Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મિલિન્દપઞ્હપાળિ • Milindapañhapāḷi |
૨. અદ્ધાનવગ્ગો
2. Addhānavaggo
૧. ધમ્મસન્તતિપઞ્હો
1. Dhammasantatipañho
૧. રાજા આહ ‘‘ભન્તે નાગસેન, યો ઉપ્પજ્જતિ, સો એવ સો, ઉદાહુ અઞ્ઞો’’તિ? થેરો આહ ‘‘ન ચ સો, ન ચ અઞ્ઞો’’તિ.
1. Rājā āha ‘‘bhante nāgasena, yo uppajjati, so eva so, udāhu añño’’ti? Thero āha ‘‘na ca so, na ca añño’’ti.
‘‘ઓપમ્મં કરોહી’’તિ. ‘‘તં કિં મઞ્ઞસિ, મહારાજ, યદા ત્વં દહરો તરુણો મન્દો ઉત્તાનસેય્યકો અહોસિ, સો યેવ ત્વં એતરહિ મહન્તો’’તિ? ‘‘ન હિ, ભન્તે, અઞ્ઞો સો દહરો તરુણો મન્દો ઉત્તાનસેય્યકો અહોસિ, અઞ્ઞો અહં એતરહિ મહન્તો’’તિ. ‘‘એવં સન્તે ખો, મહારાજ, માતાતિપિ ન ભવિસ્સતિ, પિતાતિપિ ન ભવિસ્સતિ, આચરિયોતિપિ ન ભવિસ્સતિ, સિપ્પવાતિપિ ન ભવિસ્સતિ, સીલવાતિપિ ન ભવિસ્સતિ, પઞ્ઞવાતિપિ ન ભવિસ્સતિ. કિં નુ ખો, મહારાજ, અઞ્ઞા એવ કલલસ્સ માતા, અઞ્ઞા અબ્બુદસ્સ માતા, અઞ્ઞા પેસિયા માતા, અઞ્ઞા ઘનસ્સ માતા, અઞ્ઞા ખુદ્દકસ્સ માતા, અઞ્ઞા મહન્તસ્સ માતા, અઞ્ઞો સિપ્પં સિક્ખતિ, અઞ્ઞો સિક્ખિતો ભવતિ, અઞ્ઞો પાપકમ્મં કરોતિ, અઞ્ઞસ્સ હત્થપાદા છિજ્જન્તી’’તિ? ‘‘ન હિ, ભન્તે. ત્વં પન, ભન્તે, એવં વુત્તે કિં વદેય્યાસી’’તિ? થેરો આહ ‘‘અહઞ્ઞેવ ખો, મહારાજ, દહરો અહોસિં તરુણો મન્દો ઉત્તાનસેય્યકો, અહઞ્ઞેવ એતરહિ મહન્તો, ઇમમેવ કાયં નિસ્સાય સબ્બે તે એકસઙ્ગહિતા’’તિ.
‘‘Opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Taṃ kiṃ maññasi, mahārāja, yadā tvaṃ daharo taruṇo mando uttānaseyyako ahosi, so yeva tvaṃ etarahi mahanto’’ti? ‘‘Na hi, bhante, añño so daharo taruṇo mando uttānaseyyako ahosi, añño ahaṃ etarahi mahanto’’ti. ‘‘Evaṃ sante kho, mahārāja, mātātipi na bhavissati, pitātipi na bhavissati, ācariyotipi na bhavissati, sippavātipi na bhavissati, sīlavātipi na bhavissati, paññavātipi na bhavissati. Kiṃ nu kho, mahārāja, aññā eva kalalassa mātā, aññā abbudassa mātā, aññā pesiyā mātā, aññā ghanassa mātā, aññā khuddakassa mātā, aññā mahantassa mātā, añño sippaṃ sikkhati, añño sikkhito bhavati, añño pāpakammaṃ karoti, aññassa hatthapādā chijjantī’’ti? ‘‘Na hi, bhante. Tvaṃ pana, bhante, evaṃ vutte kiṃ vadeyyāsī’’ti? Thero āha ‘‘ahaññeva kho, mahārāja, daharo ahosiṃ taruṇo mando uttānaseyyako, ahaññeva etarahi mahanto, imameva kāyaṃ nissāya sabbe te ekasaṅgahitā’’ti.
