Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મિલિન્દપઞ્હપાળિ • Milindapañhapāḷi |
૨. ધમ્મવિનયપટિચ્છન્નાપટિચ્છન્નપઞ્હો
2. Dhammavinayapaṭicchannāpaṭicchannapañho
૨. ‘‘ભન્તે નાગસેન, ભાસિતમ્પેતં ભગવતા ‘તથાગતપ્પવેદિતો, ભિક્ખવે, ધમ્મવિનયો વિવટો વિરોચતિ નો પટિચ્છન્નો’તિ. પુન ચ પાતિમોક્ખુદ્દેસો કેવલઞ્ચ વિનયપિટકં પિહિતં પટિચ્છન્નં. યદિ, ભન્તે નાગસેન, જિનસાસને યુત્તં વા પત્તં વા સમયં લભેથ, વિનયપણ્ણત્તિ વિવટા સોભેય્ય. કેન કારણેન? કેવલં તત્થ સિક્ખા સંયમો નિયમો સીલગુણઆચારપણ્ણત્તિ અત્થરસો ધમ્મરસો વિમુત્તિરસો. યદિ, ભન્તે નાગસેન, ભગવતા ભણિતં ‘તથાગતપ્પવેદિતો, ભિક્ખવે, ધમ્મવિનયો વિવટો વિરોચતિ નો પટિચ્છન્નો’તિ, તેન હિ ‘પાતિમોક્ખુદ્દેસો કેવલઞ્ચ વિનયપિટકં પિહિતં પટિચ્છન્ન’ન્તિ યં વચનં, તં મિચ્છા. યદિ પાતિમોક્ખુદ્દેસો કેવલઞ્ચ વિનયપિટકં પિહિતં પટિચ્છન્નં, તેન હિ ‘તથાગતપ્પવેદિતો, ભિક્ખવે, ધમ્મવિનયો વિવટો વિરોચતિ નો પટિચ્છન્નો’તિ તમ્પિ વચનં મિચ્છા. અયમ્પિ ઉભતો કોટિકો પઞ્હો તવાનુપ્પત્તો, સો તયા નિબ્બાહિતબ્બો’’તિ.
2. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘tathāgatappavedito, bhikkhave, dhammavinayo vivaṭo virocati no paṭicchanno’ti. Puna ca pātimokkhuddeso kevalañca vinayapiṭakaṃ pihitaṃ paṭicchannaṃ. Yadi, bhante nāgasena, jinasāsane yuttaṃ vā pattaṃ vā samayaṃ labhetha, vinayapaṇṇatti vivaṭā sobheyya. Kena kāraṇena? Kevalaṃ tattha sikkhā saṃyamo niyamo sīlaguṇaācārapaṇṇatti attharaso dhammaraso vimuttiraso. Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘tathāgatappavedito, bhikkhave, dhammavinayo vivaṭo virocati no paṭicchanno’ti, tena hi ‘pātimokkhuddeso kevalañca vinayapiṭakaṃ pihitaṃ paṭicchanna’nti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi pātimokkhuddeso kevalañca vinayapiṭakaṃ pihitaṃ paṭicchannaṃ, tena hi ‘tathāgatappavedito, bhikkhave, dhammavinayo vivaṭo virocati no paṭicchanno’ti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘ભાસિતમ્પેતં , મહારાજ, ભગવતા ‘તથાગતપ્પવેદિતો, ભિક્ખવે, ધમ્મવિનયો વિવટો વિરોચતિ નો પટિચ્છન્નો’તિ. પુન ચ પાતિમોક્ખુદ્દેસો કેવલઞ્ચ વિનયપિટકં પિહિતં પટિચ્છન્નં, તઞ્ચ પન ન સબ્બેસં, સીમં કત્વા પિહિતં.
‘‘Bhāsitampetaṃ , mahārāja, bhagavatā ‘tathāgatappavedito, bhikkhave, dhammavinayo vivaṭo virocati no paṭicchanno’ti. Puna ca pātimokkhuddeso kevalañca vinayapiṭakaṃ pihitaṃ paṭicchannaṃ, tañca pana na sabbesaṃ, sīmaṃ katvā pihitaṃ.
‘‘તિવિધેન, મહારાજ, ભગવતા પાતિમોક્ખુદ્દેસો સીમં કત્વા પિહિતો, પુબ્બકાનં તથાગતાનં વંસવસેન પાતિમોક્ખુદ્દેસો સીમં કત્વા પિહિતો, ધમ્મસ્સ ગરુકત્તા પિહિતો, ભિક્ખુભૂમિયા ગરુકત્તા પિહિતો.
‘‘Tividhena, mahārāja, bhagavatā pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito, pubbakānaṃ tathāgatānaṃ vaṃsavasena pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito, dhammassa garukattā pihito, bhikkhubhūmiyā garukattā pihito.
‘‘કથં પુબ્બકાનં તથાગતાનં વંસવસેન પાતિમોક્ખુદ્દેસો સીમં કત્વા પિહિતો, એસો વંસો, મહારાજ, સબ્બેસં પુબ્બકાનં તથાગતાનં યદિદં ભિક્ખુમજ્ઝે પાતિમોક્ખુદ્દેસો અવસેસાનં પિહિતો. યથા, મહારાજ, ખત્તિયાનં ખત્તિયમાયા ખત્તિયેસુ યેવ ચરતિ, એવમેતં ખત્તિયાનં લોકસ્સ પવેણી અવસેસાનં પિહિતા. એવમેવ ખો, મહારાજ, એસો વંસો સબ્બેસં પુબ્બકાનં તથાગતાનં યદિદં ભિક્ખુમજ્ઝે પાતિમોક્ખુદ્દેસો અવસેસાનં પિહિતો.
‘‘Kathaṃ pubbakānaṃ tathāgatānaṃ vaṃsavasena pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito, eso vaṃso, mahārāja, sabbesaṃ pubbakānaṃ tathāgatānaṃ yadidaṃ bhikkhumajjhe pātimokkhuddeso avasesānaṃ pihito. Yathā, mahārāja, khattiyānaṃ khattiyamāyā khattiyesu yeva carati, evametaṃ khattiyānaṃ lokassa paveṇī avasesānaṃ pihitā. Evameva kho, mahārāja, eso vaṃso sabbesaṃ pubbakānaṃ tathāgatānaṃ yadidaṃ bhikkhumajjhe pātimokkhuddeso avasesānaṃ pihito.
‘‘યથા વા પન, મહારાજ, મહિયા ગણા વત્તન્તિ, સેય્યથિદં, મલ્લા અતોણા પબ્બતા ધમ્મગિરિયા બ્રહ્મગિરિયા નટકા નચ્ચકા લઙ્ઘકા પિસાચા મણિભદ્દા પુણ્ણબદ્ધા ચન્દિમસૂરિયા સિરિદેવતા કાલિદેવતા, સિવા વસુદેવા ઘનિકા અસિપાસા ભદ્દિપુત્તાતિ, તેસં તેસં રહસ્સં તેસુ તેસુ ગણેસુ યેવ ચરતિ, અવસેસાનં પિહિતં. એવમેવ ખો, મહારાજ, એસો વંસો સબ્બેસં પુબ્બકાનં તથાગતાનં યદિદં ભિક્ખુમજ્ઝે પાતિમોક્ખુદ્દેસો અવસેસાનં પિહિતો. એવં પુબ્બકાનં તથાગતાનં વંસવસેન પાતિમોક્ખુદ્દેસો સીમં કત્વા પિહિતો.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, mahiyā gaṇā vattanti, seyyathidaṃ, mallā atoṇā pabbatā dhammagiriyā brahmagiriyā naṭakā naccakā laṅghakā pisācā maṇibhaddā puṇṇabaddhā candimasūriyā siridevatā kālidevatā, sivā vasudevā ghanikā asipāsā bhaddiputtāti, tesaṃ tesaṃ rahassaṃ tesu tesu gaṇesu yeva carati, avasesānaṃ pihitaṃ. Evameva kho, mahārāja, eso vaṃso sabbesaṃ pubbakānaṃ tathāgatānaṃ yadidaṃ bhikkhumajjhe pātimokkhuddeso avasesānaṃ pihito. Evaṃ pubbakānaṃ tathāgatānaṃ vaṃsavasena pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito.
‘‘કથં ધમ્મસ્સ ગરુકત્તા પાતિમોક્ખુદ્દેસો સીમં કત્વા પિહિતો? ધમ્મો, મહારાજ, ગરુકો ભારિયો, તત્થ સમ્મત્તકારી અઞ્ઞં આરાધેતિ, તં તત્થ પરમ્પરાસમ્મત્તકારિતાય પાપુણાતિ, ન તં તત્થ પરમ્પરાસમ્મત્તકારિતાય પાપુણાતિ, મા ચાયં સારધમ્મો વરધમ્મો અસમ્મત્તકારીનં હત્થગતો ઓઞ્ઞાતો અવઞ્ઞાતો હીળિતો ખીળિતો ગરહિતો ભવતુ, મા ચાયં સારધમ્મો વરધમ્મો દુજ્જનગતો ઓઞ્ઞાતો અવઞ્ઞાતો હીળિતો ખીળિતો ગરહિતો ભવતૂતિ. એવં ધમ્મસ્સ ગરુકત્તા પાતિમોક્ખુદ્દેસો સીમં કત્વા પિહિતો.
