| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
೪. ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತಿಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
4. Dhammaṭṭhitiñāṇaniddesavaṇṇanā
೪೫. ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತಿಞಾಣನಿದ್ದೇಸೇ ಅವಿಜ್ಜಾಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಉಪ್ಪಾದಟ್ಠಿತೀತಿಆದೀಸು ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ಏತಾಯ ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ಠಿತಿ। ಕಾ ಸಾ? ಅವಿಜ್ಜಾ। ಸಾ ಹಿ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಉಪ್ಪಾದಾಯ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಯಾ ಠಿತಿ ಕಾರಣನ್ತಿ ಉಪ್ಪಾದಟ್ಠಿತಿ। ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಪವತ್ತಿಯಾಪಿ ಕಾರಣನ್ತಿ ಪವತ್ತಟ್ಠಿತಿ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ಜನಕಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಜನನಕ್ಖಣೇಯೇವ ಕಿಚ್ಚಾನುಭಾವೋ ಹೋತಿ, ತೇನ ಪನ ಜನಿತಾನಂಯೇವ ಪವತ್ತತ್ತಾ ಸಕಕ್ಖಣೇ ಪವತ್ತಿಯಾಪಿ ಕಾರಣಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಸನ್ತತಿವಸೇನ ವಾ ಪವತ್ತಿಯಾ ಕಾರಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ । ಪವತ್ತನ್ತಿ ಚ ನಪುಂಸಕೇ ಭಾವವಚನಮೇತಂ, ತಸ್ಮಾ ಪವತ್ತಂ ಪವತ್ತೀತಿ ಅತ್ಥತೋ ಏಕಂ। ಪವತ್ತಿಸದ್ದಸ್ಸ ಪನ ಪಾಕಟತ್ತಾ ತೇನ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ। ಭಾವೇಪಿ ಠಿತಿಸದ್ದಸ್ಸ ಸಿಜ್ಝನತೋ ನ ಇಧ ಭಾವೇ ಠಿತಿಸದ್ದೋ, ಕಾರಣೇ ಠಿತಿಸದ್ದೋತಿ ದಸ್ಸನತ್ತಂ ನಿಮಿತ್ತಟ್ಠಿತೀತಿ ವುತ್ತಂ, ನಿಮಿತ್ತಭೂತಾ ಠಿತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ಕಾರಣಭೂತಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ನ ಕೇವಲಂ ನಿಮಿತ್ತಮತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಸಙ್ಖಾರಜನನೇ ಸಬ್ಯಾಪಾರಾ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಆಯೂಹತಿ ವಾಯಮತೀತಿ ಪಚ್ಚಯಸಮತ್ಥತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಯೂಹನಟ್ಠಿತೀತಿ ಆಹ, ಆಯೂಹನಭೂತಾ ಠಿತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಸ್ಮಾ ಅವಿಜ್ಜಾ ಸಙ್ಖಾರೇ ಉಪ್ಪಾದಯಮಾನಾ ಉಪ್ಪಾದೇ ಸಂಯೋಜೇತಿ ನಾಮ, ಘಟೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಙ್ಖಾರೇ ಪವತ್ತಯಮಾನಾ ಪವತ್ತಿಯಂ ಪಲಿಬುನ್ಧತಿ ನಾಮ, ಬನ್ಧತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಸ್ಮಾ ಸಞ್ಞೋಗಟ್ಠಿತಿ ಪಲಿಬೋಧಟ್ಠಿತೀತಿ ವುತ್ತಾ। ಸಞ್ಞೋಗಭೂತಾ ಠಿತಿ, ಪಲಿಬೋಧಭೂತಾ ಠಿತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಸ್ಮಾ ಅವಿಜ್ಜಾವ ಸಙ್ಖಾರೇ ಉಪ್ಪಾದಯಮಾನಾ ಉಪ್ಪಾದಾಯ ಪವತ್ತಿಯಾ ಚ ಮೂಲಕಾರಣಟ್ಠೇನ ಸಮುದಯೋ ನಾಮ, ಸಮುದಯಭೂತಾ ಠಿತೀತಿ ಸಮುದಯಟ್ಠಿತಿ, ಮೂಲಕಾರಣಭೂತಾ ಠಿತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅವಿಜ್ಜಾವ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಉಪ್ಪಾದೇ ಜನಕಪಚ್ಚಯತ್ತಾ, ಪವತ್ತಿಯಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ಹೇತುಟ್ಠಿತಿ ಪಚ್ಚಯಟ್ಠಿತೀತಿ ವುತ್ತಾ, ಹೇತುಭೂತಾ ಠಿತಿ, ಪಚ್ಚಯಭೂತಾ ಠಿತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಜನಕಪಚ್ಚಯೋ ಹಿ ಹೇತೂತಿ, ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕೋ ಪಚ್ಚಯೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।
45. Dhammaṭṭhitiñāṇaniddese avijjāsaṅkhārānaṃ uppādaṭṭhitītiādīsu tiṭṭhanti etāya saṅkhārāti ṭhiti. Kā sā? Avijjā. Sā hi saṅkhārānaṃ uppādāya nibbattiyā ṭhiti kāraṇanti uppādaṭṭhiti. Uppannānaṃ pavattiyāpi kāraṇanti pavattaṭṭhiti. Kiñcāpi hi janakapaccayassa jananakkhaṇeyeva kiccānubhāvo hoti, tena pana janitānaṃyeva pavattattā sakakkhaṇe pavattiyāpi kāraṇaṃ nāma hoti, santativasena vā pavattiyā kāraṇanti attho . Pavattanti ca napuṃsake bhāvavacanametaṃ, tasmā pavattaṃ pavattīti atthato ekaṃ. Pavattisaddassa pana pākaṭattā tena yojetvā attho vutto. Bhāvepi ṭhitisaddassa sijjhanato na idha bhāve ṭhitisaddo, kāraṇe ṭhitisaddoti dassanattaṃ nimittaṭṭhitīti vuttaṃ, nimittabhūtā ṭhitīti attho, kāraṇabhūtāti vuttaṃ hoti. Na kevalaṃ nimittamattaṃ hoti, atha kho saṅkhārajanane sabyāpārā viya hutvā āyūhati vāyamatīti paccayasamatthataṃ dassento āyūhanaṭṭhitīti āha, āyūhanabhūtā ṭhitīti attho. Yasmā avijjā saṅkhāre uppādayamānā uppāde saṃyojeti nāma, ghaṭetīti attho. Saṅkhāre pavattayamānā pavattiyaṃ palibundhati nāma, bandhatīti attho. Tasmā saññogaṭṭhiti palibodhaṭṭhitīti vuttā. Saññogabhūtā ṭhiti, palibodhabhūtā ṭhitīti attho. Yasmā avijjāva saṅkhāre uppādayamānā uppādāya pavattiyā ca mūlakāraṇaṭṭhena samudayo nāma, samudayabhūtā ṭhitīti samudayaṭṭhiti, mūlakāraṇabhūtā ṭhitīti attho. Avijjāva saṅkhārānaṃ uppāde janakapaccayattā, pavattiyaṃ upatthambhakapaccayattā hetuṭṭhiti paccayaṭṭhitīti vuttā, hetubhūtā ṭhiti, paccayabhūtā ṭhitīti attho. Janakapaccayo hi hetūti, upatthambhako paccayoti vuccati. Evaṃ sesesupi yojetabbaṃ.
ಭವೋ ಜಾತಿಯಾ, ಜಾತಿ ಜರಾಮರಣಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಉಪ್ಪಾದಟ್ಠಿತಿ ಸಞ್ಞೋಗಟ್ಠಿತಿ ಹೇತುಟ್ಠಿತೀತಿ ಉಪ್ಪಾದವಸೇನ ಯೋಜಿತಾನಿ ಪದಾನಿ ಜಾತಿಜರಾಮರಣವನ್ತಾನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ವಸೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ವುತ್ತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಉಪ್ಪಾದಾಯ ಠಿತಿ ಉಪ್ಪಾದಟ್ಠಿತೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನೇತ್ಥ ಅತ್ಥಂ ವಣ್ಣಯನ್ತಿ। ಅವಿಜ್ಜಾ ಪಚ್ಚಯೋತಿ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಪಚ್ಚಯಭಾವಂ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಅವಿಜ್ಜಾಯಪಿ ಪಚ್ಚಯಸಮ್ಭೂತತ್ತಾ ತಸ್ಸಾ ಅಪಿ ಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹಣದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಉಭೋಪೇತೇ ಧಮ್ಮಾ ಪಚ್ಚಯಸಮುಪ್ಪನ್ನಾತಿ ಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹೇ ಪಞ್ಞಾತಿ ವುತ್ತಂ। ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಜಾತಿ ಪಚ್ಚಯೋ, ಜರಾಮರಣಂ ಪಚ್ಚಯಸಮುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಪನ ಪರಿಯಾಯೇನ ವುತ್ತಂ। ಅತೀತಮ್ಪಿ ಅದ್ಧಾನನ್ತಿ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮ್ಪಿ ಕಾಲಂ। ಅನಾಗತಮ್ಪಿ ಅದ್ಧಾನನ್ತಿ ಅಪ್ಪತ್ತಮ್ಪಿ ಕಾಲಂ। ಉಭಯತ್ಥಾಪಿ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ।
Bhavojātiyā, jāti jarāmaraṇassāti ettha pana uppādaṭṭhiti saññogaṭṭhiti hetuṭṭhitīti uppādavasena yojitāni padāni jātijarāmaraṇavantānaṃ khandhānaṃ vasena pariyāyena vuttānīti veditabbāni. Keci pana ‘‘uppādāya ṭhiti uppādaṭṭhitī’’ti evamādinā nayenettha atthaṃ vaṇṇayanti. Avijjā paccayoti avijjāya saṅkhārānaṃ paccayabhāvaṃ apekkhitvā vuttaṃ. Avijjāyapi paccayasambhūtattā tassā api paccayapariggahaṇadassanatthaṃ ubhopete dhammā paccayasamuppannāti paccayapariggahe paññāti vuttaṃ. Evaṃ sesesupi yojetabbaṃ. Jāti paccayo, jarāmaraṇaṃ paccayasamuppannanti pana pariyāyena vuttaṃ. Atītampi addhānanti atikkantampi kālaṃ. Anāgatampi addhānanti appattampi kālaṃ. Ubhayatthāpi accantasaṃyogatthe upayogavacanaṃ.
೪೬. ಇದಾನಿ ನವಾಕಾರವಾರಾನನ್ತರಂ ತೇ ನವಾಕಾರೇ ವಿಹಾಯ ಹೇತುಪಟಿಚ್ಚಪಚ್ಚಯಪದೇಹೇವ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅವಿಜ್ಜಾ ಹೇತು, ಸಙ್ಖಾರಾ ಹೇತುಸಮುಪ್ಪನ್ನಾತಿಆದಯೋ ತಯೋ ವಾರಾ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ। ನವಾಕಾರವಾರೇ ಜನಕಉಪತ್ಥಮ್ಭಕವಸೇನ ಪಚ್ಚಯೋ ವುತ್ತೋ। ಇಧ ಪನ ಹೇತುವಾರಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯವಾರಸ್ಸ ಚ ವಿಸುಂ ಆಗತತ್ತಾ ಹೇತೂತಿ ಜನಕಪಚ್ಚಯತ್ತಂ, ಪಚ್ಚಯೋತಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಕಪಚ್ಚಯತ್ತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಏಕೇಕಸ್ಸಾಪಿ ಅವಿಜ್ಜಾದಿಕಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಉಭಯಥಾ ಸಮ್ಭವತೋ। ಪಟಿಚ್ಚವಾರೇ ಅವಿಜ್ಜಾ ಪಟಿಚ್ಚಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಉಪ್ಪಾದೇ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಅವಿಜ್ಜಾಪೇಕ್ಖತ್ತಾ ಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ಅವಿಜ್ಜಾ ಪಟಿಮುಖಂ ಏತಬ್ಬಾ ಗನ್ತಬ್ಬಾತಿ ಪಟಿಚ್ಚಾ। ಏತೇನ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಸಙ್ಖಾರುಪ್ಪಾದನಸಮತ್ಥತಾ ವುತ್ತಾ ಹೋತಿ। ಸಙ್ಖಾರಾ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಾತಿ ಸಙ್ಖಾರಾ ಅವಿಜ್ಜಂ ಪಟಿಚ್ಚ ತದಭಿಮುಖಂ ಪವತ್ತನತೋ ಪಟಿಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ನ ವಿಹಾಯ ಸಮಂ ಉಪ್ಪನ್ನಾ। ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ ಲಿಙ್ಗಾನುರೂಪೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಅವಿಜ್ಜಾ ಪಟಿಚ್ಚಾತಿ ಉಸ್ಸುಕ್ಕವಸೇನ ವಾ ಪಾಠೋ, ಅತ್ಥೋ ಪನೇತ್ಥ ಅವಿಜ್ಜಾ ಅತ್ತನೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಪಟಿಚ್ಚ ಪವತ್ತಾತಿ ಪಾಠಸೇಸವಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ। ಏವಂ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ಚತೂಸುಪಿ ಚ ಏತೇಸು ವಾರೇಸು ದ್ವಾದಸನ್ನಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಙ್ಗಾನಂ ಪಚ್ಚಯಸ್ಸೇವ ವಸೇನ ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತಿಞಾಣಸ್ಸ ನಿದ್ದಿಸಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಅವಿಜ್ಜಾದೀನಂ ಏಕಾದಸನ್ನಂಯೇವ ಅಙ್ಗಾನಂ ವಸೇನ ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತಿಞಾಣಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ, ಜರಾಮರಣಸ್ಸ ಪನ ಅನ್ತೇ ಠಿತತ್ತಾ ತಸ್ಸ ವಸೇನ ನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ। ಜರಾಮರಣಸ್ಸಾಪಿ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾನಂ ಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ಜರಾಮರಣಂ ತೇಸಂ ಪಚ್ಚಯಂ ಕತ್ವಾ ಉಪಪರಿಕ್ಖಮಾನಸ್ಸ ತಸ್ಸಾಪಿ ಜರಾಮರಣಸ್ಸ ವಸೇನ ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತಿಞಾಣಂ ಯುಜ್ಜತೇವ।
