| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મિલિન્દપઞ્હપાળિ • Milindapañhapāḷi |
૧૦. ધમ્મદેસનાય અપ્પોસ્સુક્કપઞ્હો
10. Dhammadesanāya appossukkapañho
૧૦. ‘‘ભન્તે નાગસેન, તુમ્હે ભણથ ‘તથાગતેન ચતૂહિ ચ અસઙ્ખ્યેય્યેહિ કપ્પાનં સતસહસ્સેન ચ એત્થન્તરે સબ્બઞ્ઞુતઞાણં પરિપાચિતં મહતો જનકાયસ્સ સમુદ્ધરણાયા’તિ. પુન ચ ‘સબ્બઞ્ઞુતં પત્તસ્સ અપ્પોસ્સુક્કતાય ચિત્તં નમિ, નો ધમ્મદેસનાયા’તિ.
10. ‘‘Bhante nāgasena, tumhe bhaṇatha ‘tathāgatena catūhi ca asaṅkhyeyyehi kappānaṃ satasahassena ca etthantare sabbaññutañāṇaṃ paripācitaṃ mahato janakāyassa samuddharaṇāyā’ti. Puna ca ‘sabbaññutaṃ pattassa appossukkatāya cittaṃ nami, no dhammadesanāyā’ti.
‘‘યથા નામ, ભન્તે નાગસેન, ઇસ્સાસો વા ઇસ્સાસન્તેવાસી વા બહુકે દિવસે સઙ્ગામત્થાય ઉપાસનં સિક્ખિત્વા સમ્પત્તે મહાયુદ્ધે ઓસક્કેય્ય, એવમેવ ખો, ભન્તે નાગસેન, તથાગતેન ચતૂહિ ચ અસઙ્ખ્યેય્યેહિ કપ્પાનં સતસહસ્સેન ચ એત્થન્તરે સબ્બઞ્ઞુતઞાણં પરિપાચેત્વા મહતો જનકાયસ્સ સમુદ્ધરણાય સબ્બઞ્ઞુતં પત્તેન ધમ્મદેસનાય ઓસક્કિતં.
‘‘Yathā nāma, bhante nāgasena, issāso vā issāsantevāsī vā bahuke divase saṅgāmatthāya upāsanaṃ sikkhitvā sampatte mahāyuddhe osakkeyya, evameva kho, bhante nāgasena, tathāgatena catūhi ca asaṅkhyeyyehi kappānaṃ satasahassena ca etthantare sabbaññutañāṇaṃ paripācetvā mahato janakāyassa samuddharaṇāya sabbaññutaṃ pattena dhammadesanāya osakkitaṃ.
‘‘યથા વા પન, ભન્તે નાગસેન, મલ્લો વા મલ્લન્તેવાસી વા બહુકે દિવસે નિબ્બુદ્ધં સિક્ખિત્વા સમ્પત્તે મલ્લયુદ્ધે ઓસક્કેય્ય, એવમેવ ખો, ભન્તે નાગસેન, તથાગતેન ચતૂહિ ચ અસઙ્ખ્યેય્યેહિ કપ્પાનં સતસહસ્સેન ચ એત્થન્તરે સબ્બઞ્ઞુતઞાણં પરિપાચેત્વા મહતો જનકાયસ્સ સમુદ્ધરણાય સબ્બઞ્ઞુતં પત્તેન ધમ્મદેસનાય ઓસક્કિતં.
‘‘Yathā vā pana, bhante nāgasena, mallo vā mallantevāsī vā bahuke divase nibbuddhaṃ sikkhitvā sampatte mallayuddhe osakkeyya, evameva kho, bhante nāgasena, tathāgatena catūhi ca asaṅkhyeyyehi kappānaṃ satasahassena ca etthantare sabbaññutañāṇaṃ paripācetvā mahato janakāyassa samuddharaṇāya sabbaññutaṃ pattena dhammadesanāya osakkitaṃ.
