| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
॥ ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ॥
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯೇ
Majjhimanikāye
ಉಪರಿಪಣ್ಣಾಸ-ಅಟ್ಠಕಥಾ
Uparipaṇṇāsa-aṭṭhakathā
೧. ದೇವದಹವಗ್ಗೋ
1. Devadahavaggo
೧. ದೇವದಹಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
1. Devadahasuttavaṇṇanā
೧. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ದೇವದಹಸುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ದೇವದಹಂ ನಾಮಾತಿ ದೇವಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ರಾಜಾನೋ, ತತ್ಥ ಚ ಸಕ್ಯರಾಜೂನಂ ಮಙ್ಗಲಪೋಕ್ಖರಣೀ ಅಹೋಸಿ ಪಾಸಾದಿಕಾ ಆರಕ್ಖಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಸಾ ದೇವಾನಂ ದಹತ್ತಾ ‘‘ದೇವದಹ’’ನ್ತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ। ತದುಪಾದಾಯ ಸೋಪಿ ನಿಗಮೋ ದೇವದಹನ್ತ್ವೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗತೋ। ಭಗವಾ ತಂ ನಿಗಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಲುಮ್ಬಿನಿವನೇ ವಿಹರತಿ। ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಪುಬ್ಬೇಕತಹೇತೂತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಕತಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಾ। ಇಮಿನಾ ಕಮ್ಮವೇದನಞ್ಚ ಕಿರಿಯವೇದನಞ್ಚ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಏಕಂ ವಿಪಾಕವೇದನಮೇವ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಏವಂ ವಾದಿನೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನಿಗಣ್ಠಾತಿ ಇಮಿನಾ ಪುಬ್ಬೇ ಅನಿಯಮೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತಿ।
1.Evaṃme sutanti devadahasuttaṃ. Tattha devadahaṃ nāmāti devā vuccanti rājāno, tattha ca sakyarājūnaṃ maṅgalapokkharaṇī ahosi pāsādikā ārakkhasampannā, sā devānaṃ dahattā ‘‘devadaha’’nti paññāyittha. Tadupādāya sopi nigamo devadahantveva saṅkhaṃ gato. Bhagavā taṃ nigamaṃ nissāya lumbinivane viharati. Sabbaṃ taṃ pubbekatahetūti pubbe katakammapaccayā. Iminā kammavedanañca kiriyavedanañca paṭikkhipitvā ekaṃ vipākavedanameva sampaṭicchantīti dasseti. Evaṃ vādino, bhikkhave, nigaṇṭhāti iminā pubbe aniyametvā vuttaṃ niyametvā dasseti.
ಅಹುವಮ್ಹೇವ ಮಯನ್ತಿ ಇದಂ ಭಗವಾ ತೇಸಂ ಅಜಾನನಭಾವಂ ಜಾನನ್ತೋವ ಕೇವಲಂ ಕಲಿಸಾಸನಂ ಆರೋಪೇತುಕಾಮೋ ಪುಚ್ಛತಿ। ಯೇ ಹಿ ‘‘ಮಯಂ ಅಹುವಮ್ಹಾ’’ತಿಪಿ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ತೇ ಕಥಂ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕತಭಾವಂ ವಾ ಅಕತಭಾವಂ ವಾ ಜಾನಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಉತ್ತರಿಪುಚ್ಛಾಯಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
Ahuvamhevamayanti idaṃ bhagavā tesaṃ ajānanabhāvaṃ jānantova kevalaṃ kalisāsanaṃ āropetukāmo pucchati. Ye hi ‘‘mayaṃ ahuvamhā’’tipi na jānanti, te kathaṃ kammassa katabhāvaṃ vā akatabhāvaṃ vā jānissanti. Uttaripucchāyapi eseva nayo.
೨. ಏವಂ ಸನ್ತೇತಿ ಚೂಳದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೭೯-೧೮೦) ಮಹಾನಿಗಣ್ಠಸ್ಸ ವಚನೇ ಸಚ್ಚೇ ಸನ್ತೇತಿ ಅತ್ಥೋ, ಇಧ ಪನ ಏತ್ತಕಸ್ಸ ಠಾನಸ್ಸ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅಜಾನನಭಾವೇ ಸನ್ತೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಕಲ್ಲನ್ತಿ ನ ಯುತ್ತಂ।
2.Evaṃ santeti cūḷadukkhakkhandhe (ma. ni. 1.179-180) mahānigaṇṭhassa vacane sacce santeti attho, idha pana ettakassa ṭhānassa tumhākaṃ ajānanabhāve santeti attho. Na kallanti na yuttaṃ.
೩. ಗಾಳ್ಹೂಪಲೇಪನೇನಾತಿ ಬಹಲೂಪಲೇಪನೇನ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಿಸರಞ್ಜಿತೇನ, ನ ಪನ ಖಲಿಯಾ ಲಿತ್ತೇನ ವಿಯ। ಏಸನಿಯಾತಿ ಏಸನಿಸಲಾಕಾಯ ಅನ್ತಮಸೋ ನನ್ತಕವಟ್ಟಿಯಾಪಿ। ಏಸೇಯ್ಯಾತಿ ಗಮ್ಭೀರಂ ವಾ ಉತ್ತಾನಂ ವಾತಿ ವೀಮಂಸೇಯ್ಯ। ಅಗದಙ್ಗಾರನ್ತಿ ಝಾಮಹರೀತಕಸ್ಸ ವಾ ಆಮಲಕಸ್ಸ ವಾ ಚುಣ್ಣಂ। ಓದಹೇಯ್ಯಾತಿ ಪಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯ। ಅರೋಗೋತಿಆದಿ ಮಾಗಣ್ಡಿಯಸುತ್ತೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೨೧೩) ವುತ್ತಮೇವ।
3.Gāḷhūpalepanenāti bahalūpalepanena, punappunaṃ visarañjitena, na pana khaliyā littena viya. Esaniyāti esanisalākāya antamaso nantakavaṭṭiyāpi. Eseyyāti gambhīraṃ vā uttānaṃ vāti vīmaṃseyya. Agadaṅgāranti jhāmaharītakassa vā āmalakassa vā cuṇṇaṃ. Odaheyyāti pakkhipeyya. Arogotiādi māgaṇḍiyasutte (ma. ni. 2.213) vuttameva.
ಏವಮೇವ ಖೋತಿ ಏತ್ಥ ಇದಂ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ, ಸಲ್ಲೇನ ವಿದ್ಧಸ್ಸ ಹಿ ವಿದ್ಧಕಾಲೇ ವೇದನಾಯ ಪಾಕಟಕಾಲೋ ವಿಯ ಇಮೇಸಂ ‘‘ಮಯಂ ಪುಬ್ಬೇ ಅಹುವಮ್ಹಾ ವಾ ನೋ ವಾ, ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಅಕರಮ್ಹಾ ವಾ ನೋ ವಾ, ಏವರೂಪಂ ವಾ ಪಾಪಂ ಕರಮ್ಹಾ’’ತಿ ಜಾನನಕಾಲೋ ಸಿಯಾ। ವಣಮುಖಸ್ಸ ಪರಿಕನ್ತನಾದೀಸು ಚತೂಸು ಕಾಲೇಸು ವೇದನಾಯ ಪಾಕಟಕಾಲೋ ವಿಯ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ವಾ ನೋ ದುಕ್ಖಂ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣಂ, ಏತ್ತಕೇ ವಾ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣೇ ಸಬ್ಬಮೇವ ದುಕ್ಖಂ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಸುದ್ಧನ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ ನಾಮ ಭವಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಜಾನನಕಾಲೋ ಸಿಯಾ। ಅಪರಭಾಗೇ ಫಾಸುಭಾವಜಾನನಕಾಲೋ ವಿಯ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಅಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಹಾನಾಯ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ ಜಾನನಕಾಲೋ ಸಿಯಾ। ಏವಮೇತ್ಥ ಏಕಾಯ ಉಪಮಾಯ ತಯೋ ಅತ್ಥಾ, ಚತೂಹಿ ಉಪಮಾಹಿ ಏಕೋ ಅತ್ಥೋ ಪರಿದೀಪಿತೋ।
Evameva khoti ettha idaṃ opammasaṃsandanaṃ, sallena viddhassa hi viddhakāle vedanāya pākaṭakālo viya imesaṃ ‘‘mayaṃ pubbe ahuvamhā vā no vā, pāpakammaṃ akaramhā vā no vā, evarūpaṃ vā pāpaṃ karamhā’’ti jānanakālo siyā. Vaṇamukhassa parikantanādīsu catūsu kālesu vedanāya pākaṭakālo viya ‘‘ettakaṃ vā no dukkhaṃ nijjiṇṇaṃ, ettake vā nijjiṇṇe sabbameva dukkhaṃ nijjiṇṇaṃ bhavissati, suddhante patiṭṭhitā nāma bhavissāmā’’ti jānanakālo siyā. Aparabhāge phāsubhāvajānanakālo viya diṭṭheva dhamme akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya jānanakālo siyā. Evamettha ekāya upamāya tayo atthā, catūhi upamāhi eko attho paridīpito.
೪. ಇಮೇ ಪನ ತತೋ ಏಕಮ್ಪಿ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ವಿರಜ್ಝಿತ್ವಾ ಗತೇ ಸಲ್ಲೇ ಅವಿದ್ಧೋವ ‘‘ವಿದ್ಧೋಸಿ ಮಯಾ’’ತಿ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಸ್ಸ ವಚನಪ್ಪಮಾಣೇನೇವ ‘‘ವಿದ್ಧೋಸ್ಮೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ದುಕ್ಖಪ್ಪತ್ತಪುರಿಸೋ ವಿಯ ಕೇವಲಂ ಮಹಾನಿಗಣ್ಠಸ್ಸ ವಚನಪ್ಪಮಾಣೇನ ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಸದ್ದಹನ್ತಾ ಏವಂ ಸಲ್ಲೋಪಮಾಯ ಭಗವತಾ ನಿಗ್ಗಹಿತಾ ಪಚ್ಚಾಹರಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಯಥಾ ನಾಮ ದುಬ್ಬಲೋ ಸುನಖೋ ಮಿಗಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಅಭಿಮುಖಂ ಕರಿತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಓಸಕ್ಕತಿ, ಏವಂ ಮಹಾನಿಗಣ್ಠಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ವಾದಂ ಪಕ್ಖಿಪನ್ತಾ ನಿಗಣ್ಠೋ, ಆವುಸೋತಿಆದೀಮಾಹಂಸು।
4. Ime pana tato ekampi na jānanti, virajjhitvā gate salle aviddhova ‘‘viddhosi mayā’’ti paccatthikassa vacanappamāṇeneva ‘‘viddhosmī’’ti saññaṃ uppādetvā dukkhappattapuriso viya kevalaṃ mahānigaṇṭhassa vacanappamāṇena sabbametaṃ saddahantā evaṃ sallopamāya bhagavatā niggahitā paccāharituṃ asakkontā yathā nāma dubbalo sunakho migaṃ uṭṭhāpetvā sāmikassa abhimukhaṃ karitvā attanā osakkati, evaṃ mahānigaṇṭhassa matthake vādaṃ pakkhipantā nigaṇṭho, āvusotiādīmāhaṃsu.
೫. ಅಥ ನೇ ಭಗವಾ ಸಾಚರಿಯಕೇ ನಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಪಞ್ಚ ಖೋ ಇಮೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ರಾಯಸ್ಮನ್ತಾನನ್ತಿ ತೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಆಯಸ್ಮನ್ತಾನಂ। ಕಾ ಅತೀತಂಸೇ ಸತ್ಥರಿ ಸದ್ಧಾತಿ ಅತೀತಂಸವಾದಿಮ್ಹಿ ಸತ್ಥರಿ ಕಾ ಸದ್ಧಾ। ಯಾ ಅತೀತವಾದಂ ಸದ್ದಹನ್ತಾನಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮಹಾನಿಗಣ್ಠಸ್ಸ ಸದ್ಧಾ, ಸಾ ಕತಮಾ? ಕಿಂ ಭೂತತ್ಥಾ ಅಭೂತತ್ಥಾ, ಭೂತವಿಪಾಕಾ ಅಭೂತವಿಪಾಕಾತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸಹಧಮ್ಮಿಕನ್ತಿ ಸಹೇತುಕಂ ಸಕಾರಣಂ। ವಾದಪಟಿಹಾರನ್ತಿ ಪಚ್ಚಾಗಮನಕವಾದಂ। ಏತ್ತಾವತಾ ತೇಸಂ ‘‘ಅಪನೇಥ ಸದ್ಧಂ, ಸಬ್ಬದುಬ್ಬಲಾ ಏಸಾ’’ತಿ ಸದ್ಧಾಛೇದಕವಾದಂ ನಾಮ ದಸ್ಸೇತಿ।
5. Atha ne bhagavā sācariyake niggaṇhanto pañca kho imetiādimāha. Tatrāyasmantānanti tesu pañcasu dhammesu āyasmantānaṃ. Kā atītaṃse satthari saddhāti atītaṃsavādimhi satthari kā saddhā. Yā atītavādaṃ saddahantānaṃ tumhākaṃ mahānigaṇṭhassa saddhā, sā katamā? Kiṃ bhūtatthā abhūtatthā, bhūtavipākā abhūtavipākāti pucchati. Sesapadesupi eseva nayo. Sahadhammikanti sahetukaṃ sakāraṇaṃ. Vādapaṭihāranti paccāgamanakavādaṃ. Ettāvatā tesaṃ ‘‘apanetha saddhaṃ, sabbadubbalā esā’’ti saddhāchedakavādaṃ nāma dasseti.
೬. ಅವಿಜ್ಜಾ ಅಞ್ಞಾಣಾತಿ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಅಞ್ಞಾಣೇನ। ಸಮ್ಮೋಹಾತಿ ಸಮ್ಮೋಹೇನ। ವಿಪಚ್ಚೇಥಾತಿ ವಿಪರೀತತೋ ಸದ್ದಹಥ, ವಿಪಲ್ಲಾಸಗ್ಗಾಹಂ ವಾ ಗಣ್ಹಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
6.Avijjā aññāṇāti avijjāya aññāṇena. Sammohāti sammohena. Vipaccethāti viparītato saddahatha, vipallāsaggāhaṃ vā gaṇhathāti attho.
೭. ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯನ್ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ವಿಪಾಕದಾಯಕಂ। ಉಪಕ್ಕಮೇನಾತಿ ಪಯೋಗೇನ। ಪಧಾನೇನಾತಿ ವೀರಿಯೇನ। ಸಮ್ಪರಾಯವೇದನೀಯನ್ತಿ ದುತಿಯೇ ವಾ ತತಿಯೇ ವಾ ಅತ್ತಭಾವೇ ವಿಪಾಕದಾಯಕಂ। ಸುಖವೇದನೀಯನ್ತಿ ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣವಿಪಾಕದಾಯಕಂ ಕುಸಲಕಮ್ಮಂ। ವಿಪರೀತಂ ದುಕ್ಖವೇದನೀಯಂ। ಪರಿಪಕ್ಕವೇದನೀಯನ್ತಿ ಪರಿಪಕ್ಕೇ ನಿಪ್ಫನ್ನೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ವೇದನೀಯಂ, ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಸ್ಸೇವೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಅಪರಿಪಕ್ಕವೇದನೀಯನ್ತಿ ಅಪರಿಪಕ್ಕೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ವೇದನೀಯಂ, ಸಮ್ಪರಾಯವೇದನೀಯಸ್ಸೇವೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ – ಯಂ ಪಠಮವಯೇ ಕತಂ ಪಠಮವಯೇ ವಾ ಮಜ್ಝಿಮವಯೇ ವಾ ಪಚ್ಛಿಮವಯೇ ವಾ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ, ಮಜ್ಝಿಮವಯೇ ಕತಂ ಮಜ್ಝಿಮವಯೇ ವಾ ಪಚ್ಛಿಮವಯೇ ವಾ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ, ಪಚ್ಛಿಮವಯೇ ಕತಂ ತತ್ಥೇವ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ, ತಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಂ ನಾಮ। ಯಂ ಪನ ಸತ್ತದಿವಸಬ್ಭನ್ತರೇ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ, ತಂ ಪರಿಪಕ್ಕವೇದನೀಯಂ ನಾಮ। ತಂ ಕುಸಲಮ್ಪಿ ಹೋತಿ ಅಕುಸಲಮ್ಪಿ।
7.Diṭṭhadhammavedanīyanti imasmiṃyeva attabhāve vipākadāyakaṃ. Upakkamenāti payogena. Padhānenāti vīriyena. Samparāyavedanīyanti dutiye vā tatiye vā attabhāve vipākadāyakaṃ. Sukhavedanīyanti iṭṭhārammaṇavipākadāyakaṃ kusalakammaṃ. Viparītaṃ dukkhavedanīyaṃ. Paripakkavedanīyanti paripakke nipphanne attabhāve vedanīyaṃ, diṭṭhadhammavedanīyassevetaṃ adhivacanaṃ. Aparipakkavedanīyanti aparipakke attabhāve vedanīyaṃ, samparāyavedanīyassevetaṃ adhivacanaṃ. Evaṃ santepi ayamettha viseso – yaṃ paṭhamavaye kataṃ paṭhamavaye vā majjhimavaye vā pacchimavaye vā vipākaṃ deti, majjhimavaye kataṃ majjhimavaye vā pacchimavaye vā vipākaṃ deti, pacchimavaye kataṃ tattheva vipākaṃ deti, taṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ nāma. Yaṃ pana sattadivasabbhantare vipākaṃ deti, taṃ paripakkavedanīyaṃ nāma. Taṃ kusalampi hoti akusalampi.
ತತ್ರಿಮಾನಿ ವತ್ಥೂನಿ – ಪುಣ್ಣೋ ನಾಮ ಕಿರ ದುಗ್ಗತಮನುಸ್ಸೋ ರಾಜಗಹೇ ಸುಮನಸೇಟ್ಠಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಸತಿ। ತಮೇನಂ ಏಕದಿವಸಂ ನಗರಮ್ಹಿ ನಕ್ಖತ್ತೇ ಸಙ್ಘುಟ್ಠೇ ಸೇಟ್ಠಿ ಆಹ – ‘‘ಸಚೇ ಅಜ್ಜ ಕಸಿಸ್ಸಸಿ, ದ್ವೇ ಚ ಗೋಣೇ ನಙ್ಗಲಞ್ಚ ಲಭಿಸ್ಸಸಿ। ಕಿಂ ನಕ್ಖತ್ತಂ ಕೀಳಿಸ್ಸಸಿ, ಕಸಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ। ಕಿಂ ಮೇ ನಕ್ಖತ್ತೇನ, ಕಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ? ತೇನ ಹಿ ಯೇ ಗೋಣೇ ಇಚ್ಛಸಿ, ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಸಾಹೀತಿ। ಸೋ ಕಸಿತುಂ ಗತೋ। ತಂ ದಿವಸಂ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಾಯ ‘‘ಕಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ? ಆವಜ್ಜನ್ತೋ ಪುಣ್ಣಂ ದಿಸ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಆದಾಯ ತಸ್ಸ ಕಸನಟ್ಠಾನಂ ಗತೋ। ಪುಣ್ಣೋ ಕಸಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ದನ್ತಕಟ್ಠಂ ದತ್ವಾ ಮುಖೋದಕಂ ಅದಾಸಿ। ಥೇರೋ ಸರೀರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮನ್ತಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ನಿಸೀದಿ ಭತ್ತಾಭಿಹಾರಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ। ಅಥಸ್ಸ ಭರಿಯಂ ಭತ್ತಂ ಆಹರನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇಯೇವ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸಿ।
Tatrimāni vatthūni – puṇṇo nāma kira duggatamanusso rājagahe sumanaseṭṭhiṃ nissāya vasati. Tamenaṃ ekadivasaṃ nagaramhi nakkhatte saṅghuṭṭhe seṭṭhi āha – ‘‘sace ajja kasissasi, dve ca goṇe naṅgalañca labhissasi. Kiṃ nakkhattaṃ kīḷissasi, kasissasī’’ti. Kiṃ me nakkhattena, kasissāmīti? Tena hi ye goṇe icchasi, te gahetvā kasāhīti. So kasituṃ gato. Taṃ divasaṃ sāriputtatthero nirodhā vuṭṭhāya ‘‘kassa saṅgahaṃ karomī’’ti? Āvajjanto puṇṇaṃ disvā pattacīvaraṃ ādāya tassa kasanaṭṭhānaṃ gato. Puṇṇo kasiṃ ṭhapetvā therassa dantakaṭṭhaṃ datvā mukhodakaṃ adāsi. Thero sarīraṃ paṭijaggitvā kammantassa avidūre nisīdi bhattābhihāraṃ olokento. Athassa bhariyaṃ bhattaṃ āharantiṃ disvā antarāmaggeyeva attānaṃ dassesi.
ಸಾ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಆಹಟಭತ್ತಂ ಥೇರಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪುನ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಭತ್ತಂ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ದಿವಾ ಅಗಮಾಸಿ। ಪುಣ್ಣೋ ಏಕವಾರಂ ಕಸಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಸಾಪಿ ಭತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೀ ಆಹ – ‘‘ಸಾಮಿ ಪಾತೋವ ತೇ ಭತ್ತಂ ಆಹರಿಯಿತ್ಥ, ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಪನ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ತಸ್ಸ ದತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಆಹರನ್ತಿಯಾ ಮೇ ಉಸ್ಸೂರೋ ಜಾತೋ, ಮಾ ಕುಜ್ಝಿ ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಭದ್ದಕಂ ತೇ ಭದ್ದೇ ಕತಂ, ಮಯಾ ಥೇರಸ್ಸ ಪಾತೋವ ದನ್ತಕಟ್ಠಞ್ಚ ಮುಖೋದಕಞ್ಚ ದಿನ್ನಂ, ಅಮ್ಹಾಕಂಯೇವಾನೇನ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋಪಿ ಪರಿಭುತ್ತೋ, ಅಜ್ಜ ಥೇರೇನ ಕತಸಮಣಧಮ್ಮಸ್ಸ ಮಯಂ ಭಾಗಿನೋ ಜಾತಾತಿ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇಸಿ। ಏಕವಾರಂ ಕಸಿತಟ್ಠಾನಂ ಸುವಣ್ಣಮೇವ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಕಸಿತಟ್ಠಾನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ವಿಜ್ಜೋತಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಯಟ್ಠಿಯಾ ಪಹರಿತ್ವಾ ರತ್ತಸುವಣ್ಣಭಾವಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ‘‘ರಞ್ಞೋ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸಿ। ರಾಜಾ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಕಟೇಹಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ರಾಸಿಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಸಿಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಏತ್ತಕಂ ಸುವಣ್ಣಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಕಸ್ಸಚಿ ನತ್ಥೀತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಮಸ್ಸ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ಪುಣ್ಣಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ಜಾತೋ।
Sā sāmikassa āhaṭabhattaṃ therassa patte pakkhipitvā puna gantvā aññaṃ bhattaṃ sampādetvā divā agamāsi. Puṇṇo ekavāraṃ kasitvā nisīdi. Sāpi bhattaṃ gahetvā āgacchantī āha – ‘‘sāmi pātova te bhattaṃ āhariyittha, antarāmagge pana sāriputtattheraṃ disvā taṃ tassa datvā aññaṃ pacitvā āharantiyā me ussūro jāto, mā kujjhi sāmī’’ti. Bhaddakaṃ te bhadde kataṃ, mayā therassa pātova dantakaṭṭhañca mukhodakañca dinnaṃ, amhākaṃyevānena piṇḍapātopi paribhutto, ajja therena katasamaṇadhammassa mayaṃ bhāgino jātāti cittaṃ pasādesi. Ekavāraṃ kasitaṭṭhānaṃ suvaṇṇameva ahosi. So bhuñjitvā kasitaṭṭhānaṃ olokento vijjotamānaṃ disvā uṭṭhāya yaṭṭhiyā paharitvā rattasuvaṇṇabhāvaṃ jānitvā ‘‘rañño akathetvā paribhuñjituṃ na sakkā’’ti gantvā rañño ārocesi. Rājā taṃ sabbaṃ sakaṭehi āharāpetvā rājaṅgaṇe rāsiṃ kāretvā ‘‘kassimasmiṃ nagare ettakaṃ suvaṇṇaṃ atthī’’ti pucchi. Kassaci natthīti ca vutte seṭṭhiṭṭhānamassa adāsi. So puṇṇaseṭṭhi nāma jāto.
ಅಪರಮ್ಪಿ ವತ್ಥು – ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ರಾಜಗಹೇ ಕಾಳವೇಳಿಯೋ ನಾಮ ದುಗ್ಗತೋ ಅತ್ಥಿ। ತಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಪಣ್ಣಮ್ಬಿಲಯಾಗುಂ ಪಚಿ। ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರೋ ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಾಯ ‘‘ಕಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜನ್ತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸಾ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ತತ್ಥ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಅದಾಸಿ, ಥೇರೋ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಉಪನಾಮೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಅತ್ತನೋ ಯಾಪನಮತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿ, ಸೇಸಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ಪಹೋಸಿ। ಕಾಳವಳಿಯೋಪಿ ತಂ ಠಾನಂ ಪತ್ತೋ ಚೂಳಕಂ ಲಭಿ। ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಕಾಳವಳಿಯಸ್ಸ ವಿಪಾಕಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಇತೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸೇಟ್ಠಿಚ್ಛತ್ತಂ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಕಾಳವಳಿಯೋ ತಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಭರಿಯಾಯ ಆರೋಚೇಸಿ।
Aparampi vatthu – tasmiṃyeva rājagahe kāḷaveḷiyo nāma duggato atthi. Tassa bhariyā paṇṇambilayāguṃ paci. Mahākassapatthero nirodhā vuṭṭhāya ‘‘kassa saṅgahaṃ karomī’’ti āvajjanto taṃ disvā gantvā gehadvāre aṭṭhāsi. Sā pattaṃ gahetvā sabbaṃ tattha pakkhipitvā therassa adāsi, thero vihāraṃ gantvā satthu upanāmesi. Satthā attano yāpanamattaṃ gaṇhi, sesaṃ pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ pahosi. Kāḷavaḷiyopi taṃ ṭhānaṃ patto cūḷakaṃ labhi. Mahākassapo satthāraṃ kāḷavaḷiyassa vipākaṃ pucchi. Satthā ‘‘ito sattame divase seṭṭhicchattaṃ labhissatī’’ti āha. Kāḷavaḷiyo taṃ kathaṃ sutvā gantvā bhariyāya ārocesi.
ತದಾ ಚ ರಾಜಾ ನಗರಂ ಅನುಸಞ್ಚರನ್ತೋ ಬಹಿನಗರೇ ಜೀವಸೂಲೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ಪುರಿಸಂ ಅದ್ದಸ। ಪುರಿಸೋ ರಾಜಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಂ ಅಕಾಸಿ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮೇ ಭುಞ್ಜನಭತ್ತಂ ಪಹಿಣಥ ದೇವಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಪೇಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಾಯಮಾಸಭತ್ತೇ ಉಪನೀತೇ ಸರಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಹರಿತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ ಆಹ, ನಗರೇ ಸಹಸ್ಸಭಣ್ಡಿಕಂ ಚಾರೇಸುಂ। ತತಿಯವಾರೇ ಕಾಳವಳಿಯಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ । ಅಥ ನಂ ರಞ್ಞೋ ದಸ್ಸೇಸುಂ, ಸಾ ಪುರಿಸವೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಾವುಧಸನ್ನದ್ಧಾ ಭತ್ತಪಾತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಬಹಿನಗರೇ ತಾಲೇ ಅಧಿವತ್ಥೋ ದೀಘತಾಲೋ ನಾಮ ಯಕ್ಖೋ ತಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ತಿಟ್ಠ ತಿಟ್ಠ ಭಕ್ಖೋಸಿ ಮೇ’’ತಿ ಆಹ। ನಾಹಂ ತವ ಭಕ್ಖೋ, ರಾಜದೂತೋ ಅಹನ್ತಿ। ಕತ್ಥ ಗಚ್ಛಸೀತಿ। ಜೀವಸೂಲೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕನ್ತಿ। ಮಮಪಿ ಏಕಂ ಸಾಸನಂ ಹರಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸೀತಿ। ಆಮ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀತಿ। ‘‘ದೀಘತಾಲಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಸುಮನದೇವರಾಜಧೀತಾ ಕಾಳೀ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾತಾ’’ತಿ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಸಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ತಾಲಮೂಲೇ ಸತ್ತ ನಿಧಿಕುಮ್ಭಿಯೋ ಅತ್ಥಿ, ತಾ ತ್ವಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಸೀತಿ। ಸಾ ‘‘ದೀಘತಾಲಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಸುಮನದೇವರಾಜಧೀತಾ ಕಾಳೀ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾತಾ’’ತಿ ಉಗ್ಘೋಸೇನ್ತೀ ಅಗಮಾಸಿ।
Tadā ca rājā nagaraṃ anusañcaranto bahinagare jīvasūle nisinnaṃ purisaṃ addasa. Puriso rājānaṃ disvā uccāsaddaṃ akāsi ‘‘tumhākaṃ me bhuñjanabhattaṃ pahiṇatha devā’’ti. Rājā ‘‘pesessāmī’’ti vatvā sāyamāsabhatte upanīte saritvā ‘‘imaṃ harituṃ samatthaṃ jānāthā’’ti āha, nagare sahassabhaṇḍikaṃ cāresuṃ. Tatiyavāre kāḷavaḷiyassa bhariyā aggahesi . Atha naṃ rañño dassesuṃ, sā purisavesaṃ gahetvā pañcāvudhasannaddhā bhattapātiṃ gahetvā nagarā nikkhami. Bahinagare tāle adhivattho dīghatālo nāma yakkho taṃ rukkhamūlena gacchantiṃ disvā ‘‘tiṭṭha tiṭṭha bhakkhosi me’’ti āha. Nāhaṃ tava bhakkho, rājadūto ahanti. Kattha gacchasīti. Jīvasūle nisinnassa purisassa santikanti. Mamapi ekaṃ sāsanaṃ harituṃ sakkhissasīti. Āma sakkhissāmīti. ‘‘Dīghatālassa bhariyā sumanadevarājadhītā kāḷī puttaṃ vijātā’’ti āroceyyāsi. Imasmiṃ tālamūle satta nidhikumbhiyo atthi, tā tvaṃ gaṇheyyāsīti. Sā ‘‘dīghatālassa bhariyā sumanadevarājadhītā kāḷī puttaṃ vijātā’’ti ugghosentī agamāsi.
ಸುಮನದೇವೋ ಯಕ್ಖಸಮಾಗಮೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಏಕೋ ಮನುಸ್ಸೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಿಯಪವತ್ತಿಂ ಆಹರತಿ, ಪಕ್ಕೋಸಥ ನ’’ನ್ತಿ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಸನ್ನೋ ‘‘ಇಮಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪರಿಮಣ್ಡಲಚ್ಛಾಯಾಯ ಫರಣಟ್ಠಾನೇ ನಿಧಿಕುಮ್ಭಿಯೋ ತುಯ್ಹಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಜೀವಸೂಲೇ ನಿಸಿನ್ನಪುರಿಸೋ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಮುಖಪುಞ್ಛನಕಾಲೇ ಇತ್ಥಿಫಸ್ಸೋತಿ ಞತ್ವಾ ಚೂಳಾಯ ಡಂಸಿ, ಸಾ ಅಸಿನಾ ಅತ್ತನೋ ಚೂಳಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂಯೇವ ಗತಾ। ರಾಜಾ ಭತ್ತಭೋಜಿತಭಾವೋ ಕಥಂ ಜಾನಿತಬ್ಬೋತಿ? ಚೂಳಸಞ್ಞಾಯಾತಿ ವತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ತಂ ಧನಂ ಆಹರಾಪೇಸಿ। ರಾಜಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಏತ್ತಕಂ ಧನಂ ನಾಮ ಅತ್ಥೀತಿ। ನತ್ಥಿ ದೇವಾತಿ। ರಾಜಾ ತಸ್ಸಾ ಪತಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಧನಸೇಟ್ಠಿಂ ಅಕಾಸಿ। ಮಲ್ಲಿಕಾಯಪಿ ದೇವಿಯಾ ವತ್ಥು ಕಥೇತಬ್ಬಂ। ಇಮಾನಿ ತಾವ ಕುಸಲಕಮ್ಮೇ ವತ್ಥೂನಿ।
Sumanadevo yakkhasamāgame nisinno sutvā ‘‘eko manusso amhākaṃ piyapavattiṃ āharati, pakkosatha na’’nti sāsanaṃ sutvā pasanno ‘‘imassa rukkhassa parimaṇḍalacchāyāya pharaṇaṭṭhāne nidhikumbhiyo tuyhaṃ dammī’’ti āha. Jīvasūle nisinnapuriso bhattaṃ bhuñjitvā mukhapuñchanakāle itthiphassoti ñatvā cūḷāya ḍaṃsi, sā asinā attano cūḷaṃ chinditvā rañño santikaṃyeva gatā. Rājā bhattabhojitabhāvo kathaṃ jānitabboti? Cūḷasaññāyāti vatvā rañño ācikkhitvā taṃ dhanaṃ āharāpesi. Rājā aññassa ettakaṃ dhanaṃ nāma atthīti. Natthi devāti. Rājā tassā patiṃ tasmiṃ nagare dhanaseṭṭhiṃ akāsi. Mallikāyapi deviyā vatthu kathetabbaṃ. Imāni tāva kusalakamme vatthūni.
ನನ್ದಮಾಣವಕೋ ಪನ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾಯ ಥೇರಿಯಾ ವಿಪ್ಪಟಿಪಜ್ಜಿ, ತಸ್ಸ ಮಞ್ಚತೋ ಉಟ್ಠಾಯ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಮಹಾಪಥವೀ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಓಕಾಸಮದಾಸಿ, ತತ್ಥೇವ ಮಹಾನರಕಂ ಪವಿಟ್ಠೋ। ನನ್ದೋಪಿ ಗೋಘಾತಕೋ ಪಣ್ಣಾಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಗೋಘಾತಕಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ಭೋಜನಕಾಲೇ ಮಂಸಂ ಅಲಭನ್ತೋ ಏಕಸ್ಸ ಜೀವಮಾನಕಗೋಣಸ್ಸ ಜಿವ್ಹಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗಾರೇಸು ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ಖಾದಿತುಂ ಆರದ್ಧೋ। ಅಥಸ್ಸ ಜಿವ್ಹಾ ಮೂಲೇ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಭತ್ತಪಾತಿಯಂಯೇವ ಪತಿತಾ, ಸೋ ವಿರವನ್ತೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ನನ್ದೋಪಿ ಯಕ್ಖೋ ಅಞ್ಞೇನ ಯಕ್ಖೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಂ ನವೋರೋಪಿತೇಹಿ ಕೇಸೇಹಿ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ನಿಸಿನ್ನಂ ದಿಸ್ವಾ ಸೀಸೇ ಪಹರಿತುಕಾಮೋ ಇತರಸ್ಸ ಯಕ್ಖಸ್ಸ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ತೇನ ವಾರಿಯಮಾನೋಪಿ ಪಹಾರಂ ದತ್ವಾ ಡಯ್ಹಾಮಿ ಡಯ್ಹಾಮೀತಿ ವಿರವನ್ತೋ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಠಾನೇ ಭೂಮಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಮಹಾನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋತಿ ಇಮಾನಿ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮೇ ವತ್ಥೂನಿ।
Nandamāṇavako pana uppalavaṇṇāya theriyā vippaṭipajji, tassa mañcato uṭṭhāya nikkhamitvā gacchantassa mahāpathavī bhijjitvā okāsamadāsi, tattheva mahānarakaṃ paviṭṭho. Nandopi goghātako paṇṇāsa vassāni goghātakakammaṃ katvā ekadivasaṃ bhojanakāle maṃsaṃ alabhanto ekassa jīvamānakagoṇassa jivhaṃ chinditvā aṅgāresu pacāpetvā khādituṃ āraddho. Athassa jivhā mūle chijjitvā bhattapātiyaṃyeva patitā, so viravanto kālaṃ katvā niraye nibbatti. Nandopi yakkho aññena yakkhena saddhiṃ ākāsena gacchanto sāriputtattheraṃ navoropitehi kesehi rattibhāge abbhokāse nisinnaṃ disvā sīse paharitukāmo itarassa yakkhassa ārocetvā tena vāriyamānopi pahāraṃ datvā ḍayhāmi ḍayhāmīti viravanto tasmiṃyeva ṭhāne bhūmiṃ pavisitvā mahāniraye nibbattoti imāni akusalakamme vatthūni.
ಯಂ ಪನ ಅನ್ತಮಸೋ ಮರಣಸನ್ತಿಕೇಪಿ ಕತಂ ಕಮ್ಮಂ ಭವನ್ತರೇ ವಿಪಾಕಂ ದೇತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಮ್ಪರಾಯವೇದನೀಯಂ ನಾಮ। ತತ್ಥ ಯೋ ಅಪರಿಹೀನಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ವಿಪಾಕೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಇಧ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತವಿಪಾಕೋತಿ ವುತ್ತೋ। ತಸ್ಸ ಮೂಲಭೂತಂ ಕಮ್ಮಂ ನೇವ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಂ ನ ಸಮ್ಪರಾಯವೇದನೀಯನ್ತಿ, ನ ವಿಚಾರಿತಂ, ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ನ ವಿಚಾರಿತಂ, ಸಮ್ಪರಾಯವೇದನೀಯಮೇವ ಪನೇತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯೋ ಪಠಮಮಗ್ಗಾದೀನಂ ಭವನ್ತರೇ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿವಿಪಾಕೋ, ಸೋ ಇಧ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಗುಣೋತ್ವೇವ ವುತ್ತೋ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಏವಂ ವುತ್ತೋ, ಮಗ್ಗಕಮ್ಮಂ ಪನ ಪರಿಪಕ್ಕವೇದನೀಯನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಮಗ್ಗಚೇತನಾಯೇವ ಹಿ ಸಬ್ಬಲಹುಂ ಫಲದಾಯಿಕಾ ಅನನ್ತರಫಲತ್ತಾತಿ।
Yaṃ pana antamaso maraṇasantikepi kataṃ kammaṃ bhavantare vipākaṃ deti, taṃ sabbaṃ samparāyavedanīyaṃ nāma. Tattha yo aparihīnassa jhānassa vipāko nibbattissati, so idha nibbattitavipākoti vutto. Tassa mūlabhūtaṃ kammaṃ neva diṭṭhadhammavedanīyaṃ na samparāyavedanīyanti, na vicāritaṃ, kiñcāpi na vicāritaṃ, samparāyavedanīyameva panetanti veditabbaṃ. Yo paṭhamamaggādīnaṃ bhavantare phalasamāpattivipāko, so idha nibbattitaguṇotveva vutto. Kiñcāpi evaṃ vutto, maggakammaṃ pana paripakkavedanīyanti veditabbaṃ. Maggacetanāyeva hi sabbalahuṃ phaladāyikā anantaraphalattāti.
೮. ಬಹುವೇದನೀಯನ್ತಿ ಸಞ್ಞಾಭವೂಪಗಂ। ಅಪ್ಪವೇದನೀಯನ್ತಿ ಅಸಞ್ಞಾಭವೂಪಗಂ। ಸವೇದನೀಯನ್ತಿ ಸವಿಪಾಕಂ ಕಮ್ಮಂ। ಅವೇದನೀಯನ್ತಿ ಅವಿಪಾಕಂ ಕಮ್ಮಂ। ಏವಂ ಸನ್ತೇತಿ ಇಮೇಸಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಾದೀನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಉಪಕ್ಕಮೇನ ಸಮ್ಪರಾಯವೇದನೀಯಾದಿ ಭಾವಕಾರಣಸ್ಸ ಅಲಾಭೇ ಸತಿ। ಅಫಲೋತಿ ನಿಪ್ಫಲೋ ನಿರತ್ಥಕೋತಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕಸಾಸನೇ ಪಯೋಗಸ್ಸ ಅಫಲತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಧಾನಚ್ಛೇದಕವಾದೋ ನಾಮ ದಸ್ಸಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾ ವಾದಾನುವಾದಾತಿ ಪರೇಹಿ ವುತ್ತಕಾರಣೇನ ಸಕಾರಣಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಗಣ್ಠಾನಂ ವಾದಾ ಚ ಅನುವಾದಾ ಚ। ಗಾರಯ್ಹಂ ಠಾನಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ವಿಞ್ಞೂಹಿ ಗರಹಿತಬ್ಬಂ ಕಾರಣಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ। ‘‘ವಾದಾನುಪ್ಪತ್ತಾ ಗಾರಯ್ಹಟ್ಠಾನಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಪರೇಹಿ ವುತ್ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಸಕಾರಣಾ ನಿಗಣ್ಠಾನಂ ವಾದಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತಾ ತಂ ವಾದಂ ಸೋಸೇನ್ತಾ ಮಿಲಾಪೇನ್ತಾ ದುಕ್ಕಟಕಮ್ಮಕಾರಿನೋತಿಆದಯೋ ದಸ ಗಾರಯ್ಹಟ್ಠಾನಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ।
8.Bahuvedanīyanti saññābhavūpagaṃ. Appavedanīyanti asaññābhavūpagaṃ. Savedanīyanti savipākaṃ kammaṃ. Avedanīyanti avipākaṃ kammaṃ. Evaṃ santeti imesaṃ diṭṭhadhammavedanīyādīnaṃ kammānaṃ upakkamena samparāyavedanīyādi bhāvakāraṇassa alābhe sati. Aphaloti nipphalo niratthakoti. Ettāvatā aniyyānikasāsane payogassa aphalataṃ dassetvā padhānacchedakavādo nāma dassitoti veditabbo. Sahadhammikā vādānuvādāti parehi vuttakāraṇena sakāraṇā hutvā nigaṇṭhānaṃ vādā ca anuvādā ca. Gārayhaṃ ṭhānaṃ āgacchantīti viññūhi garahitabbaṃ kāraṇaṃ āgacchanti. ‘‘Vādānuppattā gārayhaṭṭhānā’’tipi pāṭho. Tassattho – parehi vuttena kāraṇena sakāraṇā nigaṇṭhānaṃ vādaṃ anuppattā taṃ vādaṃ sosentā milāpentā dukkaṭakammakārinotiādayo dasa gārayhaṭṭhānā āgacchanti.
೯. ಸಙ್ಗತಿಭಾವಹೇತೂತಿ ನಿಯತಿಭಾವಕಾರಣಾ। ಪಾಪಸಙ್ಗತಿಕಾತಿ ಪಾಪನಿಯತಿನೋ। ಅಭಿಜಾತಿಹೇತೂತಿ ಛಳಭಿಜಾತಿಹೇತು।
9.Saṅgatibhāvahetūti niyatibhāvakāraṇā. Pāpasaṅgatikāti pāpaniyatino. Abhijātihetūti chaḷabhijātihetu.
೧೦. ಏವಂ ನಿಗಣ್ಠಾನಂ ಉಪಕ್ಕಮಸ್ಸ ಅಫಲತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಸಾಸನೇ ಉಪಕ್ಕಮಸ್ಸ ವೀರಿಯಸ್ಸ ಚ ಸಫಲತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಕಥಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅನದ್ಧಭೂತನ್ತಿ ಅನಧಿಭೂತಂ। ದುಕ್ಖೇನ ಅನಧಿಭೂತೋ ನಾಮ ಮನುಸ್ಸತ್ತಭಾವೋ ವುಚ್ಚತಿ, ನ ತಂ ಅದ್ಧಭಾವೇತಿ ನಾಭಿಭವತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಮ್ಪಿ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾಯ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾಯ ಪಯೋಜೇನ್ತೋ ದುಕ್ಖೇನ ಅದ್ಧಭಾವೇತಿ ನಾಮ। ಯೇ ಪನ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಆರಞ್ಞಕಾ ವಾ ಹೋನ್ತಿ ರುಕ್ಖಮೂಲಿಕಾದಯೋ ವಾ, ತೇ ದುಕ್ಖೇನ ನ ಅದ್ಧಭಾವೇನ್ತಿ ನಾಮ। ನಿಯ್ಯಾನಿಕಸಾಸನಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ವೀರಿಯಂ ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮೋ ನಾಮ ಹೋತಿ।
10. Evaṃ nigaṇṭhānaṃ upakkamassa aphalataṃ dassetvā idāni niyyānikasāsane upakkamassa vīriyassa ca saphalataṃ dassetuṃ kathañca, bhikkhavetiādimāha. Tattha anaddhabhūtanti anadhibhūtaṃ. Dukkhena anadhibhūto nāma manussattabhāvo vuccati, na taṃ addhabhāveti nābhibhavatīti attho. Tampi nānappakārāya dukkarakārikāya payojento dukkhena addhabhāveti nāma. Ye pana sāsane pabbajitvā āraññakā vā honti rukkhamūlikādayo vā, te dukkhena na addhabhāventi nāma. Niyyānikasāsanasmiñhi vīriyaṃ sammāvāyāmo nāma hoti.
ಥೇರೋ ಪನಾಹ – ಯೋ ಇಸ್ಸರಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಪ್ಪಟಿಯತ್ತೋ ಪಿತುಅಙ್ಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಘರೇ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೇನ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಅನುಮೋದನಾಯ ಕರಿಯಮಾನಾಯ ತಿಸ್ಸೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸಚ್ಚೇಸು ಪಕಾಸಿತೇಸು ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ವಾ ‘‘ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಸಿ ತಾತಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ‘‘ಆಮ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ನೀತೋ ತಚಪಞ್ಚಕಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ಕೇಸೇಸು ಓಹಾರಿಯಮಾನೇಸು ಖುರಗ್ಗೇಯೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ನವಪಬ್ಬಜಿತೋ ವಾ ಪನ ಮನೋಸಿಲಾತೇಲಮಕ್ಖಿತೇನ ಸೀಸೇನ ಪುನದಿವಸೇ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಪೇಸಿತಂ ಕಾಜಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ವಿಹಾರೇ ನಿಸಿನ್ನೋವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಅಯಂ ನ ದುಕ್ಖೇನ ಅತ್ತಾನಂ ಅದ್ಧಭಾವೇತಿ ನಾಮ। ಅಯಂ ಪನ ಉಕ್ಕಟ್ಠಸಕ್ಕಾರೋ। ಯೋ ದಾಸಿಕುಚ್ಛಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಅನ್ತಮಸೋ ರಜತಮುದ್ದಿಕಮ್ಪಿ ಪಿಳನ್ಧಿತ್ವಾ ಗೋರಕಪಿಯಙ್ಗುಮತ್ತೇನಾಪಿ ಸರೀರಂ ವಿಲಿಮ್ಪೇತ್ವಾ ‘‘ಪಬ್ಬಾಜೇಥ ನ’’ನ್ತಿ ನೀತೋ ಖುರಗ್ಗೇ ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಅಯಮ್ಪಿ ನ ಅನದ್ಧಭೂತಂ ಅತ್ತಾನಂ ದುಕ್ಖೇನ ಅದ್ಧಭಾವೇತಿ ನಾಮ।
Thero panāha – yo issarakule nibbatto sattavassiko hutvā alaṅkatappaṭiyatto pituaṅke nisinno ghare bhattakiccaṃ katvā nisinnena bhikkhusaṅghena anumodanāya kariyamānāya tisso sampattiyo dassetvā saccesu pakāsitesu arahattaṃ pāpuṇāti, mātāpitūhi vā ‘‘pabbajissasi tātā’’ti vutto ‘‘āma pabbajissāmī’’ti vatvā nhāpetvā alaṅkaritvā vihāraṃ nīto tacapañcakaṃ uggaṇhitvā nisinno kesesu ohāriyamānesu khuraggeyeva arahattaṃ pāpuṇāti, navapabbajito vā pana manosilātelamakkhitena sīsena punadivase mātāpitūhi pesitaṃ kājabhattaṃ bhuñjitvā vihāre nisinnova arahattaṃ pāpuṇāti, ayaṃ na dukkhena attānaṃ addhabhāveti nāma. Ayaṃ pana ukkaṭṭhasakkāro. Yo dāsikucchiyaṃ nibbatto antamaso rajatamuddikampi piḷandhitvā gorakapiyaṅgumattenāpi sarīraṃ vilimpetvā ‘‘pabbājetha na’’nti nīto khuragge vā punadivase vā arahattaṃ pāpuṇāti, ayampi na anaddhabhūtaṃ attānaṃ dukkhena addhabhāveti nāma.
ಧಮ್ಮಿಕಂ ಸುಖಂ ನಾಮ ಸಙ್ಘತೋ ವಾ ಗಣತೋ ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಚತುಪಚ್ಚಯಸುಖಂ। ಅನಧಿಮುಚ್ಛಿತೋತಿ ತಣ್ಹಾಮುಚ್ಛನಾಯ ಅಮುಚ್ಛಿತೋ। ಧಮ್ಮಿಕಞ್ಹಿ ಸುಖಂ ನ ಪರಿಚ್ಚಜಾಮೀತಿ ನ ತತ್ಥ ಗೇಧೋ ಕಾತಬ್ಬೋ। ಸಙ್ಘತೋ ಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಸಲಾಕಭತ್ತಂ ವಾ ವಸ್ಸಾವಾಸಿಕಂ ವಾ ‘‘ಇದಮತ್ಥಂ ಏತ’’ನ್ತಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನ್ತರೇ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಪತ್ತನ್ತರೇ ಪದುಮಂ ವಿಯ ಸೀಲಸಮಾಧಿವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಫಲೇಹಿ ವಡ್ಢತಿ। ಇಮಸ್ಸಾತಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಮೂಲಭೂತಸ್ಸ। ದುಕ್ಖನಿದಾನಸ್ಸಾತಿ ತಣ್ಹಾಯ। ಸಾ ಹಿ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧದುಕ್ಖಸ್ಸ ನಿದಾನಂ। ಸಙ್ಖಾರಂ ಪದಹತೋತಿ ಸಮ್ಪಯೋಗವೀರಿಯಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ। ವಿರಾಗೋ ಹೋತೀತಿ ಮಗ್ಗೇನ ವಿರಾಗೋ ಹೋತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ ‘‘ಸಙ್ಖಾರಪಧಾನೇನ ಮೇ ಇಮಸ್ಸ ದುಕ್ಖನಿದಾನಸ್ಸ ವಿರಾಗೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪಜಾನಾತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಸುಖಾಪಟಿಪದಾ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾ ಕಥಿತಾ। ದುತಿಯವಾರೇನ ತಸ್ಸ ಸಮ್ಪಯೋಗವೀರಿಯಸ್ಸ ಮಜ್ಝತ್ತತಾಕಾರೋ ಕಥಿತೋ। ಸೋ ಯಸ್ಸ ಹಿ ಖ್ವಾಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಯಸ್ಸ ದುಕ್ಖನಿದಾನಸ್ಸ ಸಙ್ಖಾರಪಧಾನೇನ ವಿರಾಗೋ ಹೋತಿ, ಸಙ್ಖಾರಂ ತತ್ಥ ಪದಹತಿ, ಮಗ್ಗಪಧಾನೇನ ಪದಹತಿ। ಯಸ್ಸ ಪನ ದುಕ್ಖನಿದಾನಸ್ಸ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖತೋ ಉಪೇಕ್ಖಂ ಭಾವೇನ್ತಸ್ಸ ವಿರಾಗೋ ಹೋತಿ, ಉಪೇಕ್ಖಂ ತತ್ಥ ಭಾವೇತಿ, ಮಗ್ಗಭಾವನಾಯ ಭಾವೇತಿ। ತಸ್ಸಾತಿ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ।
Dhammikaṃ sukhaṃ nāma saṅghato vā gaṇato vā uppannaṃ catupaccayasukhaṃ. Anadhimucchitoti taṇhāmucchanāya amucchito. Dhammikañhi sukhaṃ na pariccajāmīti na tattha gedho kātabbo. Saṅghato hi uppannaṃ salākabhattaṃ vā vassāvāsikaṃ vā ‘‘idamatthaṃ eta’’nti paricchinditvā saṅghamajjhe bhikkhūnaṃ antare paribhuñjanto pattantare padumaṃ viya sīlasamādhivipassanāmaggaphalehi vaḍḍhati. Imassāti paccuppannānaṃ pañcannaṃ khandhānaṃ mūlabhūtassa. Dukkhanidānassāti taṇhāya. Sā hi pañcakkhandhadukkhassa nidānaṃ. Saṅkhāraṃ padahatoti sampayogavīriyaṃ karontassa. Virāgohotīti maggena virāgo hoti. Idaṃ vuttaṃ hoti ‘‘saṅkhārapadhānena me imassa dukkhanidānassa virāgo hotī’’ti evaṃ pajānātīti iminā sukhāpaṭipadā khippābhiññā kathitā. Dutiyavārena tassa sampayogavīriyassa majjhattatākāro kathito. So yassa hi khvāssāti ettha ayaṃ saṅkhepattho – so puggalo yassa dukkhanidānassa saṅkhārapadhānena virāgo hoti, saṅkhāraṃ tattha padahati, maggapadhānena padahati. Yassa pana dukkhanidānassa ajjhupekkhato upekkhaṃ bhāventassa virāgo hoti, upekkhaṃ tattha bhāveti, maggabhāvanāya bhāveti. Tassāti tassa puggalassa.
೧೧. ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತೋತಿ ಛನ್ದರಾಗೇನ ಬದ್ಧಚಿತ್ತೋ। ತಿಬ್ಬಚ್ಛನ್ದೋತಿ ಬಹಲಚ್ಛನ್ದೋ। ತಿಬ್ಬಾಪೇಕ್ಖೋತಿ ಬಹಲಪತ್ಥನೋ। ಸನ್ತಿಟ್ಠನ್ತಿನ್ತಿ ಏಕತೋ ತಿಟ್ಠನ್ತಿಂ। ಸಞ್ಜಗ್ಘನ್ತಿನ್ತಿ ಮಹಾಹಸಿತಂ ಹಸಮಾನಂ। ಸಂಹಸನ್ತಿನ್ತಿ ಸಿತಂ ಕುರುಮಾನಂ।
11.Paṭibaddhacittoti chandarāgena baddhacitto. Tibbacchandoti bahalacchando. Tibbāpekkhoti bahalapatthano. Santiṭṭhantinti ekato tiṭṭhantiṃ. Sañjagghantinti mahāhasitaṃ hasamānaṃ. Saṃhasantinti sitaṃ kurumānaṃ.
ಏವಮೇವ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಏತ್ಥ ಇದಂ ಓಪಮ್ಮವಿಭಾವನಂ – ಏಕೋ ಹಿ ಪುರಿಸೋ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸಾರತ್ತೋ ಘಾಸಚ್ಛಾದನಮಾಲಾಲಙ್ಕಾರಾದೀನಿ ದತ್ವಾ ಘರೇ ವಾಸೇತಿ। ಸಾ ತಂ ಅತಿಚರಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಸೇವತಿ। ಸೋ ‘‘ನೂನ ಅಹಂ ಅಸ್ಸಾ ಅನುರೂಪಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ನ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಸಕ್ಕಾರಂ ವಡ್ಢೇಸಿ। ಸಾ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ಅತಿಚರತಿಯೇವ। ಸೋ – ‘‘ಅಯಂ ಸಕ್ಕರಿಯಮಾನಾಪಿ ಅತಿಚರತೇವ, ಘರೇ ಮೇ ವಸಮಾನಾ ಅನತ್ಥಮ್ಪಿ ಕರೇಯ್ಯ, ನೀಹರಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಅಲಂವಚನೀಯಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಮಾ ಪುನ ಗೇಹಂ ಪಾವಿಸೀ’’ತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ಸಾ ಕೇನಚಿ ಉಪಾಯೇನ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ಥವಂ ಕಾತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ನಟನಚ್ಚಕಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಚರತಿ। ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ನೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ದೋಮನಸ್ಸಂ, ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಪನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ।
Evameva kho, bhikkhaveti ettha idaṃ opammavibhāvanaṃ – eko hi puriso ekissā itthiyā sāratto ghāsacchādanamālālaṅkārādīni datvā ghare vāseti. Sā taṃ aticaritvā aññaṃ sevati. So ‘‘nūna ahaṃ assā anurūpaṃ sakkāraṃ na karomī’’ti sakkāraṃ vaḍḍhesi. Sā bhiyyosomattāya aticaratiyeva. So – ‘‘ayaṃ sakkariyamānāpi aticarateva, ghare me vasamānā anatthampi kareyya, nīharāmi na’’nti parisamajjhe alaṃvacanīyaṃ katvā ‘‘mā puna gehaṃ pāvisī’’ti vissajjesi. Sā kenaci upāyena tena saddhiṃ santhavaṃ kātuṃ asakkontī naṭanaccakādīhi saddhiṃ vicarati. Tassa purisassa taṃ disvā neva uppajjati domanassaṃ, somanassaṃ pana uppajjati.
ತತ್ಥ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸಾರತ್ತಕಾಲೋ ವಿಯ ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅತ್ತಭಾವೇ ಆಲಯೋ। ಘಾಸಚ್ಛಾದನಾದೀನಿ ದತ್ವಾ ಘರೇ ವಸಾಪನಕಾಲೋ ವಿಯ ಅತ್ತಭಾವಸ್ಸ ಪಟಿಜಗ್ಗನಕಾಲೋ। ತಸ್ಸಾ ಅತಿಚರಣಕಾಲೋ ವಿಯ ಜಗ್ಗಿಯಮಾನಸ್ಸೇವ ಅತ್ತಭಾವಸ್ಸ ಪಿತ್ತಪಕೋಪಾದೀನಂ ವಸೇನ ಸಾಬಾಧತಾ। ‘‘ಅತ್ತನೋ ಅನುರೂಪಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಅಲಭನ್ತೀ ಅತಿಚರತೀ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕಾರವಡ್ಢನಂ ವಿಯ ‘‘ಭೇಸಜ್ಜಂ ಅಲಭನ್ತೋ ಏವಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಭೇಸಜ್ಜಕರಣಕಾಲೋ। ಸಕ್ಕಾರೇ ವಡ್ಢಿತೇಪಿ ಪುನ ಅತಿಚರಣಂ ವಿಯ ಪಿತ್ತಾದೀಸು ಏಕಸ್ಸ ಭೇಸಜ್ಜೇ ಕರಿಯಮಾನೇ ಸೇಸಾನಂ ಪಕೋಪವಸೇನ ಪುನ ಸಾಬಾಧತಾ। ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಅಲಂವಚನೀಯಂ ಕತ್ವಾ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಕಡ್ಢನಂ ವಿಯ ‘‘ಇದಾನಿ ತೇ ನಾಹಂ ದಾಸೋ ನ ಕಮ್ಮಕರೋ, ಅನಮತಗ್ಗೇ ಸಂಸಾರೇ ತಂಯೇವ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತೋ ವಿಚರಿಂ, ಕೋ ಮೇ ತಯಾ ಅತ್ಥೋ, ಛಿಜ್ಜ ವಾ ಭಿಜ್ಜ ವಾ’’ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅನಪೇಕ್ಖತಂ ಆಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ವೀರಿಯಂ ಥಿರಂ ಕತ್ವಾ ಮಗ್ಗೇನ ಕಿಲೇಸಸಮುಗ್ಘಾತನಂ। ನಟನಚ್ಚಕಾದೀಹಿ ನಚ್ಚಮಾನಂ ವಿಚರನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಯಥಾ ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ದೋಮನಸ್ಸಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸೋಮನಸ್ಸಮೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಏವಮೇವ ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ಪಿತ್ತಪಕೋಪಾದೀನಂ ವಸೇನ ಆಬಾಧಿಕಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ದೋಮನಸ್ಸಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ‘‘ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸಾಮಿ ವತ ಖನ್ಧಪರಿಹಾರದುಕ್ಖತೋ’’ತಿ ಸೋಮನಸ್ಸಮೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಉಪಮಾ ‘‘ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಸ್ಸ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಚಿತ್ತಸ್ಸ ನತ್ಥೇತನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಛನ್ದರಾಗಂ ಪಜಹತಿ, ಏವಮಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಖಾರಂ ವಾ ಪದಹನ್ತಸ್ಸ ಉಪೇಕ್ಖಂ ವಾ ಭಾವೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಖನಿದಾನಂ ಪಹೀಯತಿ, ನೋ ಅಞ್ಞಥಾತಿ ಞತ್ವಾ ತದುಭಯಂ ಸಮ್ಪಾದೇನ್ತೋ ದುಕ್ಖನಿದಾನಂ ಪಜಹತೀ’’ತಿ ಏತಮತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತುಂ ಆಗತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Tattha purisassa itthiyā sārattakālo viya imassa bhikkhuno attabhāve ālayo. Ghāsacchādanādīni datvā ghare vasāpanakālo viya attabhāvassa paṭijagganakālo. Tassā aticaraṇakālo viya jaggiyamānasseva attabhāvassa pittapakopādīnaṃ vasena sābādhatā. ‘‘Attano anurūpaṃ sakkāraṃ alabhantī aticaratī’’ti sallakkhetvā sakkāravaḍḍhanaṃ viya ‘‘bhesajjaṃ alabhanto evaṃ hotī’’ti sallakkhetvā bhesajjakaraṇakālo. Sakkāre vaḍḍhitepi puna aticaraṇaṃ viya pittādīsu ekassa bhesajje kariyamāne sesānaṃ pakopavasena puna sābādhatā. Parisamajjhe alaṃvacanīyaṃ katvā gehā nikkaḍḍhanaṃ viya ‘‘idāni te nāhaṃ dāso na kammakaro, anamatagge saṃsāre taṃyeva upaṭṭhahanto vicariṃ, ko me tayā attho, chijja vā bhijja vā’’ti tasmiṃ anapekkhataṃ āpajjitvā vīriyaṃ thiraṃ katvā maggena kilesasamugghātanaṃ. Naṭanaccakādīhi naccamānaṃ vicarantiṃ disvā yathā tassa purisassa domanassaṃ na uppajjati, somanassameva uppajjati, evameva imassa bhikkhuno arahattaṃ pattassa pittapakopādīnaṃ vasena ābādhikaṃ attabhāvaṃ disvā domanassaṃ na uppajjati, ‘‘muccissāmi vata khandhaparihāradukkhato’’ti somanassameva uppajjatīti. Ayaṃ pana upamā ‘‘paṭibaddhacittassa domanassaṃ uppajjati, appaṭibaddhacittassa natthetanti ñatvā itthiyā chandarāgaṃ pajahati, evamayaṃ bhikkhu saṅkhāraṃ vā padahantassa upekkhaṃ vā bhāventassa dukkhanidānaṃ pahīyati, no aññathāti ñatvā tadubhayaṃ sampādento dukkhanidānaṃ pajahatī’’ti etamatthaṃ vibhāvetuṃ āgatāti veditabbā.
೧೨. ಯಥಾ ಸುಖಂ ಖೋ ಮೇ ವಿಹರತೋತಿ ಯೇನ ಸುಖೇನ ವಿಹರಿತುಂ ಇಚ್ಛಾಮಿ ತೇನ, ಮೇ ವಿಹರತೋ। ಪದಹತೋತಿ ಪೇಸೇನ್ತಸ್ಸ। ಏತ್ಥ ಚ ಯಸ್ಸ ಸುಖಾ ಪಟಿಪದಾ ಅಸಪ್ಪಾಯಾ, ಸುಖುಮಚೀವರಾನಿ ಧಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಪಾಸಾದಿಕೇ ಸೇನಾಸನೇ ವಸನ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ವಿಕ್ಖಿಪತಿ, ದುಕ್ಖಾ ಪಟಿಪದಾ ಸಪ್ಪಾಯಾ, ಛಿನ್ನಭಿನ್ನಾನಿ ಥೂಲಚೀವರಾನಿ ಧಾರೇನ್ತಸ್ಸ ಸುಸಾನರುಕ್ಖಮೂಲಾದೀಸು ವಸನ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ।
12.Yathā sukhaṃ kho me viharatoti yena sukhena viharituṃ icchāmi tena, me viharato. Padahatoti pesentassa. Ettha ca yassa sukhā paṭipadā asappāyā, sukhumacīvarāni dhārentassa pāsādike senāsane vasantassa cittaṃ vikkhipati, dukkhā paṭipadā sappāyā, chinnabhinnāni thūlacīvarāni dhārentassa susānarukkhamūlādīsu vasantassa cittaṃ ekaggaṃ hoti, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
ಏವಮೇವ ಖೋತಿ ಏತ್ಥ ಇದಂ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ, ಉಸುಕಾರೋ ವಿಯ ಹಿ ಜಾತಿಜರಾಮರಣಭೀತೋ ಯೋಗೀ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ವಙ್ಕಕುಟಿಲಜಿಮ್ಹತೇಜನಂ ವಿಯ ವಙ್ಕಕುಟಿಲಜಿಮ್ಹಚಿತ್ತಂ, ದ್ವೇ ಅಲಾತಾ ವಿಯ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕವೀರಿಯಂ, ತೇಜನಂ ಉಜುಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕಞ್ಜಿಕತೇಲಂ ವಿಯ ಸದ್ಧಾ, ನಮನದಣ್ಡಕೋ ವಿಯ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗೋ, ಉಸ್ಸುಕಾರಸ್ಸ ವಙ್ಕಕುಟಿಲಜಿಮ್ಹತೇಜನಂ ಕಞ್ಜಿಕತೇಲೇನ ಸಿನೇಹೇತ್ವಾ ಅಲಾತೇಸು ತಾಪೇತ್ವಾ ನಮನದಣ್ಡಕೇನ ಉಜುಕರಣಂ ವಿಯ ಇಮಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಙ್ಕಕುಟಿಲಜಿಮ್ಹಚಿತ್ತಂ ಸದ್ಧಾಯ ಸಿನೇಹೇತ್ವಾ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕವೀರಿಯೇನ ತಾಪೇತ್ವಾ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗೇನ ಉಜುಕರಣಂ, ಉಸುಕಾರಸ್ಸೇವ ಏವಂ ಉಜುಕತೇನ ತೇಜನೇನ ಸಪತ್ತಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಅನುಭವನಂ ವಿಯ ಇಮಸ್ಸ ಯೋಗಿನೋ ತಥಾ ಉಜುಕತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಕಿಲೇಸಗಣಂ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಿಕೇ ಸೇನಾಸನೇ ನಿರೋಧವರತಲಗತಸ್ಸ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖಾನುಭವನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಇಧ ತಥಾಗತೋ ಸುಖಾಪಟಿಪದಾಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಭಿಕ್ಖುನೋ, ದುಕ್ಖಾಪಟಿಪದಾದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಭಿಕ್ಖುನೋ ಚ ಪಟಿಪತ್ತಿಯೋ ಕಥಿತಾ, ಇತರೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ನ ಕಥಿತಾ, ತಾ ಕಥೇತುಂ ಇಮಂ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ಇಮಾಸು ವಾ ದ್ವೀಸು ಕಥಿತಾಸು ಇತರಾಪಿ ಕಥಿತಾವ ಹೋನ್ತಿ, ಆಗಮನೀಯಪಟಿಪದಾ ಪನ ನ ಕಥಿತಾ, ತಂ ಕಥೇತುಂ ಇಮಂ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ಸಹಾಗಮನೀಯಾಪಿ ವಾ ಪಟಿಪದಾ ಕಥಿತಾವ, ಅದಸ್ಸಿತಂ ಪನ ಏಕಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ನಿಕ್ಖಮನದೇಸನಂ ಅರಹತ್ತೇನ ವಿನಿವಟ್ಟೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಇಮಂ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ।
Evameva khoti ettha idaṃ opammasaṃsandanaṃ, usukāro viya hi jātijarāmaraṇabhīto yogī daṭṭhabbo, vaṅkakuṭilajimhatejanaṃ viya vaṅkakuṭilajimhacittaṃ, dve alātā viya kāyikacetasikavīriyaṃ, tejanaṃ ujuṃ karontassa kañjikatelaṃ viya saddhā, namanadaṇḍako viya lokuttaramaggo, ussukārassa vaṅkakuṭilajimhatejanaṃ kañjikatelena sinehetvā alātesu tāpetvā namanadaṇḍakena ujukaraṇaṃ viya imassa bhikkhuno vaṅkakuṭilajimhacittaṃ saddhāya sinehetvā kāyikacetasikavīriyena tāpetvā lokuttaramaggena ujukaraṇaṃ, usukārasseva evaṃ ujukatena tejanena sapattaṃ vijjhitvā sampattianubhavanaṃ viya imassa yogino tathā ujukatena cittena kilesagaṇaṃ vijjhitvā pāsādike senāsane nirodhavaratalagatassa phalasamāpattisukhānubhavanaṃ daṭṭhabbaṃ. Idha tathāgato sukhāpaṭipadākhippābhiññabhikkhuno, dukkhāpaṭipadādandhābhiññabhikkhuno ca paṭipattiyo kathitā, itaresaṃ dvinnaṃ na kathitā, tā kathetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi. Imāsu vā dvīsu kathitāsu itarāpi kathitāva honti, āgamanīyapaṭipadā pana na kathitā, taṃ kathetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi. Sahāgamanīyāpi vā paṭipadā kathitāva, adassitaṃ pana ekaṃ buddhuppādaṃ dassetvā ekassa kulaputtassa nikkhamanadesanaṃ arahattena vinivaṭṭessāmīti dassetuṃ imaṃ desanaṃ ārabhi. Sesaṃ sabbattha uttānamevāti.
ಪಪಞ್ಚಸೂದನಿಯಾ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ದೇವದಹಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Devadahasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೧. ದೇವದಹಸುತ್ತಂ • 1. Devadahasuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ೧. ದೇವದಹಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 1. Devadahasuttavaṇṇanā