‘‘Kathaṃ dhammassa garukattā pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito? Dhammo, mahārāja, garuko bhāriyo, tattha sammattakārī aññaṃ ārādheti, taṃ tattha paramparāsammattakāritāya pāpuṇāti, na taṃ tattha paramparāsammattakāritāya pāpuṇāti, mā cāyaṃ sāradhammo varadhammo asammattakārīnaṃ hatthagato oññāto avaññāto hīḷito khīḷito garahito bhavatu, mā cāyaṃ sāradhammo varadhammo dujjanagato oññāto avaññāto hīḷito khīḷito garahito bhavatūti. Evaṃ dhammassa garukattā pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito.
‘‘યથા, મહારાજ, સારવરપવરઅભિજાતજાતિમન્તરત્તલોહિતચન્દનં નામ સવરપુરમનુગતં ઓઞ્ઞાતં અવઞ્ઞાતં હીળિતં ખીળિતં ગરહિતં ભવતિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, મા ચાયં સારધમ્મો વરધમ્મો પરમ્પરાઅસમ્મત્તકારીનં હત્થગતો ઓઞ્ઞાતો અવઞ્ઞાતો હીળિતો ખીળિતો ગરહિતો ભવતુ, મા ચાયં સારધમ્મો વરધમ્મો દુજ્જનગતો ઓઞ્ઞાતો અવઞ્ઞાતો હીળિતો ખીળિતો ગરહિતો ભવતૂતિ. એવં ધમ્મસ્સ ગરુકત્તા પાતિમોક્ખુદ્દેસો સીમં કત્વા પિહિતો .
‘‘Yathā, mahārāja, sāravarapavaraabhijātajātimantarattalohitacandanaṃ nāma savarapuramanugataṃ oññātaṃ avaññātaṃ hīḷitaṃ khīḷitaṃ garahitaṃ bhavati, evameva kho, mahārāja, mā cāyaṃ sāradhammo varadhammo paramparāasammattakārīnaṃ hatthagato oññāto avaññāto hīḷito khīḷito garahito bhavatu, mā cāyaṃ sāradhammo varadhammo dujjanagato oññāto avaññāto hīḷito khīḷito garahito bhavatūti. Evaṃ dhammassa garukattā pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito .
‘‘કથં ભિક્ખુભૂમિયા ગરુકત્તા પાતિમોક્ખુદ્દેસો સીમં કત્વા પિહિતો, ભિક્ખુભાવો ખો, મહારાજ, લોકે અતુલિયો અપ્પમાણો અનગ્ઘિયો, ન સક્કા કેનચિ અગ્ઘાપેતું તુલેતું પરિમેતું, માયં એવરૂપે ભિક્ખુભાવે ઠિતો લોકેન સમસમો ભવતૂતિ ભિક્ખૂનં યેવ અન્તરે પાતિમોક્ખુદ્દેસો ચરતિ. યથા, મહારાજ, લોકે વરપવરભણ્ડં વત્થં વા અત્થરણં વા ગજતુરઙ્ગરથસુવણ્ણરજતમણિમુત્તાઇત્થિરતનાદીનિ વા વિજિતકમ્મસૂરા વા 1 સબ્બે તે રાજાનમુપગચ્છન્તિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, યાવતા લોકે 2 સુગતાગમપરિયત્તિઆચારસંયમસીલસંવરગુણા, સબ્બે તે ભિક્ખુસઙ્ઘમુપગતા ભવન્તિ. એવં ભિક્ખુભૂમિયા ગરુકત્તા પાતિમોક્ખુદ્દેસો સીમં કત્વા પિહિતો’’તિ. ‘‘સાધુ, ભન્તે નાગસેન, એવમેતં તથા સમ્પિટિચ્છામી’’તિ.
‘‘Kathaṃ bhikkhubhūmiyā garukattā pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito, bhikkhubhāvo kho, mahārāja, loke atuliyo appamāṇo anagghiyo, na sakkā kenaci agghāpetuṃ tuletuṃ parimetuṃ, māyaṃ evarūpe bhikkhubhāve ṭhito lokena samasamo bhavatūti bhikkhūnaṃ yeva antare pātimokkhuddeso carati. Yathā, mahārāja, loke varapavarabhaṇḍaṃ vatthaṃ vā attharaṇaṃ vā gajaturaṅgarathasuvaṇṇarajatamaṇimuttāitthiratanādīni vā vijitakammasūrā vā 3 sabbe te rājānamupagacchanti, evameva kho, mahārāja, yāvatā loke 4 sugatāgamapariyattiācārasaṃyamasīlasaṃvaraguṇā, sabbe te bhikkhusaṅghamupagatā bhavanti. Evaṃ bhikkhubhūmiyā garukattā pātimokkhuddeso sīmaṃ katvā pihito’’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampiṭicchāmī’’ti.
ધમ્મવિનયપટિચ્છન્નાપટિચ્છન્નપઞ્હો દુતિયો.
Dhammavinayapaṭicchannāpaṭicchannapañho dutiyo.
Footnotes: