| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಟೀಕಾ • Nettippakaraṇa-ṭīkā |
೪. ಪಟಿನಿದ್ದೇಸವಾರವಣ್ಣನಾ
4. Paṭiniddesavāravaṇṇanā
೧. ದೇಸನಾಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ
1. Desanāhāravibhaṅgavaṇṇanā
೫. ಅನ್ವತ್ಥಸಞ್ಞತನ್ತಿ ಅತ್ಥಾನುಗತಸಞ್ಞಭಾವಂ, ‘‘ದೇಸನಾಹಾರೋ’’ತಿ ಅಯಂ ಸಞ್ಞಾ ಅನ್ವತ್ಥಾ ಅತ್ಥಾನುಗತಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
5.Anvatthasaññatanti atthānugatasaññabhāvaṃ, ‘‘desanāhāro’’ti ayaṃ saññā anvatthā atthānugatāti attho.
ಅವುತ್ತಮೇವಾತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಅಸಂವಣ್ಣಿತಪದಮೇವ। ‘‘ಧಮ್ಮಂ ವೋ’’ತಿಆದಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೪೨೦) ವಚನಸ್ಸ ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕತ್ಥ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತೇಪಿಟಕಸ್ಸ ಹಿ ಬುದ್ಧವಚನಸ್ಸ ಸಂವಣ್ಣನಾಲಕ್ಖಣಂ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಂ, ತಞ್ಚ ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮಸಙ್ಗಾಹಕೇ ಸುತ್ತಪದೇ ಸಂವಣ್ಣೇತಬ್ಬಭಾವೇನ ಗಹಿತೇ ಗಹಿತಮೇವ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ದೇಸನಾಹಾರೇನ…ಪೇ॰… ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ।
Avuttamevāti pubbe asaṃvaṇṇitapadameva. ‘‘Dhammaṃ vo’’tiādi (ma. ni. 3.420) vacanassa sambandhaṃ dassetuṃ ‘‘kattha panā’’tiādi vuttaṃ. Tepiṭakassa hi buddhavacanassa saṃvaṇṇanālakkhaṇaṃ nettippakaraṇaṃ, tañca pariyattidhammasaṅgāhake suttapade saṃvaṇṇetabbabhāvena gahite gahitameva hoti. Tenāha ‘‘desanāhārena…pe… dassetī’’ti.
ಯೇಸಂ ಅಸ್ಸಾದಾದೀನಂ ವಿಭಜನಲಕ್ಖಣೋ ದೇಸನಾಹಾರೋ, ತೇ ಗಾಥಾಯ, ಇಧಾಪಿ ಚ ಆಗತೇ ‘‘ಅಸ್ಸಾದಂ ಆದೀನವ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಉದಾಹರಣವಸೇನ ವಿಭಜಿತುಂ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಅಸ್ಸಾದೋ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಸಂ ‘‘ಅಸ್ಸಾದಾದೀನವತಾ’’ತಿ ಗಾಥಾಯಂ ವುತ್ತೋ ಕತಮೋ ಅಸ್ಸಾದೋ। ಅಥ ವಾ ‘‘ಅಸ್ಸಾದಂ ಆದೀನವ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಯೋ ಇಧ ಅಸ್ಸಾದಾದೀನಂ ಉದ್ದೇಸೋ, ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಅಸ್ಸಾದೋತಿ ಚೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ಕಮ್ಮಕರಣತ್ಥಭಿನ್ನಸ್ಸ ವಿಸಯವಿಸಯಿತಾಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ಅಸ್ಸಾದದ್ವಯಸ್ಸ ನಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಗಾಥಾದ್ವಯುದಾಹರಣಂ, ತಥಾ ಕಾಮವಿಪರಿಣಾಮಲಕ್ಖಣಸ್ಸ, ವಟ್ಟದುಕ್ಖಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ಚಾತಿ ದುವಿಧಸ್ಸಾಪಿ ಆದೀನವಸ್ಸ ನಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ ನಿಬ್ಬಾನ’’ನ್ತಿ ದುವಿಧಸ್ಸಾಪಿ ನಿಸ್ಸರಣಸ್ಸ ನಿದಸ್ಸನನಿದಸ್ಸನತ್ಥಞ್ಚ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಗಾಥಾ ಉದಾಹಟಾ।
Yesaṃ assādādīnaṃ vibhajanalakkhaṇo desanāhāro, te gāthāya, idhāpi ca āgate ‘‘assādaṃ ādīnava’’ntiādinā udāharaṇavasena vibhajituṃ ‘‘tattha katamo assādo’’tiādi āraddhaṃ. Tattha tatthāti tassaṃ ‘‘assādādīnavatā’’ti gāthāyaṃ vutto katamo assādo. Atha vā ‘‘assādaṃ ādīnava’’ntiādinā yo idha assādādīnaṃ uddeso, tattha katamo assādoti ceti attho. Esa nayo sesesupi. Kammakaraṇatthabhinnassa visayavisayitālakkhaṇassa assādadvayassa nidassanatthaṃ gāthādvayudāharaṇaṃ, tathā kāmavipariṇāmalakkhaṇassa, vaṭṭadukkhalakkhaṇassa cāti duvidhassāpi ādīnavassa nidassanatthaṃ ‘‘ariyamaggo nibbāna’’nti duvidhassāpi nissaraṇassa nidassananidassanatthañca dve dve gāthā udāhaṭā.
ಧಮ್ಮೋ ಹವೇ ರಕ್ಖತಿ ಧಮ್ಮಚಾರಿನ್ತಿ (ಜಾ॰ ೧.೧೦.೧೦೨-೧೦೩; ನೇತ್ತಿ॰ ೫, ೨೬, ೩೧; ಪೇಟಕೋ॰ ೨೨) ಏತ್ಥ ಧಮ್ಮಚಾರಿನೋ ಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನೇಹಿ ಸಾತಿಸಯಾರಕ್ಖಾ ಸಮ್ಭವತಿ, ಸಮ್ಪತ್ತಿಭವಸ್ಸಾಪಿ ವಿಪರಿಣಾಮಸಙ್ಖಾರದುಕ್ಖತಾಹಿ ದುಗ್ಗತಿಭಾವೋ ಇಚ್ಛಿತೋವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನಾಹ ‘‘ನಿಸ್ಸರಣಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ’’ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ನಿಬ್ಬಾನಂ ವಾ ಉಪನಿಧಾಯ ಸಬ್ಬಾ ಉಪಪತ್ತಿಯೋ ದುಗ್ಗತೀ’’ತಿ।
Dhammo have rakkhati dhammacārinti (jā. 1.10.102-103; netti. 5, 26, 31; peṭako. 22) ettha dhammacārino maggaphalanibbānehi sātisayārakkhā sambhavati, sampattibhavassāpi vipariṇāmasaṅkhāradukkhatāhi duggatibhāvo icchitovāti adhippāyenāha ‘‘nissaraṇaṃ anāmasitvā’’ti. Tathā hi vakkhati ‘‘nibbānaṃ vā upanidhāya sabbā upapattiyo duggatī’’ti.
ಅವೇಕ್ಖಸ್ಸೂತಿ ವಿಧಾನಂ। ತಸ್ಸಾ ಪನ ಅವೇಕ್ಖಾಯ ಪವತ್ತಿಆಕಾರೋ, ವಿಸಯೋ, ಕತ್ತಾ ಚ ‘‘ಸುಞ್ಞತೋ, ಲೋಕಂ, ಮೋಘರಾಜಾ’’ತಿ ಪದತ್ತಯೇನ ವುತ್ತಾತಿ ಆಹ – ‘‘ಸುಞ್ಞತೋ…ಪೇ॰… ಆಣತ್ತೀ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಸುಞ್ಞತಾ ಅನತ್ತಸಭಾವತಾಯ, ಅತ್ತಸುಞ್ಞತಾಯ ಚ ಸಿಯಾ। ಯತೋ ತೇ ನ ವಸವತ್ತಿನೋ, ಅತ್ತಸಾರವಿರಹಿತಾ ಚ, ಯತೋ ತೇ ಅನತ್ತಾ, ರಿತ್ತಾ, ತುಚ್ಛಾ ಚ ಅತ್ತನಾ, ತದುಭಯಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಅವಸವತ್ತಿತಾ’’ತಿಆದಿನಾ। ಏವಂ ಮಚ್ಚುತರೋ ಸಿಯಾತಿ ಏವಂ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಮಚ್ಚುತರೋ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪರಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ವಿಧಿಯಮಾನಸ್ಸ ಮಚ್ಚುತರಣಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪದಾ ದೇಸನಾಯ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಸಿಜ್ಝಮಾನಂ ಸಾತಿಸಯಂ ಫಲನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತಸ್ಸ ಯಂ…ಪೇ॰… ಫಲ’’ನ್ತಿ।
Avekkhassūti vidhānaṃ. Tassā pana avekkhāya pavattiākāro, visayo, kattā ca ‘‘suññato, lokaṃ, mogharājā’’ti padattayena vuttāti āha – ‘‘suññato…pe… āṇattī’’ti. Tattha saṅkhārānaṃ suññatā anattasabhāvatāya, attasuññatāya ca siyā. Yato te na vasavattino, attasāravirahitā ca, yato te anattā, rittā, tucchā ca attanā, tadubhayaṃ dasseti ‘‘avasavattitā’’tiādinā. Evaṃ maccutaro siyāti evaṃ paṭipattiyā maccutaro bhaveyyāti attho. Parikappetvā vidhiyamānassa maccutaraṇassa pubbabhāgapaṭipadā desanāya paccakkhato sijjhamānaṃ sātisayaṃ phalanti āha ‘‘tassa yaṃ…pe… phala’’nti.
೬. ಉದಾಹರಣವಸೇನಾತಿ ನಿದಸ್ಸನವಸೇನ। ತತ್ಥ ‘‘ಪುಗ್ಗಲವಿಭಾಗೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞುಆದಿಪುಗ್ಗಲಪಯೋಜಿತೋ ಅಸ್ಸಾದಾದೀಸು ಭಗವತೋ ದೇಸನಾವಿಸೇಸೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
6.Udāharaṇavasenāti nidassanavasena. Tattha ‘‘puggalavibhāgenā’’ti iminā ugghaṭitaññuādipuggalapayojito assādādīsu bhagavato desanāvisesoti dasseti.
ಘಟಿತಮತ್ತನ್ತಿ ಸೋತದ್ವಾರಾನುಸಾರೇನ ಮನೋದ್ವಾರಿಕವಿಞ್ಞಾಣಸನ್ತಾನೇನ ಆಲಮ್ಬಿತಮತ್ತಂ। ಸಸ್ಸತಾದಿಆಕಾರಸ್ಸಾತಿ ಸಸ್ಸತುಚ್ಛೇದಾಕಾರಸ್ಸ। ಇದಞ್ಹಿ ದ್ವಯಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಚಾಲೇತಬ್ಬಂ, ನ ಅನುಲೋಮಿಕಖನ್ತಿ, ಯಥಾಭೂತಞಾಣಂ ವಾ। ಏತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಚತುಕ್ಕೇ ಆಸಯಸಾಮಞ್ಞತಾ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ –
Ghaṭitamattanti sotadvārānusārena manodvārikaviññāṇasantānena ālambitamattaṃ. Sassatādiākārassāti sassatucchedākārassa. Idañhi dvayaṃ dhammadesanāya cāletabbaṃ, na anulomikakhanti, yathābhūtañāṇaṃ vā. Etasmiñhi catukke āsayasāmaññatā. Vuttañhetaṃ –
‘‘ಸಸ್ಸತುಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠೀ ಚ, ಖನ್ತಿ ಚೇವಾನುಲೋಮಿಕಾ।
‘‘Sassatucchedadiṭṭhī ca, khanti cevānulomikā;
ಯಥಾಭೂತಞ್ಚ ಯಂ ಞಾಣಂ, ಏತಂ ಆಸಯಸಞ್ಞಿತ’’ನ್ತಿ॥ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ಮಹಾಟೀ॰ ೧.೧೩೬; ದೀ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೧.ಪಠಮಮಹಾಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ; ಸಾರತ್ಥ॰ ಟೀ॰ ೧.ಪಠಮಮಹಾಸಙ್ಗೀತಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ, ವೇರಞ್ಜಕಣ್ಡವಣ್ಣನಾ; ವಿ॰ ವಿ॰ ಟೀ॰ ೧.ವೇರಞ್ಜಕಣ್ಡವಣ್ಣನಾ)।
Yathābhūtañca yaṃ ñāṇaṃ, etaṃ āsayasaññita’’nti. (visuddhi. mahāṭī. 1.136; dī. ni. ṭī. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathāvaṇṇanā; sārattha. ṭī. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathāvaṇṇanā, verañjakaṇḍavaṇṇanā; vi. vi. ṭī. 1.verañjakaṇḍavaṇṇanā);
ಚಲನಾಯಾತಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನಾಯ। ಪರಾನುವತ್ತಿಯಾತಿ ಸಮುಚ್ಛೇದನಾಯ। ಉಗ್ಘಟಿತೇ ಜಾನಾತೀತಿ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞೂತಿ ಮೂಲವಿಭುಜಾದಿಪಕ್ಖೇಪೇನ ಸದ್ದಸಿದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ವಿಪಞ್ಚಿತನ್ತಿ ‘‘ವಿಸಮಂ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ ಪರಿವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೭೦) ವಿಯ ಭಾವನಪುಂಸಕನಿದ್ದೇಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಮನ್ದಂ ಸಣಿಕ’’ನ್ತಿ। ನಿಸ್ಸರಣಆದೀನವನಿಸ್ಸರಣಅಸ್ಸಾದಾದೀನವನಿಸ್ಸರಣಾನಂ ವಿಭಾವನಾ ವೇನೇಯ್ಯತ್ತಯವಿನಯನಸಮತ್ಥಾ।
Calanāyāti vikkhambhanāya. Parānuvattiyāti samucchedanāya. Ugghaṭite jānātīti ugghaṭitaññūti mūlavibhujādipakkhepena saddasiddhi veditabbā. Vipañcitanti ‘‘visamaṃ candimasūriyā parivattantī’’tiādīsu (a. ni. 4.70) viya bhāvanapuṃsakaniddesoti āha ‘‘mandaṃ saṇika’’nti. Nissaraṇaādīnavanissaraṇaassādādīnavanissaraṇānaṃ vibhāvanā veneyyattayavinayanasamatthā.
ಚತ್ತಾರೋತಿ ಅಸ್ಸಾದೋ ಚ ಆದೀನವೋ ಚ ಅಸ್ಸಾದೋ ಆದೀನವೋ ಚ ಅಸ್ಸಾದೋ ನಿಸ್ಸರಣಞ್ಚಾತಿ ಏತೇ ಚತ್ತಾರೋ। ಯದಿ ನಿಸ್ಸರಣವಿಭಾವನಾ ವೇನೇಯ್ಯವಿನಯನಸಮತ್ಥಾ, ಕಸ್ಮಾ ಪಞ್ಚಮೋ ನ ಗಹಿತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಆದೀನವಾವಚನತೋ’’ತಿ। ಯದಿ ಹಿ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞುಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅಯಂ ನಯೋ ವುಚ್ಚತಿ, ನಿಸ್ಸರಣಮತ್ತೇನ ಸಿದ್ಧಂ ಸಿಯಾ। ಅಥ ವಿಪಞ್ಚಿತಞ್ಞುಂ, ನೇಯ್ಯಂ ವಾ, ಆದೀನವೋ ಚ ನಿಸ್ಸರಣಞ್ಚ ಅಸ್ಸಾದೋ ಚ ಆದೀನವೋ ನಿಸ್ಸರಣಞ್ಚ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಸಿಯಾ? ತಥಾ ಅಪ್ಪವತ್ತತ್ತಾ ನ ಗಹಿತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಆದೀನವಾವಚನತೋ’’ತಿಆದಿ। ದೇಸನನ್ತಿ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಗಹಿತಂ ‘‘ಸುತ್ತೇಕದೇಸಂ ಗಾಥಂ ವಾ’’ತಿ ವಿಸೇಸೇತಿ। ಪದಪರಮಅಗ್ಗಹಣಞ್ಚೇತ್ಥ ಸಉಪಾಯಸ್ಸ ನಿಸ್ಸರಣಸ್ಸ ಅನಾಮಟ್ಠತ್ತಾ।
Cattāroti assādo ca ādīnavo ca assādo ādīnavo ca assādo nissaraṇañcāti ete cattāro. Yadi nissaraṇavibhāvanā veneyyavinayanasamatthā, kasmā pañcamo na gahitoti āha ‘‘ādīnavāvacanato’’ti. Yadi hi ugghaṭitaññuṃ sandhāya ayaṃ nayo vuccati, nissaraṇamattena siddhaṃ siyā. Atha vipañcitaññuṃ, neyyaṃ vā, ādīnavo ca nissaraṇañca assādo ca ādīnavo nissaraṇañca vattabbo siyā? Tathā appavattattā na gahito. Tenāha ‘‘ādīnavāvacanato’’tiādi. Desananti sāmaññato gahitaṃ ‘‘suttekadesaṃ gāthaṃ vā’’ti viseseti. Padaparamaaggahaṇañcettha saupāyassa nissaraṇassa anāmaṭṭhattā.
‘‘ಕಲ್ಯಾಣ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಇಟ್ಠವಿಪಾಕೋ, ‘‘ಪಾಪಕ’’ನ್ತಿ ಅನಿಟ್ಠವಿಪಾಕೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಯಂ ಅಸ್ಸಾದೋ, ಅಯಂ ಆದೀನವೋ’’ತಿ। ಲಾಭಾದೀನಂ ಪುಞ್ಞಫಲತ್ತಾ ತದನುರೋಧಂ ವಾ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಅಯಂ ಅಸ್ಸಾದೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಬ್ಬಿಪರಿಯಾಯೇನ ಅಲಾಭಾದೀನಂ ಆದೀನವತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
‘‘Kalyāṇa’’nti iminā iṭṭhavipāko, ‘‘pāpaka’’nti aniṭṭhavipāko adhippetoti āha ‘‘ayaṃ assādo, ayaṃ ādīnavo’’ti. Lābhādīnaṃ puññaphalattā tadanurodhaṃ vā sandhāya ‘‘ayaṃ assādo’’ti vuttaṃ. Tabbipariyāyena alābhādīnaṃ ādīnavatā veditabbā.
ಕಾಮಾತಿ ಕಿಲೇಸಕಾಮಸಹಿತಾ ವತ್ಥುಕಾಮಾ। ವಿರೂಪರೂಪೇನಾತಿ ಅಪ್ಪತಿರೂಪಾಕಾರೇನ। ಮಥೇನ್ತೀತಿ ಮದ್ದನ್ತಿ। ಪಬ್ಬಜಿತೋಮ್ಹೀತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಉಪಗತೋ ಅಮ್ಹಿ। ಅಪಣ್ಣಕನ್ತಿ ಅವಿರಜ್ಝನಕಂ। ಸಾಮಞ್ಞನ್ತಿ ಸಮಣಭಾವೋ। ಸಮಿತಪಾಪಭಾವೋಯೇವ ಸೇಯ್ಯೋ ಸುನ್ದರತರೋ।
Kāmāti kilesakāmasahitā vatthukāmā. Virūparūpenāti appatirūpākārena. Mathentīti maddanti. Pabbajitomhīti pabbajjaṃ upagato amhi. Apaṇṇakanti avirajjhanakaṃ. Sāmaññanti samaṇabhāvo. Samitapāpabhāvoyeva seyyo sundarataro.
ತತ್ಥ ‘‘ಕಾಮಾ ಹಿ ಚಿತ್ರಾ ಮಧುರಾ ಮನೋರಮಾ’’ತಿ ಅಯಂ ಅಸ್ಸಾದೋ, ‘‘ವಿರೂಪರೂಪೇನ ಮಥೇನ್ತಿ ಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ ಅಯಂ ಆದೀನವೋ, ‘‘ಅಪಣ್ಣಕಂ ಸಾಮಞ್ಞ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ನಿಸ್ಸರಣನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಯಂ…ಪೇ॰… ನಿಸ್ಸರಣಞ್ಚಾ’’ತಿ।
Tattha ‘‘kāmā hi citrā madhurā manoramā’’ti ayaṃ assādo, ‘‘virūparūpena mathenti citta’’nti ayaṃ ādīnavo, ‘‘apaṇṇakaṃ sāmañña’’nti idaṃ nissaraṇanti āha ‘‘ayaṃ…pe… nissaraṇañcā’’ti.
ಫಲಾದೀನಂ ಏಕಕವಸೇನ ಚ ತಿಕವಸೇನ ಚ ಪಾಳಿಯಂ ಉದಾಹಟತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ದುಕವಸೇನಪೀ’’ತಿ।
Phalādīnaṃ ekakavasena ca tikavasena ca pāḷiyaṃ udāhaṭattā vuttaṃ ‘‘dukavasenapī’’ti.
ಸುಖಾ ಪಟಿಪದಾ, ದುಕ್ಖಾ ಪಟಿಪದಾತಿ ಯಾ ದ್ವೇ ಪಟಿಪದಾ, ತಾಸು ಏಕೇಕಾ ದನ್ಧಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞತಾಯ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಹೋನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಪದಾಭಿಞ್ಞಾಕತೋ ವಿಭಾಗೋ ಪಟಿಪದಾಕತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಕತಪುಬ್ಬಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಪಥವೀಕಸಿಣಾದೀಸು ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ‘‘ಪಥವೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಪವತ್ತಮನಸಿಕಾರೋ ಪಠಮಸಮನ್ನಾಹಾರೋ। ಉಪಚಾರನ್ತಿ ಉಪಚಾರಜ್ಝಾನಂ। ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತಾಯ ಝಾನಮ್ಪಿ ‘‘ಪಟಿಪದಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತದಞ್ಞಾ ಹೇಟ್ಠಿಮಪಞ್ಞತೋ ಅಧಿಕಾ ಪಞ್ಞಾತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅಭಿಞ್ಞಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
Sukhā paṭipadā, dukkhā paṭipadāti yā dve paṭipadā, tāsu ekekā dandhakhippābhiññatāya dve dve hontīti āha ‘‘paṭipadābhiññākato vibhāgo paṭipadākato hotī’’ti. Katapubbakiccassa pathavīkasiṇādīsu sabbapaṭhamaṃ ‘‘pathavī’’tiādinā pavattamanasikāro paṭhamasamannāhāro. Upacāranti upacārajjhānaṃ. Paṭipajjitabbatāya jhānampi ‘‘paṭipadā’’ti vuccati. Tadaññā heṭṭhimapaññato adhikā paññāti katvā ‘‘abhiññā’’ti vuccati.
ಕಿಲೇಸೇತಿ ನೀವರಣಪ್ಪಕಾರೇ, ತಂಸಹಗತಕಿಲೇಸೇ ಚ। ಅಙ್ಗಪಾತುಭಾವನ್ತಿ ವಿತಕ್ಕಾದಿಝಾನಙ್ಗಪಟಿಲಾಭಂ।
Kileseti nīvaraṇappakāre, taṃsahagatakilese ca. Aṅgapātubhāvanti vitakkādijhānaṅgapaṭilābhaṃ.
ಅಭಿನಿವಿಸನ್ತೋತಿ ಪಟ್ಠಪೇನ್ತೋ। ರೂಪಾರೂಪಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋತಿ ರೂಪಾರೂಪಧಮ್ಮೇ ಲಕ್ಖಣಾದೀಹಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೋ। ಪರಿಗ್ಗಹಿತರೂಪಾರೂಪಸ್ಸ ಮಗ್ಗಪಾತುಭಾವದನ್ಧತಾ ಚ ನಾಮರೂಪವವತ್ಥಾನಾದೀನಂ ಕಿಚ್ಛಸಿದ್ಧಿಯಾ ಸಿಯಾತಿ ನ ರೂಪಾರೂಪಪರಿಗ್ಗಹಕಿಚ್ಛತಾಯ ಏವ ದುಕ್ಖಾಪಟಿಪದತಾ ವತ್ತಬ್ಬಾತಿ ಚೇ? ನ, ನಾಮರೂಪವವತ್ಥಾಪನಾದೀನಂ ಪಚ್ಚನೀಕಕಿಲೇಸಮನ್ದತಾಯ ಸುಖಸಿದ್ಧಿಯಮ್ಪಿ ತಥಾಸಿದ್ಧವಿಪಸ್ಸನಾಸಹಗತಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಮನ್ದತಾಯ ಮಗ್ಗಪಾತುಭಾವತೋ। ರೂಪಾರೂಪಂ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಅಕಿಚ್ಛೇನಪಿ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ, ಕಿಚ್ಛೇನ ಪರಿಗ್ಗಹಿತೇ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥಿ। ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ನಾಮರೂಪಂ ವವತ್ಥಾಪೇನ್ತೋತಿ ‘‘ನಾಮರೂಪಮತ್ತಮೇತಂ, ನ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಸತ್ತಾದಿಕೋ’’ತಿ ವವತ್ಥಾಪನಂ ಕರೋನ್ತೋ। ಕತರೋ ಪನೇತ್ಥ ವಾರೋ ಯುತ್ತರೂಪೋತಿ? ಯೋ ಕೋಚಿ ಸಕಿಂ, ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ, ಅನೇಕಸತಕ್ಖತ್ತುನ್ತಿ ಏವಮಾದೀಸು ಹಿ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಾರೇಸು ಸಕಿಂ, ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಞ್ಚ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಾರೋ ಸುಖಾ ಪಟಿಪದಾ ಏವ, ನ ತತೋ ಉದ್ಧಂ ಸುಖಾ ಪಟಿಪದಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಾರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದುಕ್ಖಾ ಪಟಿಪದಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅಪಿಚ ಕಲಾಪಸಮ್ಮಸನಾವಸಾನೇ ಉದಯಬ್ಬಯಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನುಪಕ್ಕಿಲೇಸಸ್ಸ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನೇನ ಕಿಚ್ಛತಾವಾರೋ ದುಕ್ಖಾ ಪಟಿಪದಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಏತ್ಥ ದನ್ಧತ್ತಾ ಪಟಿಪದಾಯ ಏತಸ್ಸ ಅಕಿಚ್ಛತ್ತೇಪಿ ಪುರಿಮಾನಂ ಕಿಚ್ಛತ್ತೇ ದುಕ್ಖಾಪಟಿಪದತಾ ವುತ್ತನಯಾವ। ಯಸ್ಸ ಪನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅಕಿಚ್ಛತಾ, ತಸ್ಸ ಪರಮುಕ್ಕಂಸಗತಾ ಸುಖಾ ಪಟಿಪದಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Abhinivisantoti paṭṭhapento. Rūpārūpaṃ pariggaṇhantoti rūpārūpadhamme lakkhaṇādīhi paricchinditvā gaṇhanto. Pariggahitarūpārūpassa maggapātubhāvadandhatā ca nāmarūpavavatthānādīnaṃ kicchasiddhiyā siyāti na rūpārūpapariggahakicchatāya eva dukkhāpaṭipadatā vattabbāti ce? Na, nāmarūpavavatthāpanādīnaṃ paccanīkakilesamandatāya sukhasiddhiyampi tathāsiddhavipassanāsahagatānaṃ indriyānaṃ mandatāya maggapātubhāvato. Rūpārūpaṃ pariggahetvāti akicchenapi pariggahetvā, kicchena pariggahite vattabbameva natthi. Evaṃ sesesupi. Nāmarūpaṃ vavatthāpentoti ‘‘nāmarūpamattametaṃ, na añño koci sattādiko’’ti vavatthāpanaṃ karonto. Kataro panettha vāro yuttarūpoti? Yo koci sakiṃ, dvikkhattuṃ, anekasatakkhattunti evamādīsu hi vikkhambhanavāresu sakiṃ, dvikkhattuñca vikkhambhanavāro sukhā paṭipadā eva, na tato uddhaṃ sukhā paṭipadā hoti, tasmā tikkhattuṃ vikkhambhanavārato paṭṭhāya dukkhā paṭipadā veditabbā. Apica kalāpasammasanāvasāne udayabbayānupassanāya uppannassa vipassanupakkilesassa tikkhattuṃ vikkhambhanena kicchatāvāro dukkhā paṭipadā veditabbā. Ettha dandhattā paṭipadāya etassa akicchattepi purimānaṃ kicchatte dukkhāpaṭipadatā vuttanayāva. Yassa pana sabbattha akicchatā, tassa paramukkaṃsagatā sukhā paṭipadā veditabbā.
ಯಥಾ ನಾಮರೂಪಪರಿಗ್ಗಹಕಿಚ್ಛತಾಯ ಮಗ್ಗಪಾತುಭಾವದನ್ಧತಾಯ ದುಕ್ಖಾ ಪಟಿಪದಾ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾ ವುತ್ತಾ, ತಥಾ ತಬ್ಬಿಪರಿಯಾಯೇನ ಚತುತ್ಥೀ, ತದುಭಯವೋಮಿಸ್ಸತಾವಸೇನ ದುತಿಯಾ, ತತಿಯಾ ಚ ಞಾತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಇಮಿನಾ…ಪೇ॰… ವೇದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ। ವಟ್ಟದುಕ್ಖತೋ ನಿಯ್ಯಾನಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ ‘‘ವಿಪಸ್ಸನಾಪಕ್ಖಿಕಾ ಏವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Yathā nāmarūpapariggahakicchatāya maggapātubhāvadandhatāya dukkhā paṭipadā dandhābhiññā vuttā, tathā tabbipariyāyena catutthī, tadubhayavomissatāvasena dutiyā, tatiyā ca ñātabbāti dassento āha ‘‘iminā…pe… veditabbā’’ti. Vaṭṭadukkhato niyyānassa adhippetattā ‘‘vipassanāpakkhikā evā’’ti vuttaṃ.
ಹೇತುಪಾಯಫಲೇಹೀತಿ ಏತ್ಥ ತಣ್ಹಾಚರಿತತಾ, ಮನ್ದಪಞ್ಞತಾ ಚ ಪಠಮಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ಹೇತು, ತಣ್ಹಾಚರಿತತಾ, ಉದತ್ಥಪಞ್ಞತಾ ಚ ದುತಿಯಾಯ, ದಿಟ್ಠಿಚರಿತತಾ, ಮನ್ದಪಞ್ಞತಾ ಚ ತತಿಯಾಯ, ದಿಟ್ಠಿಚರಿತತಾ, ಉದತ್ಥಪಞ್ಞತಾ ಚ ಚತುತ್ಥಿಯಾ। ಉಪಾಯೋ ಪನ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಸತಿಸಮಾಧಿವೀರಿಯಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ , ಸತಿಪಟ್ಠಾನಝಾನಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಸಚ್ಚಾನಿ ಚ ಉಪನಿಸ್ಸಯಭೂತಾನಿ। ಫಲಂ ವಟ್ಟದುಕ್ಖತೋ ನಿಯ್ಯಾನಂ।
Hetupāyaphalehīti ettha taṇhācaritatā, mandapaññatā ca paṭhamāya paṭipadāya hetu, taṇhācaritatā, udatthapaññatā ca dutiyāya, diṭṭhicaritatā, mandapaññatā ca tatiyāya, diṭṭhicaritatā, udatthapaññatā ca catutthiyā. Upāyo pana yathākkamaṃ satisamādhivīriyapaññindriyāni , satipaṭṭhānajhānasammappadhānasaccāni ca upanissayabhūtāni. Phalaṃ vaṭṭadukkhato niyyānaṃ.
ಸಮಾಧಿಮುಖೇನಾತಿ ಸಮಾಧಿಮುಖೇನ ಭಾವನಾನುಯೋಗೇನ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಸಮಥಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಯಾ’’ತಿ। ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣೇ। ವಕ್ಖತಿ ‘‘ರಾಗವಿರಾಗಾ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ ಸೇಕ್ಖಫಲ’’ನ್ತಿ, ‘‘ರಾಗವಿರಾಗಾ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಕಾಮಧಾತುಸಮತಿಕ್ಕಮ’’ನ್ತಿ ಚ। ಸೋತಿ ಅನಾಗಾಮೀ।
Samādhimukhenāti samādhimukhena bhāvanānuyogena. Tenevāha ‘‘samathapubbaṅgamāya vipassanāyā’’ti. Idhāti imasmiṃ nettippakaraṇe. Vakkhati ‘‘rāgavirāgā cetovimutti sekkhaphala’’nti, ‘‘rāgavirāgā cetovimuttikāmadhātusamatikkama’’nti ca. Soti anāgāmī.
ತೇನಾತಿ ಪಟಿಪಕ್ಖೇನ। ತತೋತಿ ಪಟಿಪಕ್ಖತೋ। ಸಮಾನಾಧಿಕರಣವಸೇನ ಚ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಸದ್ದಾನಂ ಸಮಾಸಂ ಕತ್ವಾ ಭಿನ್ನಾಧಿಕರಣವಸೇನ ವತ್ತುಂ ‘‘ಅಥ ವಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಪುನ ‘‘ಚೇತಸೋ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಅಞ್ಞಪದತ್ಥವಸೇನ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಪದಾನಂ ಸಮಾಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ವಿಞ್ಞಾಣಪರಿಯಾಯೇನ ಚೇತೋ-ಸದ್ದೇನ ವುತ್ತಯೋಜನಾ ನ ಸಮ್ಭವತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯಥಾಸಮ್ಭವ’’ನ್ತಿ।
Tenāti paṭipakkhena. Tatoti paṭipakkhato. Samānādhikaraṇavasena ca cetovimuttisaddānaṃ samāsaṃ katvā bhinnādhikaraṇavasena vattuṃ ‘‘atha vā’’tiādi vuttaṃ. Puna ‘‘cetaso vā’’tiādinā aññapadatthavasena cetovimuttipadānaṃ samāsaṃ dasseti. Viññāṇapariyāyena ceto-saddena vuttayojanā na sambhavatīti āha ‘‘yathāsambhava’’nti.
ಹಾ-ಸದ್ದೋ ಗತಿಅತ್ಥೋ, ಗತಿ ಚೇತ್ಥ ಞಾಣಗತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಹಾತಬ್ಬಾತಿ ಗಮೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ। ನೇತಬ್ಬಾತಿ ಞಾಪೇತಬ್ಬಾ।
Hā-saddo gatiattho, gati cettha ñāṇagati adhippetāti āha ‘‘hātabbāti gametabbā’’ti. Netabbāti ñāpetabbā.
೭. ತನ್ತಿ ಪುಗ್ಗಲವಿಭಾಗಂ। ಞಾಣವಿಭಾಗೇನಾತಿ ಸುತಮಯಾದಿಞಾಣಪ್ಪಭೇದೇನ। ನಿಬ್ಬತ್ತನನ್ತಿ ಉಪ್ಪಾದನಂ। ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞುತಾತಿಆದಿಪುಗ್ಗಲವಿಭಾಗಭೂತೇ ದೇಸನಾಭಾಜನೇ। ದೇಸನಾಯನ್ತಿ ಸುತ್ತೇ। ತಂ ದಸ್ಸೇತುನ್ತಿ ತಂ ಪುಗ್ಗಲವಿಭಾಗಂ ದಸ್ಸೇತುಂ। ‘‘ಸ್ವಾಯಂ ಹಾರೋ ಕಥಂ ಸಮ್ಭವತೀ’’ತಿ ಕೇಚಿ ಪಠನ್ತಿ।
7.Tanti puggalavibhāgaṃ. Ñāṇavibhāgenāti sutamayādiñāṇappabhedena. Nibbattananti uppādanaṃ. Tatthāti tasmiṃ ugghaṭitaññutātiādipuggalavibhāgabhūte desanābhājane. Desanāyanti sutte. Taṃ dassetunti taṃ puggalavibhāgaṃ dassetuṃ. ‘‘Svāyaṃ hāro kathaṃ sambhavatī’’ti keci paṭhanti.
ಸಾತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಧಮ್ಮತ್ಥಾನಂ ವೀಮಂಸನಪಞ್ಞಾ। ಅಧಿಕಾರತೋತಿ ‘‘ಸತ್ಥಾ ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸಯತೀ’’ತಿಆದಿಅಧಿಕಾರತೋ। ಸಾಮತ್ಥಿಯತೋ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞುಆದಿವೇನೇಯ್ಯವಿನಯನಸಮತ್ಥಭಾವತೋ। ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮಸ್ಸ ಉಪಧಾರಣನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಅಧಿಕಾರತೋ ಸಾಮತ್ಥಿಯತೋ ವಾ’’ತಿ ಆನೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।
Sāti vuttappakāradhammatthānaṃ vīmaṃsanapaññā. Adhikāratoti ‘‘satthā vā dhammaṃ desayatī’’tiādiadhikārato. Sāmatthiyato ugghaṭitaññuādiveneyyavinayanasamatthabhāvato. Pariyattidhammassa upadhāraṇanti etthāpi ‘‘adhikārato sāmatthiyato vā’’ti ānetvā yojetabbaṃ.
‘‘ವೀಮಂಸಾದಿಪರಿಯಾಯವತೀ ಪಠಮವಿಕಪ್ಪವಸೇನ, ವೀಮಂಸಾದಿವಿಭಾಗವತೀ ದುತಿಯವಿಕಪ್ಪವಸೇನ, ಚಿನ್ತಾಯ ಹೇತುಭೂತಾಯ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಚಿನ್ತಾಮಯೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ಸಕ್ಕಾ ಯೋಜೇತುನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವಾ’’ತಿ।
‘‘Vīmaṃsādipariyāyavatī paṭhamavikappavasena, vīmaṃsādivibhāgavatī dutiyavikappavasena, cintāya hetubhūtāya nibbattā cintāmayī’’ti evamādivuttanayānusārena sakkā yojetunti āha ‘‘sesaṃ vuttanayamevā’’ti.
ಸುತಚಿನ್ತಾಮಯಞಾಣೇಸೂತಿ ಸುತಮಯಞಾಣೇ ಚ ಚಿನ್ತಾಮಯಞಾಣೇ ಚ ಸುತಚಿನ್ತಾಮಯಞಾಣೇಸು ಚ ಸುತಚಿನ್ತಾಮಯಞಾಣೇಸೂತಿ ಏಕದೇಸಸರೂಪೇಕಸೇಸೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಚಿನ್ತಾಮಯಞಾಣೇಯೇವ ಹಿ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ ಮಹಾಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಚರಿಮಭವೇ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭನ್ತಿ, ಇತರೇ ಸುತಚಿನ್ತಾಮಯಞಾಣೇಸೂತಿ। ತೇಹೀತಿ ತಥಾ ಪಠನ್ತೇಹಿ। ವುತ್ತನಯೇನಾತಿ ‘‘ಉಪಾದಾರೂಪಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಅರೂಪಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಪಟಿಪದಾಕಥಾಯಂ (ನೇತ್ತಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೫) ವುತ್ತನಯೇನ।
Sutacintāmayañāṇesūti sutamayañāṇe ca cintāmayañāṇe ca sutacintāmayañāṇesu ca sutacintāmayañāṇesūti ekadesasarūpekaseso veditabbo. Cintāmayañāṇeyeva hi patiṭṭhitā mahābodhisattā carimabhave vipassanaṃ ārabhanti, itare sutacintāmayañāṇesūti. Tehīti tathā paṭhantehi. Vuttanayenāti ‘‘upādārūpaṃ pariggaṇhāti, arūpaṃ pariggaṇhātī’’tiādinā paṭipadākathāyaṃ (netti. aṭṭha. 5) vuttanayena.
೮. ಪರತೋ ಘೋಸೋ ಪಚ್ಚಯಭೂತೋ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ‘‘ಪಚ್ಚತ್ತಸಮುಟ್ಠಿತೇನ ಚ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೇನಾ’’ತಿ ಇದಂ ಆವುತ್ತಿನಯೇನ ದುತಿಯಂ ಆವಟ್ಟತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತೇನ ಸಾವಕಾನಂ ಭಾವನಾಮಯಞಾಣುಪ್ಪತ್ತಿ ಸಙ್ಗಹಿತಾ ಹೋತಿ। ಸಾವಕಾನಮೇವ ವಾ ಞಾಣುಪ್ಪತ್ತಿ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತಾ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞುಆದಿವಿಭಾಗಕಥನತೋ। ಏತಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖೇ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಏಕಸೇಸನಯೋಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ‘‘ಆಸಯಪಯೋಗಪಬೋಧಸ್ಸ ನಿಪ್ಫಾದಿತತ್ತಾ’’ತಿ ಏತೇನ ಪಚ್ಛಿಮಚಕ್ಕದ್ವಯಪರಿಯಾಪನ್ನಾನಿ ಪುಬ್ಬಹೇತುಸಙ್ಗಹಾನಿ ಸುತಚಿನ್ತಾಮಯಞಾಣಾನಿ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಇಮಾ ದ್ವೇ ಪಞ್ಞಾ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅತ್ಥಿಭಾವೋ ಚೇತಾಸಂ ಪಟಿಪಕ್ಖೇನ ಅನುಪದ್ದುತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅಪರಿಕ್ಖತತ್ತಾ ಅನಭಿಸಙ್ಖತತ್ತಾ। ಸುತಮಯಞಾಣಸ್ಸಾಪಿ ಪುರಿಮಸಿದ್ಧಸ್ಸ।
8. Parato ghoso paccayabhūto etissāti adhippāyo. ‘‘Paccattasamuṭṭhitena ca yonisomanasikārenā’’ti idaṃ āvuttinayena dutiyaṃ āvaṭṭatīti veditabbaṃ. Tena sāvakānaṃ bhāvanāmayañāṇuppatti saṅgahitā hoti. Sāvakānameva vā ñāṇuppatti idhādhippetā ugghaṭitaññuādivibhāgakathanato. Etasmiṃ pakkhe pubbe vuttaekasesanayopi paṭikkhitto daṭṭhabbo. ‘‘Āsayapayogapabodhassa nipphāditattā’’ti etena pacchimacakkadvayapariyāpannāni pubbahetusaṅgahāni sutacintāmayañāṇāni sandhāya ‘‘imā dve paññā atthī’’ti vuttanti dasseti. Atthibhāvo cetāsaṃ paṭipakkhena anupaddutatā veditabbā. Aparikkhatattā anabhisaṅkhatattā. Sutamayañāṇassāpi purimasiddhassa.
೯. ದೇಸನಾಪಟಿಪದಾಞಾಣವಿಭಾಗೇಹೀತಿ ನಿಸ್ಸರಣದೇಸನಾದಿದೇಸನಾವಿಭಾಗೇಹಿ, ದುಕ್ಖಾಪಟಿಪದಾದಿಪಟಿಪದಾವಿಭಾಗೇಹಿ, ಸುತಮಯಞಾಣಾದಿಞಾಣವಿಭಾಗೇಹಿ।
9.Desanāpaṭipadāñāṇavibhāgehīti nissaraṇadesanādidesanāvibhāgehi, dukkhāpaṭipadādipaṭipadāvibhāgehi, sutamayañāṇādiñāṇavibhāgehi.
ಅವಸಿಟ್ಠಪಾರಿಸಜ್ಜೇನಾತಿ ಖತ್ತಿಯಗಹಪತಿಪರಿಸಪರಿಯಾಪನ್ನೇನ। ಅಟ್ಠನ್ನನ್ತಿ ಖತ್ತಿಯಪರಿಸಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಸಮಣಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕತಾವತಿಂಸಮಾರಬ್ರಹ್ಮಪರಿಸಾತಿ ಇಮಾಸಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ।
Avasiṭṭhapārisajjenāti khattiyagahapatiparisapariyāpannena. Aṭṭhannanti khattiyaparisā brāhmaṇagahapatisamaṇacātumahārājikatāvatiṃsamārabrahmaparisāti imāsaṃ aṭṭhannaṃ.
ಸಮತ್ಥೇತೀತಿ ಸಮತ್ಥಂ ಸಮ್ಬನ್ಧತ್ಥಂ ಕರೋತಿ।
Samatthetīti samatthaṃ sambandhatthaṃ karoti.
ತಮೇವ ದ್ವಾದಸಪದಭಾವಂ ದೀಪೇತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತದತ್ಥಸ್ಸಾತಿ ಛಛಕ್ಕಪರಿಯಾಯತ್ಥಸ್ಸ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೪೨೦ ಆದಯೋ)। ಸಬ್ಬಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮಸಙ್ಗಾಹಕತ್ತಾ ಛಛಕ್ಕಪರಿಯಾಯಸ್ಸ, ತದತ್ಥಸ್ಸ ಚ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತೇನ ಸುತ್ತೇನ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೦೮೧; ಮಹಾವ॰ ೧೩; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೨.೩೦) ಸಙ್ಗಹಿತತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಬ್ಬಸ್ಸಾಪಿ…ಪೇ॰… ವಿಭಾವೇನ್ತೋ’’ತಿ। ವಿಸಯಿಭಾವೇನ ಬ್ಯಞ್ಜನಪದಾನಂ, ವಿಸಯಭಾವೇನ ಅತ್ಥಪದಾನಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ತೇಸಂ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಬನ್ಧಭಾವ’’ನ್ತಿ।
Tameva dvādasapadabhāvaṃ dīpetvāti sambandho. Tadatthassāti chachakkapariyāyatthassa (ma. ni. 3.420 ādayo). Sabbapariyattidhammasaṅgāhakattā chachakkapariyāyassa, tadatthassa ca dhammacakkappavattena suttena (saṃ. ni. 5.1081; mahāva. 13; paṭi. ma. 2.30) saṅgahitattā vuttaṃ ‘‘sabbassāpi…pe… vibhāvento’’ti. Visayibhāvena byañjanapadānaṃ, visayabhāvena atthapadānaṃ sambandhaṃ sandhāyāha ‘‘tesaṃ…pe… sambandhabhāva’’nti.
ಪದಾವಯವೋ ಅಕ್ಖರಾನಿ। ಪದತ್ಥೋತಿ ಪದತ್ಥಾವಯವೋ। ಪದತ್ಥಗ್ಗಹಣಸ್ಸಾತಿ ಪದತ್ಥಾವಬೋಧಸ್ಸ। ವಿಸೇಸಾಧಾನಂ ವಿಸೇಸುಪ್ಪತ್ತಿ। ವಾಕ್ಯಭೇದೇತಿ ವಾಕ್ಯವಿಸೇಸೇ। ಚಿತ್ತಪರಿತೋಸನಂ ಚಿತ್ತಾರಾಧನಂ। ಬುದ್ಧಿನಿಸಾನಂ ಪಞ್ಞಾಯ ತೇಜನಂ ತಿಕ್ಖಭಾವಕರಣಂ। ನಾನಾವಾಕ್ಯವಿಸಯತಾಪಿ ಸಿದ್ಧಾ ಹೋತಿ ಪದಾದೀಹಿಪಿ ಸಙ್ಕಾಸನಸ್ಸ ಸಿದ್ಧತ್ತಾ । ಏಕವಾಕ್ಯವಿಸಯತಾಯ ಹಿ ಅತ್ಥಪದಾನಂ ಸಙ್ಕಾಸನಾದಯೋ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಅಕ್ಖರಾದಿವಿಸಯಾ ಏವಾತಿ ನಿಯಮೋ ಸಿಯಾ। ಏತೇನಾತಿ ಅತ್ಥಪದಾನಂ ನಾನಾವಾಕ್ಯವಿಸಯತ್ಥೇನ।
Padāvayavo akkharāni. Padatthoti padatthāvayavo. Padatthaggahaṇassāti padatthāvabodhassa. Visesādhānaṃ visesuppatti. Vākyabhedeti vākyavisese. Cittaparitosanaṃ cittārādhanaṃ. Buddhinisānaṃ paññāya tejanaṃ tikkhabhāvakaraṇaṃ. Nānāvākyavisayatāpi siddhā hoti padādīhipi saṅkāsanassa siddhattā . Ekavākyavisayatāya hi atthapadānaṃ saṅkāsanādayo yathākkamaṃ akkharādivisayā evāti niyamo siyā. Etenāti atthapadānaṃ nānāvākyavisayatthena.
ಉಗ್ಘಟನಾದಿಅತ್ಥಾನೀತಿ ಉಗ್ಘಟನವಿಪಞ್ಚನನಯನಪ್ಪಯೋಜನಾನಿ।
Ugghaṭanādiatthānīti ugghaṭanavipañcananayanappayojanāni.
೧೦. ಉಪತಿಟ್ಠತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಉಪಟ್ಠಿತನ್ತಿ ಉಪಟ್ಠಿತಸದ್ದಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣತ್ಥತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಉಪತಿಟ್ಠನಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಯಥಾ ‘‘ಪದಕ್ಕನ್ತ’’ನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಇದಂ ನೇಸ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಪಟಿಪತ್ತಿದೇಸನಾಗಮನೇಹೀತಿ ಪಟಿಪತ್ತಿಗಮನದೇಸನಾಗಮನೇಹಿ। ‘‘ಕಿಚ್ಛಂ ವತಾಯಂ ಲೋಕೋ ಆಪನ್ನೋ ಜಾಯತಿ ಚ…ಪೇ॰… ಜರಾಮರಣಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಜರಾಮರಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಮುಖೇನ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಅಭಿನಿವಿಸಿತ್ವಾ ಮಹಾಗಹನಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ನಿಸಾನಸಿಲಾಯಂ ಫರಸುಂ ನಿಸೇನ್ತೋ ವಿಯ ಕಿಲೇಸಗಹನಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ಲೋಕನಾಥೋ ಞಾಣಫರಸುಂ ತೇಜೇನ್ತೋ ಬುದ್ಧಭಾವಾಯ ಹೇತುಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿಪಾಕಗತತ್ತಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಾಧಿಗಮಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಗಬ್ಭಂ ಗಣ್ಹಾಪೇನ್ತೋ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ನಾನಾಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಅನುಪದಧಮ್ಮವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಅನೇಕಾಕಾರವೋಕಾರಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ಛತ್ತಿಂಸಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಮುಖೇನ ಯಂ ಞಾಣಂ ಪವತ್ತೇಸಿ, ತಂ ‘‘ಮಹಾವಜಿರಞಾಣ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಚತುವೀಸತಿಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಸಮಾಪತ್ತಿಸಞ್ಚಾರಿಮಹಾವಜಿರಞಾಣ’’ನ್ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೧೪೧) ಆಗತಂ, ತಂ ದೇವಸಿಕಂ ವಳಞ್ಜನಕಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಪುರೇಚರಾನುಚರಞಾಣಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಯಂ ಪನ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಞಾಣವಜಿರಮೋಹಜಾಲಪದಾಲನ’’ನ್ತಿ, ತಂ ಸಹ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಮಗ್ಗಞಾಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ಸಾಸನಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತನ್ತಿ ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಬ್ರಹ್ಮುನೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ।
10. Upatiṭṭhati etthāti upaṭṭhitanti upaṭṭhitasaddassa adhikaraṇatthataṃ dassetuṃ ‘‘upatiṭṭhanaṭṭhāna’’nti vuttaṃ yathā ‘‘padakkanta’’nti. Tenāha ‘‘idaṃ nesa’’ntiādi. Paṭipattidesanāgamanehīti paṭipattigamanadesanāgamanehi. ‘‘Kicchaṃ vatāyaṃ loko āpanno jāyati ca…pe… jarāmaraṇassā’’tiādinā jarāmaraṇato paṭṭhāya paṭiccasamuppādamukhena vipassanaṃ abhinivisitvā mahāgahanaṃ chindituṃ nisānasilāyaṃ pharasuṃ nisento viya kilesagahanaṃ chindituṃ lokanātho ñāṇapharasuṃ tejento buddhabhāvāya hetusampattiyā paripākagatattā sabbaññutaññāṇādhigamāya vipassanāgabbhaṃ gaṇhāpento antarantarā nānāsamāpattiyo samāpajjitvā anupadadhammavipassanāvasena anekākāravokārasaṅkhāre sammasanto chattiṃsakoṭisatasahassamukhena yaṃ ñāṇaṃ pavattesi, taṃ ‘‘mahāvajirañāṇa’’nti vadanti. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘catuvīsatikoṭisatasahassasamāpattisañcārimahāvajirañāṇa’’nti (dī. ni. aṭṭha. 3.141) āgataṃ, taṃ devasikaṃ vaḷañjanakasamāpattīnaṃ purecarānucarañāṇaṃ sandhāya vuttaṃ. Yaṃ pana vakkhati ‘‘ñāṇavajiramohajālapadālana’’nti, taṃ saha vipassanāya maggañāṇaṃ veditabbaṃ. Etaṃ brahmacariyanti sāsanabrahmacariyaṃ adhippetanti taṃ dassento ‘‘brahmuno’’tiādimāha.
ದೇಸನಾಯಾತಿ ಕರಣತ್ಥೇ ಇದಂ ಕರಣವಚನಂ। ನಿಯುತ್ತೋತಿ ಏತ್ಥ ಹೇತುಅತ್ಥೋ ಅನ್ತೋನೀತೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ನಿದ್ಧಾರೇತ್ವಾ ಯೋಜಿತೋ’’ತಿ ಆಹ।
Desanāyāti karaṇatthe idaṃ karaṇavacanaṃ. Niyuttoti ettha hetuattho antonītoti dassento ‘‘niddhāretvā yojito’’ti āha.
ದೇಸನಾಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Desanāhāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಪಾಳಿ • Nettippakaraṇapāḷi / ೧. ದೇಸನಾಹಾರವಿಭಙ್ಗೋ • 1. Desanāhāravibhaṅgo
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ೧. ದೇಸನಾಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ • 1. Desanāhāravibhaṅgavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ನೇತ್ತಿವಿಭಾವಿನೀ • Nettivibhāvinī / ೧. ದೇಸನಾಹಾರವಿಭಙ್ಗವಿಭಾವನಾ • 1. Desanāhāravibhaṅgavibhāvanā
