિલદ્ધાય ભિય્યોભાવાય વેપુલ્લાય ભાવનાય પારિપૂરિયા સંવત્તન્તિ. કતમે અટ્ઠ? ઇધાવુસો, ભિક્ખુ સત્થારં 21 ઉપનિસ્સાય વિહરતિ અઞ્ઞતરં વા ગરુટ્ઠાનિયં સબ્રહ્મચારિં, યત્થસ્સ તિબ્બં હિરોત્તપ્પં પચ્ચુપટ્ઠિતં હોતિ પેમઞ્ચ ગારવો ચ. અયં પઠમો હેતુ પઠમો પચ્ચયો આદિબ્રહ્મચરિયિકાય પઞ્ઞાય અપ્પટિલદ્ધાય પટિલાભાય . પટિલદ્ધાય ભિય્યોભાવાય વેપુલ્લાય ભાવનાય પારિપૂરિયા સંવત્તતિ.
(Ka) ‘‘katame aṭṭha dhammā bahukārā? Aṭṭha hetū aṭṭha paccayā ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattanti. Katame aṭṭha? Idhāvuso, bhikkhu satthāraṃ 22 upanissāya viharati aññataraṃ vā garuṭṭhāniyaṃ sabrahmacāriṃ, yatthassa tibbaṃ hirottappaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti pemañca gāravo ca. Ayaṃ paṭhamo hetu paṭhamo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya . Paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
‘‘તં ખો પન સત્થારં ઉપનિસ્સાય વિહરતિ અઞ્ઞતરં વા ગરુટ્ઠાનિયં સબ્રહ્મચારિં , યત્થસ્સ તિબ્બં હિરોત્તપ્પં પચ્ચુપટ્ઠિતં હોતિ પેમઞ્ચ ગારવો ચ. તે કાલેન કાલં ઉપસઙ્કમિત્વા પરિપુચ્છતિ પરિપઞ્હતિ – ‘ઇદં, ભન્તે, કથં? ઇમસ્સ કો અત્થો’તિ? તસ્સ તે આયસ્મન્તો અવિવટઞ્ચેવ વિવરન્તિ, અનુત્તાનીકતઞ્ચ ઉત્તાની 23 કરોન્તિ, અનેકવિહિતેસુ ચ કઙ્ખાટ્ઠાનિયેસુ ધમ્મેસુ કઙ્ખં પટિવિનોદેન્તિ. અયં દુતિયો હેતુ દુતિયો પચ્ચયો આદિબ્રહ્મચરિયિકાય પઞ્ઞાય અપ્પટિલદ્ધાય પટિલાભાય, પટિલદ્ધાય ભિય્યોભાવાય, વેપુલ્લાય ભાવનાય પારિપૂરિયા સંવત્તતિ.
‘‘Taṃ kho pana satthāraṃ upanissāya viharati aññataraṃ vā garuṭṭhāniyaṃ sabrahmacāriṃ , yatthassa tibbaṃ hirottappaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti pemañca gāravo ca. Te kālena kālaṃ upasaṅkamitvā paripucchati paripañhati – ‘idaṃ, bhante, kathaṃ? Imassa ko attho’ti? Tassa te āyasmanto avivaṭañceva vivaranti, anuttānīkatañca uttānī 24 karonti, anekavihitesu ca kaṅkhāṭṭhāniyesu dhammesu kaṅkhaṃ paṭivinodenti. Ayaṃ dutiyo hetu dutiyo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya, vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
‘‘તં ખો પન ધમ્મં સુત્વા દ્વયેન વૂપકાસેન સમ્પાદેતિ – કાયવૂપકાસેન ચ ચિત્તવૂપકાસેન ચ. અયં તતિયો હેતુ તતિયો પચ્ચયો આદિબ્રહ્મચરિયિકાય પઞ્ઞાય અપ્પટિલદ્ધાય પટિલાભાય, પટિલદ્ધાય ભિય્યોભાવાય વેપુલ્લાય ભાવનાય પારિપૂરિયા સંવત્તતિ.
‘‘Taṃ kho pana dhammaṃ sutvā dvayena vūpakāsena sampādeti – kāyavūpakāsena ca cittavūpakāsena ca. Ayaṃ tatiyo hetu tatiyo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ સીલવા હોતિ, પાતિમોક્ખસંવરસંવુતો વિહરતિ આચારગોચરસમ્પન્નો, અણુમત્તેસુ વજ્જેસુ ભયદસ્સાવી સમાદાય સિક્ખતિ સિક્ખાપદેસુ. અયં ચતુત્થો હેતુ ચતુત્થો પચ્ચયો આદિબ્રહ્મચરિયિકાય પઞ્ઞાય અપ્પટિલદ્ધાય પટિલાભાય, પટિલદ્ધાય ભિય્યોભાવાય વેપુલ્લાય ભાવનાય પારિપૂરિયા સંવત્તતિ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu sīlavā hoti, pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno, aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī samādāya sikkhati sikkhāpadesu. Ayaṃ catuttho hetu catuttho paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ બહુસ્સુતો હોતિ સુતધરો સુતસન્નિચયો. યે તે ધમ્મા આદિકલ્યાણા મજ્ઝેકલ્યાણા પરિયોસાનકલ્યાણા સાત્થા સબ્યઞ્જના કેવલપરિપુણ્ણં પરિસુદ્ધં બ્રહ્મચરિયં અભિવદન્તિ, તથારૂપાસ્સ ધમ્મા બહુસ્સુતા હોન્તિ ધાતા વચસા પરિચિતા મનસાનુપેક્ખિતા દિટ્ઠિયા સુપ્પટિવિદ્ધા. અયં પઞ્ચમો હેતુ પઞ્ચમો પચ્ચયો આદિબ્રહ્મચરિયિકાય પઞ્ઞાય અપ્પટિલદ્ધાય પટિલાભાય, પટિલદ્ધાય ભિય્યોભાવાય વેપુલ્લાય ભાવનાય પારિપૂરિયા સંવત્તતિ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu bahussuto hoti sutadharo sutasannicayo. Ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā pariyosānakalyāṇā sātthā sabyañjanā kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ abhivadanti, tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhātā vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā suppaṭividdhā. Ayaṃ pañcamo hetu pañcamo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ આરદ્ધવીરિયો વિહરતિ અકુસલાનં ધમ્માનં પહાનાય, કુસલાનં ધમ્માનં ઉપસમ્પદાય, થામવા દળ્હપરક્કમો અનિક્ખિત્તધુરો કુસલેસુ ધમ્મેસુ. અયં છટ્ઠો હેતુ છટ્ઠો પચ્ચયો આદિબ્રહ્મચરિયિકાય પઞ્ઞાય અપ્પટિલદ્ધાય પટિલાભાય, પટિલદ્ધાય ભિય્યોભાવાય વેપુલ્લાય ભાવનાય પારિપૂરિયા સંવત્તતિ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu āraddhavīriyo viharati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya, kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya, thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. Ayaṃ chaṭṭho hetu chaṭṭho paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ સતિમા હોતિ પરમેન સતિનેપક્કેન સમન્નાગતો. ચિરકતમ્પિ ચિરભાસિતમ્પિ સરિતા અનુસ્સરિતા. અયં સત્તમો હેતુ સત્તમો પચ્ચયો આદિબ્રહ્મચરિયિકાય પઞ્ઞાય અપ્પટિલદ્ધાય પટિલાભાય, પટિલદ્ધાય ભિય્યોભાવાય વેપુલ્લાય ભાવનાય પારિપૂરિયા સંવત્તતિ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu satimā hoti paramena satinepakkena samannāgato. Cirakatampi cirabhāsitampi saritā anussaritā. Ayaṃ sattamo hetu sattamo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ પઞ્ચસુ ઉપાદાનક્ખન્ધેસુ, ઉદયબ્બયાનુપસ્સી વિહરતિ – ‘ઇતિ રૂપં ઇતિ રૂપસ્સ સમુદયો ઇતિ રૂપસ્સ અત્થઙ્ગમો; ઇતિ વેદના ઇતિ વેદનાય સમુદયો ઇતિ વેદનાય અત્થઙ્ગમો; ઇતિ સઞ્ઞા ઇતિ સઞ્ઞાય સમુદયો ઇતિ સઞ્ઞાય અત્થઙ્ગમો; ઇતિ સઙ્ખારા ઇતિ સઙ્ખારાનં સમુદયો ઇતિ સઙ્ખારાનં અત્થઙ્ગમો; ઇતિ વિઞ્ઞાણં ઇતિ વિઞ્ઞાણસ્સ સમુદયો ઇતિ વિઞ્ઞાણસ્સ અત્થઙ્ગમો’તિ. અયં અટ્ઠમો હેતુ અટ્ઠમો પચ્ચયો આદિબ્રહ્મચરિયિકાય પઞ્ઞાય અપ્પટિલદ્ધાય પટિલાભાય, પટિલદ્ધાય ભિય્યોભાવાય વેપુલ્લાય ભાવનાય પારિપૂરિયા સંવત્તતિ. ઇમે અટ્ઠ ધમ્મા બહુકારા.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu pañcasu upādānakkhandhesu, udayabbayānupassī viharati – ‘iti rūpaṃ iti rūpassa samudayo iti rūpassa atthaṅgamo; iti vedanā iti vedanāya samudayo iti vedanāya atthaṅgamo; iti saññā iti saññāya samudayo iti saññāya atthaṅgamo; iti saṅkhārā iti saṅkhārānaṃ samudayo iti saṅkhārānaṃ atthaṅgamo; iti viññāṇaṃ iti viññāṇassa samudayo iti viññāṇassa atthaṅgamo’ti. Ayaṃ aṭṭhamo hetu aṭṭhamo paccayo ādibrahmacariyikāya paññāya appaṭiladdhāya paṭilābhāya, paṭiladdhāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā saṃvattati. Ime aṭṭha dhammā bahukārā.
(ખ) ‘‘કતમે અટ્ઠ ધમ્મા ભાવેતબ્બા? અરિયો અટ્ઠઙ્ગિકો મગ્ગો સેય્યથિદં – સમ્માદિટ્ઠિ, સમ્માસઙ્કપ્પો, સમ્માવાચા, સમ્માકમ્મન્તો, સમ્માઆજીવો, સમ્માવાયામો, સમ્માસતિ, સમ્માસમાધિ. ઇમે અટ્ઠ ધમ્મા ભાવેતબ્બા.
(Kha) ‘‘katame aṭṭha dhammā bhāvetabbā? Ariyo aṭṭhaṅgiko maggo seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi, sammāsaṅkappo, sammāvācā, sammākammanto, sammāājīvo, sammāvāyāmo, sammāsati, sammāsamādhi. Ime aṭṭha dhammā bhāvetabbā.
(ગ) ‘‘કતમે અટ્ઠ ધમ્મા પરિઞ્ઞેય્યા? અટ્ઠ લોકધમ્મા – લાભો ચ, અલાભો ચ, યસો ચ, અયસો ચ, નિન્દા ચ, પસંસા ચ, સુખઞ્ચ, દુક્ખઞ્ચ. ઇમે અટ્ઠ ધમ્મા પરિઞ્ઞેય્યા.
(Ga) ‘‘katame aṭṭha dhammā pariññeyyā? Aṭṭha lokadhammā – lābho ca, alābho ca, yaso ca, ayaso ca, nindā ca, pasaṃsā ca, sukhañca, dukkhañca. Ime aṭṭha dhammā pariññeyyā.
(ઘ) ‘‘કતમે અટ્ઠ ધમ્મા પહાતબ્બા? અટ્ઠ મિચ્છત્તા – મિચ્છાદિટ્ઠિ, મિચ્છાસઙ્કપ્પો, મિચ્છાવાચા, મિચ્છાકમ્મન્તો, મિચ્છાઆજીવો, મિચ્છાવાયામો, મિચ્છાસતિ, મિચ્છાસમાધિ. ઇમે અટ્ઠ ધમ્મા પહાતબ્બા.
