| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / परिवार-अट्ठकथा • Parivāra-aṭṭhakathā |
(२) देसनागामिनियादिवण्णना
(2) Desanāgāminiyādivaṇṇanā
४७५. पञ्च देसनागामिनियोति लहुका पञ्च। छ सप्पटिकम्माति पाराजिकं ठपेत्वा अवसेसा। एकेत्थ अप्पटिकम्माति एका पाराजिकापत्ति।
475.Pañca desanāgāminiyoti lahukā pañca. Cha sappaṭikammāti pārājikaṃ ṭhapetvā avasesā. Ekettha appaṭikammāti ekā pārājikāpatti.
विनयगरुका द्वे वुत्ताति पाराजिकञ्चेव सङ्घादिसेसञ्च। कायवाचसिकानि चाति सब्बानेव सिक्खापदानि कायवाचसिकानि, मनोद्वारे पञ्ञत्तं एकसिक्खापदम्पि नत्थि। एको विकाले धञ्ञरसोति लोणसोवीरकं। अयमेव हि एको धञ्ञरसो विकाले वट्टति। एका ञत्तिचतुत्थेन सम्मुतीति भिक्खुनोवादकसम्मुति। अयमेव हि एका ञत्तिचतुत्थकम्मेन सम्मुति अनुञ्ञाता।
Vinayagarukādve vuttāti pārājikañceva saṅghādisesañca. Kāyavācasikāni cāti sabbāneva sikkhāpadāni kāyavācasikāni, manodvāre paññattaṃ ekasikkhāpadampi natthi. Eko vikāle dhaññarasoti loṇasovīrakaṃ. Ayameva hi eko dhaññaraso vikāle vaṭṭati. Ekā ñatticatutthena sammutīti bhikkhunovādakasammuti. Ayameva hi ekā ñatticatutthakammena sammuti anuññātā.
पाराजिका कायिका द्वेति भिक्खूनं मेथुनपाराजिकं भिक्खुनीनञ्च कायसंसग्गपाराजिकं। द्वे संवासभूमियोति अत्तना वा अत्तानं समानसंवासकं करोति, समग्गो वा सङ्घो उक्खित्तं ओसारेति। कुरुन्दियं पन ‘‘समानसंवासकभूमि च नानासंवासकभूमि चा’’ति एवं द्वे संवासभूमियो वुत्ता। द्विन्नं रत्तिच्छेदोति पारिवासिकस्स च मानत्तचारिकस्स च पञ्ञत्ता। द्वङ्गुला दुवेति द्वे द्वङ्गुलपञ्ञत्तियो, ‘‘द्वङ्गुलपब्बपरमं आदातब्ब’’न्ति अयमेका, ‘‘द्वङ्गुलं वा द्वेमासं वा’’ति अयमेका।
Pārājikā kāyikā dveti bhikkhūnaṃ methunapārājikaṃ bhikkhunīnañca kāyasaṃsaggapārājikaṃ. Dve saṃvāsabhūmiyoti attanā vā attānaṃ samānasaṃvāsakaṃ karoti, samaggo vā saṅgho ukkhittaṃ osāreti. Kurundiyaṃ pana ‘‘samānasaṃvāsakabhūmi ca nānāsaṃvāsakabhūmi cā’’ti evaṃ dve saṃvāsabhūmiyo vuttā. Dvinnaṃ ratticchedoti pārivāsikassa ca mānattacārikassa ca paññattā. Dvaṅgulā duveti dve dvaṅgulapaññattiyo, ‘‘dvaṅgulapabbaparamaṃ ādātabba’’nti ayamekā, ‘‘dvaṅgulaṃ vā dvemāsaṃ vā’’ti ayamekā.
