| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / चूळनिद्देस-अट्ठकथा • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā |
५. धोतकमाणवसुत्तनिद्देसवण्णना
5. Dhotakamāṇavasuttaniddesavaṇṇanā
३०. पञ्चमे धोतकसुत्ते – वाचाभिकङ्खामीति वाचं अभिकङ्खामि। सिक्खे निब्बानमत्तनोति अत्तनो रागादीनं निब्बानत्थाय अधिसीलादीनि सिक्खेय्य। निद्देसे अपुब्बं नत्थि।
30. Pañcame dhotakasutte – vācābhikaṅkhāmīti vācaṃ abhikaṅkhāmi. Sikkhe nibbānamattanoti attano rāgādīnaṃ nibbānatthāya adhisīlādīni sikkheyya. Niddese apubbaṃ natthi.
३१.
31.
इतोति मम मुखतो।
Itoti mama mukhato.
निद्देसे आतप्पन्ति किलेसतापनं। उस्साहन्ति असङ्कोचं। उस्सोळ्हीन्ति बलववीरियं। थामन्ति असिथिलं। धितिन्ति धारणं। वीरियं करोहीति परक्कमं करोहि। छन्दं जनेहीति रुचिं उप्पादेहि।
Niddese ātappanti kilesatāpanaṃ. Ussāhanti asaṅkocaṃ. Ussoḷhīnti balavavīriyaṃ. Thāmanti asithilaṃ. Dhitinti dhāraṇaṃ. Vīriyaṃ karohīti parakkamaṃ karohi. Chandaṃ janehīti ruciṃ uppādehi.
३२. एवं वुत्ते अत्तमनो धोतको भगवन्तं अभित्थवमानो कथंकथापमोक्खं याचन्तो ‘‘पस्सामह’’न्ति गाथमाह। तत्थ पस्सामहं देवमनुस्सलोकेति पस्सामि अहं देवमनुस्सलोके। तं तं नमस्सामीति तं एवरूपं तं नमस्सामि। पमुञ्चाति पमोचेहि।
32. Evaṃ vutte attamano dhotako bhagavantaṃ abhitthavamāno kathaṃkathāpamokkhaṃ yācanto ‘‘passāmaha’’nti gāthamāha. Tattha passāmahaṃ devamanussaloketi passāmi ahaṃ devamanussaloke. Taṃ taṃ namassāmīti taṃ evarūpaṃ taṃ namassāmi. Pamuñcāti pamocehi.
निद्देसे पच्चेकबुद्धाति तं तं आरम्मणं पाटियेक्कं चतुसच्चं सयमेव बुद्धा पटिवेधप्पत्ताति पच्चेकबुद्धा। सीहसीहोति अछम्भितट्ठेन सीहानं अतिसीहो। नागनागोति निक्किलेसट्ठेन, महन्तट्ठेन वा नागानं अतिनागो। गणिगणीति गणवन्तानं अतीव गणवा। मुनिमुनीति ञाणवन्तानं अतीव ञाणवा। राजराजाति उत्तमराजा। मुञ्च मन्ति मोचेहि मं। पमुञ्च मन्ति नानाविधेन मुञ्चेहि मं। मोचेहि मन्ति सिथिलं करोहि मं। पमोचेहि मन्ति अतीव सिथिलं करोहि मं। उद्धर मन्ति मं संसारपङ्का उद्धरित्वा थले पतिट्ठापेहि। समुद्धर मन्ति सम्मा उद्धरित्वा थले पतिट्ठापेहि मं। वुट्ठापेहीति विचिकिच्छासल्लतो अपनेत्वा विसुं करणवसेन उट्ठापेहि।
Niddese paccekabuddhāti taṃ taṃ ārammaṇaṃ pāṭiyekkaṃ catusaccaṃ sayameva buddhā paṭivedhappattāti paccekabuddhā. Sīhasīhoti achambhitaṭṭhena sīhānaṃ atisīho. Nāganāgoti nikkilesaṭṭhena, mahantaṭṭhena vā nāgānaṃ atināgo. Gaṇigaṇīti gaṇavantānaṃ atīva gaṇavā. Munimunīti ñāṇavantānaṃ atīva ñāṇavā. Rājarājāti uttamarājā. Muñca manti mocehi maṃ. Pamuñca manti nānāvidhena muñcehi maṃ. Mocehi manti sithilaṃ karohi maṃ. Pamocehi manti atīva sithilaṃ karohi maṃ. Uddhara manti maṃ saṃsārapaṅkā uddharitvā thale patiṭṭhāpehi. Samuddhara manti sammā uddharitvā thale patiṭṭhāpehi maṃ. Vuṭṭhāpehīti vicikicchāsallato apanetvā visuṃ karaṇavasena uṭṭhāpehi.
