Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
൨. ദുതിയപാരാജികം
2. Dutiyapārājikaṃ
ധനിയവത്ഥുവണ്ണനാ
Dhaniyavatthuvaṇṇanā
൮൪. ദുതിയേ രാജൂഹി ഏവ പരിഗ്ഗഹിതത്താ ‘‘രാജഗഹ’’ന്തി ലദ്ധനാമകേ സമീപത്ഥേന, അധികരണത്ഥേന ച പടിലദ്ധഭുമ്മവിഭത്തികേ ഗിജ്ഝകൂടേ പബ്ബതേ ചതൂഹി വിഹാരേഹി വിഹരന്തോതി അധിപ്പായോ. തസ്സ ‘‘വസ്സം ഉപഗച്ഛിംസൂ’’തി ഇമിനാ സമ്ബന്ധോ വേദിതബ്ബോ. തയോ ഏവ ഹി ഞത്തിം ഠപേത്വാ ഗണകമ്മം കരോന്തി, ന തതോ ഊനാ അധികാ വാ അകിരിയത്താ. തത്ഥ വിനയപരിയായേന സങ്ഘഗണപുഗ്ഗലകമ്മകോസല്ലത്ഥം ഇദം പകിണ്ണകം വേദിതബ്ബം – അത്ഥി സങ്ഘകമ്മം സങ്ഘോ ഏവ കരോതി, ന ഗണോ ന പുഗ്ഗലോ, തം അപലോകനകമ്മസ്സ കമ്മലക്ഖണേകദേസം ഠപേത്വാ ഇതരം ചതുബ്ബിധമ്പി കമ്മം വേദിതബ്ബം. അത്ഥി സങ്ഘകമ്മം സങ്ഘോ ച കരോതി, ഗണോ ച കരോതി, പുഗ്ഗലോ ച കരോതി. കിഞ്ചാതി? യം പുബ്ബേ ഠപിതം. വുത്തഞ്ഹേതം പരിവാരട്ഠകഥായം ‘‘യസ്മിം വിഹാരേ ദ്വേ തയോ ജനാ വസന്തി , തേഹി നിസീദിത്വാ കതമ്പി സങ്ഘേന കതസദിസമേവ. യസ്മിം പന വിഹാരേ ഏകോ ഭിക്ഖു ഹോതി, തേന ഭിക്ഖുനാ ഉപോസഥദിവസേ പുബ്ബകരണപുബ്ബകിച്ചം കത്വാ നിസിന്നേന കതമ്പി കതികവത്തം സങ്ഘേന കതസദിസമേവ ഹോതീ’’തി (പരി॰ അട്ഠ॰ ൪൯൫-൪൯൬). പുനപി വുത്തം ‘‘ഏകഭിക്ഖുകേ പന വിഹാരേ ഏകേന സാവിതേപി പുരിമകതികാ പടിപ്പസ്സമ്ഭതി ഏവാ’’തി. അത്ഥി ഗണകമ്മം സങ്ഘോ കരോതി, ഗണോ കരോതി, പുഗ്ഗലോ കരോതി, തം തയോ പാരിസുദ്ധിഉപോസഥാ അഞ്ഞേസം സന്തികേ കരീയന്തി, തസ്സ വസേന വേദിതബ്ബം. അത്ഥി ഗണകമ്മം ഗണോവ കരോതി, ന സങ്ഘോ ന പുഗ്ഗലോ, തം പാരിസുദ്ധിഉപോസഥോ അഞ്ഞമഞ്ഞം ആരോചനവസേന കരീയതി, തസ്സ വസേന വേദിതബ്ബം. അത്ഥി പുഗ്ഗലകമ്മം പുഗ്ഗലോവ കരോതി, ന സങ്ഘോ ന ഗണോ, തം അധിട്ഠാനുപോസഥവസേന വേദിതബ്ബം. അത്ഥി ഗണകമ്മം ഏകച്ചോവ ഗണോ കരോതി, ഏകച്ചോ ന കരോതി, തത്ഥ അഞത്തികം ദ്വേ ഏവ കരോന്തി, ന തയോ. സഞത്തികം തയോവ കരോന്തി, ന തതോ ഊനാ അധികാ വാ, തേന വുത്തം ‘‘തയോ ഏവ ഹി ഞത്തിം ഠപേത്വാ ഗണകമ്മം കരോന്തി, ന തതോ ഊനാ അധികാ വാ അകിരിയത്താ’’തി. തസ്മാ തയോവ വിനയപരിയായേന സമ്പഹുലാ, ന തതോ ഉദ്ധന്തി വേദിതബ്ബം. അനുഗണ്ഠിപദേ പന ‘‘കിഞ്ചാപി കമ്മലക്ഖണം തയോവ കരോന്തി, അഥ ഖോ തേഹി കതം സങ്ഘേന കതസദിസന്തി വുത്തത്താ ഏകേന പരിയായേന തയോ ജനാ വിനയപരിയായേനപി സങ്ഘോ’’തി വുത്തം, ഇദം സബ്ബമ്പി വിനയകമ്മം ഉപാദായ വുത്തം, ലാഭം പന ഉപാദായ അന്തമസോ ഏകോപി അനുപസമ്പന്നോപി ‘‘സങ്ഘോ’’തി സങ്ഖ്യം ഗച്ഛതി കിര. പവാരണാദിവസസ്സ അരുണുഗ്ഗമനസമനന്തരമേവ ‘‘വുത്ഥഗസ്സാ’’തി വുച്ചന്തി, ഉക്കംസനയേന ‘‘പാടിപദദിവസതോ പട്ഠായാ’’തി വുത്തം, തേനേവ ‘‘മഹാപവാരണായ പവാരിതാ’’തി വുത്തം. അഞ്ഞഥാ അന്തരായേന അപവാരിതാ ‘‘വുത്ഥവസ്സാ’’തി ന വുച്ചന്തീതി ആപജ്ജതി. ഥമ്ഭാദി കട്ഠകമ്മന്തി വേദിതബ്ബം. കേചി തനുകം ദാരുത്ഥമ്ഭം അന്തോകത്വാ മത്തികാമയം ഥമ്ഭം കരോന്തി, അയം പന തഥാ ന അകാസി, തേന വുത്തം ‘‘സബ്ബമത്തികാമയം കുടികം കരിത്വാ’’തി. തേലമിസ്സായ തമ്ബമത്തികായ.
84. Dutiye rājūhi eva pariggahitattā ‘‘rājagaha’’nti laddhanāmake samīpatthena, adhikaraṇatthena ca paṭiladdhabhummavibhattike gijjhakūṭe pabbate catūhi vihārehi viharantoti adhippāyo. Tassa ‘‘vassaṃ upagacchiṃsū’’ti iminā sambandho veditabbo. Tayo eva hi ñattiṃ ṭhapetvā gaṇakammaṃ karonti, na tato ūnā adhikā vā akiriyattā. Tattha vinayapariyāyena saṅghagaṇapuggalakammakosallatthaṃ idaṃ pakiṇṇakaṃ veditabbaṃ – atthi saṅghakammaṃ saṅgho eva karoti, na gaṇo na puggalo, taṃ apalokanakammassa kammalakkhaṇekadesaṃ ṭhapetvā itaraṃ catubbidhampi kammaṃ veditabbaṃ. Atthi saṅghakammaṃ saṅgho ca karoti, gaṇo ca karoti, puggalo ca karoti. Kiñcāti? Yaṃ pubbe ṭhapitaṃ. Vuttañhetaṃ parivāraṭṭhakathāyaṃ ‘‘yasmiṃ vihāre dve tayo janā vasanti , tehi nisīditvā katampi saṅghena katasadisameva. Yasmiṃ pana vihāre eko bhikkhu hoti, tena bhikkhunā uposathadivase pubbakaraṇapubbakiccaṃ katvā nisinnena katampi katikavattaṃ saṅghena katasadisameva hotī’’ti (pari. aṭṭha. 495-496). Punapi vuttaṃ ‘‘ekabhikkhuke pana vihāre ekena sāvitepi purimakatikā paṭippassambhati evā’’ti. Atthi gaṇakammaṃ saṅgho karoti, gaṇo karoti, puggalo karoti, taṃ tayo pārisuddhiuposathā aññesaṃ santike karīyanti, tassa vasena veditabbaṃ. Atthi gaṇakammaṃ gaṇova karoti, na saṅgho na puggalo, taṃ pārisuddhiuposatho aññamaññaṃ ārocanavasena karīyati, tassa vasena veditabbaṃ. Atthi puggalakammaṃ puggalova karoti, na saṅgho na gaṇo, taṃ adhiṭṭhānuposathavasena veditabbaṃ. Atthi gaṇakammaṃ ekaccova gaṇo karoti, ekacco na karoti, tattha añattikaṃ dve eva karonti, na tayo. Sañattikaṃ tayova karonti, na tato ūnā adhikā vā, tena vuttaṃ ‘‘tayo eva hi ñattiṃ ṭhapetvā gaṇakammaṃ karonti, na tato ūnā adhikā vā akiriyattā’’ti. Tasmā tayova vinayapariyāyena sampahulā, na tato uddhanti veditabbaṃ. Anugaṇṭhipade pana ‘‘kiñcāpi kammalakkhaṇaṃ tayova karonti, atha kho tehi kataṃ saṅghena katasadisanti vuttattā ekena pariyāyena tayo janā vinayapariyāyenapi saṅgho’’ti vuttaṃ, idaṃ sabbampi vinayakammaṃ upādāya vuttaṃ, lābhaṃ pana upādāya antamaso ekopi anupasampannopi ‘‘saṅgho’’ti saṅkhyaṃ gacchati kira. Pavāraṇādivasassa aruṇuggamanasamanantarameva ‘‘vutthagassā’’ti vuccanti, ukkaṃsanayena ‘‘pāṭipadadivasato paṭṭhāyā’’ti vuttaṃ, teneva ‘‘mahāpavāraṇāya pavāritā’’ti vuttaṃ. Aññathā antarāyena apavāritā ‘‘vutthavassā’’ti na vuccantīti āpajjati. Thambhādi kaṭṭhakammanti veditabbaṃ. Keci tanukaṃ dārutthambhaṃ antokatvā mattikāmayaṃ thambhaṃ karonti, ayaṃ pana tathā na akāsi, tena vuttaṃ ‘‘sabbamattikāmayaṃ kuṭikaṃ karitvā’’ti. Telamissāya tambamattikāya.
൮൫. ‘‘മാ പച്ഛിമാ ജനതാ പാണേസു പാതബ്യതം ആപജ്ജീ’’തി ഇമിനാ അനുദ്ദേസസിക്ഖാപദേന യത്ഥ ഇട്ഠകപചന പത്തപചന കുടികരണ വിഹാരകാരാപന നവകമ്മകരണ ഖണ്ഡഫുല്ലപടിസങ്ഖരണ വിഹാരസമ്മജ്ജന പടഗ്ഗിദാന കൂപപോക്ഖരണീഖണാപനാദീസു പാതബ്യതം ജാനന്തേന ഭിക്ഖുനാ കപ്പിയവചനമ്പി ന വത്തബ്ബന്തി ദസ്സേതി, തേനേവ പരിയായം അവത്വാ തേസം സിക്ഖാപദാനം അനാപത്തിവാരേസു ‘‘അനാപത്തി അസതിയാ അജാനന്തസ്സാ’’തി വുത്തം. ‘‘അന്തരാപത്തിസിക്ഖാപദ’’ന്തിപി ഏതസ്സ നാമമേവ. ‘‘ഗച്ഛഥേതം, ഭിക്ഖവേ, കുടികം ഭിന്ദഥാ’’തി ഇമിനാ കതം ലഭിത്വാ തത്ഥ വസന്താനമ്പി ദുക്കടമേവാതി ച സിദ്ധം. അഞ്ഞഥാ ഹി ഭഗവാ ന ഭിന്ദാപേയ്യ. ഏസ നയോ ഭേദനകം ഛേദനകം ഉദ്ദാലനകന്തി ഏത്ഥാപി, ആപത്തിഭേദാവ. തതോ ഏവ ഹി ഭേദനകസിക്ഖാപദാദീസു വിയ ‘‘അഞ്ഞേന കതം പടിലഭിത്വാ പരിഭുഞ്ജതി, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി ന വുത്തം, തഥാ അഞ്ഞസ്സത്ഥായ കരോതി, ചേതിയാദീനം അത്ഥായ കരോതി, ദുക്കടമേവാതി ച സിദ്ധം, അഞ്ഞഥാ കുടികാരസിക്ഖാപദാദീസു വിയ ‘‘അഞ്ഞസ്സത്ഥായ വാസാഗാരം ഠപേത്വാ സബ്ബത്ഥ, അനാപത്തീ’’തി നയമേവ വദേയ്യ, ന ഭിന്ദാപേയ്യ. സബ്ബമത്തികാമയഭാവം പന മോചേത്വാ കട്ഠപാസാണാദിമിസ്സം കത്വാ പരിഭുഞ്ജതി, അനാപത്തി. തഥാ ഹി ഛേദനകസിക്ഖാപദാദീസു ഭഗവതാ നയോ ദിന്നോ ‘‘അഞ്ഞേന കതം പമാണാതിക്കന്തം പടിലഭിത്വാ ഛിന്ദിത്വാ പരിഭുഞ്ജതീ’’തിആദീസു. കേചി പന ‘‘വയകമ്മമ്പീതി ഏതേന മൂലം ദത്വാ കാരാപിതമ്പി അത്ഥി, തേന തം അഞ്ഞേന കതമ്പി ന വട്ടതീതി സിദ്ധ’’ന്തി വദന്തി, തം ന സുന്ദരം. കസ്മാ? സമ്ഭാരേ കിണിത്വാ സയമേവ കരോന്തസ്സാപി വയകമ്മസമ്ഭവതോ. കിം വാ പാളിലേസേ സതി അട്ഠകഥാലേസനയോ. ഇട്ഠകാഹി ഗിഞ്ജകാവസഥസങ്ഖേപേന കതാ വട്ടതീതി ഏത്ഥ പകതിഇട്ഠകാഹി ചിനിത്വാ കത്തബ്ബാവസഥോ ഗിഞ്ജകാവസഥോ നാമ. സാ ഹി ‘‘മത്തികാമയാ’’തി ന വുച്ചതി, ‘‘ഇട്ഠകകുടികാ’’ത്വേവ വുച്ചതി, തസ്മാ ഥുസഗോമയതിണപലാലമിസ്സാ മത്തികാമയാപി അപക്കിട്ഠകമയാപി ‘‘സബ്ബമത്തികാമയാ’’ത്വേവ വുച്ചതീതി നോ ഖന്തീതി ആചരിയോ, ഭസ്മാദയോ ഹി മത്തികായ ദള്ഹിഭാവത്ഥമേവ ആദീയന്തി, അപക്കിട്ഠകമയാപി ഗിഞ്ജകാവസഥസങ്ഖ്യം ന ഗച്ഛതി, ന ച ആയസ്മാ ധനിയോ ഏകപ്പഹാരേനേവ കുമ്ഭകാരോ വിയ കുമ്ഭം തം കുടികം നിട്ഠാപേസി, അനുക്കമേന പന സുക്ഖാപേത്വാ സുക്ഖാപേത്വാ മത്തികാപിണ്ഡേഹി ചിനിത്വാ നിട്ഠാപേസി, അപക്കിട്ഠകമയാ കുടി വിയ സബ്ബമത്തികാമയാ കുടി ഏകാബദ്ധാ ഹോതി, ന തഥാ പക്കിട്ഠകമയാ, തസ്മാ സാ കപ്പതീതി ഏകേ. സബ്ബമത്തികാമയായ കുടിയാ ബഹി ചേ തിണകുടികാദിം കത്വാ അന്തോ വസതി, ദുക്കടമേവ. സചേ തത്ഥ തത്ഥ ഛിദ്ദം കത്വാ ബന്ധിത്വാ ഏകാബദ്ധം കരോതി, വട്ടതി. അന്തോ ചേ തിണകുടികാദിം കത്വാ അന്തോ വസതി, വട്ടതി. കാരകോ ഏവ ചേ വസതി, കരണപച്ചയാ ദുക്കടം ആപജ്ജതി, ന വസനപച്ചയാ. സചേ അന്തോ വാ ബഹി വാ ഉഭയത്ഥ വാ സുധായ ലിമ്പതി, വട്ടതി. യസ്മാ സബ്ബമത്തികാമയാ കുടി സുകരാ ഭിന്ദിതും, തസ്മാ തത്ഥ ഠപിതം പത്തചീവരാദി അഗുത്തം ഹോതി, ചോരാദീഹി അവഹരിതും സക്കാ, തേന വുത്തം ‘‘പത്തചീവരഗുത്തത്ഥായാ’’തി.
85. ‘‘Mā pacchimā janatā pāṇesu pātabyataṃ āpajjī’’ti iminā anuddesasikkhāpadena yattha iṭṭhakapacana pattapacana kuṭikaraṇa vihārakārāpana navakammakaraṇa khaṇḍaphullapaṭisaṅkharaṇa vihārasammajjana paṭaggidāna kūpapokkharaṇīkhaṇāpanādīsu pātabyataṃ jānantena bhikkhunā kappiyavacanampi na vattabbanti dasseti, teneva pariyāyaṃ avatvā tesaṃ sikkhāpadānaṃ anāpattivāresu ‘‘anāpatti asatiyā ajānantassā’’ti vuttaṃ. ‘‘Antarāpattisikkhāpada’’ntipi etassa nāmameva. ‘‘Gacchathetaṃ, bhikkhave, kuṭikaṃ bhindathā’’ti iminā kataṃ labhitvā tattha vasantānampi dukkaṭamevāti ca siddhaṃ. Aññathā hi bhagavā na bhindāpeyya. Esa nayo bhedanakaṃ chedanakaṃ uddālanakanti etthāpi, āpattibhedāva. Tato eva hi bhedanakasikkhāpadādīsu viya ‘‘aññena kataṃ paṭilabhitvā paribhuñjati, āpatti dukkaṭassā’’ti na vuttaṃ, tathā aññassatthāya karoti, cetiyādīnaṃ atthāya karoti, dukkaṭamevāti ca siddhaṃ, aññathā kuṭikārasikkhāpadādīsu viya ‘‘aññassatthāya vāsāgāraṃ ṭhapetvā sabbattha, anāpattī’’ti nayameva vadeyya, na bhindāpeyya. Sabbamattikāmayabhāvaṃ pana mocetvā kaṭṭhapāsāṇādimissaṃ katvā paribhuñjati, anāpatti. Tathā hi chedanakasikkhāpadādīsu bhagavatā nayo dinno ‘‘aññena kataṃ pamāṇātikkantaṃ paṭilabhitvā chinditvā paribhuñjatī’’tiādīsu. Keci pana ‘‘vayakammampīti etena mūlaṃ datvā kārāpitampi atthi, tena taṃ aññena katampi na vaṭṭatīti siddha’’nti vadanti, taṃ na sundaraṃ. Kasmā? Sambhāre kiṇitvā sayameva karontassāpi vayakammasambhavato. Kiṃ vā pāḷilese sati aṭṭhakathālesanayo. Iṭṭhakāhi giñjakāvasathasaṅkhepena katā vaṭṭatīti ettha pakatiiṭṭhakāhi cinitvā kattabbāvasatho giñjakāvasatho nāma. Sā hi ‘‘mattikāmayā’’ti na vuccati, ‘‘iṭṭhakakuṭikā’’tveva vuccati, tasmā thusagomayatiṇapalālamissā mattikāmayāpi apakkiṭṭhakamayāpi ‘‘sabbamattikāmayā’’tveva vuccatīti no khantīti ācariyo, bhasmādayo hi mattikāya daḷhibhāvatthameva ādīyanti, apakkiṭṭhakamayāpi giñjakāvasathasaṅkhyaṃ na gacchati, na ca āyasmā dhaniyo ekappahāreneva kumbhakāro viya kumbhaṃ taṃ kuṭikaṃ niṭṭhāpesi, anukkamena pana sukkhāpetvā sukkhāpetvā mattikāpiṇḍehi cinitvā niṭṭhāpesi, apakkiṭṭhakamayā kuṭi viya sabbamattikāmayā kuṭi ekābaddhā hoti, na tathā pakkiṭṭhakamayā, tasmā sā kappatīti eke. Sabbamattikāmayāya kuṭiyā bahi ce tiṇakuṭikādiṃ katvā anto vasati, dukkaṭameva. Sace tattha tattha chiddaṃ katvā bandhitvā ekābaddhaṃ karoti, vaṭṭati. Anto ce tiṇakuṭikādiṃ katvā anto vasati, vaṭṭati. Kārako eva ce vasati, karaṇapaccayā dukkaṭaṃ āpajjati, na vasanapaccayā. Sace anto vā bahi vā ubhayattha vā sudhāya limpati, vaṭṭati. Yasmā sabbamattikāmayā kuṭi sukarā bhindituṃ, tasmā tattha ṭhapitaṃ pattacīvarādi aguttaṃ hoti, corādīhi avaharituṃ sakkā, tena vuttaṃ ‘‘pattacīvaraguttatthāyā’’ti.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവിഭങ്ഗ • Mahāvibhaṅga / ൨. ദുതിയപാരാജികം • 2. Dutiyapārājikaṃ
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവിഭങ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ൨. ദുതിയപാരാജികം • 2. Dutiyapārājikaṃ
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ധനിയവത്ഥുവണ്ണനാ • Dhaniyavatthuvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / ധനിയവത്ഥുവണ്ണനാ • Dhaniyavatthuvaṇṇanā