द्वे अत्तानं वधित्वानाति भिक्खुनी अत्तानं वधित्वा द्वे आपत्तियो आपज्जति; वधति रोदति, आपत्ति पाचित्तियस्स; वधति न रोदति, आपत्ति दुक्कटस्स। द्वीहि सङ्घो भिज्जतीति कम्मेन च सलाकग्गाहेन च। द्वेत्थ पठमापत्तिकाति एत्थ सकलेपि विनये द्वे पठमापत्तिका उभिन्नं पञ्ञत्तिवसेन। इतरथा पन नव भिक्खूनं नव भिक्खुनीनन्ति अट्ठारस होन्ति। ञत्तिया करणा दुवेति द्वे ञत्तिकिच्चानि – कम्मञ्च कम्मपादका च। नवसु ठानेसु कम्मं होति, द्वीसु कम्मपादभावेन तिट्ठति।
Dve attānaṃ vadhitvānāti bhikkhunī attānaṃ vadhitvā dve āpattiyo āpajjati; vadhati rodati, āpatti pācittiyassa; vadhati na rodati, āpatti dukkaṭassa. Dvīhi saṅgho bhijjatīti kammena ca salākaggāhena ca. Dvetthapaṭhamāpattikāti ettha sakalepi vinaye dve paṭhamāpattikā ubhinnaṃ paññattivasena. Itarathā pana nava bhikkhūnaṃ nava bhikkhunīnanti aṭṭhārasa honti. Ñattiyā karaṇā duveti dve ñattikiccāni – kammañca kammapādakā ca. Navasu ṭhānesu kammaṃ hoti, dvīsu kammapādabhāvena tiṭṭhati.
पाणातिपाते तिस्सोति ‘‘अनोदिस्स ओपातं खणति, सचे मनुस्सो मरति, पाराजिकं; यक्खपेतानं मरणे थुल्लच्चयं; तिरच्छानगतस्स मरणे पाचित्तिय’’न्ति इमा तिस्सो होन्ति। वाचा पाराजिका तयोति वज्जपटिच्छादिकाय उक्खित्तानुवत्तिकाय अट्ठवत्थुकायाति। कुरुन्दियं पन ‘‘आणत्तिया अदिन्नादाने, मनुस्समरणे, उत्तरिमनुस्सधम्मउल्लपने चा’’ति एवं तयो वुत्ता। ओभासना तयोति वच्चमग्गं पस्सावमग्गं आदिस्स वण्णावण्णभासने सङ्घादिसेसो, वच्चमग्गं पस्सावमग्गं ठपेत्वा अधक्खकं उब्भजाणुमण्डलं आदिस्स वण्णावण्णभणने थुल्लच्चयं, उब्भक्खकं अधोजाणुमण्डलं आदिस्स वण्णावण्णभणने दुक्कटं। सञ्चरित्तेन वा तयोति पटिग्गण्हाति वीमंसति पच्चाहरति , आपत्ति सङ्घादिसेसस्स; पटिग्गण्हाति वीमंसति न पच्चाहरति, आपत्ति थुल्लच्चयस्स; पटिग्गण्हाति न वीमंसति न पच्चाहरति, आपत्ति दुक्कटस्साति इमे सञ्चरित्तेन कारणभूतेन तयो आपत्तिक्खन्धा होन्ति।
Pāṇātipāte tissoti ‘‘anodissa opātaṃ khaṇati, sace manusso marati, pārājikaṃ; yakkhapetānaṃ maraṇe thullaccayaṃ; tiracchānagatassa maraṇe pācittiya’’nti imā tisso honti. Vācā pārājikā tayoti vajjapaṭicchādikāya ukkhittānuvattikāya aṭṭhavatthukāyāti. Kurundiyaṃ pana ‘‘āṇattiyā adinnādāne, manussamaraṇe, uttarimanussadhammaullapane cā’’ti evaṃ tayo vuttā. Obhāsanā tayoti vaccamaggaṃ passāvamaggaṃ ādissa vaṇṇāvaṇṇabhāsane saṅghādiseso, vaccamaggaṃ passāvamaggaṃ ṭhapetvā adhakkhakaṃ ubbhajāṇumaṇḍalaṃ ādissa vaṇṇāvaṇṇabhaṇane thullaccayaṃ, ubbhakkhakaṃ adhojāṇumaṇḍalaṃ ādissa vaṇṇāvaṇṇabhaṇane dukkaṭaṃ. Sañcarittena vā tayoti paṭiggaṇhāti vīmaṃsati paccāharati , āpatti saṅghādisesassa; paṭiggaṇhāti vīmaṃsati na paccāharati, āpatti thullaccayassa; paṭiggaṇhāti na vīmaṃsati na paccāharati, āpatti dukkaṭassāti ime sañcarittena kāraṇabhūtena tayo āpattikkhandhā honti.