३३. अथस्स भगवा अत्ताधीनमेव कथंकथापमोक्खं ओघतरणमुखेन दस्सेन्तो ‘‘नाह’’न्ति गाथमाह। तत्थ नाहं सहिस्सामीति अहं न सहिस्सामि न सक्कोमि। न वायमिस्सामीति वुत्तं होति। पमोचनायाति पमोचेतुं। कथंकथिन्ति सकङ्खं। तरेसीति तरेय्यासि।
33. Athassa bhagavā attādhīnameva kathaṃkathāpamokkhaṃ oghataraṇamukhena dassento ‘‘nāha’’nti gāthamāha. Tattha nāhaṃ sahissāmīti ahaṃ na sahissāmi na sakkomi. Na vāyamissāmīti vuttaṃ hoti. Pamocanāyāti pamocetuṃ. Kathaṃkathinti sakaṅkhaṃ. Taresīti tareyyāsi.
निद्देसे न ईहामीति पयोगं न करोमि। न समीहामीति अतीव पयोगं न करोमि। अस्सद्धे पुग्गलेति रतनत्तये सद्धाविरहिते पुग्गले। अच्छन्दिकेति मग्गफलत्थं रुचिविरहिते। कुसीतेति समाधिविरहिते। हीनवीरियेति निब्बीरिये। अप्पटिपज्जमानेति पटिपत्तिया न पटिपज्जमाने।
Niddese na īhāmīti payogaṃ na karomi. Na samīhāmīti atīva payogaṃ na karomi. Assaddhe puggaleti ratanattaye saddhāvirahite puggale. Acchandiketi maggaphalatthaṃ rucivirahite. Kusīteti samādhivirahite. Hīnavīriyeti nibbīriye. Appaṭipajjamāneti paṭipattiyā na paṭipajjamāne.
३४. एवं वुत्ते अत्तमनतरो धोतको भगवन्तं अभित्थवमानो अनुसासनिं याचन्तो ‘‘अनुसास ब्रह्मे’’ति गाथमाह। तत्थ ब्रह्मेति सेट्ठवचनमेतं। तेन भगवन्तं आमन्तयमानो आह ‘‘अनुसास ब्रह्मे’’ति। विवेकधम्मन्ति सब्बसङ्खारविवेकं निब्बानधम्मं। अब्यापज्जमानोति नानप्पकारकं अनापज्जमानो। इधेव सन्तोति इधेव समानो। असितोति अनिस्सितो।
34. Evaṃ vutte attamanataro dhotako bhagavantaṃ abhitthavamāno anusāsaniṃ yācanto ‘‘anusāsa brahme’’ti gāthamāha. Tattha brahmeti seṭṭhavacanametaṃ. Tena bhagavantaṃ āmantayamāno āha ‘‘anusāsa brahme’’ti. Vivekadhammanti sabbasaṅkhāravivekaṃ nibbānadhammaṃ. Abyāpajjamānoti nānappakārakaṃ anāpajjamāno. Idheva santoti idheva samāno. Asitoti anissito.
३५-७. इतो परा द्वे गाथा मेत्तगूसुत्ते वुत्तनया एव। केवलञ्हि तत्थ धम्मं, इध सन्तिन्ति अयं विसेसो। ततियगाथायपि पुब्बड्ढं तत्थ वुत्तनयमेव। अपरड्ढे सङ्गोति सज्जनट्ठानं, लग्गनन्ति वुत्तं होति। सेसं सब्बत्थ पाकटमेव।
35-7. Ito parā dve gāthā mettagūsutte vuttanayā eva. Kevalañhi tattha dhammaṃ, idha santinti ayaṃ viseso. Tatiyagāthāyapi pubbaḍḍhaṃ tattha vuttanayameva. Aparaḍḍhe saṅgoti sajjanaṭṭhānaṃ, laggananti vuttaṃ hoti. Sesaṃ sabbattha pākaṭameva.
एवं भगवा इदम्पि सुत्तं अरहत्तनिकूटेनेव देसेसि, देसनापरियोसाने च वुत्तसदिसो एव धम्माभिसमयो अहोसीति।
Evaṃ bhagavā idampi suttaṃ arahattanikūṭeneva desesi, desanāpariyosāne ca vuttasadiso eva dhammābhisamayo ahosīti.
सद्धम्मप्पज्जोतिकाय चूळनिद्देस-अट्ठकथाय
Saddhammappajjotikāya cūḷaniddesa-aṭṭhakathāya
धोतकमाणवसुत्तनिद्देसवण्णना निट्ठिता।
Dhotakamāṇavasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / चूळनिद्देसपाळि • Cūḷaniddesapāḷi
५. धोतकमाणवपुच्छा • 5. Dhotakamāṇavapucchā
५. धोतकमाणवपुच्छानिद्देसो • 5. Dhotakamāṇavapucchāniddeso