(Gha) ‘‘katame aṭṭha dhammā pahātabbā? Aṭṭha micchattā – micchādiṭṭhi, micchāsaṅkappo, micchāvācā, micchākammanto, micchāājīvo, micchāvāyāmo, micchāsati, micchāsamādhi. Ime aṭṭha dhammā pahātabbā.
(ઙ) ‘‘કતમે અટ્ઠ ધમ્મા હાનભાગિયા? અટ્ઠ કુસીતવત્થૂનિ. ઇધાવુસો, ભિક્ખુના કમ્મં કાતબ્બં હોતિ, તસ્સ એવં હોતિ – ‘કમ્મં ખો મે કાતબ્બં ભવિસ્સતિ, કમ્મં ખો પન મે કરોન્તસ્સ કાયો કિલમિસ્સતિ, હન્દાહં નિપજ્જામી’તિ. સો નિપજ્જતિ, ન વીરિયં આરભતિ અપ્પત્તસ્સ પત્તિયા અનધિગતસ્સ અધિગમાય અસચ્છિકતસ્સ સચ્છિકિરિયાય. ઇદં પઠમં કુસીતવત્થુ.
(Ṅa) ‘‘katame aṭṭha dhammā hānabhāgiyā? Aṭṭha kusītavatthūni. Idhāvuso, bhikkhunā kammaṃ kātabbaṃ hoti, tassa evaṃ hoti – ‘kammaṃ kho me kātabbaṃ bhavissati, kammaṃ kho pana me karontassa kāyo kilamissati, handāhaṃ nipajjāmī’ti. So nipajjati, na vīriyaṃ ārabhati appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya. Idaṃ paṭhamaṃ kusītavatthu.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુના કમ્મં કતં હોતિ . તસ્સ એવં હોતિ – ‘અહં ખો કમ્મં અકાસિં, કમ્મં ખો પન મે કરોન્તસ્સ કાયો કિલન્તો, હન્દાહં નિપજ્જામી’તિ. સો નિપજ્જતિ, ન વીરિયં આરભતિ…પે॰… ઇદં દુતિયં કુસીતવત્થુ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā kammaṃ kataṃ hoti . Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho kammaṃ akāsiṃ, kammaṃ kho pana me karontassa kāyo kilanto, handāhaṃ nipajjāmī’ti. So nipajjati, na vīriyaṃ ārabhati…pe… idaṃ dutiyaṃ kusītavatthu.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુના મગ્ગો ગન્તબ્બો હોતિ. તસ્સ એવં હોતિ – ‘મગ્ગો ખો મે ગન્તબ્બો ભવિસ્સતિ, મગ્ગં ખો પન મે ગચ્છન્તસ્સ કાયો કિલમિસ્સતિ, હન્દાહં નિપજ્જામી’તિ. સો નિપજ્જતિ, ન વીરિયં આરભતિ…પે॰… ઇદં તતિયં કુસીતવત્થુ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā maggo gantabbo hoti. Tassa evaṃ hoti – ‘maggo kho me gantabbo bhavissati, maggaṃ kho pana me gacchantassa kāyo kilamissati, handāhaṃ nipajjāmī’ti. So nipajjati, na vīriyaṃ ārabhati…pe… idaṃ tatiyaṃ kusītavatthu.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુના મગ્ગો ગતો હોતિ. તસ્સ એવં હોતિ – ‘અહં ખો મગ્ગં અગમાસિં, મગ્ગં ખો પન મે ગચ્છન્તસ્સ કાયો કિલન્તો, હન્દાહં નિપજ્જામી’તિ. સો નિપજ્જતિ, ન વીરિયં આરભતિ…પે॰… ઇદં ચતુત્થં કુસીતવત્થુ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā maggo gato hoti. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho maggaṃ agamāsiṃ, maggaṃ kho pana me gacchantassa kāyo kilanto, handāhaṃ nipajjāmī’ti. So nipajjati, na vīriyaṃ ārabhati…pe… idaṃ catutthaṃ kusītavatthu.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ ગામં વા નિગમં વા પિણ્ડાય ચરન્તો ન લભતિ લૂખસ્સ વા પણીતસ્સ વા ભોજનસ્સ યાવદત્થં પારિપૂરિં. તસ્સ એવં હોતિ – ‘અહં ખો ગામં વા નિગમં વા પિણ્ડાય ચરન્તો નાલત્થં લૂખસ્સ વા પણીતસ્સ વા ભોજનસ્સ યાવદત્થં પારિપૂરિં, તસ્સ મે કાયો કિલન્તો અકમ્મઞ્ઞો, હન્દાહં નિપજ્જામી’તિ…પે॰… ઇદં પઞ્ચમં કુસીતવત્થુ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto na labhati lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto nālatthaṃ lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ, tassa me kāyo kilanto akammañño, handāhaṃ nipajjāmī’ti…pe… idaṃ pañcamaṃ kusītavatthu.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ ગામં વા નિગમં વા પિણ્ડાય ચરન્તો લભતિ લૂખસ્સ વા પણીતસ્સ વા ભોજનસ્સ યાવદત્થં પારિપૂરિં. તસ્સ એવં હોતિ – ‘અહં ખો ગામં વા નિગમં વા પિણ્ડાય ચરન્તો અલત્થં લૂખસ્સ વા પણીતસ્સ વા ભોજનસ્સ યાવદત્થં પારિપૂરિં , તસ્સ મે કાયો ગરુકો અકમ્મઞ્ઞો, માસાચિતં મઞ્ઞે, હન્દાહં નિપજ્જામી’તિ. સો નિપજ્જતિ…પે॰… ઇદં છટ્ઠં કુસીતવત્થુ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto labhati lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto alatthaṃ lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ , tassa me kāyo garuko akammañño, māsācitaṃ maññe, handāhaṃ nipajjāmī’ti. So nipajjati…pe… idaṃ chaṭṭhaṃ kusītavatthu.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુનો ઉપ્પન્નો હોતિ અપ્પમત્તકો આબાધો, તસ્સ એવં હોતિ – ‘ઉપ્પન્નો ખો મે અયં અપ્પમત્તકો આબાધો અત્થિ કપ્પો નિપજ્જિતું, હન્દાહં નિપજ્જામી’તિ. સો નિપજ્જતિ…પે॰… ઇદં સત્તમં કુસીતવત્થુ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno uppanno hoti appamattako ābādho, tassa evaṃ hoti – ‘uppanno kho me ayaṃ appamattako ābādho atthi kappo nipajjituṃ, handāhaṃ nipajjāmī’ti. So nipajjati…pe… idaṃ sattamaṃ kusītavatthu.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ ગિલાનાવુટ્ઠિતો હોતિ અચિરવુટ્ઠિતો ગેલઞ્ઞા. તસ્સ એવં હોતિ – ‘અહં ખો ગિલાનાવુટ્ઠિતો અચિરવુટ્ઠિતો ગેલઞ્ઞા. તસ્સ મે કાયો દુબ્બલો અકમ્મઞ્ઞો, હન્દાહં નિપજ્જામી’તિ. સો નિપજ્જતિ…પે॰… ઇદં અટ્ઠમં કુસીતવત્થુ. ઇમે અટ્ઠ ધમ્મા હાનભાગિયા.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu gilānāvuṭṭhito hoti aciravuṭṭhito gelaññā. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho gilānāvuṭṭhito aciravuṭṭhito gelaññā. Tassa me kāyo dubbalo akammañño, handāhaṃ nipajjāmī’ti. So nipajjati…pe… idaṃ aṭṭhamaṃ kusītavatthu. Ime aṭṭha dhammā hānabhāgiyā.
(ચ) ‘‘કતમે અટ્ઠ ધમ્મા વિસેસભાગિયા? અટ્ઠ આરમ્ભવત્થૂનિ. ઇધાવુસો, ભિક્ખુના કમ્મં કાતબ્બં હોતિ, તસ્સ એવં હોતિ – ‘કમ્મં ખો મે કાતબ્બં ભવિસ્સતિ, કમ્મં ખો પન મે કરોન્તેન ન સુકરં બુદ્ધાનં સાસનં મનસિકાતું, હન્દાહં વીરિયં આરભામિ અપ્પત્તસ્સ પત્તિયા અનધિગતસ્સ અધિગમાય અસચ્છિકતસ્સ સચ્છિકિરિયાયા’તિ. સો વીરિયં આરભતિ અપ્પત્તસ્સ પત્તિયા અનધિગતસ્સ અધિગમાય અસચ્છિકતસ્સ સચ્છિકિરિયાય. ઇદં પઠમં આરમ્ભવત્થુ.