46. Idāni navākāravārānantaraṃ te navākāre vihāya hetupaṭiccapaccayapadeheva yojetvā avijjā hetu, saṅkhārā hetusamuppannātiādayo tayo vārā niddiṭṭhā. Navākāravāre janakaupatthambhakavasena paccayo vutto. Idha pana hetuvārassa paccayavārassa ca visuṃ āgatattā hetūti janakapaccayattaṃ, paccayoti upatthambhakapaccayattaṃ veditabbaṃ ekekassāpi avijjādikassa paccayassa ubhayathā sambhavato. Paṭiccavāre avijjā paṭiccāti attano uppāde saṅkhārānaṃ avijjāpekkhattā saṅkhārehi avijjā paṭimukhaṃ etabbā gantabbāti paṭiccā. Etena avijjāya saṅkhāruppādanasamatthatā vuttā hoti. Saṅkhārā paṭiccasamuppannāti saṅkhārā avijjaṃ paṭicca tadabhimukhaṃ pavattanato paṭimukhaṃ katvā na vihāya samaṃ uppannā. Evaṃ sesesupi liṅgānurūpena yojetabbaṃ. Avijjā paṭiccāti ussukkavasena vā pāṭho, attho panettha avijjā attano paccaye paṭicca pavattāti pāṭhasesavasena yojetabbo. Evaṃ sesesupi. Catūsupi ca etesu vāresu dvādasannaṃ paṭiccasamuppādaṅgānaṃ paccayasseva vasena dhammaṭṭhitiñāṇassa niddisitabbattā avijjādīnaṃ ekādasannaṃyeva aṅgānaṃ vasena dhammaṭṭhitiñāṇaṃ niddiṭṭhaṃ, jarāmaraṇassa pana ante ṭhitattā tassa vasena na niddiṭṭhaṃ. Jarāmaraṇassāpi sokaparidevadukkhadomanassupāyāsānaṃ paccayattā jarāmaraṇaṃ tesaṃ paccayaṃ katvā upaparikkhamānassa tassāpi jarāmaraṇassa vasena dhammaṭṭhitiñāṇaṃ yujjateva.
೪೭. ಇದಾನಿ ತಾನೇವ ದ್ವಾದಸ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಙ್ಗಾನಿ ವೀಸತಿಆಕಾರವಸೇನ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಚತುಸಙ್ಖೇಪತಿಯದ್ಧತಿಸನ್ಧಿಯೋ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತಿಞಾಣಂ ನಿದ್ದಿಸಿತುಕಾಮೋ ಪುರಿಮಕಮ್ಮಭವಸ್ಮಿನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಪುರಿಮಕಮ್ಮಭವಸ್ಮಿನ್ತಿ ಪುರಿಮೇ ಕಮ್ಮಭವೇ, ಅತೀತಜಾತಿಯಂ ಕಮ್ಮಭವೇ ಕರಿಯಮಾನೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮೋಹೋ ಅವಿಜ್ಜಾತಿ ಯೋ ತದಾ ದುಕ್ಖಾದೀಸು ಮೋಹೋ, ಯೇನ ಮೂಳ್ಹೋ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ಸಾ ಅವಿಜ್ಜಾ। ಆಯೂಹನಾ ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪುರಿಮಚೇತನಾಯೋ, ಯಥಾ ‘‘ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಮಾಸಮ್ಪಿ ಸಂವಚ್ಛರಮ್ಪಿ ದಾನೂಪಕರಣಾನಿ ಸಜ್ಜೇನ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಪುರಿಮಚೇತನಾಯೋ। ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಾನಂ ಪನ ಹತ್ಥೇ ದಕ್ಖಿಣಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪಯತೋ ಚೇತನಾ ಭವೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಏಕಾವಜ್ಜನೇಸು ವಾ ಛಸು ಜವನೇಸು ಚೇತನಾ ಆಯೂಹನಾ ಸಙ್ಖಾರಾ ನಾಮ, ಸತ್ತಮಜವನೇ ಚೇತನಾ ಭವೋ। ಯಾ ಕಾಚಿ ವಾ ಪನ ಚೇತನಾ ಭವೋ, ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಆಯೂಹನಾ ಸಙ್ಖಾರಾ ನಾಮ।
47. Idāni tāneva dvādasa paṭiccasamuppādaṅgāni vīsatiākāravasena vibhajitvā catusaṅkhepatiyaddhatisandhiyo dassetvā dhammaṭṭhitiñāṇaṃ niddisitukāmo purimakammabhavasmintiādimāha. Tattha purimakammabhavasminti purime kammabhave, atītajātiyaṃ kammabhave kariyamāneti attho. Moho avijjāti yo tadā dukkhādīsu moho, yena mūḷho kammaṃ karoti, sā avijjā. Āyūhanā saṅkhārāti taṃ kammaṃ karontassa purimacetanāyo, yathā ‘‘dānaṃ dassāmī’’ti cittaṃ uppādetvā māsampi saṃvaccharampi dānūpakaraṇāni sajjentassa uppannā purimacetanāyo. Paṭiggāhakānaṃ pana hatthe dakkhiṇaṃ patiṭṭhāpayato cetanā bhavoti vuccati. Ekāvajjanesu vā chasu javanesu cetanā āyūhanā saṅkhārā nāma, sattamajavane cetanā bhavo. Yā kāci vā pana cetanā bhavo, taṃsampayuttā āyūhanā saṅkhārā nāma.
