| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય (ટીકા) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
૯. ધમ્મચેતિયસુત્તવણ્ણના
9. Dhammacetiyasuttavaṇṇanā
૩૬૪. મેદવણ્ણા ઉળુપવણ્ણા ચ તત્થ તત્થ પાસાણા ઉસ્સન્ના અહેસુન્તિ મેદાળુપન્તિ ગામસ્સ સમઞ્ઞા જાતા. ઉળુપવણ્ણાતિ ચન્દસમાનવણ્ણતાય મેદપાસાણા વુત્તાતિ કેચિ. અટ્ઠકથાયં પન ‘‘મેદવણ્ણા પાસાણા કિરેત્થ ઉસ્સન્ના અહેસુ’’ન્તિ ઇદં વુત્તં. અસ્સાતિ સેનાપતિસ્સ. કથાસમુટ્ઠાપનત્થન્તિ મલ્લિકાય સોકવિનોદનધમ્મકથાસમુટ્ઠાપનત્થં.
364. Medavaṇṇā uḷupavaṇṇā ca tattha tattha pāsāṇā ussannā ahesunti medāḷupanti gāmassa samaññā jātā. Uḷupavaṇṇāti candasamānavaṇṇatāya medapāsāṇā vuttāti keci. Aṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘medavaṇṇā pāsāṇā kirettha ussannā ahesu’’nti idaṃ vuttaṃ. Assāti senāpatissa. Kathāsamuṭṭhāpanatthanti mallikāya sokavinodanadhammakathāsamuṭṭhāpanatthaṃ.
રઞ્ઞાતિ પસેનદીકોસલરઞ્ઞા. મહચ્ચાતિ મહતિયા. પદવિપલ્લાસેન ચેતં વુત્તં. પસાદમરહન્તીતિ પાસાદિકાનિ. તેનાહ ‘‘સહ રઞ્જનકાની’’તિ. યાનિ પન પાસાદિકાનિ, તાનિ પસ્સિતું યુત્તાનિ. પાસાદિકાનીતિ વા સદ્દહનસહિતાનિ. તેનાહ ‘‘પસાદજનકાની’’તિ. ‘‘અપ્પાબાધ’’ન્તિ આદીસુ વિય અપ્પસદ્દો અભાવત્થોતિ આહ ‘‘નિસ્સદ્દાની’’તિ. અનિયમત્થવાચી ય-સદ્દો અનિયમાકારવાચકોપિ હોતીતિ ‘‘યત્થા’’તિ પદસ્સ ‘‘યાદિસેસૂ’’તિઆદિમાહ. તથા હિ અઙ્ગુલિમાલસુત્તે (મ॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૨.૩૪૭ આદયો) ‘‘યસ્સ ખો’’તિ પદસ્સ ‘‘યાદિસસ્સ ખો’’તિ અત્થો વુત્તો.
Raññāti pasenadīkosalaraññā. Mahaccāti mahatiyā. Padavipallāsena cetaṃ vuttaṃ. Pasādamarahantīti pāsādikāni. Tenāha ‘‘saha rañjanakānī’’ti. Yāni pana pāsādikāni, tāni passituṃ yuttāni. Pāsādikānīti vā saddahanasahitāni. Tenāha ‘‘pasādajanakānī’’ti. ‘‘Appābādha’’nti ādīsu viya appasaddo abhāvatthoti āha ‘‘nissaddānī’’ti. Aniyamatthavācī ya-saddo aniyamākāravācakopi hotīti ‘‘yatthā’’ti padassa ‘‘yādisesū’’tiādimāha. Tathā hi aṅgulimālasutte (ma. ni. aṭṭha. 2.347 ādayo) ‘‘yassa kho’’ti padassa ‘‘yādisassa kho’’ti attho vutto.
૩૬૬. પટિચ્છદન્તિ પટિચ્છાદકં. રાજકકુધભણ્ડાનીતિ રાજભણ્ડભૂતાનિ. રહાયતીતિ રહો કરોતિ, મં અજ્ઝેસતીતિ અત્થો.
366.Paṭicchadanti paṭicchādakaṃ. Rājakakudhabhaṇḍānīti rājabhaṇḍabhūtāni. Rahāyatīti raho karoti, maṃ ajjhesatīti attho.
૩૬૭. યથાસભાવતો ઞેય્યં ધારેતિ અવધારેતીતિ ધમ્મો, ઞાણન્તિ આહ ‘‘પચ્ચક્ખઞાણસઙ્ખાતસ્સ ધમ્મસ્સા’’તિ. અનુનયોતિ અનુગચ્છનકો. દિટ્ઠેન હિ અદિટ્ઠસ્સ અનુમાનં. તેનાહ ‘‘અનુમાનં અનુબુદ્ધી’’તિ. આપાણકોટિકન્તિ યાવ પાણકોટિ, તાવ જીવિતપરિયોસાનં. એતન્તિ ધમ્મન્વયસઙ્ખાતં અનુમાનં. એવન્તિ ‘‘ઇધ પનાહ’’ન્તિ વુત્તપ્પકારેન.
367. Yathāsabhāvato ñeyyaṃ dhāreti avadhāretīti dhammo, ñāṇanti āha ‘‘paccakkhañāṇasaṅkhātassa dhammassā’’ti. Anunayoti anugacchanako. Diṭṭhena hi adiṭṭhassa anumānaṃ. Tenāha ‘‘anumānaṃ anubuddhī’’ti. Āpāṇakoṭikanti yāva pāṇakoṭi, tāva jīvitapariyosānaṃ. Etanti dhammanvayasaṅkhātaṃ anumānaṃ. Evanti ‘‘idha panāha’’nti vuttappakārena.
૩૬૯. ચક્ખું અબન્ધન્તે વિયાતિ અપાસાદિકતાય પસ્સન્તાનં ચક્ખું અત્તનિ અબન્ધન્તે વિય. કુલસન્તાનાનુબન્ધો રોગો કુલરોગો. ઉળારન્તિ સાનુભાવં. યો હિ આનુભાવસમ્પન્નો, તં ‘‘મહેસક્ખ’’ન્તિ વદન્તિ. અરહત્તં ગણ્હન્તોતિ ઉક્કટ્ઠનિદ્દેસોયં, હેટ્ઠિમફલાનિ ગણ્હન્તોપિ.
369.Cakkhuṃ abandhante viyāti apāsādikatāya passantānaṃ cakkhuṃ attani abandhante viya. Kulasantānānubandho rogo kularogo. Uḷāranti sānubhāvaṃ. Yo hi ānubhāvasampanno, taṃ ‘‘mahesakkha’’nti vadanti. Arahattaṃ gaṇhantoti ukkaṭṭhaniddesoyaṃ, heṭṭhimaphalāni gaṇhantopi.
૩૭૩. જીવિકા જીવિતવુત્તિ.
373. Jīvikā jīvitavutti.
૩૭૪. ધમ્મં ચેતેતિ સંવેદેતિ એતેહીતિ ધમ્મચેતિયાનિ, ધમ્મસ્સ પૂજાવચનાનિ. નનુ ચેતાનિ બુદ્ધસઙ્ઘગુણદીપનાનિપિ સન્તિ? કથં ‘‘ધમ્મચેતિયાનીતિ ધમ્મસ્સ ચિત્તીકારવચનાની’’તિ વુત્તન્તિ આહ ‘‘તીસુ હી’’તિઆદિ. તત્થ યસ્મા બુદ્ધરતનમૂલકાનિ સેસરતનાનિ તસ્સ વસેન લદ્ધબ્બતો. કોસલરઞ્ઞા ચેત્થ બુદ્ધગારવેન ધમ્મસઙ્ઘગારવં પવેદિતં, તસ્મા ‘‘ભગવતિ ચિત્તીકારે કતે ધમ્મોપિ કતોવ હોતી’’તિ વુત્તં. યસ્મા ચ રતનત્તયપસાદપુબ્બિકા સાસને સમ્માપટિપત્તિ, તસ્મા વુત્તં – ‘‘આદિબ્રહ્મચરિયકાનીતિ મગ્ગબ્રહ્મચરિયસ્સ આદિભૂતાની’’તિ. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.
374. Dhammaṃ ceteti saṃvedeti etehīti dhammacetiyāni, dhammassa pūjāvacanāni. Nanu cetāni buddhasaṅghaguṇadīpanānipi santi? Kathaṃ ‘‘dhammacetiyānīti dhammassa cittīkāravacanānī’’ti vuttanti āha ‘‘tīsu hī’’tiādi. Tattha yasmā buddharatanamūlakāni sesaratanāni tassa vasena laddhabbato. Kosalaraññā cettha buddhagāravena dhammasaṅghagāravaṃ paveditaṃ, tasmā ‘‘bhagavati cittīkāre kate dhammopi katova hotī’’ti vuttaṃ. Yasmā ca ratanattayapasādapubbikā sāsane sammāpaṭipatti, tasmā vuttaṃ – ‘‘ādibrahmacariyakānīti maggabrahmacariyassa ādibhūtānī’’ti. Sesaṃ suviññeyyameva.
ધમ્મચેતિયસુત્તવણ્ણનાય લીનત્થપ્પકાસના સમત્તા.
Dhammacetiyasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / મજ્ઝિમનિકાય • Majjhimanikāya / ૯. ધમ્મચેતિયસુત્તં • 9. Dhammacetiyasuttaṃ
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / મજ્ઝિમનિકાય (અટ્ઠકથા) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ૯. ધમ્મચેતિયસુત્તવણ્ણના • 9. Dhammacetiyasuttavaṇṇanā