(Ca) ‘‘katame aṭṭha dhammā visesabhāgiyā? Aṭṭha ārambhavatthūni. Idhāvuso, bhikkhunā kammaṃ kātabbaṃ hoti, tassa evaṃ hoti – ‘kammaṃ kho me kātabbaṃ bhavissati, kammaṃ kho pana me karontena na sukaraṃ buddhānaṃ sāsanaṃ manasikātuṃ, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāyā’ti. So vīriyaṃ ārabhati appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya. Idaṃ paṭhamaṃ ārambhavatthu.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુના કમ્મં કતં હોતિ. તસ્સ એવં હોતિ – ‘અહં ખો કમ્મં અકાસિં, કમ્મં ખો પનાહં કરોન્તો નાસક્ખિં બુદ્ધાનં સાસનં મનસિકાતું, હન્દાહં વીરિયં આરભામિ…પે॰… ઇદં દુતિયં આરમ્ભવત્થુ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā kammaṃ kataṃ hoti. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho kammaṃ akāsiṃ, kammaṃ kho panāhaṃ karonto nāsakkhiṃ buddhānaṃ sāsanaṃ manasikātuṃ, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi…pe… idaṃ dutiyaṃ ārambhavatthu.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુના મગ્ગો ગન્તબ્બો હોતિ. તસ્સ એવં હોતિ – ‘મગ્ગો ખો મે ગન્તબ્બો ભવિસ્સતિ, મગ્ગં ખો પન મે ગચ્છન્તેન ન સુકરં બુદ્ધાનં સાસનં મનસિકાતું, હન્દાહં વીરિયં આરભામિ…પે॰… ઇદં તતિયં આરમ્ભવત્થુ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā maggo gantabbo hoti. Tassa evaṃ hoti – ‘maggo kho me gantabbo bhavissati, maggaṃ kho pana me gacchantena na sukaraṃ buddhānaṃ sāsanaṃ manasikātuṃ, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi…pe… idaṃ tatiyaṃ ārambhavatthu.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુના મગ્ગો ગતો હોતિ. તસ્સ એવં હોતિ – ‘અહં ખો મગ્ગં અગમાસિં, મગ્ગં ખો પનાહં ગચ્છન્તો નાસક્ખિં બુદ્ધાનં સાસનં મનસિકાતું, હન્દાહં વીરિયં આરભામિ…પે॰… ઇદં ચતુત્થં આરમ્ભવત્થુ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhunā maggo gato hoti. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho maggaṃ agamāsiṃ, maggaṃ kho panāhaṃ gacchanto nāsakkhiṃ buddhānaṃ sāsanaṃ manasikātuṃ, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi…pe… idaṃ catutthaṃ ārambhavatthu.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ ગામં વા નિગમં વા પિણ્ડાય ચરન્તો ન લભતિ લૂખસ્સ વા પણીતસ્સ વા ભોજનસ્સ યાવદત્થં પારિપૂરિં. તસ્સ એવં હોતિ – ‘અહં ખો ગામં વા નિગમં વા પિણ્ડાય ચરન્તો નાલત્થં લૂખસ્સ વા પણીતસ્સ વા ભોજનસ્સ યાવદત્થં પારિપૂરિં , તસ્સ મે કાયો લહુકો કમ્મઞ્ઞો, હન્દાહં વીરિયં આરભામિ…પે॰… ઇદં પઞ્ચમં આરમ્ભવત્થુ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto na labhati lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto nālatthaṃ lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ , tassa me kāyo lahuko kammañño, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi…pe… idaṃ pañcamaṃ ārambhavatthu.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ ગામં વા નિગમં વા પિણ્ડાય ચરન્તો લભતિ લૂખસ્સ વા પણીતસ્સ વા ભોજનસ્સ યાવદત્થં પારિપૂરિં. તસ્સ એવં હોતિ – ‘અહં ખો ગામં વા નિગમં વા પિણ્ડાય ચરન્તો અલત્થં લૂખસ્સ વા પણીતસ્સ વા ભોજનસ્સ યાવદત્થં પારિપૂરિં. તસ્સ મે કાયો બલવા કમ્મઞ્ઞો, હન્દાહં વીરિયં આરભામિ…પે॰… ઇદં છટ્ઠં આરમ્ભવત્થુ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto labhati lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho gāmaṃ vā nigamaṃ vā piṇḍāya caranto alatthaṃ lūkhassa vā paṇītassa vā bhojanassa yāvadatthaṃ pāripūriṃ. Tassa me kāyo balavā kammañño, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi…pe… idaṃ chaṭṭhaṃ ārambhavatthu.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુનો ઉપ્પન્નો હોતિ અપ્પમત્તકો આબાધો. તસ્સ એવં હોતિ – ‘ઉપ્પન્નો ખો મે અયં અપ્પમત્તકો આબાધો ઠાનં ખો પનેતં વિજ્જતિ, યં મે આબાધો પવડ્ઢેય્ય, હન્દાહં વીરિયં આરભામિ…પે॰… ઇદં સત્તમં આરમ્ભવત્થુ.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhuno uppanno hoti appamattako ābādho. Tassa evaṃ hoti – ‘uppanno kho me ayaṃ appamattako ābādho ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yaṃ me ābādho pavaḍḍheyya, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi…pe… idaṃ sattamaṃ ārambhavatthu.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ ગિલાના વુટ્ઠિતો હોતિ અચિરવુટ્ઠિતો ગેલઞ્ઞા. તસ્સ એવં હોતિ – ‘અહં ખો ગિલાના વુટ્ઠિતો અચિરવુટ્ઠિતો ગેલઞ્ઞા, ઠાનં ખો પનેતં વિજ્જતિ, યં મે આબાધો પચ્ચુદાવત્તેય્ય, હન્દાહં વીરિયં આરભામિ અપ્પત્તસ્સ પત્તિયા અનધિગતસ્સ અધિગમાય અસચ્છિકતસ્સ સચ્છિકિરિયાયા’તિ. સો વીરિયં આરભતિ અપ્પત્તસ્સ પત્તિયા અનધિગતસ્સ અધિગમાય અસચ્છિકતસ્સ સચ્છિકિરિયાય. ઇદં અટ્ઠમં આરમ્ભવત્થુ. ઇમે અટ્ઠ ધમ્મા વિસેસભાગિયા.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu gilānā vuṭṭhito hoti aciravuṭṭhito gelaññā. Tassa evaṃ hoti – ‘ahaṃ kho gilānā vuṭṭhito aciravuṭṭhito gelaññā, ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yaṃ me ābādho paccudāvatteyya, handāhaṃ vīriyaṃ ārabhāmi appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāyā’ti. So vīriyaṃ ārabhati appattassa pattiyā anadhigatassa adhigamāya asacchikatassa sacchikiriyāya. Idaṃ aṭṭhamaṃ ārambhavatthu. Ime aṭṭha dhammā visesabhāgiyā.
(છ) ‘‘કતમે અટ્ઠ ધમ્મા દુપ્પટિવિજ્ઝા? અટ્ઠ અક્ખણા અસમયા બ્રહ્મચરિયવાસાય. ઇધાવુસો, તથાગતો ચ લોકે ઉપ્પન્નો હોતિ અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો, ધમ્મો ચ દેસિયતિ ઓપસમિકો પરિનિબ્બાનિકો સમ્બોધગામી સુગતપ્પવેદિતો. અયઞ્ચ પુગ્ગલો નિરયં ઉપપન્નો હોતિ. અયં પઠમો અક્ખણો અસમયો બ્રહ્મચરિયવાસાય.
(Cha) ‘‘katame aṭṭha dhammā duppaṭivijjhā? Aṭṭha akkhaṇā asamayā brahmacariyavāsāya. Idhāvuso, tathāgato ca loke uppanno hoti arahaṃ sammāsambuddho, dhammo ca desiyati opasamiko parinibbāniko sambodhagāmī sugatappavedito. Ayañca puggalo nirayaṃ upapanno hoti. Ayaṃ paṭhamo akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, તથાગતો ચ લોકે ઉપ્પન્નો હોતિ અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો, ધમ્મો ચ દેસિયતિ ઓપસમિકો પરિનિબ્બાનિકો સમ્બોધગામી સુગતપ્પવેદિતો, અયઞ્ચ પુગ્ગલો તિરચ્છાનયોનિં ઉપપન્નો હોતિ. અયં દુતિયો અક્ખણો અસમયો બ્રહ્મચરિયવાસાય.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, tathāgato ca loke uppanno hoti arahaṃ sammāsambuddho, dhammo ca desiyati opasamiko parinibbāniko sambodhagāmī sugatappavedito, ayañca puggalo tiracchānayoniṃ upapanno hoti. Ayaṃ dutiyo akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya.
‘‘પુન ચપરં…પે॰… પેત્તિવિસયં ઉપપન્નો હોતિ. અયં તતિયો અક્ખણો અસમયો બ્રહ્મચરિયવાસાય.
‘‘Puna caparaṃ…pe… pettivisayaṃ upapanno hoti. Ayaṃ tatiyo akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya.
‘‘પુન ચપરં…પે॰… અઞ્ઞતરં દીઘાયુકં દેવનિકાયં ઉપપન્નો હોતિ. અયં ચતુત્થો અક્ખણો અસમયો બ્રહ્મચરિયવાસાય.
‘‘Puna caparaṃ…pe… aññataraṃ dīghāyukaṃ devanikāyaṃ upapanno hoti. Ayaṃ catuttho akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya.
‘‘પુન ચપરં…પે॰… પચ્ચન્તિમેસુ જનપદેસુ પચ્ચાજાતો હોતિ મિલક્ખેસુ અવિઞ્ઞાતારેસુ, યત્થ નત્થિ ગતિ ભિક્ખૂનં ભિક્ખુનીનં ઉપાસકાનં ઉપાસિકાનં. અયં પઞ્ચમો અક્ખણો અસમયો બ્રહ્મચરિયવાસાય.
‘‘Puna caparaṃ…pe… paccantimesu janapadesu paccājāto hoti milakkhesu aviññātāresu, yattha natthi gati bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ. Ayaṃ pañcamo akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya.
‘‘પુન ચપરં…પે॰… અયઞ્ચ પુગ્ગલો મજ્ઝિમેસુ જનપદેસુ પચ્ચાજાતો હોતિ, સો ચ હોતિ મિચ્છાદિટ્ઠિકો વિપરીતદસ્સનો – ‘નત્થિ દિન્નં, નત્થિ યિટ્ઠં, નત્થિ હુતં, નત્થિ સુકતદુક્કટાનં કમ્માનં ફલં વિપાકો, નત્થિ અયં લોકો, નત્થિ પરો લોકો, નત્થિ માતા, નત્થિ પિતા, નત્થિ સત્તા ઓપપાતિકા, નત્થિ લોકે સમણબ્રાહ્મણા સમ્મગ્ગતા સમ્માપટિપન્ના યે ઇમઞ્ચ લોકં પરઞ્ચ લોકં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા પવેદેન્તી’તિ. અયં છટ્ઠો અક્ખણો અસમયો બ્રહ્મચરિયવાસાય.
‘‘Puna caparaṃ…pe… ayañca puggalo majjhimesu janapadesu paccājāto hoti, so ca hoti micchādiṭṭhiko viparītadassano – ‘natthi dinnaṃ, natthi yiṭṭhaṃ, natthi hutaṃ, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko, natthi ayaṃ loko, natthi paro loko, natthi mātā, natthi pitā, natthi sattā opapātikā, natthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā sammāpaṭipannā ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentī’ti. Ayaṃ chaṭṭho akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya.
‘‘પુન ચપરં…પે॰… અયઞ્ચ પુગ્ગલો મજ્ઝિમેસુ જનપદેસુ પચ્ચાજાતો હોતિ , સો ચ હોતિ દુપ્પઞ્ઞો જળો એળમૂગો, નપ્પટિબલો સુભાસિતદુબ્ભાસિતાનમત્થમઞ્ઞાતું. અયં સત્તમો અક્ખણો અસમયો બ્રહ્મચરિયવાસાય.
‘‘Puna caparaṃ…pe… ayañca puggalo majjhimesu janapadesu paccājāto hoti , so ca hoti duppañño jaḷo eḷamūgo, nappaṭibalo subhāsitadubbhāsitānamatthamaññātuṃ. Ayaṃ sattamo akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya.
‘‘પુન ચપરં…પે॰… અયઞ્ચ પુગ્ગલો મજ્ઝિમેસુ જનપદેસુ પચ્ચાજાતો હોતિ, સો ચ હોતિ પઞ્ઞવા અજળો અનેળમૂગો, પટિબલો સુભાસિતદુબ્ભાસિતાનમત્થમઞ્ઞાતું. અયં અટ્ઠમો અક્ખણો અસમયો બ્રહ્મચરિયવાસાય. ઇમે અટ્ઠ ધમ્મા દુપ્પટિવિજ્ઝા.
‘‘Puna caparaṃ…pe… ayañca puggalo majjhimesu janapadesu paccājāto hoti, so ca hoti paññavā ajaḷo aneḷamūgo, paṭibalo subhāsitadubbhāsitānamatthamaññātuṃ. Ayaṃ aṭṭhamo akkhaṇo asamayo brahmacariyavāsāya. Ime aṭṭha dhammā duppaṭivijjhā.
(જ) ‘‘કતમે અટ્ઠ ધમ્મા ઉપ્પાદેતબ્બા? અટ્ઠ મહાપુરિસવિતક્કા – અપ્પિચ્છસ્સાયં ધમ્મો, નાયં ધમ્મો મહિચ્છસ્સ. સન્તુટ્ઠસ્સાયં ધમ્મો, નાયં ધમ્મો અસન્તુટ્ઠસ્સ. પવિવિત્તસ્સાયં ધમ્મો, નાયં ધમ્મો સઙ્ગણિકારામસ્સ. આરદ્ધવીરિયસ્સાયં ધમ્મો, નાયં ધમ્મો કુસીતસ્સ. ઉપટ્ઠિતસતિસ્સાયં ધમ્મો, નાયં ધમ્મો મુટ્ઠસ્સતિસ્સ. સમાહિતસ્સાયં ધમ્મો, નાયં ધમ્મો અસમાહિતસ્સ . પઞ્ઞવતો 25 અયં ધમ્મો, નાયં ધમ્મો દુપ્પઞ્ઞસ્સ. નિપ્પપઞ્ચસ્સાયં ધમ્મો, નાયં ધમ્મો પપઞ્ચારામસ્સાતિ 26 ઇમે અટ્ઠ ધમ્મા ઉપ્પાદેતબ્બા.
