Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મહાવિભઙ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā

    દેસનાનુમોદનકથા

    Desanānumodanakathā

    ૧૫. એવં વુત્તે વેરઞ્જો બ્રાહ્મણોતિ એવં ભગવતા લોકાનુકમ્પકેન બ્રાહ્મણં અનુકમ્પમાનેન વિનિગૂહિતબ્બેપિ અત્તનો અરિયાય જાતિયા જેટ્ઠસેટ્ઠભાવે વિજ્જત્તયપકાસિકાય ધમ્મદેસનાય વુત્તે પીતિવિપ્ફારપરિપુણ્ણગત્તચિત્તો વેરઞ્જો બ્રાહ્મણો તં ભગવતો અરિયાય જાતિયા જેટ્ઠસેટ્ઠભાવં વિદિત્વા ‘‘ઈદિસં નામાહં સબ્બલોકજેટ્ઠસેટ્ઠં સબ્બગુણસમન્નાગતં સબ્બઞ્ઞું ‘અઞ્ઞેસં અભિવાદનાદિકમ્મં ન કરોતી’તિ અવચં – ‘ધીરત્થુ વતરે અઞ્ઞાણ’’’ન્તિ અત્તાનં ગરહિત્વા ‘‘અયં દાનિ લોકે અરિયાય જાતિયા પુરેજાતટ્ઠેન જેટ્ઠો, સબ્બગુણેહિ અપ્પટિસમટ્ઠેન સેટ્ઠો’’તિ નિટ્ઠં ગન્ત્વા ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘જેટ્ઠો ભવં ગોતમો સેટ્ઠો ભવં ગોતમો’’તિ. એવઞ્ચ પન વત્વા પુન તં ભગવતો ધમ્મદેસનં અબ્ભનુમોદમાનો ‘‘અભિક્કન્તં, ભો ગોતમ, અભિક્કન્તં, ભો ગોતમા’’તિઆદિમાહ.

    15.Evaṃvutte verañjo brāhmaṇoti evaṃ bhagavatā lokānukampakena brāhmaṇaṃ anukampamānena vinigūhitabbepi attano ariyāya jātiyā jeṭṭhaseṭṭhabhāve vijjattayapakāsikāya dhammadesanāya vutte pītivipphāraparipuṇṇagattacitto verañjo brāhmaṇo taṃ bhagavato ariyāya jātiyā jeṭṭhaseṭṭhabhāvaṃ viditvā ‘‘īdisaṃ nāmāhaṃ sabbalokajeṭṭhaseṭṭhaṃ sabbaguṇasamannāgataṃ sabbaññuṃ ‘aññesaṃ abhivādanādikammaṃ na karotī’ti avacaṃ – ‘dhīratthu vatare aññāṇa’’’nti attānaṃ garahitvā ‘‘ayaṃ dāni loke ariyāya jātiyā purejātaṭṭhena jeṭṭho, sabbaguṇehi appaṭisamaṭṭhena seṭṭho’’ti niṭṭhaṃ gantvā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘jeṭṭho bhavaṃ gotamo seṭṭho bhavaṃ gotamo’’ti. Evañca pana vatvā puna taṃ bhagavato dhammadesanaṃ abbhanumodamāno ‘‘abhikkantaṃ, bho gotama, abhikkantaṃ, bho gotamā’’tiādimāha.

    તત્થાયં અભિક્કન્તસદ્દો ખયસુન્દરાભિરૂપઅબ્ભનુમોદનેસુ દિસ્સતિ. ‘‘અભિક્કન્તા, ભન્તે, રત્તિ; નિક્ખન્તો પઠમો યામો, ચિરનિસિન્નો ભિક્ખુસઙ્ઘો’’તિઆદીસુ (અ॰ નિ॰ ૮.૨૦) હિ ખયે દિસ્સતિ. ‘‘અયં મે પુગ્ગલો ખમતિ, ઇમેસં ચતુન્નં પુગ્ગલાનં અભિક્કન્તતરો ચ પણીતતરો ચા’’તિઆદીસુ (અ॰ નિ॰ ૪.૧૦૦) સુન્દરે.

    Tatthāyaṃ abhikkantasaddo khayasundarābhirūpaabbhanumodanesu dissati. ‘‘Abhikkantā, bhante, ratti; nikkhanto paṭhamo yāmo, ciranisinno bhikkhusaṅgho’’tiādīsu (a. ni. 8.20) hi khaye dissati. ‘‘Ayaṃ me puggalo khamati, imesaṃ catunnaṃ puggalānaṃ abhikkantataro ca paṇītataro cā’’tiādīsu (a. ni. 4.100) sundare.

    ‘‘કો મે વન્દતિ પાદાનિ, ઇદ્ધિયા યસસા જલં;

    ‘‘Ko me vandati pādāni, iddhiyā yasasā jalaṃ;

    અભિક્કન્તેન વણ્ણેન, સબ્બા ઓભાસયં દિસા’’તિ. –

    Abhikkantena vaṇṇena, sabbā obhāsayaṃ disā’’ti. –

    આદીસુ (વિ॰ વ॰ ૮૫૭) અભિરૂપે. ‘‘અભિક્કન્તં, ભન્તે’’તિઆદીસુ (દી॰ નિ॰ ૧.૨૫૦) અબ્ભનુમોદને. ઇધાપિ અબ્ભનુમોદનેયેવ. યસ્મા ચ અબ્ભનુમોદને, તસ્મા ‘‘સાધુ સાધુ, ભો ગોતમા’’તિ વુત્તં હોતીતિ વેદિતબ્બં.

    Ādīsu (vi. va. 857) abhirūpe. ‘‘Abhikkantaṃ, bhante’’tiādīsu (dī. ni. 1.250) abbhanumodane. Idhāpi abbhanumodaneyeva. Yasmā ca abbhanumodane, tasmā ‘‘sādhu sādhu, bho gotamā’’ti vuttaṃ hotīti veditabbaṃ.

    ‘‘ભયે કોધે પસંસાયં, તુરિતે કોતૂહલચ્છરે;

    ‘‘Bhaye kodhe pasaṃsāyaṃ, turite kotūhalacchare;

    હાસે સોકે પસાદે ચ, કરે આમેડિતં બુધો’’તિ.

    Hāse soke pasāde ca, kare āmeḍitaṃ budho’’ti.

    ઇમિના ચ લક્ખણેન ઇધ પસાદવસેન પસંસાવસેન ચાયં દ્વિક્ખત્તું વુત્તોતિ વેદિતબ્બો.

    Iminā ca lakkhaṇena idha pasādavasena pasaṃsāvasena cāyaṃ dvikkhattuṃ vuttoti veditabbo.

    અથ વા અભિક્કન્તન્તિ અતિઇટ્ઠં અતિમનાપં અતિસુન્દરન્તિ વુત્તં હોતિ. તત્થ એકેન અભિક્કન્તસદ્દેન દેસનં થોમેતિ, એકેન અત્તનો પસાદં. અયઞ્હિ એત્થ અધિપ્પાયો – ‘‘અભિક્કન્તં, ભો ગોતમ, યદિદં ભોતો ગોતમસ્સ ધમ્મદેસના, અભિક્કન્તં યદિદં ભોતો ગોતમસ્સ ધમ્મદેસનં આગમ્મ મમ પસાદો’’તિ. ભગવતોયેવ વા વચનં દ્વે દ્વે અત્થે સન્ધાય થોમેતિ – ભોતો ગોતમસ્સ વચનં અભિક્કન્તં દોસનાસનતો અભિક્કન્તં ગુણાધિગમનતો, તથા સદ્ધાજનનતો પઞ્ઞાજનનતો, સાત્થતો સબ્યઞ્જનતો, ઉત્તાનપદતો ગમ્ભીરત્થતો, કણ્ણસુખતો હદયઙ્ગમતો, અનત્તુક્કંસનતો અપરવમ્ભનતો, કરુણાસીતલતો પઞ્ઞાવદાતતો, અપાથરમણીયતો વિમદ્દક્ખમતો, સુય્યમાનસુખતો વીમંસિયમાનહિતતોતિ એવમાદીહિ યોજેતબ્બં.

    Atha vā abhikkantanti atiiṭṭhaṃ atimanāpaṃ atisundaranti vuttaṃ hoti. Tattha ekena abhikkantasaddena desanaṃ thometi, ekena attano pasādaṃ. Ayañhi ettha adhippāyo – ‘‘abhikkantaṃ, bho gotama, yadidaṃ bhoto gotamassa dhammadesanā, abhikkantaṃ yadidaṃ bhoto gotamassa dhammadesanaṃ āgamma mama pasādo’’ti. Bhagavatoyeva vā vacanaṃ dve dve atthe sandhāya thometi – bhoto gotamassa vacanaṃ abhikkantaṃ dosanāsanato abhikkantaṃ guṇādhigamanato, tathā saddhājananato paññājananato, sātthato sabyañjanato, uttānapadato gambhīratthato, kaṇṇasukhato hadayaṅgamato, anattukkaṃsanato aparavambhanato, karuṇāsītalato paññāvadātato, apātharamaṇīyato vimaddakkhamato, suyyamānasukhato vīmaṃsiyamānahitatoti evamādīhi yojetabbaṃ.

    તતો પરમ્પિ ચતૂહિ ઉપમાહિ દેસનંયેવ થોમેતિ. તત્થ નિક્કુજ્જિતન્તિ અધોમુખઠપિતં, હેટ્ઠામુખજાતં વા. ઉક્કુજ્જેય્યાતિ ઉપરિમુખં કરેય્ય. પટિચ્છન્નન્તિ તિણપણ્ણાદિપટિચ્છાદિતં. વિવરેય્યાતિ ઉગ્ઘાટેય્ય. મૂળ્હસ્સાતિ દિસામૂળ્હસ્સ. મગ્ગં આચિક્ખેય્યાતિ હત્થે ગહેત્વા એસ મગ્ગોતિ વદેય્ય. અન્ધકારેતિ કાળપક્ખચાતુદ્દસી અડ્ઢરત્ત-ઘનવનસણ્ડ-મેઘપટલેહિ ચતુરઙ્ગે તમસિ. અયં તાવ અનુત્તાનપદત્થો. અયં પન અધિપ્પાયયોજના – યથા કોચિ નિક્કુજ્જિતં ઉક્કુજ્જેય્ય, એવં સદ્ધમ્મવિમુખં અસદ્ધમ્મે પતિટ્ઠિતં મં અસદ્ધમ્મા વુટ્ઠાપેન્તેન; યથા પટિચ્છન્નં વિવરેય્ય, એવં કસ્સપસ્સ ભગવતો સાસનન્તરધાના પભુતિ મિચ્છાદિટ્ઠિગહનપટિચ્છન્નં સાસનં વિવરન્તેન; યથા મૂળ્હસ્સ મગ્ગં આચિક્ખેય્ય, એવં કુમ્મગ્ગમિચ્છામગ્ગપ્પટિપન્નસ્સ મે સગ્ગમોક્ખમગ્ગં આચિક્ખન્તેન; યથા અન્ધકારે તેલપજ્જોતં ધારેય્ય, એવં મોહન્ધકારે નિમુગ્ગસ્સ મે બુદ્ધાદિરતનત્તયરૂપાનિ અપસ્સતો તપ્પટિચ્છાદકમોહન્ધકારવિદ્ધંસકદેસનાપજ્જોતં ધારેન્તેન, મય્હં ભોતા ગોતમેન એતેહિ પરિયાયેહિ પકાસિતત્તા અનેકપરિયાયેન ધમ્મો પકાસિતોતિ.

    Tato parampi catūhi upamāhi desanaṃyeva thometi. Tattha nikkujjitanti adhomukhaṭhapitaṃ, heṭṭhāmukhajātaṃ vā. Ukkujjeyyāti uparimukhaṃ kareyya. Paṭicchannanti tiṇapaṇṇādipaṭicchāditaṃ. Vivareyyāti ugghāṭeyya. Mūḷhassāti disāmūḷhassa. Maggaṃ ācikkheyyāti hatthe gahetvā esa maggoti vadeyya. Andhakāreti kāḷapakkhacātuddasī aḍḍharatta-ghanavanasaṇḍa-meghapaṭalehi caturaṅge tamasi. Ayaṃ tāva anuttānapadattho. Ayaṃ pana adhippāyayojanā – yathā koci nikkujjitaṃ ukkujjeyya, evaṃ saddhammavimukhaṃ asaddhamme patiṭṭhitaṃ maṃ asaddhammā vuṭṭhāpentena; yathā paṭicchannaṃ vivareyya, evaṃ kassapassa bhagavato sāsanantaradhānā pabhuti micchādiṭṭhigahanapaṭicchannaṃ sāsanaṃ vivarantena; yathā mūḷhassa maggaṃ ācikkheyya, evaṃ kummaggamicchāmaggappaṭipannassa me saggamokkhamaggaṃ ācikkhantena; yathā andhakāre telapajjotaṃ dhāreyya, evaṃ mohandhakāre nimuggassa me buddhādiratanattayarūpāni apassato tappaṭicchādakamohandhakāraviddhaṃsakadesanāpajjotaṃ dhārentena, mayhaṃ bhotā gotamena etehi pariyāyehi pakāsitattā anekapariyāyena dhammo pakāsitoti.

    દેસનાનુમોદનકથા નિટ્ઠિતા.

    Desanānumodanakathā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવિભઙ્ગ • Mahāvibhaṅga / વેરઞ્જકણ્ડં • Verañjakaṇḍaṃ

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / ઉપાસકત્તપટિવેદનાકથાવણ્ણના • Upāsakattapaṭivedanākathāvaṇṇanā

    ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / ઉપાસકત્તપટિવેદનાકથાવણ્ણના • Upāsakattapaṭivedanākathāvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact