| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
੬. ਦੇવਦੂਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
6. Devadūtasuttavaṇṇanā
੩੬. ਛਟ੍ਠੇ ਦੇવਦੂਤਾਨੀਤਿ ਲਿਙ੍ਗવਿਪਲ੍ਲਾਸਂ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਦੇવਦੂਤਾ’’ਤਿ, ਉਭਯਲਿਙ੍ਗਂ વਾ ਏਤਂ ਪਦਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਪੁਂਸਕਲਿਙ੍ਗવਸੇਨ ਪਾਲ਼ਿਯਂ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਲ੍ਲਿਙ੍ਗવਸੇਨ ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸਨਂ ਕਤਂ। ਦੇવੋਤਿ ਮਚ੍ਚੂਤਿ ਅਭਿਭવਨਟ੍ਠੇਨ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸੇ વਤ੍ਤਾਪਨਤੋ ਮਚ੍ਚੁਰਾਜਾ ‘‘ਦੇવੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਦੇવੋ ਪਕਤਿਸਤ੍ਤੇ ਅਭਿਭવਤਿ, ਏવਂ ਮਚ੍ਚੁ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤੇ ਅਭਿਭવਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਦੇવੋ વਿਯਾਤਿ ਦੇવੋ। ‘‘ਤਸ੍ਸ ਦੂਤਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿਸ੍ਸ ਦੂਤੇ ਤੇਸਂ ਦੂਤਭਾવਞ੍ਚ વਿਭਾવੇਤੁਂ ‘‘ਜਿਣ੍ਣਬ੍ਯਾਧਿਮਤਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨ ਚੋਦਨਤ੍ਥੇਨ ਦੇવਸ੍ਸ ਦੂਤਾ વਿਯਾਤਿ ਦੇવਦੂਤਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ‘‘ਅਹਂ ਅਸੁਕਂ ਪਮਦ੍ਦਿਤੁਂ ਆਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਤੁવਂ ਤਸ੍ਸ ਕੇਸੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਮਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਹੀ’’ਤਿ ਮਚ੍ਚੁਦੇવਸ੍ਸ ਆਣਾਕਰਾ ਦੂਤਾ વਿਯਾਤਿ ਹਿ ਦੂਤਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ।
36. Chaṭṭhe devadūtānīti liṅgavipallāsaṃ katvā vuttanti āha ‘‘devadūtā’’ti, ubhayaliṅgaṃ vā etaṃ padaṃ, tasmā napuṃsakaliṅgavasena pāḷiyaṃ vuttassa pulliṅgavasena atthadassanaṃ kataṃ. Devoti maccūti abhibhavanaṭṭhena sattānaṃ attano vase vattāpanato maccurājā ‘‘devo’’ti vuccati. Yathā hi devo pakatisatte abhibhavati, evaṃ maccu sabbasatte abhibhavati, tasmā devo viyāti devo. ‘‘Tassa dūtā’’ti vatvā idānissa dūte tesaṃ dūtabhāvañca vibhāvetuṃ ‘‘jiṇṇabyādhimatā hī’’tiādi vuttaṃ. Tena codanatthena devassa dūtā viyāti devadūtāti dasseti. ‘‘Ahaṃ asukaṃ pamaddituṃ āgamissāmi, tuvaṃ tassa kese gahetvā mā vissajjehī’’ti maccudevassa āṇākarā dūtā viyāti hi dūtāti vuccanti.
ਇਦਾਨਿ ਸਦ੍ਧਾਤਬ੍ਬਟ੍ਠੇਨ ਦੇવਾ વਿਯ ਦੂਤਾਤਿ ਦੇવਦੂਤਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਦੇવਾ વਿਯ ਦੂਤਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਅਲਙ੍ਕਤਪ੍ਪਟਿਯਤ੍ਤਾਯਾਤਿ ਇਦਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਿਬ੍ਬਾਨੁਭਾવਂ ਆવਿਕਤ੍વਾ ਠਿਤਾਯਾਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਦੇવਤਾਯ ਬ੍ਯਾਕਰਣਸਦਿਸਮੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਜਰਾਬ੍ਯਾਧਿਮਰਣਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવਤੋ। વਿਸੁਦ੍ਧਿਦੇવਾਨਨ੍ਤਿ ਖੀਣਾਸવਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨਂ। ਤੇ ਹਿ ਚਰਿਮਭવੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਜਿਣ੍ਣਾਦਿਭੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਨ੍ਤਿਮਭવਿਕਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਦੇવੇਹਿ ਉਪਟ੍ਠਾਪਿਤਭਾવਂ ਉਪਾਦਾਯ ਤਦਞ੍ਞੇਸਮ੍ਪਿ ਤੇਹਿ ਅਨੁਪਟ੍ਠਾਪਿਤਾਨਮ੍ਪਿ ਤਥਾ વੋਹਰਿਤਬ੍ਬਤਾ ਪਰਿਯਾਯਸਿਦ੍ਧਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਦਿਸ੍વਾવਾਤਿ વਿਸੁਦ੍ਧਿਦੇવੇਹਿ ਦਸ੍ਸਿਤੇ ਦਿਸ੍વਾવ। ਤਤੋਯੇવ ਹਿ ਤੇ વਿਸੁਦ੍ਧਿਦੇવਾਨਂ ਦੂਤਾ વੁਤ੍ਤਾ।
Idāni saddhātabbaṭṭhena devā viya dūtāti devadūtāti dassento ‘‘devā viya dūtā’’tiādimāha. Tattha alaṅkatappaṭiyattāyāti idaṃ attano dibbānubhāvaṃ āvikatvā ṭhitāyāti dassanatthaṃ vuttaṃ. Devatāya byākaraṇasadisameva hoti na cirasseva jarābyādhimaraṇassa sambhavato. Visuddhidevānanti khīṇāsavabrahmānaṃ. Te hi carimabhave bodhisattānaṃ jiṇṇādibhedaṃ dassenti, tasmā antimabhavikabodhisattānaṃ visuddhidevehi upaṭṭhāpitabhāvaṃ upādāya tadaññesampi tehi anupaṭṭhāpitānampi tathā voharitabbatā pariyāyasiddhāti veditabbā. Disvāvāti visuddhidevehi dassite disvāva. Tatoyeva hi te visuddhidevānaṃ dūtā vuttā.
ਕਸ੍ਮਾ ਆਰਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਕੇવਲਂ ਦੇવਦੂਤੇ ਏવ ਸਰੂਪਤੋ ਅਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਦੇવਾਨਂ ਦੂਤਾਨਂ ਦਸ੍ਸਨੂਪਾਯਤ੍ਤਾ ਤਥਾ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਦੇવਦੂਤਾ…ਪੇ॰… ਸਮਨੁਯੁਞ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਤ੍ਥ ਦੇવਦੂਤਾ…ਪੇ॰… ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਦੇવਦੂਤਾਨਂ ਅਨੁਯੁਞ੍ਜਨਟ੍ਠਾਨੂਪਗਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ।
Kasmā āraddhanti kevalaṃ devadūte eva sarūpato adassetvāti adhippāyo. Devānaṃ dūtānaṃ dassanūpāyattā tathā vuttanti dassento ‘‘devadūtā…pe… samanuyuñjatī’’ti āha. Tattha devadūtā…pe… dassanatthanti devadūtānaṃ anuyuñjanaṭṭhānūpagassa kammassa dassanatthaṃ.
ਏਕਚ੍ਚੇ ਥੇਰਾਤਿ ਅਨ੍ਧਕਾਦਿਕੇ વਿਞ੍ਞਾਣવਾਦਿਨੋ ਚ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਤਿ। ਨੇਰਯਿਕੇ ਨਿਰਯੇ ਪਾਲੇਨ੍ਤਿ ਤਤੋ ਨਿਗ੍ਗਨ੍ਤੁਂ ਅਪ੍ਪਦਾਨવਸੇਨ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤੀਤਿ ਨਿਰਯਪਾਲਾ। ਅਥ વਾ ਨਿਰਯਪਾਲਤਾਯ ਨੇਰਯਿਕਾਨਂ ਨਿਰਯਦੁਕ੍ਖੇਨ ਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧਾਯ ਅਲਂ ਸਮਤ੍ਥਾਤਿ ਨਿਰਯਪਾਲਾ। ਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਨਿਰਯਪਾਲਾ’’ਤਿ વਚਨਂ। ਪਟਿਸੇਧਿਤਮੇવਾਤਿ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਨਿਰਯੇਸੁ ਨਿਰਯਪਾਲਾ ਅਤ੍ਥਿ ਚ ਕਾਰਣਿਕਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ (ਕਥਾ॰ ੮੬੬) ਪਟਿਸੇਧਿਤਮੇવ। ਯਦਿ ਨਿਰਯਪਾਲਾ ਨਾਮ ਨ ਸਿਯੁਂ, ਕਮ੍ਮਕਾਰਣਾਪਿ ਨ ਭવੇਯ੍ਯ। ਸਤਿ ਹਿ ਕਾਰਣਿਕੇ ਕਮ੍ਮਕਾਰਣਾਯ ਭવਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਥਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਏਤ੍ਥਾਹ – ‘‘ਕਿਂ ਪਨੇਤੇ ਨਿਰਯਪਾਲਾ ਨੇਰਯਿਕਾ, ਉਦਾਹੁ ਅਨੇਰਯਿਕਾ’’ਤਿ। ਕਿਞ੍ਚੇਤ੍ਥ – ਯਦਿ ਤਾવ ਨੇਰਯਿਕਾ ਨਿਰਯਸਂવਤ੍ਤਨਿਯੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ, ਸਯਮ੍ਪਿ ਨਿਰਯਦੁਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭવੇਯ੍ਯੁਂ, ਤਥਾ ਸਤਿ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਨੇਰਯਿਕਾਨਂ ਘਾਤਨਾਯ ਅਸਮਤ੍ਥਾ ਸਿਯੁਂ, ‘‘ਇਮੇ ਨੇਰਯਿਕਾ ਇਮੇ ਨਿਰਯਪਾਲਾ’’ਤਿ વવਤ੍ਥਾਨਞ੍ਚ ਨ ਸਿਯਾ। ਯੇ ਚ ਯੇ ਘਾਤੇਨ੍ਤਿ, ਤੇਹਿ ਸਮਾਨਰੂਪਬਲਪ੍ਪਮਾਣੇਹਿ ਇਤਰੇਸਂ ਭਯਸਨ੍ਤਾਸਾ ਨ ਸਿਯੁਂ। ਅਥ ਅਨੇਰਯਿਕਾ, ਨੇਸਂ ਤਤ੍ਥ ਕਥਂ ਸਮ੍ਭવੋਤਿ? વੁਚ੍ਚਤੇ – ਅਨੇਰਯਿਕਾ ਨਿਰਯਪਾਲਾ ਅਨਿਰਯਗਤਿਸਂવਤ੍ਤਨਿਯਕਮ੍ਮਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤੋ। ਨਿਰਯੂਪਪਤ੍ਤਿਸਂવਤ੍ਤਨਿਯਕਮ੍ਮਤੋ ਹਿ ਅਞ੍ਞੇਨੇવ ਕਮ੍ਮੁਨਾ ਤੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਰਕ੍ਖਸਜਾਤਿਕਤ੍ਤਾ। ਤਥਾ ਹਿ વਦਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਿવਾਦਿਨੋ –
Ekacce therāti andhakādike viññāṇavādino ca sandhāya vadati. Nerayike niraye pālenti tato niggantuṃ appadānavasena rakkhantīti nirayapālā. Atha vā nirayapālatāya nerayikānaṃ nirayadukkhena pariyonaddhāya alaṃ samatthāti nirayapālā. Tanti ‘‘natthi nirayapālā’’ti vacanaṃ. Paṭisedhitamevāti ‘‘atthi nirayesu nirayapālā atthi ca kāraṇikā’’tiādinā nayena abhidhamme (kathā. 866) paṭisedhitameva. Yadi nirayapālā nāma na siyuṃ, kammakāraṇāpi na bhaveyya. Sati hi kāraṇike kammakāraṇāya bhavitabbanti adhippāyo. Tenāha ‘‘yathā hī’’tiādi. Etthāha – ‘‘kiṃ panete nirayapālā nerayikā, udāhu anerayikā’’ti. Kiñcettha – yadi tāva nerayikā nirayasaṃvattaniyena kammena nibbattā, sayampi nirayadukkhaṃ paccanubhaveyyuṃ, tathā sati aññesaṃ nerayikānaṃ ghātanāya asamatthā siyuṃ, ‘‘ime nerayikā ime nirayapālā’’ti vavatthānañca na siyā. Ye ca ye ghātenti, tehi samānarūpabalappamāṇehi itaresaṃ bhayasantāsā na siyuṃ. Atha anerayikā, nesaṃ tattha kathaṃ sambhavoti? Vuccate – anerayikā nirayapālā anirayagatisaṃvattaniyakammanibbattito. Nirayūpapattisaṃvattaniyakammato hi aññeneva kammunā te nibbattanti rakkhasajātikattā. Tathā hi vadanti sabbatthivādino –
‘‘ਕੋਧਾ ਕੁਰੂਰਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾ, ਪਾਪਾਭਿਰੁਚਿਨੋ ਤਥਾ।
‘‘Kodhā kurūrakammantā, pāpābhirucino tathā;
ਦੁਕ੍ਖਿਤੇਸੁ ਚ ਨਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਜਾਯਨ੍ਤਿ ਯਮਰਕ੍ਖਸਾ’’ਤਿ॥
Dukkhitesu ca nandanti, jāyanti yamarakkhasā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਯਦੇਕੇ વਦਨ੍ਤਿ ‘‘ਯਾਤਨਾਦੁਕ੍ਖਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਯ੍ਯੁਂ, ਅਥ વਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਘਾਤੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ, ਤਯਿਦਂ ਅਸਾਰਂ ਨਿਰਯਪਾਲਾਨਂ ਨੇਰਯਿਕਭਾવਸ੍ਸੇવ ਅਭਾવਤੋ। ਯਦਿਪਿ ਅਨੇਰਯਿਕਾ ਨਿਰਯਪਾਲਾ, ਅਯੋਮਯਾਯ ਪਨ ਆਦਿਤ੍ਤਾਯ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਲਿਤਾਯ ਸਜੋਤਿਭੂਤਾਯ ਨਿਰਯਭੂਮਿਯਾ ਪਰਿਕ੍ਕਮਮਾਨਾ ਕਥਂ ਦਾਹਦੁਕ੍ਖਂ ਨਾਨੁਭવਨ੍ਤੀਤਿ? ਕਮ੍ਮਾਨੁਭਾવਤੋ। ਯਥਾ ਹਿ ਇਦ੍ਧਿਮਨ੍ਤੋ ਚੇਤੋવਸਿਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਾਦਯੋ ਨੇਰਯਿਕੇ ਅਨੁਕਮ੍ਪਨ੍ਤਾ ਇਦ੍ਧਿਬਲੇਨ ਨਿਰਯਭੂਮਿਂ ਉਪਗਤਾ ਦਾਹਦੁਕ੍ਖੇਨ ਨ ਬਾਧੀਯਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਸਮ੍ਪਦਮਿਦਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
Tattha yadeke vadanti ‘‘yātanādukkhaṃ paṭisaṃvedeyyuṃ, atha vā aññamaññaṃ ghāteyyu’’ntiādi, tayidaṃ asāraṃ nirayapālānaṃ nerayikabhāvasseva abhāvato. Yadipi anerayikā nirayapālā, ayomayāya pana ādittāya sampajjalitāya sajotibhūtāya nirayabhūmiyā parikkamamānā kathaṃ dāhadukkhaṃ nānubhavantīti? Kammānubhāvato. Yathā hi iddhimanto cetovasippattā mahāmoggallānādayo nerayike anukampantā iddhibalena nirayabhūmiṃ upagatā dāhadukkhena na bādhīyanti, evaṃ sampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ.
ਇਦ੍ਧਿવਿਸਯਸ੍ਸ ਅਚਿਨ੍ਤੇਯ੍ਯਭਾવਤੋਤਿ ਚੇ? ਇਦਮ੍ਪਿ ਤਂਸਮਾਨਂ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਅਚਿਨ੍ਤੇਯ੍ਯਭਾવਤੋ। ਤਥਾਰੂਪੇਨ ਹਿ ਕਮ੍ਮੁਨਾ ਤੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਯਥਾ ਨਿਰਯਦੁਕ੍ਖੇਨ ਅਬਾਧਿਤਾ ਏવ ਹੁਤ੍વਾ ਨੇਰਯਿਕੇ ਘਾਤੇਨ੍ਤਿ, ਨ ਚੇਤ੍ਤਕੇਨ ਬਾਹਿਰવਿਸਯਾਭਾવੋ ਯੁਜ੍ਜਤਿ ਇਟ੍ਠਾਨਿਟ੍ਠਤਾਯ ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਦ੍વਾਰਪੁਰਿਸੇਸੁਪਿ વਿਭਤ੍ਤਸਭਾવਤ੍ਤਾ। ਤਥਾ ਹਿ ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਦ੍વਾਰਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਚ ਇਟ੍ਠਂ ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਅਨਿਟ੍ਠਂ, ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਚ ਅਨਿਟ੍ਠਂ ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਇਟ੍ਠਂ ਹੋਤਿ। ਏવਞ੍ਚ ਕਤ੍વਾ ਯਦੇਕੇ વਦਨ੍ਤਿ ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਕਮ੍ਮવਸੇਨ ਤੇਜਸਾ ਪਰੂਪਤਾਪਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ, ਤਦਪਾਹਤਂ ਹੋਤਿ। ਯਂ ਪਨ વਦਨ੍ਤਿ ‘‘ਅਨੇਰਯਿਕਾਨਂ ਤੇਸਂ ਕਥਂ ਤਤ੍ਥ ਸਮ੍ਭવੋ’’ਤਿ ਨਿਰਯੇ ਨੇਰਯਿਕਾਨਂ ਯਾਤਨਾਸਬ੍ਭਾવਭਾવਤੋ। ਨੇਰਯਿਕਸਤ੍ਤਯਾਤਨਾਯੋਗ੍ਗਞ੍ਹਿ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ੍ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਤਾਦਿਸਨਿਕਨ੍ਤਿ વਿਨਾਮਿਤਂ ਨਿਰਯਟ੍ਠਾਨੇ ਏવ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤਿ। ਤੇ ਹਿ ਨੇਰਯਿਕੇਹਿ ਅਧਿਕਤਰਬਲਾਰੋਹਪਰਿਣਾਹਾ ਅਤਿવਿਯ ਭਯਾਨਕਦਸ੍ਸਨਾ ਕੁਰੂਰਤਰਪਯੋਗਾ ਚ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਏਤੇਨੇવ ਤਤ੍ਥ ਨੇਰਯਿਕਾਨਂ વਿਬਾਧਕਕਾਕਸੁਨਖਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਯਾ ਅਤ੍ਥਿਭਾવੋ ਸਂવਣ੍ਣਿਤੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
Iddhivisayassa acinteyyabhāvatoti ce? Idampi taṃsamānaṃ kammavipākassa acinteyyabhāvato. Tathārūpena hi kammunā te nibbattā yathā nirayadukkhena abādhitā eva hutvā nerayike ghātenti, na cettakena bāhiravisayābhāvo yujjati iṭṭhāniṭṭhatāya paccekaṃ dvārapurisesupi vibhattasabhāvattā. Tathā hi ekaccassa dvārassa purisassa ca iṭṭhaṃ ekaccassa aniṭṭhaṃ, ekaccassa ca aniṭṭhaṃ ekaccassa iṭṭhaṃ hoti. Evañca katvā yadeke vadanti ‘‘natthi kammavasena tejasā parūpatāpana’’ntiādi, tadapāhataṃ hoti. Yaṃ pana vadanti ‘‘anerayikānaṃ tesaṃ kathaṃ tattha sambhavo’’ti niraye nerayikānaṃ yātanāsabbhāvabhāvato. Nerayikasattayātanāyoggañhi attabhāvaṃ nibbattentaṃ kammaṃ tādisanikanti vināmitaṃ nirayaṭṭhāne eva nibbatteti. Te hi nerayikehi adhikatarabalārohapariṇāhā ativiya bhayānakadassanā kurūratarapayogā ca honti. Eteneva tattha nerayikānaṃ vibādhakakākasunakhādīnampi nibbattiyā atthibhāvo saṃvaṇṇitoti daṭṭhabbo.
ਕਥਮਞ੍ਞਗਤਿਕੇਹਿ ਅਞ੍ਞਗਤਿਕਬਾਧਨਨ੍ਤਿ ਚ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥਾਪਿ ਤਥਾ ਦਸ੍ਸਨਤੋ। ਯਂ ਪਨੇਕੇ વਦਨ੍ਤਿ ‘‘ਅਸਤ੍ਤਸਭਾવਾ ਏવ ਨਿਰਯੇ ਨਿਰਯਪਾਲਾ ਨਿਰਯੇ ਸੁਨਖਾਦਯੋ ਚਾ’’ਤਿ, ਤਮ੍ਪੇਤੇਸਂ ਮਤਿਮਤ੍ਤਂ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਤਥਾ ਅਦਸ੍ਸਨਤੋ। ਨ ਹਿ ਕਾਚਿ ਅਤ੍ਥਿ ਤਾਦਿਸੀ ਧਮ੍ਮਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ, ਯਾ ਅਸਤ੍ਤਸਭਾવਾ, ਸਮ੍ਪਤਿਸਤ੍ਤੇਹਿ ਅਪ੍ਪਯੋਜਿਤਾ ਚ ਅਤ੍ਥਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧੇਨ੍ਤੀ ਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬਾ। ਪੇਤਾਨਂ ਪਾਨੀਯਨਿવਾਰਕਾਨਂ ਦਣ੍ਡਾਦਿਹਤ੍ਥਾਨਞ੍ਚ ਪੁਰਿਸਾਨਂ ਸਬ੍ਭਾવੇ ਅਸਤ੍ਤਭਾવੇ ਚ વਿਸੇਸਕਾਰਣਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਤਾਦਿਸਾਨਂ ਸਬ੍ਭਾવੇ ਕਿਂ ਪਾਪਕਾਨਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਸੁਪਿਨੋਪਘਾਤੋਪਿ ਅਤ੍ਥਕਿਚ੍ਚਸਮਤ੍ਥਤਾਯ ਅਪ੍ਪਮਾਣਂ ਦਸ੍ਸਨਾਦਿਮਤ੍ਤੇਨਪਿ ਤਦਤ੍ਥਸਿਦ੍ਧਿਤੋ। ਤਥਾ ਹਿ ਸੁਪਿਨੇ ਆਹਾਰੂਪਭੋਗਾਦਿਨਾ ਨ ਅਤ੍ਥਸਿਦ੍ਧਿ, ਇਦ੍ਧਿਨਿਮ੍ਮਾਨਰੂਪਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਲਦ੍ਧਪਰਿਹਾਰਂ ਇਦ੍ਧਿવਿਸਯਸ੍ਸ ਅਚਿਨ੍ਤੇਯ੍ਯਭਾવਤੋ। ਇਧਾਪਿ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਅਚਿਨ੍ਤੇਯ੍ਯਭਾવਤੋਤਿ ਚੇ? ਤਂ ਨ, ਅਸਿਦ੍ਧਤ੍ਤਾ। ਨੇਰਯਿਕਾਨਂ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੋ ਨਿਰਯਪਾਲਾਤਿ ਸਿਦ੍ਧਮੇਤ੍ਤਂ, વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਪਾਲ਼ਿਤੋ ਚ ਤੇਸਂ ਸਤ੍ਤਭਾવੋ ਏવ ਸਿਦ੍ਧੋ। ਸਕ੍ਕਾ ਹਿ વਤ੍ਤੁਂ ਸਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਤਾ ਨਿਰਯਪਾਲਸਞ੍ਞਿਤਾ ਧਮ੍ਮਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ ਸਾਭਿਸਨ੍ਧਿਕਪਰੂਪਘਾਤਿ ਅਤ੍ਥਕਿਚ੍ਚਸਬ੍ਭਾવਤੋ ਓਜਾਹਾਰਾਦਿ ਰਕ੍ਖਸਸਨ੍ਤਤਿ વਿਯ। ਅਭਿਸਨ੍ਧਿਪੁਬ੍ਬਕਤਾ ਚੇਤ੍ਥ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤੁਂ ਤਥਾ ਤਥਾ ਅਭਿਸਨ੍ਧਿਯਾ ਘਾਤਨਤੋ। ਤਤੋ ਏવ ਨ ਸਙ੍ਘਾਤਪਬ੍ਬਤੇਹਿ ਅਨੇਕਨ੍ਤਿਕਤਾ। ਯੇ ਪਨ વਦਨ੍ਤਿ ‘‘ਭੂਤવਿਸੇਸਾ ਏવ ਤੇ વਣ੍ਣਸਣ੍ਠਾਨਾਦਿવਿਸੇਸવਨ੍ਤੋ ਭੇਰવਾਕਾਰਾ ਨਰਕਪਾਲਾਤਿ ਸਮਞ੍ਞਂ ਲਭਨ੍ਤੀ’’ਤਿ, ਤਦਸਿਦ੍ਧਂ ਉਜੁਕਮੇવ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਨਿਰਯੇ ਨਿਰਯਪਾਲਾ’’ਤਿ વਾਦਸ੍ਸ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪਿਤਤ੍ਤਾ।
Kathamaññagatikehi aññagatikabādhananti ca na vattabbaṃ aññatthāpi tathā dassanato. Yaṃ paneke vadanti ‘‘asattasabhāvā eva niraye nirayapālā niraye sunakhādayo cā’’ti, tampetesaṃ matimattaṃ aññattha tathā adassanato. Na hi kāci atthi tādisī dhammappavatti, yā asattasabhāvā, sampatisattehi appayojitā ca atthakiccaṃ sādhentī diṭṭhapubbā. Petānaṃ pānīyanivārakānaṃ daṇḍādihatthānañca purisānaṃ sabbhāve asattabhāve ca visesakāraṇaṃ natthīti tādisānaṃ sabbhāve kiṃ pāpakānaṃ vattabbaṃ. Supinopaghātopi atthakiccasamatthatāya appamāṇaṃ dassanādimattenapi tadatthasiddhito. Tathā hi supine āhārūpabhogādinā na atthasiddhi, iddhinimmānarūpaṃ panettha laddhaparihāraṃ iddhivisayassa acinteyyabhāvato. Idhāpi kammavipākassa acinteyyabhāvatoti ce? Taṃ na, asiddhattā. Nerayikānaṃ kammavipāko nirayapālāti siddhamettaṃ, vuttanayena pāḷito ca tesaṃ sattabhāvo eva siddho. Sakkā hi vattuṃ sattasaṅkhātā nirayapālasaññitā dhammappavatti sābhisandhikaparūpaghāti atthakiccasabbhāvato ojāhārādi rakkhasasantati viya. Abhisandhipubbakatā cettha na sakkā paṭikkhipituṃ tathā tathā abhisandhiyā ghātanato. Tato eva na saṅghātapabbatehi anekantikatā. Ye pana vadanti ‘‘bhūtavisesā eva te vaṇṇasaṇṭhānādivisesavanto bheravākārā narakapālāti samaññaṃ labhantī’’ti, tadasiddhaṃ ujukameva pāḷiyaṃ ‘‘atthi niraye nirayapālā’’ti vādassa patiṭṭhāpitattā.
ਅਪਿਚ ਯਥਾ ਅਰਿਯવਿਨਯੇ ਨਰਕਪਾਲਾਨਂ ਭੂਤਮਤ੍ਤਤਾ ਅਸਿਦ੍ਧਾ, ਤਥਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਮਤ੍ਤવਾਦਿਨੋਪਿ ਭੂਤਮਤ੍ਤਤਾ ਅਸਿਦ੍ਧਾ ਸਬ੍ਬਸੋ ਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿਭਾવਸ੍ਸੇવ ਅਪ੍ਪਟਿਜਾਨਨਤੋ। ਨ ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਭੂਤਾਨਿ ਨਾਮ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਸਨ੍ਤਿ। ਯਦਿ ਪਰਮਤ੍ਥਂ ਗਹੇਤ੍વਾ વੋਹਰਤਿ, ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ ਚਕ੍ਖੁਰੂਪਾਦੀਨਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤੀਤਿ? ਤਿਟ੍ਠਤੇਸਾ ਅਨવਟ੍ਠਿਤਤਕ੍ਕਾਨਂ ਅਪ੍ਪਹੀਨવਿਪਲ੍ਲਾਸਾਨਂ વਾਦવੀਮਂਸਾ। ਏવਂ ਅਤ੍ਥੇવ ਨਿਰਯੇ ਨਿਰਯਪਾਲਾਤਿ ਨਿਟ੍ਠਮੇਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਸਤਿ ਚ ਨੇਸਂ ਸਬ੍ਭਾવੇ ਅਸਤਿਪਿ ਬਾਹਿਰੇ વਿਸਯੇ ਨਰਕੇ વਿਯ ਦੇਸਾਦਿਨਿਯਮੋ ਹੋਤੀਤਿ વਾਦੋ ਨ ਸਿਜ੍ਝਤਿ, ਸਤਿ ਏવ ਪਨ ਬਾਹਿਰੇ વਿਸਯੇ ਦੇਸਾਦਿਨਿਯਮੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
Apica yathā ariyavinaye narakapālānaṃ bhūtamattatā asiddhā, tathā paññattimattavādinopi bhūtamattatā asiddhā sabbaso rūpadhammānaṃ atthibhāvasseva appaṭijānanato. Na hi tassa bhūtāni nāma paramatthato santi. Yadi paramatthaṃ gahetvā voharati, atha kasmā cakkhurūpādīni paṭikkhipatīti? Tiṭṭhatesā anavaṭṭhitatakkānaṃ appahīnavipallāsānaṃ vādavīmaṃsā. Evaṃ attheva niraye nirayapālāti niṭṭhamettha gantabbaṃ. Sati ca nesaṃ sabbhāve asatipi bāhire visaye narake viya desādiniyamo hotīti vādo na sijjhati, sati eva pana bāhire visaye desādiniyamoti daṭṭhabbaṃ.
ਦੇવਦੂਤਸਰਾਪਨવਸੇਨ ਸਤ੍ਤੇ ਯਥੂਪਚਿਤੇ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇ ਯਮੇਤਿ ਨਿਯਮੇਤੀਤਿ ਯਮੋ। ਤਸ੍ਸ ਯਮਸ੍ਸ વੇਮਾਨਿਕਪੇਤਾਨਂ ਰਾਜਭਾવਤੋ ਰਞ੍ਞੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਯਮਰਾਜਾ ਨਾਮ વੇਮਾਨਿਕਪੇਤਰਾਜਾ’’ਤਿ। ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕਨ੍ਤਿ ਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮવਿਪਾਕਂ। વੇਮਾਨਿਕਪੇਤਾ ਹਿ ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕવਸੇਨ ਮਿਸ੍ਸਕਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ વਿਨਿਪਾਤਿਕਦੇવਤਾ વਿਯ ਸੁਕ੍ਕੇਨ ਕਮ੍ਮੁਨਾ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ ਮਗ੍ਗਫਲਭਾਗਿਨੋਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਪવਤ੍ਤਿਯਂ ਪਨ ਕਮ੍ਮਾਨੁਰੂਪਂ ਕਦਾਚਿ ਪੁਞ੍ਞਫਲਂ, ਕਦਾਚਿ ਅਪੁਞ੍ਞਫਲਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭવਨ੍ਤਿ। ਯੇਸਂ ਪਨ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤੇਸਂ ਮਗ੍ਗਾਧਿਗਮਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪੁਞ੍ਞਫਲਮੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਅਪੁਞ੍ਞਫਲਂ ਪੁਬ੍ਬੇ વਿਯ ਕਟੁਕਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਭਾવੇ ਠਿਤਾਨਂ વਿਯ ਮੁਦੁਕਮੇવ ਹੋਤੀਤਿ ਅਪਰੇ। ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਰਾਜਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਿਕਭਾવੋ ਧਮ੍ਮਦੇવਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਯ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿਯਤੋ ਧਮ੍ਮਤਾવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਦ੍વਾਰੇਸੂਤਿ ਅવੀਚਿਮਹਾਨਰਕਸ੍ਸ ਚਤੂਸੁ ਦ੍વਾਰੇਸੁ। ਖੀਣਾਸવਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਨਾਮ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਨਿਦ੍ਦੇਸੇਨ।
Devadūtasarāpanavasena satte yathūpacite puññakamme yameti niyametīti yamo. Tassa yamassa vemānikapetānaṃ rājabhāvato rañño. Tenāha ‘‘yamarājā nāma vemānikapetarājā’’ti. Kammavipākanti akusalakammavipākaṃ. Vemānikapetā hi kaṇhasukkavasena missakaṃ kammaṃ katvā vinipātikadevatā viya sukkena kammunā paṭisandhiṃ gaṇhanti. Tathā hi maggaphalabhāginopi honti, pavattiyaṃ pana kammānurūpaṃ kadāci puññaphalaṃ, kadāci apuññaphalaṃ paccanubhavanti. Yesaṃ pana ariyamaggo uppajjati, tesaṃ maggādhigamato paṭṭhāya puññaphalameva uppajjatīti daṭṭhabbaṃ. Apuññaphalaṃ pubbe viya kaṭukaṃ na hoti, manussattabhāve ṭhitānaṃ viya mudukameva hotīti apare. Dhammiko rājāti ettha tassa dhammikabhāvo dhammadevaputtassa viya uppattiniyato dhammatāvasena veditabbo. Dvāresūti avīcimahānarakassa catūsu dvāresu. Khīṇāsavā brāhmaṇā nāma ukkaṭṭhaniddesena.
ਅਨੁਯੋਗવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਨੁਯੋਗੇ ਕਤੇ વਤ੍ਤਿਤਬ੍ਬવਤ੍ਤਂ। ਆਰੋਪੇਨ੍ਤੋਤਿ ਕਾਰਾਪੇਨ੍ਤੋ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਚ੍ਛਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਪਟਿવਚਨਂ ਦਾਪੇਨ੍ਤੋ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਪਰਸ੍ਸ ਹਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਂ ਞਾਤੁਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਤਦੁਪਗਂ ਪਯੋਗਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਪੁਚ੍ਛਤਿ ਨਾਮ। ਲਦ੍ਧਿਨ੍ਤਿ ਗਾਹਂ। ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਨ੍ਤੋਤਿ ਤਤ੍ਥ ਨਿਚ੍ਚਕਾਲਂ ਕਾਰਾਪੇਨ੍ਤੋ। ਕਾਰਣਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋਤਿ ਯੁਤ੍ਤਿਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ। ਸਮਨੁਭਾਸਤੀਤਿ ਯਥਾਨੁਯੁਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ વਿਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾ ਕਥੇਤਿ।
Anuyogavattanti anuyoge kate vattitabbavattaṃ. Āropentoti kārāpento, attano pucchaṃ uddissa paṭivacanaṃ dāpento pucchati. Parassa hi adhippāyaṃ ñātuṃ icchanto tadupagaṃ payogaṃ karonto pucchati nāma. Laddhinti gāhaṃ. Patiṭṭhāpentoti tattha niccakālaṃ kārāpento. Kāraṇaṃ pucchantoti yuttiṃ pucchanto. Samanubhāsatīti yathānuyuttamatthaṃ vibhūtaṃ katvā katheti.
ਜਿਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਜਰਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਜਿਣ੍ਣਂ। ਏਕਚ੍ਚੋ ਦਹਰਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪਣ੍ਡੁਰੋਗਾਦਿਨਾ ਅਭਿਭੂਤਕਾਯਤਾਯ ਜਿਣ੍ਣਸਦਿਸੋ ਹੋਤਿ, ਅਯਂ ਨ ਤਥਾ ਜਰਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਜਿਣ੍ਣੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਗੋਪਾਨਸੀ વਿਯ વਙ੍ਕਨ੍ਤਿ વਙ੍ਕਗੋਪਾਨਸੀ વਿਯ વਙ੍ਕਂ। ਨ ਹਿ વਙ੍ਕਭਾવਸ੍ਸ ਨਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਅવਙ੍ਕਗੋਪਾਨਸੀ ਗਯ੍ਹਤਿ। ਭਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਭਗ੍ਗਸਰੀਰਂ ਕਟਿਯਂ ਭਗ੍ਗਕਾਯਤ੍ਤਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਇਮਿਨਾਪਿਸ੍ਸ વਙ੍ਕਭਾવਮੇવ ਦੀਪੇਤੀ’’ਤਿ। ਦਣ੍ਡਪਟਿਸਰਣਨ੍ਤਿ ਠਾਨਗਮਨੇਸੁ ਦਣ੍ਡੋ ਪਟਿਸਰਣਂ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਦਣ੍ਡਪਟਿਸਰਣਂ ਤੇਨ વਿਨਾ વਤ੍ਤਿਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥਤ੍ਤਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਦਣ੍ਡਦੁਤਿਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਜਰਾਤੁਰਨ੍ਤਿ ਜਰਾਯ ਪਤ੍ਥਤਸਂਕਿਲਨ੍ਤਕਾਯਂ। ਸਬ੍ਬਸੋ ਕਿਮਿਹਤਂ વਿਯ ਮਹਾਖਲ੍ਲਾਟਂ ਸੀਸਮਸ੍ਸਾਤਿ ਮਹਾਖਲ੍ਲਾਟਸੀਸਂ। ਸਞ੍ਜਾਤવਲਿਨ੍ਤਿ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਜਾਤવਲਿਕਂ। ਜਰਾਧਮ੍ਮੋਤਿ ਜਰਾਪਕਤਿਕੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਜਰਾਸਭਾવੋ’’ਤਿ। ਸਭਾવੋ ਚ ਨਾਮ ਤੇਜੋਧਾਤੁਯਾ ਉਣ੍ਹਤਾ વਿਯ ਨ ਕਦਾਚਿ વਿਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਪਰਿਮੁਤ੍ਤੋ ਜਰਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ।
Jiṇṇanti jarāpattiyā jiṇṇaṃ. Ekacco daharakālato paṭṭhāya paṇḍurogādinā abhibhūtakāyatāya jiṇṇasadiso hoti, ayaṃ na tathā jarāpattiyā jiṇṇoti dasseti. Gopānasī viya vaṅkanti vaṅkagopānasī viya vaṅkaṃ. Na hi vaṅkabhāvassa nidassanatthaṃ avaṅkagopānasī gayhati. Bhagganti bhaggasarīraṃ kaṭiyaṃ bhaggakāyattā. Tenāha ‘‘imināpissa vaṅkabhāvameva dīpetī’’ti. Daṇḍapaṭisaraṇanti ṭhānagamanesu daṇḍo paṭisaraṇaṃ etassāti daṇḍapaṭisaraṇaṃ tena vinā vattituṃ asamatthattā. Tenāha ‘‘daṇḍadutiya’’nti. Jarāturanti jarāya patthatasaṃkilantakāyaṃ. Sabbaso kimihataṃ viya mahākhallāṭaṃ sīsamassāti mahākhallāṭasīsaṃ. Sañjātavalinti samantato jātavalikaṃ. Jarādhammoti jarāpakatiko. Tenāha ‘‘jarāsabhāvo’’ti. Sabhāvo ca nāma tejodhātuyā uṇhatā viya na kadāci vigacchatīti āha ‘‘aparimutto jarāyā’’tiādi.
ਅਤ੍ਥਤੋ ਏવਂ વਦਤਿ ਨਾਮ, વਾਚਾਯ ਅવਦਨ੍ਤੋਪਿ ਅਤ੍ਥਾਪਤ੍ਤਿਤੋ ਏવਂ વਦਨ੍ਤੋ વਿਯ ਹੋਤਿ વਿਞ੍ਞੂਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਰੁਣੋ ਅਹੋਸਿਂ ਯੋਬ੍ਬਨੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਊਰੂਨਂ ਬਲਂ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਊਰੁਬਲੀ। ਤੇਨ ਦੂਰੇਪਿ ਗਮਨਾਗਮਨਲਙ੍ਘਨਾਦਿਸਮਤ੍ਥਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਬਾਹੁਬਲੀਤਿ ਪਨ ਇਮਿਨਾ ਹਤ੍ਥੇਹਿ ਕਾਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਸਮਤ੍ਥਤਂ, ਜવਗ੍ਗਹਣੇਨ વੇਗਸਾ ਪવਤ੍ਤਿਸਮਤ੍ਥਤਂ। ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾਤਿ ਨਟ੍ਠਾ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਨ ਖੋ ਪਨਾਹਨ੍ਤਿਆਦਿ ਜਰਾਯ ਦੇવਦੂਤਭਾવਦਸ੍ਸਨਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤੇਨੇਸ ਦੇવਦੂਤੋ ਨਾਮ ਜਾਤੋ’’ਤਿ। ਆਬਾਧਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿਤਾਯ ਆਬਾਧਿਕਂ। વਿવਿਧਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਆਦਹਤੀਤਿ ਬ੍ਯਾਧਿ, વਿਸੇਸੇਨ વਾ ਆਧਿਯਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਬ੍ਯਾਧਿ, ਬ੍ਯਾਧਿ ਸਂਜਾਤੋ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਬ੍ਯਾਧਿਤਂ। ਏਸ ਨਯੋ ਦੁਕ੍ਖਿਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ।
Atthato evaṃ vadati nāma, vācāya avadantopi atthāpattito evaṃ vadanto viya hoti viññūnanti attho. Taruṇo ahosiṃ yobbanena samannāgato. Ūrūnaṃ balaṃ etassa atthīti ūrubalī. Tena dūrepi gamanāgamanalaṅghanādisamatthataṃ dasseti, bāhubalīti pana iminā hatthehi kātabbakiccasamatthataṃ, javaggahaṇena vegasā pavattisamatthataṃ. Antarahitāti naṭṭhā. Ettha ca na kho panāhantiādi jarāya devadūtabhāvadassanaṃ. Tenāha ‘‘tenesa devadūto nāma jāto’’ti. Ābādhassa atthitāya ābādhikaṃ. Vividhaṃ dukkhaṃ ādahatīti byādhi, visesena vā ādhiyati etenāti byādhi, byādhi saṃjāto etassāti byādhitaṃ. Esa nayo dukkhitanti etthāpi.