तयो पुग्गला न उपसम्पादेतब्बाति अद्धानहीनो अङ्गहीनो वत्थुविपन्नो च तेसं नानाकरणं वुत्तमेव। अपिचेत्थ यो पत्तचीवरेन अपरिपूरो, परिपूरो च न याचति, इमेपि अङ्गहीनेनेव सङ्गहिता। मातुघातकादयो च करणदुक्कटका पण्डकउभतोब्यञ्जनकतिरच्छानगतसङ्खातेन वत्थुविपन्नेनेव सङ्गहिताति वेदितब्बा। एस नयो कुरुन्दियं वुत्तो। तयो कम्मानं सङ्गहाति ञत्तिकप्पना, विप्पकतपच्चत्तं, अतीतकरणन्ति। तत्थ ‘‘ददेय्य करेय्या’’तिआदिभेदा ञत्तिकप्पना; ‘‘देति करोती’’तिआदिभेदं विप्पकतपच्चत्तं; ‘‘दिन्नं कत’’न्तिआदिभेदं अतीतकरणं नामाति इमेहि तीहि कम्मानि सङ्गय्हन्ति। अपरेहिपि तीहि कम्मानि सङ्गय्हन्ति – वत्थुना, ञत्तिया, अनुस्सावनायाति। वत्थुसम्पन्नञ्हि ञत्तिसम्पन्नं अनुस्सावनसम्पन्नञ्च कम्मं नाम होति, तेन वुत्तं ‘‘तयो कम्मानं सङ्गहा’’ति। नासितका तयो नाम मेत्तियं भिक्खुनिं नासेथ, दूसको नासेतब्बो, दसहङ्गेहि समन्नागतो सामणेरो नासेतब्बो, कण्टकं समणुद्देसं नासेथाति एवं लिङ्गसंवासदण्डकम्मनासनावसेन तयो नासितका वेदितब्बा। तिण्णन्नं एकवाचिकाति ‘‘अनुजानामि भिक्खवे द्वे तयो एकानुस्सावने कातु’’न्ति वचनतो तिण्णं जनानं एकुपज्झायेन नानाचरियेन एकानुस्सावना वट्टति।
Tayo puggalā na upasampādetabbāti addhānahīno aṅgahīno vatthuvipanno ca tesaṃ nānākaraṇaṃ vuttameva. Apicettha yo pattacīvarena aparipūro, paripūro ca na yācati, imepi aṅgahīneneva saṅgahitā. Mātughātakādayo ca karaṇadukkaṭakā paṇḍakaubhatobyañjanakatiracchānagatasaṅkhātena vatthuvipanneneva saṅgahitāti veditabbā. Esa nayo kurundiyaṃ vutto. Tayo kammānaṃ saṅgahāti ñattikappanā, vippakatapaccattaṃ, atītakaraṇanti. Tattha ‘‘dadeyya kareyyā’’tiādibhedā ñattikappanā; ‘‘deti karotī’’tiādibhedaṃ vippakatapaccattaṃ; ‘‘dinnaṃ kata’’ntiādibhedaṃ atītakaraṇaṃ nāmāti imehi tīhi kammāni saṅgayhanti. Aparehipi tīhi kammāni saṅgayhanti – vatthunā, ñattiyā, anussāvanāyāti. Vatthusampannañhi ñattisampannaṃ anussāvanasampannañca kammaṃ nāma hoti, tena vuttaṃ ‘‘tayo kammānaṃ saṅgahā’’ti. Nāsitakā tayo nāma mettiyaṃ bhikkhuniṃ nāsetha, dūsako nāsetabbo, dasahaṅgehi samannāgato sāmaṇero nāsetabbo, kaṇṭakaṃ samaṇuddesaṃ nāsethāti evaṃ liṅgasaṃvāsadaṇḍakammanāsanāvasena tayo nāsitakā veditabbā. Tiṇṇannaṃ ekavācikāti ‘‘anujānāmi bhikkhave dve tayo ekānussāvane kātu’’nti vacanato tiṇṇaṃ janānaṃ ekupajjhāyena nānācariyena ekānussāvanā vaṭṭati.
अदिन्नादाने तिस्सोति पादे वा अतिरेकपादे वा पाराजिकं, अतिरेकमासके थुल्लच्चयं, मासके वा ऊनमासके वा दुक्कटं। चतस्सो मेथुनपच्चयाति अक्खयिते पाराजिकं, येभुय्येन खयिते थुल्लच्चयं, विवटकते मुखे दुक्कटं, जतुमट्ठके पाचित्तियं। छिन्दन्तस्स तिस्सोति वनप्पतिं छिन्दन्तस्स पाराजिकं, भूतगामे पाचित्तियं, अङ्गजाते थुल्लच्चयं। पञ्च छड्डितपच्चयाति अनोदिस्स विसं छड्डेति, सचे तेन मनुस्सो मरति, पाराजिकं; यक्खपेतेसु थुल्लच्चयं; तिरच्छानगते पाचित्तियं; विस्सट्ठिछड्डने सङ्घादिसेसो; सेखियेसु हरिते उच्चारपस्सावछड्डने दुक्कटं – इमा छड्डितपच्चया पञ्चापत्तियो होन्ति।
Adinnādāne tissoti pāde vā atirekapāde vā pārājikaṃ, atirekamāsake thullaccayaṃ, māsake vā ūnamāsake vā dukkaṭaṃ. Catasso methunapaccayāti akkhayite pārājikaṃ, yebhuyyena khayite thullaccayaṃ, vivaṭakate mukhe dukkaṭaṃ, jatumaṭṭhake pācittiyaṃ. Chindantassa tissoti vanappatiṃ chindantassa pārājikaṃ, bhūtagāme pācittiyaṃ, aṅgajāte thullaccayaṃ. Pañca chaḍḍitapaccayāti anodissa visaṃ chaḍḍeti, sace tena manusso marati, pārājikaṃ; yakkhapetesu thullaccayaṃ; tiracchānagate pācittiyaṃ; vissaṭṭhichaḍḍane saṅghādiseso; sekhiyesu harite uccārapassāvachaḍḍane dukkaṭaṃ – imā chaḍḍitapaccayā pañcāpattiyo honti.
पाचित्तियेन दुक्कटा कताति भिक्खुनोवादकवग्गस्मिं दससु सिक्खापदेसु पाचित्तियेन सद्धिं दुक्कटा कता एवाति अत्थो। चतुरेत्थ नवका वुत्ताति पठमसिक्खापदम्हियेव अधम्मकम्मे द्वे, धम्मकम्मे द्वेति एवं चत्तारो नवका वुत्ताति अत्थो। द्विन्नं चीवरेन चाति भिक्खूनं सन्तिके उपसम्पन्नाय चीवरं देन्तस्स पाचित्तियं, भिक्खुनीनं सन्तिके उपसम्पन्नाय देन्तस्स दुक्कटन्ति एवं द्विन्नं भिक्खुनीनं चीवरं देन्तस्स चीवरेन कारणभूतेन आपत्ति होतीति अत्थो।
Pācittiyenadukkaṭā katāti bhikkhunovādakavaggasmiṃ dasasu sikkhāpadesu pācittiyena saddhiṃ dukkaṭā katā evāti attho. Caturettha navakā vuttāti paṭhamasikkhāpadamhiyeva adhammakamme dve, dhammakamme dveti evaṃ cattāro navakā vuttāti attho. Dvinnaṃ cīvarena cāti bhikkhūnaṃ santike upasampannāya cīvaraṃ dentassa pācittiyaṃ, bhikkhunīnaṃ santike upasampannāya dentassa dukkaṭanti evaṃ dvinnaṃ bhikkhunīnaṃ cīvaraṃ dentassa cīvarena kāraṇabhūtena āpatti hotīti attho.
