| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
೨. ಧಮ್ಮುದ್ಧಚ್ಚವಾರನಿದ್ದೇಸೋ
2. Dhammuddhaccavāraniddeso
೬. ಕಥಂ ಧಮ್ಮುದ್ಧಚ್ಚವಿಗ್ಗಹಿತಂ ಮಾನಸಂ ಹೋತಿ? ಅನಿಚ್ಚತೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಓಭಾಸೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಓಭಾಸೋ ಧಮ್ಮೋತಿ ಓಭಾಸಂ ಆವಜ್ಜತಿ, ತತೋ ವಿಕ್ಖೇಪೋ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ। ತೇನ ಉದ್ಧಚ್ಚೇನ ವಿಗ್ಗಹಿತಮಾನಸೋ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಯಥಾಭೂತಂ ನಪ್ಪಜಾನಾತಿ, ದುಕ್ಖತೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಯಥಾಭೂತಂ ನಪ್ಪಜಾನಾತಿ, ಅನತ್ತತೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಯಥಾಭೂತಂ ನಪ್ಪಜಾನಾತಿ। ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ – ‘‘ಧಮ್ಮುದ್ಧಚ್ಚವಿಗ್ಗಹಿತಮಾನಸೋ ಹೋತಿ ಸೋ ಸಮಯೋ, ಯಂ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಜ್ಝತ್ತಮೇವ ಸನ್ತಿಟ್ಠತಿ ಸನ್ನಿಸೀದತಿ ಏಕೋದಿ ಹೋತಿ ಸಮಾಧಿಯತಿ । ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗೋ ಸಞ್ಜಾಯತೀ’’ತಿ ಕಥಂ ಮಗ್ಗೋ ಸಞ್ಜಾಯತಿ…ಪೇ॰… ಏವಂ ಮಗ್ಗೋ ಸಞ್ಜಾಯತಿ, ಏವಂ ಸಞ್ಞೋಜನಾನಿ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ಅನುಸಯಾ ಬ್ಯನ್ತೀಹೋನ್ತಿ।
6. Kathaṃ dhammuddhaccaviggahitaṃ mānasaṃ hoti? Aniccato manasikaroto obhāso uppajjati, obhāso dhammoti obhāsaṃ āvajjati, tato vikkhepo uddhaccaṃ. Tena uddhaccena viggahitamānaso aniccato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, dukkhato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, anattato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Tena vuccati – ‘‘dhammuddhaccaviggahitamānaso hoti so samayo, yaṃ taṃ cittaṃ ajjhattameva santiṭṭhati sannisīdati ekodi hoti samādhiyati . Tassa maggo sañjāyatī’’ti kathaṃ maggo sañjāyati…pe… evaṃ maggo sañjāyati, evaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti.
ಅನಿಚ್ಚತೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಞಾಣಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಪೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸುಖಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಪಗ್ಗಹೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಉಪೇಕ್ಖಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ನಿಕನ್ತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ‘ನಿಕನ್ತಿ ಧಮ್ಮೋ’ತಿ ನಿಕನ್ತಿಂ ಆವಜ್ಜತಿ। ತತೋ ವಿಕ್ಖೇಪೋ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ। ತೇನ ಉದ್ಧಚ್ಚೇನ ವಿಗ್ಗಹಿತಮಾನಸೋ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಯಥಾಭೂತಂ ನಪ್ಪಜಾನಾತಿ, ದುಕ್ಖತೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಯಥಾಭೂತಂ ನಪ್ಪಜಾನಾತಿ, ಅನತ್ತತೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಯಥಾಭೂತಂ ನಪ್ಪಜಾನಾತಿ। ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ – ‘‘ಧಮ್ಮುದ್ಧಚ್ಚವಿಗ್ಗಹಿತಮಾನಸೋ ಹೋತಿ ಸೋ ಸಮಯೋ, ಯಂ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಜ್ಝತ್ತಮೇವ ಸನ್ತಿಟ್ಠತಿ ಸನ್ನಿಸೀದತಿ ಏಕೋದಿ ಹೋತಿ ಸಮಾಧಿಯತಿ। ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗೋ ಸಞ್ಜಾಯತೀ’’ತಿ। ಕಥಂ ಮಗ್ಗೋ ಸಞ್ಜಾಯತಿ…ಪೇ॰… ಏವಂ ಮಗ್ಗೋ ಸಞ್ಜಾಯತಿ, ಏವಂ ಸಞ್ಞೋಜನಾನಿ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ಅನುಸಯಾ ಬ್ಯನ್ತೀಹೋನ್ತಿ।
Aniccato manasikaroto ñāṇaṃ uppajjati, pīti uppajjati, passaddhi uppajjati, sukhaṃ uppajjati, adhimokkho uppajjati, paggaho uppajjati, upaṭṭhānaṃ uppajjati, upekkhā uppajjati, nikanti uppajjati, ‘nikanti dhammo’ti nikantiṃ āvajjati. Tato vikkhepo uddhaccaṃ. Tena uddhaccena viggahitamānaso aniccato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, dukkhato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, anattato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Tena vuccati – ‘‘dhammuddhaccaviggahitamānaso hoti so samayo, yaṃ taṃ cittaṃ ajjhattameva santiṭṭhati sannisīdati ekodi hoti samādhiyati. Tassa maggo sañjāyatī’’ti. Kathaṃ maggo sañjāyati…pe… evaṃ maggo sañjāyati, evaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti.
ದುಕ್ಖತೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ…ಪೇ॰… ಅನತ್ತತೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಓಭಾಸೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ…ಪೇ॰… ಞಾಣಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಪೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸುಖಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಪಗ್ಗಹೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಉಪೇಕ್ಖಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ನಿಕನ್ತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ‘ನಿಕನ್ತಿ ಧಮ್ಮೋ’ತಿ ನಿಕನ್ತಿಂ ಆವಜ್ಜತಿ। ತತೋ ವಿಕ್ಖೇಪೋ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ। ತೇನ ಉದ್ಧಚ್ಚೇನ ವಿಗ್ಗಹಿತಮಾನಸೋ ಅನತ್ತತೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ, ಅನಿಚ್ಚತೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ, ದುಕ್ಖತೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಯಥಾಭೂತಂ ನಪ್ಪಜಾನಾತಿ । ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ – ‘‘ಧಮ್ಮುದ್ಧಚ್ಚವಿಗ್ಗಹಿತಮಾನಸೋ…ಪೇ॰… ಏವಂ ಸಞ್ಞೋಜನಾನಿ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ಅನುಸಯಾ ಬ್ಯನ್ತೀಹೋನ್ತಿ’’।
Dukkhato manasikaroto…pe… anattato manasikaroto obhāso uppajjati…pe… ñāṇaṃ uppajjati, pīti uppajjati, passaddhi uppajjati, sukhaṃ uppajjati, adhimokkho uppajjati, paggaho uppajjati, upaṭṭhānaṃ uppajjati, upekkhā uppajjati, nikanti uppajjati, ‘nikanti dhammo’ti nikantiṃ āvajjati. Tato vikkhepo uddhaccaṃ. Tena uddhaccena viggahitamānaso anattato upaṭṭhānaṃ, aniccato upaṭṭhānaṃ, dukkhato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti . Tena vuccati – ‘‘dhammuddhaccaviggahitamānaso…pe… evaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti’’.
ರೂಪಂ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ…ಪೇ॰… ರೂಪಂ ದುಕ್ಖತೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ… ರೂಪಂ ಅನತ್ತತೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ… ವೇದನಂ…ಪೇ॰… ಸಞ್ಞಂ… ಸಙ್ಖಾರೇ… ವಿಞ್ಞಾಣಂ… ಚಕ್ಖುಂ…ಪೇ॰… ಜರಾಮರಣಂ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ…ಪೇ॰… ಜರಾಮರಣಂ ದುಕ್ಖತೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ, ಜರಾಮರಣಂ ಅನತ್ತತೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಓಭಾಸೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ…ಪೇ॰… ಞಾಣಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಪೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸುಖಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಪಗ್ಗಹೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಉಪೇಕ್ಖಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ನಿಕನ್ತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ‘ನಿಕನ್ತಿ ಧಮ್ಮೋ’ತಿ ನಿಕನ್ತಿಂ ಆವಜ್ಜತಿ। ತತೋ ವಿಕ್ಖೇಪೋ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ। ತೇನ ಉದ್ಧಚ್ಚೇನ ವಿಗ್ಗಹಿತಮಾನಸೋ। ಜರಾಮರಣಂ ಅನತ್ತತೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಯಥಾಭೂತಂ ನಪ್ಪಜಾನಾತಿ। ಜರಾಮರಣಂ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಯಥಾಭೂತಂ ನಪ್ಪಜಾನಾತಿ, ಜರಾಮರಣಂ ದುಕ್ಖತೋ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಯಥಾಭೂತಂ ನಪ್ಪಜಾನಾತಿ। ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ – ‘‘ಧಮ್ಮುದ್ಧಚ್ಚವಿಗ್ಗಹಿತಮಾನಸೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ಸಮಯೋ, ಯಂ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಜ್ಝತ್ತಮೇವ ಸನ್ತಿಟ್ಠತಿ ಸನ್ನಿಸೀದತಿ ಏಕೋದಿ ಹೋತಿ ಸಮಾಧಿಯತಿ। ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗೋ ಸಞ್ಜಾಯತೀ’’ತಿ। ಕಥಂ ಮಗ್ಗೋ ಸಞ್ಜಾಯತಿ…ಪೇ॰… ಏವಂ ಮಗ್ಗೋ ಸಞ್ಜಾಯತಿ। ಏವಂ ಸಞ್ಞೋಜನಾನಿ ಪಹೀಯನ್ತಿ, ಅನುಸಯಾ ಬ್ಯನ್ತೀಹೋನ್ತಿ। ಏವಂ ಧಮ್ಮುದ್ಧಚ್ಚವಿಗ್ಗಹಿತಂ ಮಾನಸಂ ಹೋತಿ।
Rūpaṃ aniccato manasikaroto…pe… rūpaṃ dukkhato manasikaroto… rūpaṃ anattato manasikaroto… vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… cakkhuṃ…pe… jarāmaraṇaṃ aniccato manasikaroto…pe… jarāmaraṇaṃ dukkhato manasikaroto, jarāmaraṇaṃ anattato manasikaroto obhāso uppajjati…pe… ñāṇaṃ uppajjati, pīti uppajjati, passaddhi uppajjati, sukhaṃ uppajjati, adhimokkho uppajjati, paggaho uppajjati, upaṭṭhānaṃ uppajjati, upekkhā uppajjati, nikanti uppajjati, ‘nikanti dhammo’ti nikantiṃ āvajjati. Tato vikkhepo uddhaccaṃ. Tena uddhaccena viggahitamānaso. Jarāmaraṇaṃ anattato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Jarāmaraṇaṃ aniccato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti, jarāmaraṇaṃ dukkhato upaṭṭhānaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti. Tena vuccati – ‘‘dhammuddhaccaviggahitamānaso hoti. So samayo, yaṃ taṃ cittaṃ ajjhattameva santiṭṭhati sannisīdati ekodi hoti samādhiyati. Tassa maggo sañjāyatī’’ti. Kathaṃ maggo sañjāyati…pe… evaṃ maggo sañjāyati. Evaṃ saññojanāni pahīyanti, anusayā byantīhonti. Evaṃ dhammuddhaccaviggahitaṃ mānasaṃ hoti.
೭.
7.
ಓಭಾಸೇ ಚೇವ ಞಾಣೇ ಚ, ಪೀತಿಯಾ ಚ ವಿಕಮ್ಪತಿ।
Obhāse ceva ñāṇe ca, pītiyā ca vikampati;
ಪಸ್ಸದ್ಧಿಯಾ ಸುಖೇ ಚೇವ, ಯೇಹಿ ಚಿತ್ತಂ ಪವೇಧತಿ॥
Passaddhiyā sukhe ceva, yehi cittaṃ pavedhati.
ಅಧಿಮೋಕ್ಖೇ ಚ ಪಗ್ಗಾಹೇ, ಉಪಟ್ಠಾನೇ ಚ ಕಮ್ಪತಿ।
Adhimokkhe ca paggāhe, upaṭṭhāne ca kampati;
ಉಪೇಕ್ಖಾವಜ್ಜನಾಯ ಚೇವ, ಉಪೇಕ್ಖಾಯ ಚ ನಿಕನ್ತಿಯಾ॥
Upekkhāvajjanāya ceva, upekkhāya ca nikantiyā.
ಇಮಾನಿ ದಸ ಠಾನಾನಿ, ಪಞ್ಞಾ ಯಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚಿತಾ।
Imāni dasa ṭhānāni, paññā yassa pariccitā;
ಧಮ್ಮುದ್ಧಚ್ಚಕುಸಲೋ ಹೋತಿ, ನ ಚ ಸಮ್ಮೋಹ ಗಚ್ಛತಿ॥
Dhammuddhaccakusalo hoti, na ca sammoha gacchati.
ವಿಕ್ಖಿಪತಿ ಚೇವ ಕಿಲಿಸ್ಸತಿ ಚ, ಚವತಿ ಚಿತ್ತಭಾವನಾ।
Vikkhipati ceva kilissati ca, cavati cittabhāvanā;
ವಿಕ್ಖಿಪತಿ ನ ಕಿಲಿಸ್ಸತಿ, ಭಾವನಾ ಪರಿಹಾಯತಿ॥
Vikkhipati na kilissati, bhāvanā parihāyati.
ವಿಕ್ಖಿಪತಿ ನ ಕಿಲಿಸ್ಸತಿ, ಭಾವನಾ ನ ಪರಿಹಾಯತಿ।
Vikkhipati na kilissati, bhāvanā na parihāyati;
ನ ಚ ವಿಕ್ಖಿಪತೇ ಚಿತ್ತಂ ನ ಕಿಲಿಸ್ಸತಿ, ನ ಚವತಿ ಚಿತ್ತಭಾವನಾ॥
Na ca vikkhipate cittaṃ na kilissati, na cavati cittabhāvanā.
ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಠಾನೇಹಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸಙ್ಖೇಪವಿಕ್ಖೇಪವಿಗ್ಗಹಿತಂ 1 ದಸ ಠಾನೇ ಸಮ್ಪಜಾನಾತೀತಿ।
Imehi catūhi ṭhānehi cittassa saṅkhepavikkhepaviggahitaṃ 2 dasa ṭhāne sampajānātīti.
ಯುಗನದ್ಧಕಥಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Yuganaddhakathā niṭṭhitā.
Footnotes:
Related texts:
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ೨. ಧಮ್ಮುದ್ಧಚ್ಚವಾರನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ • 2. Dhammuddhaccavāraniddesavaṇṇanā