ನಿಕನ್ತಿ ತಣ್ಹಾತಿ ಯಾ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಫಲೇ ಉಪಪತ್ತಿಭವೇ ನಿಕಾಮನಾ ಪತ್ಥನಾ, ಸಾ ತಣ್ಹಾ ನಾಮ। ಉಪಗಮನಂ ಉಪಾದಾನನ್ತಿ ಯಂ ಕಮ್ಮಭವಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಭೂತಂ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಕಮ್ಮೇ ಕತೇ ಕಾಮಾ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಇದಂ ಕತ್ವಾ ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಠಾನೇ ಕಾಮೇ ಸೇವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಅತ್ತಾ ಉಚ್ಛಿನ್ನೋ ಸುಉಚ್ಛಿನ್ನೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಸುಖೀ ಹೋತಿಂ ವಿಗತಪರಿಳಾಹೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಸೀಲಬ್ಬತಂ ಸುಖೇನ ಪರಿಪೂರತೀ’’ತಿ ವಾ ಪವತ್ತಂ ಉಪಗಮನಂ ದಳ್ಹಗಹಣಂ, ಇದಂ ಉಪಾದಾನಂ ನಾಮ। ಚೇತನಾ ಭವೋತಿ ಆಯೂಹನಾವಸಾನೇ ವುತ್ತಾ ಚೇತನಾ ಭವೋ ನಾಮ। ಪುರಿಮಕಮ್ಮಭವಸ್ಮಿನ್ತಿ ಅತೀತಜಾತಿಯಾ ಕಮ್ಮಭವೇ ಕರಿಯಮಾನೇ ಪವತ್ತಾ। ಇಧ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ಪಚ್ಚಯಾತಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ ಪಚ್ಚಯಭೂತಾ।
Nikanti taṇhāti yā kammaṃ karontassa tassa phale upapattibhave nikāmanā patthanā, sā taṇhā nāma. Upagamanaṃ upādānanti yaṃ kammabhavassa paccayabhūtaṃ ‘‘imasmiṃ nāma kamme kate kāmā sampajjantī’’ti vā ‘‘idaṃ katvā asukasmiṃ nāma ṭhāne kāme sevissāmī’’ti vā ‘‘attā ucchinno suucchinno hotī’’ti vā ‘‘sukhī hotiṃ vigatapariḷāho’’ti vā ‘‘sīlabbataṃ sukhena paripūratī’’ti vā pavattaṃ upagamanaṃ daḷhagahaṇaṃ, idaṃ upādānaṃ nāma. Cetanā bhavoti āyūhanāvasāne vuttā cetanā bhavo nāma. Purimakammabhavasminti atītajātiyā kammabhave kariyamāne pavattā. Idha paṭisandhiyā paccayāti paccuppannapaṭisandhiyā paccayabhūtā.
ಇಧ ಪಟಿಸನ್ಧಿ ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಯಂ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಭವಸ್ಸ ಭವನ್ತರಪಟಿಸನ್ಧಾನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಪಟಿಸನ್ಧೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ। ಓಕ್ಕನ್ತಿ ನಾಮರೂಪನ್ತಿ ಯಾ ಗಬ್ಭೇ ರೂಪಾರೂಪಧಮ್ಮಾನಂ ಓಕ್ಕನ್ತಿ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪವಿಸನಂ ವಿಯ, ಇದಂ ನಾಮರೂಪಂ। ಪಸಾದೋ ಆಯತನನ್ತಿ ಯೋ ಪಸನ್ನಭಾವೋ, ಇದಂ ಆಯತನಂ। ಜಾತಿಗ್ಗಹಣೇನ ಏಕವಚನಂ ಕತಂ। ಏತೇನ ಚಕ್ಖಾದೀನಿ ಪಞ್ಚಾಯತನಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ। ‘‘ಪಭಸ್ಸರಮಿದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚಿತ್ತಂ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಆಗನ್ತುಕೇಹಿ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಉಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೪೯) ಏತ್ಥ ಭವಙ್ಗಚಿತ್ತಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತನ್ತಿ ವಚನತೋ ಇಧಾಪಿ ಮನಾಯತನಸ್ಸ ವಿಪಾಕಭೂತತ್ತಾ, ತಸ್ಸ ಚ ಕಿಲೇಸಕಾಲುಸ್ಸಿಯಾಭಾವೇನ ಪಸನ್ನತ್ತಾ ಪಸಾದವಚನೇನ ಮನಾಯತನಮ್ಪಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಫುಟ್ಠೋ ಫಸ್ಸೋತಿ ಯೋ ಆರಮ್ಮಣಂ ಫುಟ್ಠೋ ಫುಸನ್ತೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಅಯಂ ಫಸ್ಸೋ। ವೇದಯಿತಂ ವೇದನಾತಿ ಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಿಞ್ಞಾಣೇನ ವಾ ಸಳಾಯತನಪಚ್ಚಯೇನ ವಾ ಫಸ್ಸೇನ ಸಹ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ವಿಪಾಕವೇದಯಿತಂ, ಅಯಂ ವೇದನಾ। ಇಧುಪಪತ್ತಿಭವಸ್ಮಿಂ ಪುರೇಕತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಾತಿ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ವಿಪಾಕಭವೇ ಅತೀತಜಾತಿಯಂ ಕತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೇನ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Idha paṭisandhi viññāṇanti yaṃ paccuppannabhavassa bhavantarapaṭisandhānavasena uppannattā paṭisandhīti vuccati, taṃ viññāṇaṃ. Okkanti nāmarūpanti yā gabbhe rūpārūpadhammānaṃ okkanti āgantvā pavisanaṃ viya, idaṃ nāmarūpaṃ. Pasādo āyatananti yo pasannabhāvo, idaṃ āyatanaṃ. Jātiggahaṇena ekavacanaṃ kataṃ. Etena cakkhādīni pañcāyatanāni vuttāni. ‘‘Pabhassaramidaṃ, bhikkhave, cittaṃ, tañca kho āgantukehi upakkilesehi upakkiliṭṭha’’nti (a. ni. 1.49) ettha bhavaṅgacittaṃ adhippetanti vacanato idhāpi manāyatanassa vipākabhūtattā, tassa ca kilesakālussiyābhāvena pasannattā pasādavacanena manāyatanampi vuttanti veditabbaṃ. Phuṭṭho phassoti yo ārammaṇaṃ phuṭṭho phusanto uppanno, ayaṃ phasso. Vedayitaṃ vedanāti yaṃ paṭisandhiviññāṇena vā saḷāyatanapaccayena vā phassena saha uppannaṃ vipākavedayitaṃ, ayaṃ vedanā. Idhupapattibhavasmiṃ purekatassa kammassa paccayāti paccuppanne vipākabhave atītajātiyaṃ katassa kammassa paccayena pavattantīti attho.