अट्ठ पाटिदेसनीयाति पाळियं आगता एव। भुञ्जन्तामकधञ्ञेन पाचित्तियेन दुक्कटा कताति आमकधञ्ञं विञ्ञापेत्वा भुञ्जन्तिया पाचित्तियेन सद्धिं दुक्कटा कतायेव।
Aṭṭha pāṭidesanīyāti pāḷiyaṃ āgatā eva. Bhuñjantāmakadhaññena pācittiyena dukkaṭā katāti āmakadhaññaṃ viññāpetvā bhuñjantiyā pācittiyena saddhiṃ dukkaṭā katāyeva.
गच्छन्तस्स चतस्सोति भिक्खुनिया वा मातुगामेन वा सद्धिं संविधाय गच्छन्तस्स दुक्कटं, गामूपचारोक्कमने पाचित्तियं, या भिक्खुनी एका गामन्तरं गच्छति, तस्सा गामूपचारं ओक्कमन्तिया पठमपादे थुल्लच्चयं, दुतियपादे सङ्घादिसेसोति गच्छन्तस्स इमा चतस्सो आपत्तियो होन्ति। ठितस्स चापि तत्तकाति ठितस्सपि चतस्सो एवाति अत्थो। कथं? भिक्खुनी अन्धकारे वा पटिच्छन्ने वा ओकासे मित्तसन्थववसेन पुरिसस्स हत्थपासे तिट्ठति, पाचित्तियं; हत्थपासं विजहित्वा तिट्ठति, दुक्कटं; अरुणुग्गमनकाले दुतियिकाय हत्थपासं विजहन्ती तिट्ठति, थुल्लच्चयं; विजहित्वा तिट्ठति, सङ्घादिसेसोति निसिन्नस्स चतस्सो आपत्तियो। निपन्नस्सापि तत्तकाति सचेपि हि सा निसीदति वा निपज्जति वा, एतायेव चतस्सो आपत्तियो आपज्जति।
Gacchantassa catassoti bhikkhuniyā vā mātugāmena vā saddhiṃ saṃvidhāya gacchantassa dukkaṭaṃ, gāmūpacārokkamane pācittiyaṃ, yā bhikkhunī ekā gāmantaraṃ gacchati, tassā gāmūpacāraṃ okkamantiyā paṭhamapāde thullaccayaṃ, dutiyapāde saṅghādisesoti gacchantassa imā catasso āpattiyo honti. Ṭhitassa cāpi tattakāti ṭhitassapi catasso evāti attho. Kathaṃ? Bhikkhunī andhakāre vā paṭicchanne vā okāse mittasanthavavasena purisassa hatthapāse tiṭṭhati, pācittiyaṃ; hatthapāsaṃ vijahitvā tiṭṭhati, dukkaṭaṃ; aruṇuggamanakāle dutiyikāya hatthapāsaṃ vijahantī tiṭṭhati, thullaccayaṃ; vijahitvā tiṭṭhati, saṅghādisesoti nisinnassa catasso āpattiyo. Nipannassāpi tattakāti sacepi hi sā nisīdati vā nipajjati vā, etāyeva catasso āpattiyo āpajjati.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / परिवारपाळि • Parivārapāḷi / २. देसनागामिनियादिआपत्ति • 2. Desanāgāminiyādiāpatti
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / देसनागामिनियादिवण्णना • Desanāgāminiyādivaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / कायिकादिआपत्तिवण्णना • Kāyikādiāpattivaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / कायिकादिआपत्तिवण्णना • Kāyikādiāpattivaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / (२) देसनागामिनियादिवण्णना • (2) Desanāgāminiyādivaṇṇanā