(Ja) ‘‘katame aṭṭha dhammā uppādetabbā? Aṭṭha mahāpurisavitakkā – appicchassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo mahicchassa. Santuṭṭhassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo asantuṭṭhassa. Pavivittassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo saṅgaṇikārāmassa. Āraddhavīriyassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo kusītassa. Upaṭṭhitasatissāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo muṭṭhassatissa. Samāhitassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo asamāhitassa . Paññavato 27 ayaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo duppaññassa. Nippapañcassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo papañcārāmassāti 28 ime aṭṭha dhammā uppādetabbā.
(ઝ) ‘‘કતમે અટ્ઠ ધમ્મા અભિઞ્ઞેય્યા? અટ્ઠ અભિભાયતનાનિ – અજ્ઝત્તં રૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ પરિત્તાનિ સુવણ્ણદુબ્બણ્ણાનિ , ‘તાનિ અભિભુય્ય જાનામિ પસ્સામી’તિ – એવંસઞ્ઞી હોતિ. ઇદં પઠમં અભિભાયતનં.
(Jha) ‘‘katame aṭṭha dhammā abhiññeyyā? Aṭṭha abhibhāyatanāni – ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni , ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti – evaṃsaññī hoti. Idaṃ paṭhamaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘અજ્ઝત્તં રૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ અપ્પમાણાનિ સુવણ્ણદુબ્બણ્ણાનિ, ‘તાનિ અભિભુય્ય જાનામિ પસ્સામી’તિ – એવંસઞ્ઞી હોતિ. ઇદં દુતિયં અભિભાયતનં.
‘‘Ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti – evaṃsaññī hoti. Idaṃ dutiyaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘અજ્ઝત્તં અરૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ પરિત્તાનિ સુવણ્ણદુબ્બણ્ણાનિ, ‘તાનિ અભિભુય્ય જાનામિ પસ્સામી’તિ એવંસઞ્ઞી હોતિ. ઇદં તતિયં અભિભાયતનં.
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ tatiyaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘અજ્ઝત્તં અરૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ અપ્પમાણાનિ સુવણ્ણદુબ્બણ્ણાનિ, ‘તાનિ અભિભુય્ય જાનામિ પસ્સામી’તિ એવંસઞ્ઞી હોતિ. ઇદં ચતુત્થં અભિભાયતનં.
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ catutthaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘અજ્ઝત્તં અરૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ નીલાનિ નીલવણ્ણાનિ નીલનિદસ્સનાનિ નીલનિભાસાનિ. સેય્યથાપિ નામ ઉમાપુપ્ફં નીલં નીલવણ્ણં નીલનિદસ્સનં નીલનિભાસં. સેય્યથા વા પન તં વત્થં બારાણસેય્યકં ઉભતોભાગવિમટ્ઠં નીલં નીલવણ્ણં નીલનિદસ્સનં નીલનિભાસં, એવમેવ અજ્ઝત્તં અરૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ નીલાનિ નીલવણ્ણાનિ નીલનિદસ્સનાનિ નીલનિભાસાનિ, ‘તાનિ અભિભુય્ય જાનામિ પસ્સામી’તિ એવંસઞ્ઞી હોતિ. ઇદં પઞ્ચમં અભિભાયતનં.
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati nīlāni nīlavaṇṇāni nīlanidassanāni nīlanibhāsāni. Seyyathāpi nāma umāpupphaṃ nīlaṃ nīlavaṇṇaṃ nīlanidassanaṃ nīlanibhāsaṃ. Seyyathā vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ nīlaṃ nīlavaṇṇaṃ nīlanidassanaṃ nīlanibhāsaṃ, evameva ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati nīlāni nīlavaṇṇāni nīlanidassanāni nīlanibhāsāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ pañcamaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘અજ્ઝત્તં અરૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ પીતાનિ પીતવણ્ણાનિ પીતનિદસ્સનાનિ પીતનિભાસાનિ. સેય્યથાપિ નામ કણિકારપુપ્ફં પીતં પીતવણ્ણં પીતનિદસ્સનં પીતનિભાસં. સેય્યથા વા પન તં વત્થં બારાણસેય્યકં ઉભતોભાગવિમટ્ઠં પીતં પીતવણ્ણં પીતનિદસ્સનં પીતનિભાસં , એવમેવ અજ્ઝત્તં અરૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ પીતાનિ પીતવણ્ણાનિ પીતનિદસ્સનાનિ પીતનિભાસાનિ, ‘તાનિ અભિભુય્ય જાનામિ પસ્સામી’તિ એવંસઞ્ઞી હોતિ. ઇદં છટ્ઠં અભિભાયતનં.
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati pītāni pītavaṇṇāni pītanidassanāni pītanibhāsāni. Seyyathāpi nāma kaṇikārapupphaṃ pītaṃ pītavaṇṇaṃ pītanidassanaṃ pītanibhāsaṃ. Seyyathā vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ pītaṃ pītavaṇṇaṃ pītanidassanaṃ pītanibhāsaṃ , evameva ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati pītāni pītavaṇṇāni pītanidassanāni pītanibhāsāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ chaṭṭhaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘અજ્ઝત્તં અરૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ લોહિતકાનિ લોહિતકવણ્ણાનિ લોહિતકનિદસ્સનાનિ લોહિતકનિભાસાનિ. સેય્યથાપિ નામ બન્ધુજીવકપુપ્ફં લોહિતકં લોહિતકવણ્ણં લોહિતકનિદસ્સનં લોહિતકનિભાસં, સેય્યથા વા પન તં વત્થં બારાણસેય્યકં ઉભતોભાગવિમટ્ઠં લોહિતકં લોહિતકવણ્ણં લોહિતકનિદસ્સનં લોહિતકનિભાસં, એવમેવ અજ્ઝત્તં અરૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ લોહિતકાનિ લોહિતકવણ્ણાનિ લોહિતકનિદસ્સનાનિ લોહિતકનિભાસાનિ, ‘તાનિ અભિભુય્ય જાનામિ પસ્સામી’તિ એવંસઞ્ઞી હોતિ. ઇદં સત્તમં અભિભાયતનં.
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati lohitakāni lohitakavaṇṇāni lohitakanidassanāni lohitakanibhāsāni. Seyyathāpi nāma bandhujīvakapupphaṃ lohitakaṃ lohitakavaṇṇaṃ lohitakanidassanaṃ lohitakanibhāsaṃ, seyyathā vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ lohitakaṃ lohitakavaṇṇaṃ lohitakanidassanaṃ lohitakanibhāsaṃ, evameva ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati lohitakāni lohitakavaṇṇāni lohitakanidassanāni lohitakanibhāsāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ sattamaṃ abhibhāyatanaṃ.
‘‘અજ્ઝત્તં અરૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ ઓદાતાનિ ઓદાતવણ્ણાનિ ઓદાતનિદસ્સનાનિ ઓદાતનિભાસાનિ. સેય્યથાપિ નામ ઓસધિતારકા ઓદાતા ઓદાતવણ્ણા ઓદાતનિદસ્સના ઓદાતનિભાસા, સેય્યથા વા પન તં વત્થં બારાણસેય્યકં ઉભતોભાગવિમટ્ઠં ઓદાતં ઓદાતવણ્ણં ઓદાતનિદસ્સનં ઓદાતનિભાસં, એવમેવ અજ્ઝત્તં અરૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ ઓદાતાનિ ઓદાતવણ્ણાનિ ઓદાતનિદસ્સનાનિ ઓદાતનિભાસાનિ, ‘તાનિ અભિભુય્ય જાનામિ પસ્સામી’તિ એવંસઞ્ઞી હોતિ. ઇદં અટ્ઠમં અભિભાયતનં. ઇમે અટ્ઠ ધમ્મા અભિઞ્ઞેય્યા.
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati odātāni odātavaṇṇāni odātanidassanāni odātanibhāsāni. Seyyathāpi nāma osadhitārakā odātā odātavaṇṇā odātanidassanā odātanibhāsā, seyyathā vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimaṭṭhaṃ odātaṃ odātavaṇṇaṃ odātanidassanaṃ odātanibhāsaṃ, evameva ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati odātāni odātavaṇṇāni odātanidassanāni odātanibhāsāni, ‘tāni abhibhuyya jānāmi passāmī’ti evaṃsaññī hoti. Idaṃ aṭṭhamaṃ abhibhāyatanaṃ. Ime aṭṭha dhammā abhiññeyyā.
(ઞ) ‘‘કતમે અટ્ઠ ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા? અટ્ઠ વિમોક્ખા – રૂપી રૂપાનિ પસ્સતિ. અયં પઠમો વિમોક્ખો.
(Ña) ‘‘katame aṭṭha dhammā sacchikātabbā? Aṭṭha vimokkhā – rūpī rūpāni passati. Ayaṃ paṭhamo vimokkho.
‘‘અજ્ઝત્તં અરૂપસઞ્ઞી એકો બહિદ્ધા રૂપાનિ પસ્સતિ. અયં દુતિયો વિમોક્ખો.
‘‘Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati. Ayaṃ dutiyo vimokkho.
‘‘સુભન્તેવ અધિમુત્તો હોતિ. અયં તતિયો વિમોક્ખો.
‘‘Subhanteva adhimutto hoti. Ayaṃ tatiyo vimokkho.
‘‘સબ્બસો રૂપસઞ્ઞાનં સમતિક્કમા પટિઘસઞ્ઞાનં અત્થઙ્ગમા નાનત્તસઞ્ઞાનં અમનસિકારા ‘અનન્તો આકાસો’તિ આકાસાનઞ્ચાયતનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. અયં ચતુત્થો વિમોક્ખો.
‘‘Sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ catuttho vimokkho.
‘‘સબ્બસો આકાસાનઞ્ચાયતનં સમતિક્કમ્મ ‘અનન્તં વિઞ્ઞાણ’ન્તિ વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. અયં પઞ્ચમો વિમોક્ખો.
‘‘Sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ pañcamo vimokkho.
‘‘સબ્બસો વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનં સમતિક્કમ્મ ‘નત્થિ કિઞ્ચી’તિ આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. અયં છટ્ઠો વિમોક્ખો.
‘‘Sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ chaṭṭho vimokkho.
‘‘સબ્બસો આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનં સમતિક્કમ્મ નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. અયં સત્તમો વિમોક્ખો.
‘‘Sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ sattamo vimokkho.
‘‘સબ્બસો નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનં સમતિક્કમ્મ સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. અયં અટ્ઠમો વિમોક્ખો. ઇમે અટ્ઠ ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા.
‘‘Sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ aṭṭhamo vimokkho. Ime aṭṭha dhammā sacchikātabbā.
‘‘ઇતિ ઇમે અસીતિ ધમ્મા ભૂતા તચ્છા તથા અવિતથા અનઞ્ઞથા સમ્મા તથાગતેન અભિસમ્બુદ્ધા.
‘‘Iti ime asīti dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
નવ ધમ્મા
Nava dhammā
૩૫૯. ‘‘નવ ધમ્મા બહુકારા…પે॰… નવ ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા.
359. ‘‘Nava dhammā bahukārā…pe… nava dhammā sacchikātabbā.
(ક) ‘‘કતમે નવ ધમ્મા બહુકારા? નવ યોનિસોમનસિકારમૂલકા ધમ્મા, યોનિસોમનસિકરોતો પામોજ્જં જાયતિ, પમુદિતસ્સ પીતિ જાયતિ, પીતિમનસ્સ કાયો પસ્સમ્ભતિ, પસ્સદ્ધકાયો સુખં વેદેતિ, સુખિનો ચિત્તં સમાધિયતિ, સમાહિતે ચિત્તે યથાભૂતં જાનાતિ પસ્સતિ, યથાભૂતં જાનં પસ્સં નિબ્બિન્દતિ, નિબ્બિન્દં વિરજ્જતિ, વિરાગા વિમુચ્ચતિ. ઇમે નવ ધમ્મા બહુકારા.
(Ka) ‘‘katame nava dhammā bahukārā? Nava yonisomanasikāramūlakā dhammā, yonisomanasikaroto pāmojjaṃ jāyati, pamuditassa pīti jāyati, pītimanassa kāyo passambhati, passaddhakāyo sukhaṃ vedeti, sukhino cittaṃ samādhiyati, samāhite citte yathābhūtaṃ jānāti passati, yathābhūtaṃ jānaṃ passaṃ nibbindati, nibbindaṃ virajjati, virāgā vimuccati. Ime nava dhammā bahukārā.
(ખ) ‘‘કતમે નવ ધમ્મા ભાવેતબ્બા? નવ પારિસુદ્ધિપધાનિયઙ્ગાનિ – સીલવિસુદ્ધિ પારિસુદ્ધિપધાનિયઙ્ગં, ચિત્તવિસુદ્ધિ પારિસુદ્ધિપધાનિયઙ્ગં, દિટ્ઠિવિસુદ્ધિ પારિસુદ્ધિપધાનિયઙ્ગં, કઙ્ખાવિતરણવિસુદ્ધિ પારિસુદ્ધિપધાનિયઙ્ગં, મગ્ગામગ્ગઞાણદસ્સન – વિસુદ્ધિ પારિસુદ્ધિપધાનિયઙ્ગં, પટિપદાઞાણદસ્સનવિસુદ્ધિ પારિસુદ્ધિપધાનિયઙ્ગં, ઞાણદસ્સનવિસુદ્ધિ પારિસુદ્ધિપધાનિયઙ્ગં, પઞ્ઞાવિસુદ્ધિ પારિસુદ્ધિપધાનિયઙ્ગં, વિમુત્તિવિસુદ્ધિ પારિસુદ્ધિપધાનિયઙ્ગં. ઇમે નવ ધમ્મા ભાવેતબ્બા.
(Kha) ‘‘katame nava dhammā bhāvetabbā? Nava pārisuddhipadhāniyaṅgāni – sīlavisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, cittavisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, diṭṭhivisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, kaṅkhāvitaraṇavisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, maggāmaggañāṇadassana – visuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, paṭipadāñāṇadassanavisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, ñāṇadassanavisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, paññāvisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ, vimuttivisuddhi pārisuddhipadhāniyaṅgaṃ. Ime nava dhammā bhāvetabbā.
(ગ) ‘‘કતમે નવ ધમ્મા પરિઞ્ઞેય્યા? નવ સત્તાવાસા – સન્તાવુસો, સત્તા નાનત્તકાયા નાનત્તસઞ્ઞિનો, સેય્યથાપિ મનુસ્સા એકચ્ચે ચ દેવા એકચ્ચે ચ વિનિપાતિકા. અયં પઠમો સત્તાવાસો.
(Ga) ‘‘katame nava dhammā pariññeyyā? Nava sattāvāsā – santāvuso, sattā nānattakāyā nānattasaññino, seyyathāpi manussā ekacce ca devā ekacce ca vinipātikā. Ayaṃ paṭhamo sattāvāso.
‘‘સન્તાવુસો , સત્તા નાનત્તકાયા એકત્તસઞ્ઞિનો, સેય્યથાપિ દેવા બ્રહ્મકાયિકા પઠમાભિનિબ્બત્તા. અયં દુતિયો સત્તાવાસો.
‘‘Santāvuso , sattā nānattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi devā brahmakāyikā paṭhamābhinibbattā. Ayaṃ dutiyo sattāvāso.
‘‘સન્તાવુસો, સત્તા એકત્તકાયા નાનત્તસઞ્ઞિનો, સેય્યથાપિ દેવા આભસ્સરા. અયં તતિયો સત્તાવાસો.
‘‘Santāvuso, sattā ekattakāyā nānattasaññino, seyyathāpi devā ābhassarā. Ayaṃ tatiyo sattāvāso.
‘‘સન્તાવુસો, સત્તા એકત્તકાયા એકત્તસઞ્ઞિનો, સેય્યથાપિ દેવા સુભકિણ્હા. અયં ચતુત્થો સત્તાવાસો.
‘‘Santāvuso, sattā ekattakāyā ekattasaññino, seyyathāpi devā subhakiṇhā. Ayaṃ catuttho sattāvāso.
‘‘સન્તાવુસો, સત્તા અસઞ્ઞિનો અપ્પટિસંવેદિનો, સેય્યથાપિ દેવા અસઞ્ઞસત્તા. અયં પઞ્ચમો સત્તાવાસો.
‘‘Santāvuso, sattā asaññino appaṭisaṃvedino, seyyathāpi devā asaññasattā. Ayaṃ pañcamo sattāvāso.
‘‘સન્તાવુસો, સત્તા સબ્બસો રૂપસઞ્ઞાનં સમતિક્કમા પટિઘસઞ્ઞાનં અત્થઙ્ગમા નાનત્તસઞ્ઞાનં અમનસિકારા ‘અનન્તો આકાસો’તિ આકાસાનઞ્ચાયતનૂપગા. અયં છટ્ઠો સત્તાવાસો.
‘‘Santāvuso, sattā sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ‘ananto ākāso’ti ākāsānañcāyatanūpagā. Ayaṃ chaṭṭho sattāvāso.
‘‘સન્તાવુસો, સત્તા સબ્બસો આકાસાનઞ્ચાયતનં સમતિક્કમ્મ ‘અનન્તં વિઞ્ઞાણ’ન્તિ વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનૂપગા. અયં સત્તમો સત્તાવાસો.
‘‘Santāvuso, sattā sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanūpagā. Ayaṃ sattamo sattāvāso.
‘‘સન્તાવુસો, સત્તા સબ્બસો વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનં સમતિક્કમ્મ ‘નત્થિ કિઞ્ચી’તિ આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનૂપગા. અયં અટ્ઠમો સત્તાવાસો.
‘‘Santāvuso, sattā sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanūpagā. Ayaṃ aṭṭhamo sattāvāso.
‘‘સન્તાવુસો, સત્તા સબ્બસો આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનં સમતિક્કમ્મ નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનૂપગા. અયં નવમો સત્તાવાસો. ઇમે નવ ધમ્મા પરિઞ્ઞેય્યા.
‘‘Santāvuso, sattā sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanūpagā. Ayaṃ navamo sattāvāso. Ime nava dhammā pariññeyyā.
(ઘ) ‘‘કતમે નવ ધમ્મા પહાતબ્બા? નવ તણ્હામૂલકા ધમ્મા – તણ્હં પટિચ્ચ પરિયેસના, પરિયેસનં પટિચ્ચ લાભો, લાભં પટિચ્ચ વિનિચ્છયો, વિનિચ્છયં પટિચ્ચ છન્દરાગો , છન્દરાગં પટિચ્ચ અજ્ઝોસાનં, અજ્ઝોસાનં પટિચ્ચ પરિગ્ગહો, પરિગ્ગહં પટિચ્ચ મચ્છરિયં, મચ્છરિયં પટિચ્ચ આરક્ખો, આરક્ખાધિકરણં 29 દણ્ડાદાનસત્થાદાનકલહવિગ્ગહવિવાદતુવંતુવંપેસુઞ્ઞમુસાવાદા અનેકે પાપકા અકુસલા ધમ્મા સમ્ભવન્તિ. ઇમે નવ ધમ્મા પહાતબ્બા.
(Gha) ‘‘katame nava dhammā pahātabbā? Nava taṇhāmūlakā dhammā – taṇhaṃ paṭicca pariyesanā, pariyesanaṃ paṭicca lābho, lābhaṃ paṭicca vinicchayo, vinicchayaṃ paṭicca chandarāgo , chandarāgaṃ paṭicca ajjhosānaṃ, ajjhosānaṃ paṭicca pariggaho, pariggahaṃ paṭicca macchariyaṃ, macchariyaṃ paṭicca ārakkho, ārakkhādhikaraṇaṃ 30 daṇḍādānasatthādānakalahaviggahavivādatuvaṃtuvaṃpesuññamusāvādā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti. Ime nava dhammā pahātabbā.
(ઙ) ‘‘કતમે નવ ધમ્મા હાનભાગિયા? નવ આઘાતવત્થૂનિ – ‘અનત્થં મે અચરી’તિ આઘાતં બન્ધતિ, ‘અનત્થં મે ચરતી’તિ આઘાતં બન્ધતિ, ‘અનત્થં મે ચરિસ્સતી’તિ આઘાતં બન્ધતિ; ‘પિયસ્સ મે મનાપસ્સ અનત્થં અચરી’તિ આઘાતં બન્ધતિ…પે॰… ‘અનત્થં ચરતી’તિ આઘાતં બન્ધતિ…પે॰… ‘અનત્થં ચરિસ્સતી’તિ આઘાતં બન્ધતિ; ‘અપ્પિયસ્સ મે અમનાપસ્સ અત્થં અચરી’તિ આઘાતં બન્ધતિ…પે॰… ‘અત્થં ચરતી’તિ આઘાતં બન્ધતિ…પે॰… ‘અત્થં ચરિસ્સતી’તિ આઘાતં બન્ધતિ. ઇમે નવ ધમ્મા હાનભાગિયા.
(Ṅa) ‘‘katame nava dhammā hānabhāgiyā? Nava āghātavatthūni – ‘anatthaṃ me acarī’ti āghātaṃ bandhati, ‘anatthaṃ me caratī’ti āghātaṃ bandhati, ‘anatthaṃ me carissatī’ti āghātaṃ bandhati; ‘piyassa me manāpassa anatthaṃ acarī’ti āghātaṃ bandhati…pe… ‘anatthaṃ caratī’ti āghātaṃ bandhati…pe… ‘anatthaṃ carissatī’ti āghātaṃ bandhati; ‘appiyassa me amanāpassa atthaṃ acarī’ti āghātaṃ bandhati…pe… ‘atthaṃ caratī’ti āghātaṃ bandhati…pe… ‘atthaṃ carissatī’ti āghātaṃ bandhati. Ime nava dhammā hānabhāgiyā.
(ચ) ‘‘કતમે નવ ધમ્મા વિસેસભાગિયા? નવ આઘાતપટિવિનયા – ‘અનત્થં મે અચરિ, તં કુતેત્થ લબ્ભા’તિ આઘાતં પટિવિનેતિ; ‘અનત્થં મે ચરતિ, તં કુતેત્થ લબ્ભા’તિ આઘાતં પટિવિનેતિ; ‘અનત્થં મે ચરિસ્સતિ, તં કુતેત્થ લબ્ભા’તિ આઘાતં પટિવિનેતિ; ‘પિયસ્સ મે મનાપસ્સ અનત્થં અચરિ…પે॰… અનત્થં ચરતિ…પે॰… અનત્થં ચરિસ્સતિ, તં કુતેત્થ લબ્ભા’તિ આઘાતં પટિવિનેતિ; ‘અપ્પિયસ્સ મે અમનાપસ્સ અત્થં અચરિ…પે॰… અત્થં ચરતિ…પે॰… અત્થં ચરિસ્સતિ, તં કુતેત્થ લબ્ભા’તિ આઘાતં પટિવિનેતિ. ઇમે નવ ધમ્મા વિસેસભાગિયા.
(Ca) ‘‘katame nava dhammā visesabhāgiyā? Nava āghātapaṭivinayā – ‘anatthaṃ me acari, taṃ kutettha labbhā’ti āghātaṃ paṭivineti; ‘anatthaṃ me carati, taṃ kutettha labbhā’ti āghātaṃ paṭivineti; ‘anatthaṃ me carissati, taṃ kutettha labbhā’ti āghātaṃ paṭivineti; ‘piyassa me manāpassa anatthaṃ acari…pe… anatthaṃ carati…pe… anatthaṃ carissati, taṃ kutettha labbhā’ti āghātaṃ paṭivineti; ‘appiyassa me amanāpassa atthaṃ acari…pe… atthaṃ carati…pe… atthaṃ carissati, taṃ kutettha labbhā’ti āghātaṃ paṭivineti. Ime nava dhammā visesabhāgiyā.