‘‘કિં નુ ખો, ભન્તે નાગસેન, તથાગતેન ભયા ઓસક્કિતં, ઉદાહુ અપાકટતાય ઓસક્કિતં, ઉદાહુ દુબ્બલતાય ઓસક્કિતં, ઉદાહુ અસબ્બઞ્ઞુતાય ઓસક્કિતં, કિં તત્થ કારણં, ઇઙ્ઘ મે ત્વં કારણં બ્રૂહિ કઙ્ખાવિતરણાય. યદિ, ભન્તે નાગસેન, તથાગતેન ચતૂહિ ચ અસઙ્ખ્યેય્યેહિ કપ્પાનં સતસહસ્સેન ચ એત્થન્તરે સબ્બઞ્ઞુતઞાણં પરિપાચિતં મહતો જનકાયસ્સ સમુદ્ધરણાય, તેન હિ ‘સબ્બઞ્ઞુતં પત્તસ્સ અપ્પોસ્સુક્કતાય ચિત્તં નમિ, નો ધમ્મદેસનાયા’તિ યં વચનં, તં મિચ્છા. યદિ સબ્બઞ્ઞુતં પત્તસ્સ અપ્પોસ્સુક્કતાય ચિત્તં નમિ નો ધમ્મદેસનાય, તેન હિ ‘તથાગતેન ચતૂહિ ચ અસઙ્ખ્યેય્યેતિ કપ્પાનં સતસહસ્સેન ચ એત્થન્તરે સબ્બઞ્ઞુતઞાણં પરિપાચિતં મહતો જનકાયસ્સ સમુદ્ધરણાયા’તિ તમ્પિ વચનં મિચ્છા. અયમ્પિ ઉભતો કોટિકો પઞ્હો ગમ્ભીરો દુન્નિબ્બેઠો તવાનુપ્પત્તો, સો તયા નિબ્બાહિતબ્બો’’તિ.
‘‘Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, tathāgatena bhayā osakkitaṃ, udāhu apākaṭatāya osakkitaṃ, udāhu dubbalatāya osakkitaṃ, udāhu asabbaññutāya osakkitaṃ, kiṃ tattha kāraṇaṃ, iṅgha me tvaṃ kāraṇaṃ brūhi kaṅkhāvitaraṇāya. Yadi, bhante nāgasena, tathāgatena catūhi ca asaṅkhyeyyehi kappānaṃ satasahassena ca etthantare sabbaññutañāṇaṃ paripācitaṃ mahato janakāyassa samuddharaṇāya, tena hi ‘sabbaññutaṃ pattassa appossukkatāya cittaṃ nami, no dhammadesanāyā’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi sabbaññutaṃ pattassa appossukkatāya cittaṃ nami no dhammadesanāya, tena hi ‘tathāgatena catūhi ca asaṅkhyeyyeti kappānaṃ satasahassena ca etthantare sabbaññutañāṇaṃ paripācitaṃ mahato janakāyassa samuddharaṇāyā’ti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho gambhīro dunnibbeṭho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘પરિપાચિતઞ્ચ, મહારાજ, તથાગતેન ચતૂહિ ચ અસઙ્ખ્યેય્યેહિ કપ્પાનં સતસહસ્સેન ચ એત્થન્તરે સબ્બઞ્ઞુતઞાણં મહતો જનકાયસ્સ સમુદ્ધરણાય, પત્તસબ્બઞ્ઞુતસ્સ ચ અપ્પોસ્સુક્કતાય ચિત્તં નમિ, નો ધમ્મદેસનાય. તઞ્ચ પન ધમ્મસ્સ ગમ્ભીરનિપુણદુદ્દસદુરનુબોધસુખુમદુપ્પટિવેધતં સત્તાનઞ્ચ આલયારામતં સક્કાયદિટ્ઠિયા દળ્હસુગ્ગહિતતઞ્ચ દિસ્વા ‘કિં નુ ખો, કથં નુ ખો’તિ અપ્પોસ્સુક્કતાય ચિત્તં નમિ, નો ધમ્મદેસનાય, સત્તાનં પટિવેધચિન્તનમાનસં યેવેતં.