‘‘ભિય્યો ઓપમ્મં કરોહી’’તિ. ‘‘યથા, મહારાજ, કોચિદેવ પુરિસો પદીપં પદીપેય્ય, કિં સો સબ્બરત્તિં પદીપેય્યા’’તિ? ‘‘આમ, ભન્તે, સબ્બરત્તિં પદીપેય્યા’’તિ. ‘‘કિં નુ ખો, મહારાજ, યા પુરિમે યામે અચ્ચિ, સા મજ્ઝિમે યામે અચ્ચી’’તિ? ‘‘ન હિ ભન્તે’’તિ. ‘‘યા મજ્ઝિમે યામે અચ્ચિ, સા પચ્છિમે યામે અચ્ચી’’તિ? ‘‘ન હિ ભન્તે’’તિ. ‘‘કિં નુ ખો, મહારાજ, અઞ્ઞો સો અહોસિ પુરિમે યામે પદીપો, અઞ્ઞો મજ્ઝિમે યામે પદીપો, અઞ્ઞો પચ્છિમે યામે પદીપો’’તિ? ‘‘ન હિ ભન્તે, તં યેવ નિસ્સાય સબ્બરત્તિં પદીપિતો’’તિ. ‘‘એવમેવ ખો, મહારાજ, ધમ્મસન્તતિ સન્દહતિ, અઞ્ઞો ઉપ્પજ્જતિ, અઞ્ઞો નિરુજ્ઝતિ, અપુબ્બં અચરિમં વિય સન્દહતિ, તેન ન ચ સો, ન ચ અઞ્ઞો, પુરિમવિઞ્ઞાણે પચ્છિમવિઞ્ઞાણં સઙ્ગહં ગચ્છતી’’તિ.
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, kocideva puriso padīpaṃ padīpeyya, kiṃ so sabbarattiṃ padīpeyyā’’ti? ‘‘Āma, bhante, sabbarattiṃ padīpeyyā’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, mahārāja, yā purime yāme acci, sā majjhime yāme accī’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Yā majjhime yāme acci, sā pacchime yāme accī’’ti? ‘‘Na hi bhante’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, mahārāja, añño so ahosi purime yāme padīpo, añño majjhime yāme padīpo, añño pacchime yāme padīpo’’ti? ‘‘Na hi bhante, taṃ yeva nissāya sabbarattiṃ padīpito’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, dhammasantati sandahati, añño uppajjati, añño nirujjhati, apubbaṃ acarimaṃ viya sandahati, tena na ca so, na ca añño, purimaviññāṇe pacchimaviññāṇaṃ saṅgahaṃ gacchatī’’ti.
‘‘ભિય્યો ઓપમ્મં કરોહી’’તિ. ‘‘યથા, મહારાજ, ખીરં દુય્હમાનં કાલન્તરેન દધિ પરિવત્તેય્ય, દધિતો નવનીતં, નવનીતતો ઘતં પરિવત્તેય્ય, યો નુ ખો, મહારાજ, એવં વદેય્ય ‘યં યેવ ખીરં તં યેવ દધિ, યં યેવ દધિ તં યેવ નવનીતં, યં યેવ નવનીતં તં યેવ ઘત’ન્તિ, સમ્મા નુ ખો સો, મહારાજ, વદમાનો વદેય્યા’’તિ? ‘‘ન હિ ભન્તે, તંયેવ નિસ્સાય સમ્ભૂત’’ન્તિ. ‘‘એવમેવ ખો, મહારાજ, ધમ્મસન્તતિ સન્દહતિ, અઞ્ઞો ઉપ્પજ્જતિ, અઞ્ઞો નિરુજ્ઝતિ, અપુબ્બં અચરિમં વિય સન્દહતિ, તેન ન ચ સો, ન ચ અઞ્ઞો, પુરિમવિઞ્ઞાણે પચ્છિમવિઞ્ઞાણં સઙ્ગહં ગચ્છતી’’તિ.
‘‘Bhiyyo opammaṃ karohī’’ti. ‘‘Yathā, mahārāja, khīraṃ duyhamānaṃ kālantarena dadhi parivatteyya, dadhito navanītaṃ, navanītato ghataṃ parivatteyya, yo nu kho, mahārāja, evaṃ vadeyya ‘yaṃ yeva khīraṃ taṃ yeva dadhi, yaṃ yeva dadhi taṃ yeva navanītaṃ, yaṃ yeva navanītaṃ taṃ yeva ghata’nti, sammā nu kho so, mahārāja, vadamāno vadeyyā’’ti? ‘‘Na hi bhante, taṃyeva nissāya sambhūta’’nti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, dhammasantati sandahati, añño uppajjati, añño nirujjhati, apubbaṃ acarimaṃ viya sandahati, tena na ca so, na ca añño, purimaviññāṇe pacchimaviññāṇaṃ saṅgahaṃ gacchatī’’ti.
‘‘કલ્લોસિ, ભન્તે નાગસેના’’તિ.
‘‘Kallosi, bhante nāgasenā’’ti.
ધમ્મસન્તતિપઞ્હો પઠમો.
Dhammasantatipañho paṭhamo.