ಇಧ ಪರಿಪಕ್ಕತ್ತಾ ಆಯತನಾನನ್ತಿ ಪರಿಪಕ್ಕಾಯತನಸ್ಸ ಕಮ್ಮಕರಣಕಾಲೇ ಮೋಹಾದಯೋ ದಸ್ಸಿತಾ। ಆಯತಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾತಿ ಅನಾಗತೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ। ಆಯತಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿ ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿಆದೀನಿ ವುತ್ತತ್ಥಾನಿ।
Idha paripakkattā āyatanānanti paripakkāyatanassa kammakaraṇakāle mohādayo dassitā. Āyatiṃ paṭisandhiyāti anāgate paṭisandhiyā. Āyatiṃ paṭisandhi viññāṇantiādīni vuttatthāni.
ಕಥಂ ಪನ ದ್ವಾದಸಹಿ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಙ್ಗೇಹಿ ಇಮೇ ವೀಸತಿ ಆಕಾರಾ ಗಹಿತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ? ಅವಿಜ್ಜಾ ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಅತೀತಹೇತುಯೋ ಸರೂಪತೋ ವುತ್ತಾ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಅವಿದ್ವಾ ಪರಿತಸ್ಸತಿ, ಪರಿತಸ್ಸಿತೋ ಉಪಾದಿಯತಿ, ತಸ್ಸುಪಾದಾನಪಚ್ಚಯಾ ಭವೋ, ತಸ್ಮಾ ತೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಗಹಿತೇಹಿ ತಣ್ಹುಪಾದಾನಭವಾಪಿ ಗಹಿತಾವ ಹೋನ್ತಿ। ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ವಿಞ್ಞಾಣನಾಮರೂಪಸಳಾಯತನಫಸ್ಸವೇದನಾ ಸರೂಪತೋ ವುತ್ತಾಯೇವ। ತಣ್ಹುಪಾದಾನಭವಾ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಹೇತುಯೋ ಸರೂಪತೋ ವುತ್ತಾ । ಭವೇ ಪನ ಗಹಿತೇ ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಾ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ವಾ ಸಙ್ಖಾರಾ ಗಹಿತಾವ ಹೋನ್ತಿ, ತಣ್ಹುಪಾದಾನಗ್ಗಹಣೇನ ಚ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ। ಯಾಯ ವಾ ಮೂಳ್ಹೋ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ಸಾ ಅವಿಜ್ಜಾ ಗಹಿತಾವ ಹೋತಿ। ಅನಾಗತೇ ಜಾತಿ ಜರಾಮರಣನ್ತಿ ದ್ವೇ ಸರೂಪೇನ ವುತ್ತಾನಿ, ಜಾತಿಜರಾಮರಣಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಪನ ವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಿ ಪಞ್ಚ ಅನಾಗತಫಲಾನಿ ಗಹಿತಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ। ತೇಸಂಯೇವ ಹಿ ಜಾತಿಜರಾಮರಣಾನೀತಿ ಏವಂ ದ್ವಾದಸಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ವೀಸತಿ ಆಕಾರಾ ಗಹಿತಾ ಹೋನ್ತಿ।
Kathaṃ pana dvādasahi paṭiccasamuppādaṅgehi ime vīsati ākārā gahitā hontīti? Avijjā saṅkhārāti ime dve atītahetuyo sarūpato vuttā. Yasmā pana avidvā paritassati, paritassito upādiyati, tassupādānapaccayā bhavo, tasmā tehi dvīhi gahitehi taṇhupādānabhavāpi gahitāva honti. Paccuppanne viññāṇanāmarūpasaḷāyatanaphassavedanā sarūpato vuttāyeva. Taṇhupādānabhavā paccuppannahetuyo sarūpato vuttā . Bhave pana gahite tassa pubbabhāgā taṃsampayuttā vā saṅkhārā gahitāva honti, taṇhupādānaggahaṇena ca taṃsampayuttā. Yāya vā mūḷho kammaṃ karoti, sā avijjā gahitāva hoti. Anāgate jāti jarāmaraṇanti dve sarūpena vuttāni, jātijarāmaraṇaggahaṇeneva pana viññāṇādīni pañca anāgataphalāni gahitāneva honti. Tesaṃyeva hi jātijarāmaraṇānīti evaṃ dvādasahi aṅgehi vīsati ākārā gahitā honti.
‘‘ಅತೀತೇ ಹೇತವೋ ಪಞ್ಚ, ಇದಾನಿ ಫಲಪಞ್ಚಕಂ।
‘‘Atīte hetavo pañca, idāni phalapañcakaṃ;
ಇದಾನಿ ಹೇತವೋ ಪಞ್ಚ, ಆಯತಿಂ ಫಲಪಞ್ಚಕ’’ನ್ತಿ॥ –
Idāni hetavo pañca, āyatiṃ phalapañcaka’’nti. –
ಗಾಥಾಯ ಅಯಮೇವತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ। ಇತಿಮೇತಿ ಇತಿ ಇಮೇ। ಇತಿ ಇಮೇತಿ ವಾ ಪಾಠೋ।
Gāthāya ayamevattho vutto. Itimeti iti ime. Iti imeti vā pāṭho.