ਦੁਤਿਯਂ ਦੇવਦੂਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਬ੍ਯਾਧਿਨਾ ਅਭਿਹਤੋਤਿ ਬ੍ਯਾਧਿਨਾ ਬਾਧਿਤੋ, ਉਪਦ੍ਦੁਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Dutiyaṃ devadūtanti etthāpi vuttanayeneva attho veditabbo. Byādhinā abhihatoti byādhinā bādhito, upaddutoti attho.
વਿਪਰਿਭਿਨ੍ਨવਣ੍ਣੋਤਿ વਿਪਰਿਭਿਨ੍ਨਨੀਲવਣ੍ਣੋ। ਤਞ੍ਹਿ ਯਤ੍ਥ ਯਤ੍ਥ ਗਹਿਤਪੁਬ੍ਬਕਂ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਪਣ੍ਡੁવਣ੍ਣਂ, ਮਂਸੁਸ੍ਸਦਟ੍ਠਾਨੇ ਰਤ੍ਤવਣ੍ਣਂ, ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਚ ਨੀਲਸਾਟਕਪਾਰੁਤਂ વਿਯ ਹੋਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘વਿਪਰਿਭਿਨ੍ਨਨੀਲવਣ੍ਣੋ’’ਤਿ।
Viparibhinnavaṇṇoti viparibhinnanīlavaṇṇo. Tañhi yattha yattha gahitapubbakaṃ, tattha tattha paṇḍuvaṇṇaṃ, maṃsussadaṭṭhāne rattavaṇṇaṃ, yebhuyyena ca nīlasāṭakapārutaṃ viya hoti. Tena vuttaṃ ‘‘viparibhinnanīlavaṇṇo’’ti.
‘‘ਕੋ ਲਭਤਿ, ਕੋ ਨ ਲਭਤੀ’’ਤਿ ਨਿਰਯੁਪਗਸ੍ਸੇવ વਸੇਨਾਯਂ વਿਚਾਰਣਾਤਿ ‘‘ਯੇਨ ਤਾવ ਬਹੁ ਪਾਪਂ ਕਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਬਹੁ ਪਾਪਂ ਕਤਨ੍ਤਿ ਬਹੁਸੋ ਪਾਪਂ ਕਤਂ। ਤੇਨ ਪਾਪਸ੍ਸ ਬਹੁਲੀਕਰਣਮਾਹ। ਬਹੂਤਿ વਾ ਮਹਨ੍ਤਂ। ਮਹਤ੍ਥੋਪਿ ਹਿ ਬਹੁਸਦ੍ਦੋ ਦਿਸ੍ਸਤਿ ‘‘ਬਹੁ વਤ ਕਤਂ ਅਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ, ਗਰੁਕਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਗਰੁਕਂ ਬਹੁਲਂ વਾ ਪਾਪਂ ਕਤ੍વਾ ਠਿਤੋ ਨਿਰਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿਯੇવ, ਨ ਯਮਪੁਰਿਸੇਹਿ ਯਮਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਨੀਯਤੀਤਿ। ਪਰਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪਮਾਣਪਰਿਤ੍ਤਤਾਯ ਕਾਲਪਰਿਤ੍ਤਤਾਯ ਚ ਪਰਿਤ੍ਤਂ। ਪੁਰਿਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ ਅਗਰੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਦੁਤਿਯਸ੍ਮਿਂ ਅਬਹੁਲਨ੍ਤਿ। ਯਥਾવੁਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ ਉਪਮਾਯ વਿਭਾવੇਤੁਂ ‘‘ਯਥਾ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਦਣ੍ਡਮੇવ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਅਨੁવਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾਤਿ વੀਮਂਸਿਤ੍વਾ। વਿਨਿਚ੍ਛਯਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਅਟ੍ਟਕਰਣਟ੍ਠਾਨਂ। ਪਰਿਤ੍ਤਪਾਪਕਮ੍ਮਾਤਿ ਦੁਬ੍ਬਲਪਾਪਕਮ੍ਮਾ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਧਮ੍ਮਤਾਯਾਤਿ ਪਰੇਹਿ ਅਸਾਰਿਯਮਾਨੇਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਧਮ੍ਮਤਾਯ ਸਰਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਹਿ ਪਾਪਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਦੁਬ੍ਬਲਭਾવਤੋ ਕਤੂਪਚਿਤਸ੍ਸ ਚ ਓਕਾਸਾਰਹਕੁਸਲਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਬਲવਭਾવਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਧਮ੍ਮਤਾਯਪਿ ਸਰਨ੍ਤਿ। ਸਾਰਿਯਮਾਨਾਪੀਤਿ ‘‘ਇਦਂ ਨਾਮ ਤਯਾ ਕਤਂ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ ਪਰੇਹਿ ਸਾਰਿਯਮਾਨਾਪਿ।
‘‘Kolabhati, ko na labhatī’’ti nirayupagasseva vasenāyaṃ vicāraṇāti ‘‘yena tāva bahu pāpaṃ kata’’ntiādi āraddhaṃ. Bahu pāpaṃ katanti bahuso pāpaṃ kataṃ. Tena pāpassa bahulīkaraṇamāha. Bahūti vā mahantaṃ. Mahatthopi hi bahusaddo dissati ‘‘bahu vata kataṃ assā’’tiādīsu, garukanti vuttaṃ hoti. So garukaṃ bahulaṃ vā pāpaṃ katvā ṭhito niraye nibbattatiyeva, na yamapurisehi yamassa santikaṃ nīyatīti. Parittanti pamāṇaparittatāya kālaparittatāya ca parittaṃ. Purimasmiṃ atthe agarūti attho, dutiyasmiṃ abahulanti. Yathāvuttamatthaṃ upamāya vibhāvetuṃ ‘‘yathā hī’’tiādi vuttaṃ. Kattabbameva karontīti daṇḍameva karonti. Anuvijjitvāti vīmaṃsitvā. Vinicchayaṭṭhānanti aṭṭakaraṇaṭṭhānaṃ. Parittapāpakammāti dubbalapāpakammā. Attano dhammatāyāti parehi asāriyamānepi attano dhammatāya saranti. Te hi pāpakammassa dubbalabhāvato katūpacitassa ca okāsārahakusalakammassa balavabhāvato attano dhammatāyapi saranti. Sāriyamānāpīti ‘‘idaṃ nāma tayā kataṃ puññakamma’’nti parehi sāriyamānāpi.
ਆਕਾਸਚੇਤਿਯਨ੍ਤਿ ਗਿਰਿਸਿਖਰੇ ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੇ વਿવਟਙ੍ਗਣੇ ਕਤਚੇਤਿਯਂ। ਰਤ੍ਤਪਟੇਨਾਤਿ ਰਤ੍ਤવਣ੍ਣੇਨ ਪਟੇਨ ਪੂਜੇਸਿ ਪਟਾਕਂ ਕਤ੍વਾ। ਅਗ੍ਗਿਜਾਲਸਦ੍ਦਨ੍ਤਿ ਪਟਪਟਾਯਨ੍ਤਂ ਨਰਕੇ ਅਗ੍ਗਿਜਾਲਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾવ। ਅਤ੍ਤਨਾ ਪੂਜਿਤਪਟਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰੀਤਿ ਤਦਾ ਪਟਾਕਾਯ વਾਤਪ੍ਪਹਾਰਸਦ੍ਦੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਮਯਾ ਤਦਾ ਆਕਾਸਚੇਤਿਯੇ ਪੂਜਿਤਰਤ੍ਤਪਟਸਦ੍ਦੋ વਿਯਾ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਪੂਜਿਤਪਟਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿ।
Ākāsacetiyanti girisikhare abbhokāse vivaṭaṅgaṇe katacetiyaṃ. Rattapaṭenāti rattavaṇṇena paṭena pūjesi paṭākaṃ katvā. Aggijālasaddanti paṭapaṭāyantaṃ narake aggijālasaddaṃ sutvāva. Attanā pūjitapaṭaṃ anussarīti tadā paṭākāya vātappahārasadde nimittassa gahitattā ‘‘mayā tadā ākāsacetiye pūjitarattapaṭasaddo viyā’’ti attanā pūjitapaṭaṃ anussari.
ਸੁਮਨਪੁਪ੍ਫਕੁਮ੍ਭੇਨਾਤਿ ਕੁਮ੍ਭਪਰਿਮਾਣੇਨ ਸੁਮਨਪੁਪ੍ਫਰਾਸਿਨਾ। ‘‘ਦਸਾਧਿਕਂ ਨਾਲ਼ਿਸਹਸ੍ਸਕੁਮ੍ਭ’’ਨ੍ਤਿ ਕੇਚਿ, ‘‘ਪਞ੍ਚਅਮ੍ਬਣ’’ਨ੍ਤਿ ਅਪਰੇ। ਤੀਹਿਪਿ ਨ ਸਰਤਿ ਬਲવਤੋ ਪਾਪਕਮ੍ਮੇਨ ਬ੍ਯਾਮੋਹਿਤੋ। ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੋਸੀਤਿ ‘‘ਕਮ੍ਮਾਰਹੋ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ ਤਤ੍ਥ ਪਟਿਕਾਰਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੋਸਿ।
Sumanapupphakumbhenāti kumbhaparimāṇena sumanapuppharāsinā. ‘‘Dasādhikaṃ nāḷisahassakumbha’’nti keci, ‘‘pañcaambaṇa’’nti apare. Tīhipina sarati balavato pāpakammena byāmohito. Tuṇhī ahosīti ‘‘kammāraho aya’’nti tattha paṭikāraṃ apassanto tuṇhī ahosi.
ਏਕਪਕ੍ਖਚ੍ਛਦਨਮਤ੍ਤਾਹੀਤਿ ਮਜ੍ਝਿਮਪ੍ਪਮਾਣਸ੍ਸ ਗੇਹਸ੍ਸ ਏਕਚ੍ਛਦਨਪ੍ਪਮਾਣੇਹਿ। ਸੁਤ੍ਤਾਹਤਂ ਕਰਿਤ੍વਾਤਿ ਕਾਲ਼ਸੁਤ੍ਤਂ ਪਾਤੇਤ੍વਾ। ਯਥਾ ਰਥੋ ਸਬ੍ਬਸੋ ਪਜ੍ਜਲਿਤੋ ਹੋਤਿ ਅਯੋਮਯੋ, ਏવਂ ਯੁਗਾਦਯੋਪਿਸ੍ਸ ਪਜ੍ਜਲਿਤਾ ਸਜੋਤਿਭੂਤਾ ਏવ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਦ੍ਧਿਂ…ਪੇ॰… ਰਥੇ ਯੋਜੇਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਮਹਾਕੂਟਾਗਾਰਪ੍ਪਮਾਣਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਭੂਮਕਮਹਾਕੂਟਾਗਾਰਪ੍ਪਮਾਣਂ।
Ekapakkhacchadanamattāhīti majjhimappamāṇassa gehassa ekacchadanappamāṇehi. Suttāhataṃ karitvāti kāḷasuttaṃ pātetvā. Yathā ratho sabbaso pajjalito hoti ayomayo, evaṃ yugādayopissa pajjalitā sajotibhūtā eva hontīti āha ‘‘saddhiṃ…pe… rathe yojetvā’’ti. Mahākūṭāgārappamāṇanti sattabhūmakamahākūṭāgārappamāṇaṃ.
વਿਭਤ੍ਤੋਤਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸਾਧਾਰਣੇਨ ਪਾਪਕਮ੍ਮੁਨਾ વਿਭਤ੍ਤੋ। ਹੀਨਂ ਕਾਯਨ੍ਤਿ ਹੀਨਂ ਸਤ੍ਤਨਿਕਾਯਂ, ਹੀਨਂ વਾ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ। ਉਪਾਦਾਨੇਤਿ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੇ ਉਪਾਦਾਨੇ। ਅਤ੍ਥਤੋ ਪਨ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਗ੍ਗਾਹੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਗ੍ਗਹਣੇ’’ਤਿ । ਸਮ੍ਭવਤਿ ਜਰਾਮਰਣਂ ਏਤੇਨਾਤਿ ਸਮ੍ਭવੋ, ਉਪਾਦਾਨਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਜਾਤਿਯਾ ਚ ਮਰਣਸ੍ਸ ਛ ਕਾਰਣਭੂਤੇ’’ਤਿ। ਅਨੁਪਾਦਾਤਿ ਅਨੁਪਾਦਾਯ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਨੁਪਾਦਿਯਿਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਸਕਲવਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਂ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਤਿ ਚਰਿਮਚਿਤ੍ਤਨਿਰੋਧੇਨ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਕਿਲੇਸਾਨਮ੍ਪਿ ਅਸਮ੍ਭવਤੋ ਸਬ੍ਬਂ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਂ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ।
Vibhattoti sattānaṃ sādhāraṇena pāpakammunā vibhatto. Hīnaṃ kāyanti hīnaṃ sattanikāyaṃ, hīnaṃ vā attabhāvaṃ. Upādāneti catubbidhe upādāne. Atthato pana taṇhādiṭṭhiggāhoti āha ‘‘taṇhādiṭṭhiggahaṇe’’ti . Sambhavati jarāmaraṇaṃ etenāti sambhavo, upādānanti āha ‘‘jātiyā ca maraṇassa cha kāraṇabhūte’’ti. Anupādāti anupādāya. Tenāha ‘‘anupādiyitvā’’ti. Sakalavaṭṭadukkhaṃ atikkantāti carimacittanirodhena vaṭṭadukkhassa kilesānampi asambhavato sabbaṃ vaṭṭadukkhaṃ atikkantā.
ਦੇવਦੂਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Devadūtasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੬. ਦੇવਦੂਤਸੁਤ੍ਤਂ • 6. Devadūtasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ੬. ਦੇવਦੂਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 6. Devadūtasuttavaṇṇanā