(છ) ‘‘કતમે નવ ધમ્મા દુપ્પટિવિજ્ઝા? નવ નાનત્તા – ધાતુનાનત્તં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ ફસ્સનાનત્તં, ફસ્સનાનત્તં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ વેદનાનાનત્તં, વેદનાનાનત્તં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ સઞ્ઞાનાનત્તં, સઞ્ઞાનાનત્તં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ સઙ્કપ્પનાનત્તં, સઙ્કપ્પનાનત્તં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ છન્દનાનત્તં, છન્દનાનત્તં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ પરિળાહનાનત્તં, પરિળાહનાનત્તં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ પરિયેસનાનાનત્તં, પરિયેસનાનાનત્તં પટિચ્ચ ઉપ્પજ્જતિ લાભનાનત્તં. ઇમે નવ ધમ્મા દુપ્પટિવિજ્ઝા.
(Cha) ‘‘katame nava dhammā duppaṭivijjhā? Nava nānattā – dhātunānattaṃ paṭicca uppajjati phassanānattaṃ, phassanānattaṃ paṭicca uppajjati vedanānānattaṃ, vedanānānattaṃ paṭicca uppajjati saññānānattaṃ, saññānānattaṃ paṭicca uppajjati saṅkappanānattaṃ, saṅkappanānattaṃ paṭicca uppajjati chandanānattaṃ, chandanānattaṃ paṭicca uppajjati pariḷāhanānattaṃ, pariḷāhanānattaṃ paṭicca uppajjati pariyesanānānattaṃ, pariyesanānānattaṃ paṭicca uppajjati lābhanānattaṃ. Ime nava dhammā duppaṭivijjhā.
(જ) ‘‘કતમે નવ ધમ્મા ઉપ્પાદેતબ્બા? નવ સઞ્ઞા – અસુભસઞ્ઞા, મરણસઞ્ઞા, આહારેપટિકૂલસઞ્ઞા , સબ્બલોકેઅનભિરતિસઞ્ઞા 31, અનિચ્ચસઞ્ઞા, અનિચ્ચે દુક્ખસઞ્ઞા, દુક્ખે અનત્તસઞ્ઞા, પહાનસઞ્ઞા, વિરાગસઞ્ઞા. ઇમે નવ ધમ્મા ઉપ્પાદેતબ્બા.
(Ja) ‘‘katame nava dhammā uppādetabbā? Nava saññā – asubhasaññā, maraṇasaññā, āhārepaṭikūlasaññā , sabbalokeanabhiratisaññā 32, aniccasaññā, anicce dukkhasaññā, dukkhe anattasaññā, pahānasaññā, virāgasaññā. Ime nava dhammā uppādetabbā.
(ઝ) ‘‘કતમે નવ ધમ્મા અભિઞ્ઞેય્યા? નવ અનુપુબ્બવિહારા – ઇધાવુસો, ભિક્ખુ વિવિચ્ચેવ કામેહિ વિવિચ્ચ અકુસલેહિ ધમ્મેહિ સવિતક્કં સવિચારં વિવેકજં પીતિસુખં પઠમં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. વિતક્કવિચારાનં વૂપસમા…પે॰… દુતિયં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. પીતિયા ચ વિરાગા …પે॰… તતિયં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સુખસ્સ ચ પહાના…પે॰… ચતુત્થં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સબ્બસો રૂપસઞ્ઞાનં સમતિક્કમા…પે॰… આકાસાનઞ્ચાયતનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સબ્બસો આકાસાનઞ્ચાયતનં સમતિક્કમ્મ ‘અનન્તં વિઞ્ઞાણ’ન્તિ વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સબ્બસો વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનં સમતિક્કમ્મ ‘નત્થિ કિઞ્ચી’તિ આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સબ્બસો આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનં સમતિક્કમ્મ નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સબ્બસો નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનં સમતિક્કમ્મ સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. ઇમે નવ ધમ્મા અભિઞ્ઞેય્યા.
(Jha) ‘‘katame nava dhammā abhiññeyyā? Nava anupubbavihārā – idhāvuso, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Vitakkavicārānaṃ vūpasamā…pe… dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Pītiyā ca virāgā …pe… tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Sukhassa ca pahānā…pe… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā…pe… ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma ‘anantaṃ viññāṇa’nti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma ‘natthi kiñcī’ti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati. Sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati. Sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati. Ime nava dhammā abhiññeyyā.
(ઞ) ‘‘કતમે નવ ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા? નવ અનુપુબ્બનિરોધા – પઠમં ઝાનં સમાપન્નસ્સ કામસઞ્ઞા નિરુદ્ધા હોતિ, દુતિયં ઝાનં સમાપન્નસ્સ વિતક્કવિચારા નિરુદ્ધા હોન્તિ, તતિયં ઝાનં સમાપન્નસ્સ પીતિ નિરુદ્ધા હોતિ, ચતુત્થં ઝાનં સમાપન્નસ્સ અસ્સાસપસ્સાસ્સા નિરુદ્ધા હોન્તિ, આકાસાનઞ્ચાયતનં સમાપન્નસ્સ રૂપસઞ્ઞા નિરુદ્ધા હોતિ, વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનં સમાપન્નસ્સ આકાસાનઞ્ચાયતનસઞ્ઞા નિરુદ્ધા હોતિ, આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનં સમાપન્નસ્સ વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનસઞ્ઞા નિરુદ્ધા હોતિ, નેવસઞ્ઞાનાસઞ્ઞાયતનં સમાપન્નસ્સ આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનસઞ્ઞા નિરુદ્ધા હોતિ, સઞ્ઞાવેદયિતનિરોધં સમાપન્નસ્સ સઞ્ઞા ચ વેદના ચ નિરુદ્ધા હોન્તિ. ઇમે નવ ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા.
(Ña) ‘‘katame nava dhammā sacchikātabbā? Nava anupubbanirodhā – paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa kāmasaññā niruddhā hoti, dutiyaṃ jhānaṃ samāpannassa vitakkavicārā niruddhā honti, tatiyaṃ jhānaṃ samāpannassa pīti niruddhā hoti, catutthaṃ jhānaṃ samāpannassa assāsapassāssā niruddhā honti, ākāsānañcāyatanaṃ samāpannassa rūpasaññā niruddhā hoti, viññāṇañcāyatanaṃ samāpannassa ākāsānañcāyatanasaññā niruddhā hoti, ākiñcaññāyatanaṃ samāpannassa viññāṇañcāyatanasaññā niruddhā hoti, nevasaññānāsaññāyatanaṃ samāpannassa ākiñcaññāyatanasaññā niruddhā hoti, saññāvedayitanirodhaṃ samāpannassa saññā ca vedanā ca niruddhā honti. Ime nava dhammā sacchikātabbā.
‘‘ઇતિ ઇમે નવુતિ ધમ્મા ભૂતા તચ્છા તથા અવિતથા અનઞ્ઞથા સમ્મા તથાગતેન અભિસમ્બુદ્ધા.
‘‘Iti ime navuti dhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā.
દસ ધમ્મા
Dasa dhammā
૩૬૦. ‘‘દસ ધમ્મા બહુકારા…પે॰… દસ ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા.
360. ‘‘Dasa dhammā bahukārā…pe… dasa dhammā sacchikātabbā.
(ક) ‘‘કતમે દસ ધમ્મા બહુકારા? દસ નાથકરણાધમ્મા – ઇધાવુસો, ભિક્ખુ સીલવા હોતિ, પાતિમોક્ખસંવરસંવુતો વિહરતિ આચારગોચરસમ્પન્નો, અણુમત્તેસુ વજ્જેસુ ભયદસ્સાવી સમાદાય સિક્ખતિ સિક્ખાપદેસુ, યંપાવુસો, ભિક્ખુ સીલવા હોતિ…પે॰… સિક્ખતિ સિક્ખાપદેસુ. અયમ્પિ ધમ્મો નાથકરણો.
(Ka) ‘‘katame dasa dhammā bahukārā? Dasa nāthakaraṇādhammā – idhāvuso, bhikkhu sīlavā hoti, pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno, aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī samādāya sikkhati sikkhāpadesu, yaṃpāvuso, bhikkhu sīlavā hoti…pe… sikkhati sikkhāpadesu. Ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ બહુસ્સુતો …પે॰… દિટ્ઠિયા સુપ્પટિવિદ્ધા, યંપાવુસો, ભિક્ખુ બહુસ્સુતો…પે॰… અયમ્પિ ધમ્મો નાથકરણો.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu bahussuto …pe… diṭṭhiyā suppaṭividdhā, yaṃpāvuso, bhikkhu bahussuto…pe… ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ કલ્યાણમિત્તો હોતિ કલ્યાણસહાયો કલ્યાણસમ્પવઙ્કો. યંપાવુસો, ભિક્ખુ…પે॰… કલ્યાણસમ્પવઙ્કો. અયમ્પિ ધમ્મો નાથકરણો.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu kalyāṇamitto hoti kalyāṇasahāyo kalyāṇasampavaṅko. Yaṃpāvuso, bhikkhu…pe… kalyāṇasampavaṅko. Ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ સુવચો હોતિ સોવચસ્સકરણેહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતો, ખમો પદક્ખિણગ્ગાહી અનુસાસનિં. યંપાવુસો, ભિક્ખુ…પે॰… અનુસાસનિં. અયમ્પિ ધમ્મો નાથકરણો.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu suvaco hoti sovacassakaraṇehi dhammehi samannāgato, khamo padakkhiṇaggāhī anusāsaniṃ. Yaṃpāvuso, bhikkhu…pe… anusāsaniṃ. Ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ યાનિ તાનિ સબ્રહ્મચારીનં ઉચ્ચાવચાનિ કિંકરણીયાનિ તત્થ દક્ખો હોતિ અનલસો તત્રુપાયાય વીમંસાય સમન્નાગતો, અલં કાતું, અલં સંવિધાતું. યંપાવુસો, ભિક્ખુ…પે॰… અલં સંવિધાતું. અયમ્પિ ધમ્મો નાથકરણો.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu yāni tāni sabrahmacārīnaṃ uccāvacāni kiṃkaraṇīyāni tattha dakkho hoti analaso tatrupāyāya vīmaṃsāya samannāgato, alaṃ kātuṃ, alaṃ saṃvidhātuṃ. Yaṃpāvuso, bhikkhu…pe… alaṃ saṃvidhātuṃ. Ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ ધમ્મકામો હોતિ પિયસમુદાહારો અભિધમ્મે અભિવિનયે ઉળારપામોજ્જો. યંપાવુસો, ભિક્ખુ…પે॰… ઉળારપામોજ્જો. અયમ્પિ ધમ્મો નાથકરણો.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu dhammakāmo hoti piyasamudāhāro abhidhamme abhivinaye uḷārapāmojjo. Yaṃpāvuso, bhikkhu…pe… uḷārapāmojjo. Ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ સન્તુટ્ઠો હોતિ ઇતરીતરેહિ ચીવરપિણ્ડપાતસેનાસનગિલાનપ્પચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારેહિ. યંપાવુસો, ભિક્ખુ …પે॰… અયમ્પિ ધમ્મો નાથકરણો.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu santuṭṭho hoti itarītarehi cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānappaccayabhesajjaparikkhārehi. Yaṃpāvuso, bhikkhu …pe… ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ આરદ્ધવીરિયો વિહરતિ…પે॰… કુસલેસુ ધમ્મેસુ. યંપાવુસો, ભિક્ખુ…પે॰… અયમ્પિ ધમ્મો નાથકરણો.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu āraddhavīriyo viharati…pe… kusalesu dhammesu. Yaṃpāvuso, bhikkhu…pe… ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ સતિમા હોતિ, પરમેન સતિનેપક્કેન સમન્નાગતો, ચિરકતમ્પિ ચિરભાસિતમ્પિ સરિતા અનુસ્સરિતા. યંપાવુસો, ભિક્ખુ…પે॰… અયમ્પિ ધમ્મો નાથકરણો.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu satimā hoti, paramena satinepakkena samannāgato, cirakatampi cirabhāsitampi saritā anussaritā. Yaṃpāvuso, bhikkhu…pe… ayampi dhammo nāthakaraṇo.
‘‘પુન ચપરં, આવુસો, ભિક્ખુ પઞ્ઞવા હોતિ ઉદયત્થગામિનિયા પઞ્ઞાય સમન્નાગતો, અરિયાય નિબ્બેધિકાય સમ્મા દુક્ખક્ખયગામિનિયા. યંપાવુસો, ભિક્ખુ…પે॰… અયમ્પિ ધમ્મો નાથકરણો. ઇમે દસ ધમ્મા બહુકારા.
‘‘Puna caparaṃ, āvuso, bhikkhu paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato, ariyāya nibbedhikāya sammā dukkhakkhayagāminiyā. Yaṃpāvuso, bhikkhu…pe… ayampi dhammo nāthakaraṇo. Ime dasa dhammā bahukārā.
(ખ) ‘‘કતમે દસ ધમ્મા ભાવેતબ્બા? દસ કસિણાયતનાનિ – પથવીકસિણમેકો સઞ્જાનાતિ ઉદ્ધં અધો તિરિયં અદ્વયં અપ્પમાણં. આપોકસિણમેકો સઞ્જાનાતિ…પે॰… તેજોકસિણમેકો સઞ્જાનાતિ… વાયોકસિણમેકો સઞ્જાનાતિ… નીલકસિણમેકો સઞ્જાનાતિ… પીતકસિણમેકો સઞ્જાનાતિ… લોહિતકસિણમેકો સઞ્જાનાતિ… ઓદાતકસિણમેકો સઞ્જાનાતિ… આકાસકસિણમેકો સઞ્જાનાતિ… વિઞ્ઞાણકસિણમેકો સઞ્જાનાતિ ઉદ્ધં અધો તિરિયં અદ્વયં અપ્પમાણં . ઇમે દસ ધમ્મા ભાવેતબ્બા.
(Kha) ‘‘katame dasa dhammā bhāvetabbā? Dasa kasiṇāyatanāni – pathavīkasiṇameko sañjānāti uddhaṃ adho tiriyaṃ advayaṃ appamāṇaṃ. Āpokasiṇameko sañjānāti…pe… tejokasiṇameko sañjānāti… vāyokasiṇameko sañjānāti… nīlakasiṇameko sañjānāti… pītakasiṇameko sañjānāti… lohitakasiṇameko sañjānāti… odātakasiṇameko sañjānāti… ākāsakasiṇameko sañjānāti… viññāṇakasiṇameko sañjānāti uddhaṃ adho tiriyaṃ advayaṃ appamāṇaṃ . Ime dasa dhammā bhāvetabbā.
(ગ) ‘‘કતમે દસ ધમ્મા પરિઞ્ઞેય્યા? દસાયતનાનિ – ચક્ખાયતનં, રૂપાયતનં, સોતાયતનં, સદ્દાયતનં, ઘાનાયતનં, ગન્ધાયતનં, જિવ્હાયતનં, રસાયતનં, કાયાયતનં, ફોટ્ઠબ્બાયતનં. ઇમે દસ ધમ્મા પરિઞ્ઞેય્યા.
(Ga) ‘‘katame dasa dhammā pariññeyyā? Dasāyatanāni – cakkhāyatanaṃ, rūpāyatanaṃ, sotāyatanaṃ, saddāyatanaṃ, ghānāyatanaṃ, gandhāyatanaṃ, jivhāyatanaṃ, rasāyatanaṃ, kāyāyatanaṃ, phoṭṭhabbāyatanaṃ. Ime dasa dhammā pariññeyyā.
(ઘ) ‘‘કતમે દસ ધમ્મા પહાતબ્બા? દસ મિચ્છત્તા – મિચ્છાદિટ્ઠિ, મિચ્છાસઙ્કપ્પો, મિચ્છાવાચા, મિચ્છાકમ્મન્તો, મિચ્છાઆજીવો, મિચ્છાવાયામો, મિચ્છાસતિ, મિચ્છાસમાધિ, મિચ્છાઞાણં, મિચ્છાવિમુત્તિ. ઇમે દસ ધમ્મા પહાતબ્બા.
(Gha) ‘‘katame dasa dhammā pahātabbā? Dasa micchattā – micchādiṭṭhi, micchāsaṅkappo, micchāvācā, micchākammanto, micchāājīvo, micchāvāyāmo, micchāsati, micchāsamādhi, micchāñāṇaṃ, micchāvimutti. Ime dasa dhammā pahātabbā.
(ઙ) ‘‘કતમે દસ ધમ્મા હાનભાગિયા? દસ અકુસલકમ્મપથા – પાણાતિપાતો, અદિન્નાદાનં, કામેસુમિચ્છાચારો, મુસાવાદો, પિસુણા વાચા, ફરુસા વાચા, સમ્ફપ્પલાપો, અભિજ્ઝા, બ્યાપાદો, મિચ્છાદિટ્ઠિ. ઇમે દસ ધમ્મા હાનભાગિયા.
(Ṅa) ‘‘katame dasa dhammā hānabhāgiyā? Dasa akusalakammapathā – pāṇātipāto, adinnādānaṃ, kāmesumicchācāro, musāvādo, pisuṇā vācā, pharusā vācā, samphappalāpo, abhijjhā, byāpādo, micchādiṭṭhi. Ime dasa dhammā hānabhāgiyā.
(ચ) ‘‘કતમે દસ ધમ્મા વિસેસભાગિયા? દસ કુસલકમ્મપથા – પાણાતિપાતા વેરમણી, અદિન્નાદાના વેરમણી, કામેસુમિચ્છાચારા વેરમણી, મુસાવાદા વેરમણી, પિસુણાય વાચાય વેરમણી, ફરુસાય વાચાય વેરમણી, સમ્ફપ્પલાપા વેરમણી, અનભિજ્ઝા, અબ્યાપાદો, સમ્માદિટ્ઠિ. ઇમે દસ ધમ્મા વિસેસભાગિયા.
(Ca) ‘‘katame dasa dhammā visesabhāgiyā? Dasa kusalakammapathā – pāṇātipātā veramaṇī, adinnādānā veramaṇī, kāmesumicchācārā veramaṇī, musāvādā veramaṇī, pisuṇāya vācāya veramaṇī, pharusāya vācāya veramaṇī, samphappalāpā veramaṇī, anabhijjhā, abyāpādo, sammādiṭṭhi. Ime dasa dhammā visesabhāgiyā.
(છ) ‘‘કતમે દસ ધમ્મા દુપ્પટિવિજ્ઝા? દસ અરિયવાસા – ઇધાવુસો , ભિક્ખુ પઞ્ચઙ્ગવિપ્પહીનો હોતિ, છળઙ્ગસમન્નાગતો, એકારક્ખો, ચતુરાપસ્સેનો, પણુન્નપચ્ચેકસચ્ચો, સમવયસટ્ઠેસનો, અનાવિલસઙ્કપ્પો, પસ્સદ્ધકાયસઙ્ખારો, સુવિમુત્તચિત્તો, સુવિમુત્તપઞ્ઞો.
(Cha) ‘‘katame dasa dhammā duppaṭivijjhā? Dasa ariyavāsā – idhāvuso , bhikkhu pañcaṅgavippahīno hoti, chaḷaṅgasamannāgato, ekārakkho, caturāpasseno, paṇunnapaccekasacco, samavayasaṭṭhesano, anāvilasaṅkappo, passaddhakāyasaṅkhāro, suvimuttacitto, suvimuttapañño.
‘‘કથઞ્ચાવુસો , ભિક્ખુ પઞ્ચઙ્ગવિપ્પહીનો હોતિ? ઇધાવુસો, ભિક્ખુનો કામચ્છન્દો પહીનો હોતિ, બ્યાપાદો પહીનો હોતિ, થિનમિદ્ધં પહીનં હોતિ, ઉદ્ધચ્ચકુક્કુચ્ચં પહીનં હોતિ, વિચિકિચ્છા પહીના હોતિ. એવં ખો, આવુસો, ભિક્ખુ પઞ્ચઙ્ગવિપ્પહીનો હોતિ.
‘‘Kathañcāvuso , bhikkhu pañcaṅgavippahīno hoti? Idhāvuso, bhikkhuno kāmacchando pahīno hoti, byāpādo pahīno hoti, thinamiddhaṃ pahīnaṃ hoti, uddhaccakukkuccaṃ pahīnaṃ hoti, vicikicchā pahīnā hoti. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu pañcaṅgavippahīno hoti.
‘‘કથઞ્ચાવુસો, ભિક્ખુ છળઙ્ગસમન્નાગતો હોતિ? ઇધાવુસો, ભિક્ખુ ચક્ખુના રૂપં દિસ્વા નેવ સુમનો હોતિ ન દુમ્મનો, ઉપેક્ખકો વિહરતિ સતો સમ્પજાનો. સોતેન સદ્દં સુત્વા…પે॰… ઘાનેન ગન્ધં ઘાયિત્વા… જિવ્હાય રસં સાયિત્વા… કાયેન ફોટ્ઠબ્બં ફુસિત્વા… મનસા ધમ્મં વિઞ્ઞાય નેવ સુમનો હોતિ ન દુમ્મનો, ઉપેક્ખકો વિહરતિ સતો સમ્પજાનો. એવં ખો, આવુસો, ભિક્ખુ છળઙ્ગસમન્નાગતો હોતિ.
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu chaḷaṅgasamannāgato hoti? Idhāvuso, bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā neva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya neva sumano hoti na dummano, upekkhako viharati sato sampajāno. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu chaḷaṅgasamannāgato hoti.
‘‘કથઞ્ચાવુસો, ભિક્ખુ એકારક્ખો હોતિ? ઇધાવુસો, ભિક્ખુ સતારક્ખેન ચેતસા સમન્નાગતો હોતિ. એવં ખો, આવુસો, ભિક્ખુ એકારક્ખો હોતિ.
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu ekārakkho hoti? Idhāvuso, bhikkhu satārakkhena cetasā samannāgato hoti. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu ekārakkho hoti.
‘‘કથઞ્ચાવુસો, ભિક્ખુ ચતુરાપસ્સેનો હોતિ? ઇધાવુસો, ભિક્ખુ સઙ્ખાયેકં પટિસેવતિ, સઙ્ખાયેકં અધિવાસેતિ, સઙ્ખાયેકં પરિવજ્જેતિ, સઙ્ખાયેકં વિનોદેતિ. એવં ખો, આવુસો, ભિક્ખુ ચતુરાપસ્સેનો હોતિ.
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu caturāpasseno hoti? Idhāvuso, bhikkhu saṅkhāyekaṃ paṭisevati, saṅkhāyekaṃ adhivāseti, saṅkhāyekaṃ parivajjeti, saṅkhāyekaṃ vinodeti. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu caturāpasseno hoti.
‘‘કથઞ્ચાવુસો, ભિક્ખુ પણુન્નપચ્ચેકસચ્ચો હોતિ? ઇધાવુસો, ભિક્ખુનો યાનિ તાનિ પુથુસમણબ્રાહ્મણાનં પુથુપચ્ચેકસચ્ચાનિ, સબ્બાનિ તાનિ નુન્નાનિ હોન્તિ પણુન્નાનિ ચત્તાનિ વન્તાનિ મુત્તાનિ પહીનાનિ પટિનિસ્સટ્ઠાનિ. એવં ખો, આવુસો, ભિક્ખુ પણુન્નપચ્ચેકસચ્ચો હોતિ.
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu paṇunnapaccekasacco hoti? Idhāvuso, bhikkhuno yāni tāni puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ puthupaccekasaccāni, sabbāni tāni nunnāni honti paṇunnāni cattāni vantāni muttāni pahīnāni paṭinissaṭṭhāni. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu paṇunnapaccekasacco hoti.
‘‘કથઞ્ચાવુસો, ભિક્ખુ સમવયસટ્ઠેસનો હોતિ? ઇધાવુસો, ભિક્ખુનો કામેસના પહીના હોતિ, ભવેસના પહીના હોતિ, બ્રહ્મચરિયેસના પટિપ્પસ્સદ્ધા. એવં ખો, આવુસો, ભિક્ખુ સમવયસટ્ઠેસનો હોતિ.
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu samavayasaṭṭhesano hoti? Idhāvuso, bhikkhuno kāmesanā pahīnā hoti, bhavesanā pahīnā hoti, brahmacariyesanā paṭippassaddhā. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu samavayasaṭṭhesano hoti.
‘‘કથઞ્ચાવુસો , ભિક્ખુ અનાવિલસઙ્કપ્પા હોતિ? ઇધાવુસો, ભિક્ખુનો કામસઙ્કપ્પો પહીનો હોતિ, બ્યાપાદસઙ્કપ્પો પહીનો હોતિ, વિહિંસાસઙ્કપ્પો પહીનો હોતિ. એવં ખો, આવુસો, ભિક્ખુ અનાવિલસઙ્કપ્પો હોતિ.
‘‘Kathañcāvuso , bhikkhu anāvilasaṅkappā hoti? Idhāvuso, bhikkhuno kāmasaṅkappo pahīno hoti, byāpādasaṅkappo pahīno hoti, vihiṃsāsaṅkappo pahīno hoti. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu anāvilasaṅkappo hoti.
‘‘કથઞ્ચાવુસો, ભિક્ખુ પસ્સદ્ધકાયસઙ્ખારો હોતિ? ઇધાવુસો, ભિક્ખુ સુખસ્સ ચ પહાના દુક્ખસ્સ ચ પહાના પુબ્બેવ સોમનસ્સદોમનસ્સાનં અત્થઙ્ગમા અદુક્ખમસુખં ઉપેક્ખાસતિપારિસુદ્ધિં ચતુત્થં ઝાનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. એવં ખો, આવુસો, ભિક્ખુ પસ્સદ્ધકાયસઙ્ખારો હોતિ.
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu passaddhakāyasaṅkhāro hoti? Idhāvuso, bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu passaddhakāyasaṅkhāro hoti.
‘‘કથઞ્ચાવુસો, ભિક્ખુ સુવિમુત્તચિત્તો હોતિ? ઇધાવુસો, ભિક્ખુનો રાગા ચિત્તં વિમુત્તં હોતિ, દોસા ચિત્તં વિમુત્તં હોતિ, મોહા ચિત્તં વિમુત્તં હોતિ. એવં ખો, આવુસો, ભિક્ખુ સુવિમુત્તચિત્તો હોતિ.
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu suvimuttacitto hoti? Idhāvuso, bhikkhuno rāgā cittaṃ vimuttaṃ hoti, dosā cittaṃ vimuttaṃ hoti, mohā cittaṃ vimuttaṃ hoti. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu suvimuttacitto hoti.
‘‘કથઞ્ચાવુસો, ભિક્ખુ સુવિમુત્તપઞ્ઞો હોતિ? ઇધાવુસો, ભિક્ખુ ‘રાગો મે પહીનો ઉચ્છિન્નમૂલો તાલાવત્થુકતો અનભાવંકતો આયતિં અનુપ્પાદધમ્મો’તિ પજાનાતિ. ‘દોસો મે પહીનો…પે॰… આયતિં અનુપ્પાદધમ્મો’તિ પજાનાતિ. ‘મોહો મે પહીનો …પે॰… આયતિં અનુપ્પાદધમ્મો’તિ પજાનાતિ. એવં ખો, આવુસો, ભિક્ખુ સુવિમુત્તપઞ્ઞો હોતિ. ઇમે દસ ધમ્મા દુપ્પટિવિજ્ઝા.
‘‘Kathañcāvuso, bhikkhu suvimuttapañño hoti? Idhāvuso, bhikkhu ‘rāgo me pahīno ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṃkato āyatiṃ anuppādadhammo’ti pajānāti. ‘Doso me pahīno…pe… āyatiṃ anuppādadhammo’ti pajānāti. ‘Moho me pahīno …pe… āyatiṃ anuppādadhammo’ti pajānāti. Evaṃ kho, āvuso, bhikkhu suvimuttapañño hoti. Ime dasa dhammā duppaṭivijjhā.
(જ) ‘‘કતમે દસ ધમ્મા ઉપ્પાદેતબ્બા? દસ સઞ્ઞા – અસુભસઞ્ઞા, મરણસઞ્ઞા, આહારેપટિકૂલસઞ્ઞા, સબ્બલોકેઅનભિરતિસઞ્ઞા, અનિચ્ચસઞ્ઞા, અનિચ્ચે દુક્ખસઞ્ઞા, દુક્ખે અનત્તસઞ્ઞા, પહાનસઞ્ઞા, વિરાગસઞ્ઞા, નિરોધસઞ્ઞા. ઇમે દસ ધમ્મા ઉપ્પાદેતબ્બા.
(Ja) ‘‘katame dasa dhammā uppādetabbā? Dasa saññā – asubhasaññā, maraṇasaññā, āhārepaṭikūlasaññā, sabbalokeanabhiratisaññā, aniccasaññā, anicce dukkhasaññā, dukkhe anattasaññā, pahānasaññā, virāgasaññā, nirodhasaññā. Ime dasa dhammā uppādetabbā.
(ઝ) ‘‘કતમે દસ ધમ્મા અભિઞ્ઞેય્યા? દસ નિજ્જરવત્થૂનિ – સમ્માદિટ્ઠિસ્સ મિચ્છાદિટ્ઠિ નિજ્જિણ્ણા હોતિ. યે ચ મિચ્છાદિટ્ઠિપચ્ચયા અનેકે પાપકા અકુસલા ધમ્મા સમ્ભવન્તિ, તે ચસ્સ નિજ્જિણ્ણા હોન્તિ. સમ્માસઙ્કપ્પસ્સ મિચ્છાસઙ્કપ્પો…પે॰… સમ્માવાચસ્સ મિચ્છાવાચા… સમ્માકમ્મન્તસ્સ મિચ્છાકમ્મન્તો… સમ્માઆજીવસ્સ મિચ્છાઆજીવો… સમ્માવાયામસ્સ મિચ્છાવાયામો… સમ્માસતિસ્સ મિચ્છાસતિ… સમ્માસમાધિસ્સ મિચ્છાસમાધિ… સમ્માઞાણસ્સ મિચ્છાઞાણં નિજ્જિણ્ણં હોતિ. સમ્માવિમુત્તિસ્સ મિચ્છાવિમુત્તિ નિજ્જિણ્ણા હોતિ. યે ચ મિચ્છાવિમુત્તિપચ્ચયા અનેકે પાપકા અકુસલા ધમ્મા સમ્ભવન્તિ, તે ચસ્સ નિજ્જિણ્ણા હોન્તિ. ઇમે દસ ધમ્મા અભિઞ્ઞેય્યા.
(Jha) ‘‘katame dasa dhammā abhiññeyyā? Dasa nijjaravatthūni – sammādiṭṭhissa micchādiṭṭhi nijjiṇṇā hoti. Ye ca micchādiṭṭhipaccayā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti, te cassa nijjiṇṇā honti. Sammāsaṅkappassa micchāsaṅkappo…pe… sammāvācassa micchāvācā… sammākammantassa micchākammanto… sammāājīvassa micchāājīvo… sammāvāyāmassa micchāvāyāmo… sammāsatissa micchāsati… sammāsamādhissa micchāsamādhi… sammāñāṇassa micchāñāṇaṃ nijjiṇṇaṃ hoti. Sammāvimuttissa micchāvimutti nijjiṇṇā hoti. Ye ca micchāvimuttipaccayā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti, te cassa nijjiṇṇā honti. Ime dasa dhammā abhiññeyyā.
(ઞ) ‘‘કતમે દસ ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા? દસ અસેક્ખા ધમ્મા – અસેક્ખા સમ્માદિટ્ઠિ, અસેક્ખો સમ્માસઙ્કપ્પો, અસેક્ખા સમ્માવાચા, અસેક્ખો સમ્માકમ્મન્તો, અસેક્ખો સમ્માઆજીવો, અસેક્ખો સમ્માવાયામો, અસેક્ખા સમ્માસતિ, અસેક્ખો સમ્માસમાધિ, અસેક્ખં સમ્માઞાણં, અસેક્ખા સમ્માવિમુત્તિ. ઇમે દસ ધમ્મા સચ્છિકાતબ્બા.
(Ña) ‘‘katame dasa dhammā sacchikātabbā? Dasa asekkhā dhammā – asekkhā sammādiṭṭhi, asekkho sammāsaṅkappo, asekkhā sammāvācā, asekkho sammākammanto, asekkho sammāājīvo, asekkho sammāvāyāmo, asekkhā sammāsati, asekkho sammāsamādhi, asekkhaṃ sammāñāṇaṃ, asekkhā sammāvimutti. Ime dasa dhammā sacchikātabbā.
‘‘ઇતિ ઇમે સતધમ્મા ભૂતા તચ્છા તથા અવિતથા અનઞ્ઞથા સમ્મા તથાગતેન અભિસમ્બુદ્ધા’’તિ. ઇદમવોચાયસ્મા સારિપુત્તો. અત્તમના તે ભિક્ખૂ આયસ્મતો સારિપુત્તસ્સ ભાસિતં અભિનન્દુન્તિ.
‘‘Iti ime satadhammā bhūtā tacchā tathā avitathā anaññathā sammā tathāgatena abhisambuddhā’’ti. Idamavocāyasmā sāriputto. Attamanā te bhikkhū āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ abhinandunti.
દસુત્તરસુત્તં નિટ્ઠિતં એકાદસમં.
Dasuttarasuttaṃ niṭṭhitaṃ ekādasamaṃ.
તસ્સુદ્દાનં –
Tassuddānaṃ –
સિઙ્ગાલાટાનાટિયકં , સઙ્ગીતિ ચ દસુત્તરં;
Siṅgālāṭānāṭiyakaṃ , saṅgīti ca dasuttaraṃ;
એકાદસહિ સુત્તેહિ, પાથિકવગ્ગોતિ વુચ્ચતિ.
Ekādasahi suttehi, pāthikavaggoti vuccati.
પાથિકવગ્ગપાળિ નિટ્ઠિતા.
Pāthikavaggapāḷi niṭṭhitā.
તીહિ વગ્ગેહિ પટિમણ્ડિતો સકલો
Tīhi vaggehi paṭimaṇḍito sakalo
દીઘનિકાયો સમત્તો.
Dīghanikāyo samatto.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / દીઘ નિકાય (અટ્ઠકથા) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā) / ૧૧. દસુત્તરસુત્તવણ્ણના • 11. Dasuttarasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / દીઘનિકાય (ટીકા) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ૧૧. દસુત્તરસુત્તવણ્ણના • 11. Dasuttarasuttavaṇṇanā