ಚತುಸಙ್ಖೇಪೇತಿ ಚತುರೋ ರಾಸೀ। ಅತೀತೇ ಪಞ್ಚ ಹೇತುಧಮ್ಮಾ ಏಕೋ ಹೇತುಸಙ್ಖೇಪೋ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ಪಞ್ಚ ಫಲಧಮ್ಮಾ ಏಕೋ ಫಲಸಙ್ಖೇಪೋ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ಪಞ್ಚ ಹೇತುಧಮ್ಮಾ ಏಕೋ ಹೇತುಸಙ್ಖೇಪೋ, ಅನಾಗತೇ ಪಞ್ಚ ಫಲಧಮ್ಮಾ ಏಕೋ ಫಲಸಙ್ಖೇಪೋ।
Catusaṅkhepeti caturo rāsī. Atīte pañca hetudhammā eko hetusaṅkhepo, paccuppanne pañca phaladhammā eko phalasaṅkhepo, paccuppanne pañca hetudhammā eko hetusaṅkhepo, anāgate pañca phaladhammā eko phalasaṅkhepo.
ತಯೋ ಅದ್ಧೇತಿ ತಯೋ ಕಾಲೇ। ಪಠಮಪಞ್ಚಕವಸೇನ ಅತೀತಕಾಲೋ, ದುತಿಯತತಿಯಪಞ್ಚಕವಸೇನ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಕಾಲೋ, ಚತುತ್ಥಪಞ್ಚಕವಸೇನ ಅನಾಗತಕಾಲೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Tayo addheti tayo kāle. Paṭhamapañcakavasena atītakālo, dutiyatatiyapañcakavasena paccuppannakālo, catutthapañcakavasena anāgatakālo veditabbo.
ತಿಸನ್ಧಿನ್ತಿ ತಯೋ ಸನ್ಧಯೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ತಿಸನ್ಧಿ, ತಂ ತಿಸನ್ಧಿಂ। ಅತೀತಹೇತುಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಫಲಾನಮನ್ತರಾ ಏಕೋ ಹೇತುಫಲಸನ್ಧಿ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಫಲಅನಾಗತಹೇತೂನಮನ್ತರಾ ಏಕೋ ಫಲಹೇತುಸನ್ಧಿ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಹೇತುಅನಾಗತಫಲಾನಮನ್ತರಾ ಏಕೋ ಹೇತುಫಲಸನ್ಧಿ।
Tisandhinti tayo sandhayo assāti tisandhi, taṃ tisandhiṃ. Atītahetupaccuppannaphalānamantarā eko hetuphalasandhi, paccuppannaphalaanāgatahetūnamantarā eko phalahetusandhi, paccuppannahetuanāgataphalānamantarā eko hetuphalasandhi.
ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಪಾಳಿಯಂ ಸರೂಪತೋ ಆಗತವಸೇನ ಪನ ಅವಿಜ್ಜಾಸಙ್ಖಾರಾ ಏಕೋ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿಞ್ಞಾಣನಾಮರೂಪಸಳಾಯತನಫಸ್ಸವೇದನಾ ದುತಿಯೋ, ತಣ್ಹುಪಾದಾನಭವಾ ತತಿಯೋ, ಜಾತಿಜರಾಮರಣಂ ಚತುತ್ಥೋ। ಅವಿಜ್ಜಾಸಙ್ಖಾರಾತಿ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗಾನಿ ಅತೀತಕಾಲಾನಿ, ವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಿ ಭವಾವಸಾನಾನಿ ಅಟ್ಠ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಕಾಲಾನಿ , ಜಾತಿಜರಾಮರಣನ್ತಿ ದ್ವೇ ಅನಾಗತಕಾಲಾನಿ। ಸಙ್ಖಾರವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಅನ್ತರಾ ಏಕೋ ಹೇತುಫಲಸನ್ಧಿ, ವೇದನಾತಣ್ಹಾನಮನ್ತರಾ ಏಕೋ ಫಲಹೇತುಸನ್ಧಿ, ಭವಜಾತೀನಮನ್ತರಾ ಏಕೋ ಹೇತುಫಲಸನ್ಧಿ।
Paṭiccasamuppādapāḷiyaṃ sarūpato āgatavasena pana avijjāsaṅkhārā eko saṅkhepo, viññāṇanāmarūpasaḷāyatanaphassavedanā dutiyo, taṇhupādānabhavā tatiyo, jātijarāmaraṇaṃ catuttho. Avijjāsaṅkhārāti dve aṅgāni atītakālāni, viññāṇādīni bhavāvasānāni aṭṭha paccuppannakālāni , jātijarāmaraṇanti dve anāgatakālāni. Saṅkhāraviññāṇānaṃ antarā eko hetuphalasandhi, vedanātaṇhānamantarā eko phalahetusandhi, bhavajātīnamantarā eko hetuphalasandhi.
ವೀಸತಿಯಾ ಆಕಾರೇಹೀತಿ ವೀಸತಿಯಾ ಕೋಟ್ಠಾಸೇಹಿ। ಚತುಸಙ್ಖೇಪೇ ಚ ತಯೋ ಅದ್ಧೇ ಚ ತಿಸನ್ಧಿಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಞ್ಚ ವೀಸತಿಯಾ ಆಕಾರೇಹಿ ಜಾನಾತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
Vīsatiyāākārehīti vīsatiyā koṭṭhāsehi. Catusaṅkhepe ca tayo addhe ca tisandhiṃ paṭiccasamuppādañca vīsatiyā ākārehi jānātīti sambandho.
ಜಾನಾತೀತಿ ಸುತಾನುಸಾರೇನ ಭಾವನಾರಮ್ಭಞಾಣೇನ ಜಾನಾತಿ। ಪಸ್ಸತೀತಿ ಞಾತಮೇವ ಚಕ್ಖುನಾ ದಿಟ್ಠಂ ವಿಯ ಹತ್ಥತಲೇ ಆಮಲಕಂ ವಿಯ ಚ ಫುಟಂ ಕತ್ವಾ ಞಾಣೇನೇವ ಪಸ್ಸತಿ। ಅಞ್ಞಾತೀತಿ ದಿಟ್ಠಮರಿಯಾದೇನೇವ ಆಸೇವನಂ ಕರೋನ್ತೋ ಞಾಣೇನೇವ ಜಾನಾತಿ। ಮರಿಯಾದತ್ಥೋ ಹಿ ಏತ್ಥ ಆಕಾರೋ। ಪಟಿವಿಜ್ಝತೀತಿ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ನಿಟ್ಠಂ ಪಾಪೇನ್ತೋ ಞಾಣೇನೇವ ಪಟಿವೇಧಂ ಕರೋತಿ। ಸಲಕ್ಖಣವಸೇನ ವಾ ಜಾನಾತಿ, ಸರಸವಸೇನ ಪಸ್ಸತಿ, ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನವಸೇನ ಅಞ್ಞಾತಿ, ಪದಟ್ಠಾನವಸೇನ ಪಟಿವಿಜ್ಝತಿ।
Jānātīti sutānusārena bhāvanārambhañāṇena jānāti. Passatīti ñātameva cakkhunā diṭṭhaṃ viya hatthatale āmalakaṃ viya ca phuṭaṃ katvā ñāṇeneva passati. Aññātīti diṭṭhamariyādeneva āsevanaṃ karonto ñāṇeneva jānāti. Mariyādattho hi ettha ākāro. Paṭivijjhatīti bhāvanāpāripūriyā niṭṭhaṃ pāpento ñāṇeneva paṭivedhaṃ karoti. Salakkhaṇavasena vā jānāti, sarasavasena passati, paccupaṭṭhānavasena aññāti, padaṭṭhānavasena paṭivijjhati.
ತತ್ಥ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋತಿ ಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ತೇಹಿ ತೇಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಧಮ್ಮಾ। ಕಥಮಿದಂ ಜಾನಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಚೇ? ಭಗವತೋ ವಚನೇನ। ಭಗವತಾ ಹಿ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಧಮ್ಮದೇಸನಾಸುತ್ತೇ –
Tattha paṭiccasamuppādoti paccayadhammā veditabbā. Paṭiccasamuppannā dhammāti tehi tehi paccayehi nibbattadhammā. Kathamidaṃ jānitabbanti ce? Bhagavato vacanena. Bhagavatā hi paṭiccasamuppādapaṭiccasamuppannadhammadesanāsutte –
‘‘ಕತಮೋ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ, ಜಾತಿಪಚ್ಚಯಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಜರಾಮರಣಂ, ಉಪ್ಪಾದಾ ವಾ ತಥಾಗತಾನಂ ಅನುಪ್ಪಾದಾ ವಾ ತಥಾಗತಾನಂ ಠಿತಾವ ಸಾ ಧಾತು ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತತಾ ಧಮ್ಮನಿಯಾಮತಾ ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯತಾ, ತಂ ತಥಾಗತೋ ಅಭಿಸಮ್ಬುಜ್ಝತಿ ಅಭಿಸಮೇತಿ, ಅಭಿಸಮ್ಬುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅಭಿಸಮೇತ್ವಾ ಆಚಿಕ್ಖತಿ ದೇಸೇತಿ ಪಞ್ಞಾಪೇತಿ ಪಟ್ಠಪೇತಿ ವಿವರತಿ ವಿಭಜತಿ ಉತ್ತಾನೀಕರೋತಿ ‘ಪಸ್ಸಥಾ’ತಿ ಚಾಹ। ಜಾತಿಪಚ್ಚಯಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಜರಾಮರಣಂ, ಭವಪಚ್ಚಯಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಜಾತಿ…ಪೇ॰… ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಙ್ಖಾರಾ। ಉಪ್ಪಾದಾ ವಾ ತಥಾಗತಾನಂ…ಪೇ॰… ಉತ್ತಾನೀಕರೋತಿ ‘ಪಸ್ಸಥಾ’ತಿ ಚಾಹ। ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಙ್ಖಾರಾ। ಇತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಾ ತತ್ರತ ಥತಾ ಅವಿತಥತಾ ಅನಞ್ಞಥತಾ ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯತಾ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೨೦) –
‘‘Katamo ca, bhikkhave, paṭiccasamuppādo, jātipaccayā, bhikkhave, jarāmaraṇaṃ, uppādā vā tathāgatānaṃ anuppādā vā tathāgatānaṃ ṭhitāva sā dhātu dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatā idappaccayatā, taṃ tathāgato abhisambujjhati abhisameti, abhisambujjhitvā abhisametvā ācikkhati deseti paññāpeti paṭṭhapeti vivarati vibhajati uttānīkaroti ‘passathā’ti cāha. Jātipaccayā, bhikkhave, jarāmaraṇaṃ, bhavapaccayā, bhikkhave, jāti…pe… avijjāpaccayā, bhikkhave, saṅkhārā. Uppādā vā tathāgatānaṃ…pe… uttānīkaroti ‘passathā’ti cāha. Avijjāpaccayā, bhikkhave, saṅkhārā. Iti kho, bhikkhave, yā tatrata thatā avitathatā anaññathatā idappaccayatā. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, paṭiccasamuppādo’’ti (saṃ. ni. 2.20) –
ಏವಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಂ ದೇಸೇನ್ತೇನ ತಥತಾದೀಹಿ ವೇವಚನೇಹಿ ಪಚ್ಚಯಧಮ್ಮಾವ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋತಿ ವುತ್ತಾ। ತಸ್ಮಾ ಜರಾಮರಣಾದೀನಂ ಪಚ್ಚಯಲಕ್ಖಣೋ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ, ದುಕ್ಖಾನುಬನ್ಧನರಸೋ ಕುಮ್ಮಗ್ಗಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನೋ, ಅಯಮ್ಪಿ ಸಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯಪದಟ್ಠಾನೋ।
Evaṃ paṭiccasamuppādaṃ desentena tathatādīhi vevacanehi paccayadhammāva paṭiccasamuppādoti vuttā. Tasmā jarāmaraṇādīnaṃ paccayalakkhaṇo paṭiccasamuppādo, dukkhānubandhanaraso kummaggapaccupaṭṭhāno, ayampi sapaccayattā attano visesapaccayapadaṭṭhāno.
ಉಪ್ಪಾದಾ ವಾ ಅನುಪ್ಪಾದಾ ವಾತಿ ಉಪ್ಪಾದೇ ವಾ ಅನುಪ್ಪಾದೇ ವಾ, ತಥಾಗತೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸುಪಿ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇಸುಪೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಠಿತಾವ ಸಾ ಧಾತೂತಿ ಠಿತೋವ ಸೋ ಪಚ್ಚಯಸಭಾವೋ, ನ ಕದಾಚಿ ಜಾತಿಜರಾಮರಣಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ನ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತತಾ ಧಮ್ಮನಿಯಾಮತಾ ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯತಾತಿ ಜಾತಿಪಚ್ಚಯೋಯೇವ। ಜಾತಿಪಚ್ಚಯೇನ ಹಿ ಜರಾಮರಣಸಙ್ಖಾತೋ ಪಚ್ಚಯಸಮುಪ್ಪನ್ನಧಮ್ಮೋ ತದಾಯತ್ತತಾಯ ತಿಟ್ಠತಿ, ಜಾತಿಪಚ್ಚಯೋವ ಜರಾಮರಣಧಮ್ಮಂ ನಿಯಮೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ಜಾತಿ ‘‘ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತತಾ ಧಮ್ಮನಿಯಾಮತಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಜಾತಿಯೇವ ಇಮಸ್ಸ ಜರಾಮರಣಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋತಿ ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯೋ, ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯೋವ ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯತಾ। ತನ್ತಿ ತಂ ಪಚ್ಚಯಂ। ಅಭಿಸಮ್ಬುಜ್ಝತೀತಿ ಞಾಣೇನ ಅಭಿಸಮ್ಬುಜ್ಝತಿ। ಅಭಿಸಮೇತೀತಿ ಞಾಣೇನ ಅಭಿಸಮಾಗಚ್ಛತಿ। ಆಚಿಕ್ಖತೀತಿ ಕಥೇತಿ। ದೇಸೇತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪಞ್ಞಾಪೇತೀತಿ ಜಾನಾಪೇತಿ। ಪಟ್ಠಪೇತೀತಿ ಞಾಣಮುಖೇ ಠಪೇತಿ। ವಿವರತೀತಿ ವಿವರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತಿ। ವಿಭಜತೀತಿ ವಿಭಾಗತೋ ದಸ್ಸೇತಿ। ಉತ್ತಾನೀಕರೋತೀತಿ ಪಾಕಟಂ ಕರೋತಿ। ಇತಿ ಖೋತಿ ಏವಂ ಖೋ। ಯಾ ತತ್ರಾತಿ ಯಾ ತೇಸು ‘‘ಜಾತಿಪಚ್ಚಯಾ ಜರಾಮರಣ’’ನ್ತಿಆದೀಸು । ಸೋ ಪನಾಯಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ ತೇಹಿ ತೇಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಅನೂನಾಧಿಕೇಹೇವ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸಮ್ಭವತೋ ತಥತಾತಿ, ಸಾಮಗ್ಗಿಂ ಉಪಗತೇಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ಮುಹುತ್ತಮ್ಪಿ ತತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನಧಮ್ಮಾನಂ ಅಸಮ್ಭವಾಭಾವತೋ ಅವಿತಥತಾತಿ, ಅಞ್ಞಧಮ್ಮಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಅಞ್ಞಧಮ್ಮಾನುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಅನಞ್ಞಥತಾತಿ, ಯಥಾವುತ್ತಾನಂ ಏತೇಸಂ ಜರಾಮರಣಾದೀನಂ ಪಚ್ಚಯತೋ ವಾ ಪಚ್ಚಯಸಮೂಹತೋ ವಾ ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯತಾತಿ ವುತ್ತೋ। ತತ್ರಾಯಂ ವಚನತ್ಥೋ – ಇಮೇಸಂ ಪಚ್ಚಯಾ ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯಾ, ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಏವ ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯತಾ, ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯಾನಂ ವಾ ಸಮೂಹೋ ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯತಾ। ಲಕ್ಖಣಂ ಪನೇತ್ಥ ಸದ್ದಸತ್ಥತೋ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ।
Uppādāvā anuppādā vāti uppāde vā anuppāde vā, tathāgatesu uppannesupi anuppannesupīti attho. Ṭhitāva sā dhātūti ṭhitova so paccayasabhāvo, na kadāci jātijarāmaraṇassa paccayo na hotīti attho. Dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatā idappaccayatāti jātipaccayoyeva. Jātipaccayena hi jarāmaraṇasaṅkhāto paccayasamuppannadhammo tadāyattatāya tiṭṭhati, jātipaccayova jarāmaraṇadhammaṃ niyameti, tasmā jāti ‘‘dhammaṭṭhitatā dhammaniyāmatā’’ti vuccati. Jātiyeva imassa jarāmaraṇassa paccayoti idappaccayo, idappaccayova idappaccayatā. Tanti taṃ paccayaṃ. Abhisambujjhatīti ñāṇena abhisambujjhati. Abhisametīti ñāṇena abhisamāgacchati. Ācikkhatīti katheti. Desetīti dasseti. Paññāpetīti jānāpeti. Paṭṭhapetīti ñāṇamukhe ṭhapeti. Vivaratīti vivaritvā dasseti. Vibhajatīti vibhāgato dasseti. Uttānīkarotīti pākaṭaṃ karoti. Iti khoti evaṃ kho. Yā tatrāti yā tesu ‘‘jātipaccayā jarāmaraṇa’’ntiādīsu . So panāyaṃ paṭiccasamuppādo tehi tehi paccayehi anūnādhikeheva tassa tassa dhammassa sambhavato tathatāti, sāmaggiṃ upagatesu paccayesu muhuttampi tato nibbattanadhammānaṃ asambhavābhāvato avitathatāti, aññadhammapaccayehi aññadhammānuppattito anaññathatāti, yathāvuttānaṃ etesaṃ jarāmaraṇādīnaṃ paccayato vā paccayasamūhato vā idappaccayatāti vutto. Tatrāyaṃ vacanattho – imesaṃ paccayā idappaccayā, idappaccayā eva idappaccayatā, idappaccayānaṃ vā samūho idappaccayatā. Lakkhaṇaṃ panettha saddasatthato veditabbanti.
ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತಿಞಾಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dhammaṭṭhitiñāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೪. ಧಮ್ಮಟ್ಠಿತಿಞಾಣನಿದ್ದೇಸೋ • 4. Dhammaṭṭhitiñāṇaniddeso