‘‘Paripācitañca, mahārāja, tathāgatena catūhi ca asaṅkhyeyyehi kappānaṃ satasahassena ca etthantare sabbaññutañāṇaṃ mahato janakāyassa samuddharaṇāya, pattasabbaññutassa ca appossukkatāya cittaṃ nami, no dhammadesanāya. Tañca pana dhammassa gambhīranipuṇaduddasaduranubodhasukhumaduppaṭivedhataṃ sattānañca ālayārāmataṃ sakkāyadiṭṭhiyā daḷhasuggahitatañca disvā ‘kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’ti appossukkatāya cittaṃ nami, no dhammadesanāya, sattānaṃ paṭivedhacintanamānasaṃ yevetaṃ.
‘‘યથા, મહારાજ, ભિસક્કો સલ્લકત્તો અનેકબ્યાધિપરિપીળિતં નરં ઉપસઙ્કમિત્વા એવં ચિન્તયતિ ‘કેન નુ ખો ઉપક્કમેન કતમેન વા ભેસજ્જેન ઇમસ્સ બ્યાધિ વૂપસમેય્યા’તિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, તથાગતસ્સ સબ્બકિલેસબ્યાધિપરિપીળિતં જનં ધમ્મસ્સ ચ ગમ્ભીરનિપુણદુદ્દસદુરનુબોધસુખુમદુપ્પટિવેધતં દિસ્વા ‘કિં નુ ખો, કથં નુ ખો’તિ અપ્પોસ્સુક્કતાય ચિત્તં નમિ, નો ધમ્મદેસનાય, સત્તાનં પટિવેધચિન્તનમાનસં યેવેતં.
‘‘Yathā, mahārāja, bhisakko sallakatto anekabyādhiparipīḷitaṃ naraṃ upasaṅkamitvā evaṃ cintayati ‘kena nu kho upakkamena katamena vā bhesajjena imassa byādhi vūpasameyyā’ti, evameva kho, mahārāja, tathāgatassa sabbakilesabyādhiparipīḷitaṃ janaṃ dhammassa ca gambhīranipuṇaduddasaduranubodhasukhumaduppaṭivedhataṃ disvā ‘kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’ti appossukkatāya cittaṃ nami, no dhammadesanāya, sattānaṃ paṭivedhacintanamānasaṃ yevetaṃ.
‘‘યથા, મહારાજ, રઞ્ઞો ખત્તિયસ્સ મુદ્ધાવસિત્તસ્સ દોવારિકઅનીકટ્ઠપારિસજ્જનેગમભટબલ 1 અમચ્ચરાજઞ્ઞરાજૂપજીવિને જને દિસ્વા એવં ચિત્તમુપ્પજ્જેય્ય ‘કિં નુ ખો, કથં નુ ખો ઇમે સઙ્ગણ્હિસ્સામી’તિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, તથાગતસ્સ ધમ્મસ્સ ગમ્ભીરનિપુણદુદ્દસદુરનુબોધસુખુમદુપ્પટિવેધતં સત્તાનઞ્ચ આલયારામતં સક્કાયદિટ્ઠિયા દળ્હસુગ્ગહિતતઞ્ચ દિસ્વા ‘કિં નુ ખો, કથં નુ ખો’તિ અપ્પોસ્સુક્કતાય ચિત્તં નમિ, નો ધમ્મદેસનાય, સત્તાનં પટિવેધચિન્તનમાનસં યેવેતં.
‘‘Yathā, mahārāja, rañño khattiyassa muddhāvasittassa dovārikaanīkaṭṭhapārisajjanegamabhaṭabala 2 amaccarājaññarājūpajīvine jane disvā evaṃ cittamuppajjeyya ‘kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho ime saṅgaṇhissāmī’ti, evameva kho, mahārāja, tathāgatassa dhammassa gambhīranipuṇaduddasaduranubodhasukhumaduppaṭivedhataṃ sattānañca ālayārāmataṃ sakkāyadiṭṭhiyā daḷhasuggahitatañca disvā ‘kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’ti appossukkatāya cittaṃ nami, no dhammadesanāya, sattānaṃ paṭivedhacintanamānasaṃ yevetaṃ.
‘‘અપિ ચ, મહારાજ, સબ્બેસં તથાગતાનં ધમ્મતા એસા, યં બ્રહ્મુના આયાચિતા ધમ્મં દેસેન્તિ. તત્થ પન કિં કારણં? યે તેન સમયેન મનુસ્સા તાપસપરિબ્બાજકા સમણબ્રાહ્મણા, સબ્બેતે બ્રહ્મદેવતા હોન્તિ બ્રહ્મગરુકા બ્રહ્મપરાયણા, તસ્મા તસ્સ બલવતો યસવતો ઞાતસ્સ પઞ્ઞાતસ્સ ઉત્તરસ્સ અચ્ચુગ્ગતસ્સ ઓનમનેન સદેવકો લોકો ઓનમિસ્સતિ ઓકપ્પેસ્સતિ અધિમુચ્ચિસ્સતીતિ ઇમિના ચ, મહારાજ, કારણેન તથાગતા બ્રહ્મુના આયાચિતા ધમ્મં દેસેન્તિ.
‘‘Api ca, mahārāja, sabbesaṃ tathāgatānaṃ dhammatā esā, yaṃ brahmunā āyācitā dhammaṃ desenti. Tattha pana kiṃ kāraṇaṃ? Ye tena samayena manussā tāpasaparibbājakā samaṇabrāhmaṇā, sabbete brahmadevatā honti brahmagarukā brahmaparāyaṇā, tasmā tassa balavato yasavato ñātassa paññātassa uttarassa accuggatassa onamanena sadevako loko onamissati okappessati adhimuccissatīti iminā ca, mahārāja, kāraṇena tathāgatā brahmunā āyācitā dhammaṃ desenti.
‘‘યથા, મહારાજ, કોચિ રાજા વા રાજમહામત્તો વા યસ્સ ઓનમતિ અપચિતિં કરોતિ, બલવતરસ્સ તસ્સ ઓનમનેન અવસેસા જનતા ઓનમતિ અપચિતિં કરોતિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, બ્રહ્મે ઓનમિતે તથાગતાનં સદેવકો લોકો ઓનમિસ્સતિ, પૂજિતપૂજકો મહારાજ, લોકો, તસ્મા સો બ્રહ્મા સબ્બેસં તથાગતાનં આયાચતિ ધમ્મદેસનાય, તેન ચ કારણેન તથાગતા બ્રહ્મુના આયાચિતા ધમ્મં દેસેન્તી’’તિ. ‘‘સાધુ, ભન્તે નાગસેન, સુનિબ્બેઠિતો પઞ્હો, અતિભદ્રકં વેય્યાકરણં, એવમેતં તથા સમ્પટિચ્છામી’’તિ.
‘‘Yathā, mahārāja, koci rājā vā rājamahāmatto vā yassa onamati apacitiṃ karoti, balavatarassa tassa onamanena avasesā janatā onamati apacitiṃ karoti, evameva kho, mahārāja, brahme onamite tathāgatānaṃ sadevako loko onamissati, pūjitapūjako mahārāja, loko, tasmā so brahmā sabbesaṃ tathāgatānaṃ āyācati dhammadesanāya, tena ca kāraṇena tathāgatā brahmunā āyācitā dhammaṃ desentī’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, sunibbeṭhito pañho, atibhadrakaṃ veyyākaraṇaṃ, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
ધમ્મદેસનાય અપ્પોસ્સુક્કપઞ્હો દસમો.
Dhammadesanāya appossukkapañho dasamo.
Footnotes:
