Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મિલિન્દપઞ્હપાળિ • Milindapañhapāḷi |
૨. ધુતઙ્ગપઞ્હો
2. Dhutaṅgapañho
‘‘પસ્સતારઞ્ઞકે ભિક્ખૂ, અજ્ઝોગાળ્હે ધુતે ગુણે;
‘‘Passatāraññake bhikkhū, ajjhogāḷhe dhute guṇe;
પુન પસ્સતિ ગિહી રાજા, અનાગામિફલે ઠિતે.
Puna passati gihī rājā, anāgāmiphale ṭhite.
‘‘ઉભોપિ તે વિલોકેત્વા, ઉપ્પજ્જિ સંસયો મહા;
‘‘Ubhopi te viloketvā, uppajji saṃsayo mahā;
બુજ્ઝેય્ય ચે ગિહી ધમ્મે, ધુતઙ્ગં નિપ્ફલં સિયા.
Bujjheyya ce gihī dhamme, dhutaṅgaṃ nipphalaṃ siyā.
‘‘પરવાદિવાદમથનં, નિપુણં પિટકત્તયે;
‘‘Paravādivādamathanaṃ, nipuṇaṃ piṭakattaye;
હન્દ પુચ્છે કથિસેટ્ઠં, સો મે કઙ્ખં વિનેસ્સતી’’તિ.
Handa pucche kathiseṭṭhaṃ, so me kaṅkhaṃ vinessatī’’ti.
અથ ખો મિલિન્દો રાજા યેનાયસ્મા નાગસેનો તેનુપસઙ્કમિ, ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં નાગસેનં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ, એકમન્તં નિસિન્નો ખો મિલિન્દો રાજા આયસ્મન્તં નાગસેનં એતદવોચ ‘‘ભન્તે નાગસેન, અત્થિ કોચિ ગિહી અગારિકો કામભોગી પુત્તદારસમ્બાધસયનં અજ્ઝાવસન્તો કાસિકચન્દનં પચ્ચનુભોન્તો માલાગન્ધવિલેપનં ધારયન્તો જાતરૂપરજતં સાદિયન્તો મણિમુત્તાકઞ્ચનવિચિત્તમોળિબદ્ધો યેન સન્તં પરમત્થં નિબ્બાનં સચ્છિકત’’ન્તિ?
Atha kho milindo rājā yenāyasmā nāgaseno tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā āyasmantaṃ nāgasenaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinno kho milindo rājā āyasmantaṃ nāgasenaṃ etadavoca ‘‘bhante nāgasena, atthi koci gihī agāriko kāmabhogī puttadārasambādhasayanaṃ ajjhāvasanto kāsikacandanaṃ paccanubhonto mālāgandhavilepanaṃ dhārayanto jātarūparajataṃ sādiyanto maṇimuttākañcanavicittamoḷibaddho yena santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikata’’nti?
‘‘ન, મહારાજ, એકઞ્ઞેવ સતં ન દ્વે સતાનિ ન તીણિ ચત્તારિ પઞ્ચ સતાનિ ન સહસ્સં ન સતસહસ્સં ન કોટિસતં ન કોટિસહસ્સં ન કોટિસતસહસ્સં, તિટ્ઠતુ મહારાજ દસન્નં વીસતિયા સતસ્સ સહસ્સસ્સ અભિસમયો, કતમેન તે પરિયાયેન અનુયોગં દમ્મી’’તિ.
‘‘Na, mahārāja, ekaññeva sataṃ na dve satāni na tīṇi cattāri pañca satāni na sahassaṃ na satasahassaṃ na koṭisataṃ na koṭisahassaṃ na koṭisatasahassaṃ, tiṭṭhatu mahārāja dasannaṃ vīsatiyā satassa sahassassa abhisamayo, katamena te pariyāyena anuyogaṃ dammī’’ti.
‘‘ત્વમેવેતં બ્રૂહી’’તિ. ‘‘તેનહિ તે, મહારાજ, કથયિસ્સામિ સતેન વા સહસ્સેન વા સતસહસ્સેન વા કોટિયા વા કોટિસતેન વા કોટિસહસ્સેન વા કોટિસતસહસ્સેન વા, યા કાચિ નવઙ્ગે બુદ્ધવચને સલ્લેખિતાચારપ્પટિપત્તિધુતવરઙ્ગગુણનિસ્સિતા 1 થા, તા સબ્બા ઇધ સમોસરિસ્સન્તિ. યથા, મહારાજ, નિન્નુન્નતસમવિસમથલાથલદેસભાગે અભિવુટ્ઠં ઉદકં, સબ્બં તં તતો વિનિગળિત્વા મહોદધિં સાગરં સમોસરતિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, સમ્પાદકે સતિ યા કાચિ નવઙ્ગે બુદ્ધવચને સલ્લેખિતાચારપ્પટિપત્તિધુતઙ્ગગુણધરનિસ્સિતા કથા, તા સબ્બા ઇધ સમોસરિસ્સન્તિ.
‘‘Tvamevetaṃ brūhī’’ti. ‘‘Tenahi te, mahārāja, kathayissāmi satena vā sahassena vā satasahassena vā koṭiyā vā koṭisatena vā koṭisahassena vā koṭisatasahassena vā, yā kāci navaṅge buddhavacane sallekhitācārappaṭipattidhutavaraṅgaguṇanissitā 2 thā, tā sabbā idha samosarissanti. Yathā, mahārāja, ninnunnatasamavisamathalāthaladesabhāge abhivuṭṭhaṃ udakaṃ, sabbaṃ taṃ tato vinigaḷitvā mahodadhiṃ sāgaraṃ samosarati, evameva kho, mahārāja, sampādake sati yā kāci navaṅge buddhavacane sallekhitācārappaṭipattidhutaṅgaguṇadharanissitā kathā, tā sabbā idha samosarissanti.
‘‘મય્હમ્પેત્થ , મહારાજ, પરિબ્યત્તતાય બુદ્ધિયા કારણપરિદીપનં સમોસરિસ્સતિ, તેનેસો અત્થો સુવિભત્તો વિચિત્તો પરિપુણ્ણો પરિસુદ્ધો સમાનીતો ભવિસ્સતિ. યથા, મહારાજ, કુસલો લેખાચરિયો અનુસિટ્ઠો લેખં ઓસારેન્તો અત્તનો બ્યત્તતાય બુદ્ધિયા કારણપરિદીપનેન લેખં પરિપૂરેતિ, એવં સા લેખા સમત્તા પરિપુણ્ણા અનૂનિકા ભવિસ્સતિ. એવમેવ મય્હમ્પેત્થ પરિબ્યત્તતાય બુદ્ધિયા કારણપરિદીપનં સમોસરિસ્સતિ, તેનેસો અત્થો સુવિભત્તો વિચિત્તો પરિપુણ્ણો પરિસુદ્ધો સમાનીતો ભવિસ્સતિ.
‘‘Mayhampettha , mahārāja, paribyattatāya buddhiyā kāraṇaparidīpanaṃ samosarissati, teneso attho suvibhatto vicitto paripuṇṇo parisuddho samānīto bhavissati. Yathā, mahārāja, kusalo lekhācariyo anusiṭṭho lekhaṃ osārento attano byattatāya buddhiyā kāraṇaparidīpanena lekhaṃ paripūreti, evaṃ sā lekhā samattā paripuṇṇā anūnikā bhavissati. Evameva mayhampettha paribyattatāya buddhiyā kāraṇaparidīpanaṃ samosarissati, teneso attho suvibhatto vicitto paripuṇṇo parisuddho samānīto bhavissati.
‘‘નગરે, મહારાજ, સાવત્થિયા પઞ્ચકોટિમત્તા અરિયસાવકા ભગવતો ઉપાસકઉપાસિકાયો સત્તપણ્ણાસસહસ્સાનિ તીણિ ચ સતસહસ્સાનિ અનાગામિફલે પતિટ્ઠિતા, તે સબ્બેપિ ગિહી યેવ, ન પબ્બજિતા. પુન તત્થેવ કણ્ડમ્બમૂલે યમકપાટિહારિયે વીસતિ પાણકોટિયો અભિસમિંસુ, પુન ચૂળરાહુલોવાદે 3, મહામઙ્ગલસુત્તન્તે, સમચિત્તપરિયાયે, પરાભવસુત્તન્તે, પુરાભેદસુત્તન્તે, કલહવિવાદસુત્તન્તે, ચૂળબ્યૂહસુત્તન્તે, મહાબ્યૂહસુત્તન્તે, તુવટકસુત્તન્તે, સારિપુત્તસુત્તન્તે ગણનપથમતીતાનં દેવતાનં ધમ્માભિસમયો અહોસિ.
‘‘Nagare, mahārāja, sāvatthiyā pañcakoṭimattā ariyasāvakā bhagavato upāsakaupāsikāyo sattapaṇṇāsasahassāni tīṇi ca satasahassāni anāgāmiphale patiṭṭhitā, te sabbepi gihī yeva, na pabbajitā. Puna tattheva kaṇḍambamūle yamakapāṭihāriye vīsati pāṇakoṭiyo abhisamiṃsu, puna cūḷarāhulovāde 4, mahāmaṅgalasuttante, samacittapariyāye, parābhavasuttante, purābhedasuttante, kalahavivādasuttante, cūḷabyūhasuttante, mahābyūhasuttante, tuvaṭakasuttante, sāriputtasuttante gaṇanapathamatītānaṃ devatānaṃ dhammābhisamayo ahosi.
‘‘નગરે રાજગહે પઞ્ઞાસસહસ્સાનિ તીણિ ચ સતસહસ્સાનિ અરિયસાવકા ભગવતો ઉપાસકઉપાસિકાયો, પુન તત્થેવ ધનપાલહત્થિનાગદમને નવુતિ પાણકોટિયો, પારાયનસમાગમે પાસાણકચેતિયે ચુદ્દસ પાણકોટિયો, પુન ઇન્દસાલગુહાયં અસીતિ દેવતાકોટિયો, પુન બારાણસિયં ઇસિપતને મિગદાયે પઠમે ધમ્મદેસને અટ્ઠારસ બ્રહ્મકોટિયો અપરિમાણા ચ દેવતાયો, પુન તાવતિંસભવને પણ્ડુકમ્બલસિલાયં અભિધમ્મદેસનાય અસીતિ દેવતાકોટિયો, દેવોરોહણે સઙ્કસ્સનગરદ્વારે લોકવિવરણપાટિહારિયે પસન્નાનં નરમરૂનં તિંસ કોટિયો અભિસમિંસુ.
‘‘Nagare rājagahe paññāsasahassāni tīṇi ca satasahassāni ariyasāvakā bhagavato upāsakaupāsikāyo, puna tattheva dhanapālahatthināgadamane navuti pāṇakoṭiyo, pārāyanasamāgame pāsāṇakacetiye cuddasa pāṇakoṭiyo, puna indasālaguhāyaṃ asīti devatākoṭiyo, puna bārāṇasiyaṃ isipatane migadāye paṭhame dhammadesane aṭṭhārasa brahmakoṭiyo aparimāṇā ca devatāyo, puna tāvatiṃsabhavane paṇḍukambalasilāyaṃ abhidhammadesanāya asīti devatākoṭiyo, devorohaṇe saṅkassanagaradvāre lokavivaraṇapāṭihāriye pasannānaṃ naramarūnaṃ tiṃsa koṭiyo abhisamiṃsu.
પુન સક્કેસુ કપિલવત્થુસ્મિં નિગ્રોધારામે બુદ્ધવંસદેસનાય મહાસમયસુત્તન્તદેસનાય ચ ગણનપથમતીતાનં દેવતાનં ધમ્માભિસમયો અહોસિ . પુન સુમનમાલાકારસમાગમે, ગરહદિન્નસમાગમે, આનન્દસેટ્ઠિસમાગમે, જમ્બુકાજીવકસમાગમે, મણ્ડુકદેવપુત્તસમાગમે, મટ્ઠકુણ્ડલિદેવપુત્તસમાગમે, સુલસાનગરસોભિનિસમાગમે, સિરિમાનગરસોભિનિસમાગમે, પેસકારધીતુસમાગમે, ચૂળસુભદ્દાસમાગમે, સાકેતબ્રાહ્મણસ્સ આળાહનદસ્સનસમાગમે, સૂનાપરન્તકસમાગમે, સક્કપઞ્હસમાગમે, તિરોકુટ્ટસમાગમે 5, રતનસુત્તસમાગમે પચ્ચેકં ચતુરાસીતિયા પાણસહસ્સાનં ધમ્માભિસમયો અહોસિ, યાવતા, મહારાજ, ભગવા લોકે અટ્ઠાસિ, તાવ તીસુ મણ્ડલેસુ સોળસસુ મહાજનપદેસુ યત્થ યત્થ ભગવા વિહાસિ, તત્થ તત્થ યેભુય્યેન દ્વે તયો ચત્તારો પઞ્ચ સતં સહસ્સં સતસહસ્સં દેવા ચ મનુસ્સા ચ સન્તં પરમત્થં નિબ્બાનં સચ્છિકરિંસુ. યે તે, મહારાજ, દેવા ગિહી યેવ, ન તે પબ્બજિતા, એતાનિ ચેવ, મહારાજ, અઞ્ઞાનિ ચ અનેકાનિ દેવતાકોટિસતસહસ્સાનિ ગિહી અગારિકા કામભોગિનો સન્તં પરમત્થં નિબ્બાનં સચ્છિકરિંસૂ’’તિ.
Puna sakkesu kapilavatthusmiṃ nigrodhārāme buddhavaṃsadesanāya mahāsamayasuttantadesanāya ca gaṇanapathamatītānaṃ devatānaṃ dhammābhisamayo ahosi . Puna sumanamālākārasamāgame, garahadinnasamāgame, ānandaseṭṭhisamāgame, jambukājīvakasamāgame, maṇḍukadevaputtasamāgame, maṭṭhakuṇḍalidevaputtasamāgame, sulasānagarasobhinisamāgame, sirimānagarasobhinisamāgame, pesakāradhītusamāgame, cūḷasubhaddāsamāgame, sāketabrāhmaṇassa āḷāhanadassanasamāgame, sūnāparantakasamāgame, sakkapañhasamāgame, tirokuṭṭasamāgame 6, ratanasuttasamāgame paccekaṃ caturāsītiyā pāṇasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosi, yāvatā, mahārāja, bhagavā loke aṭṭhāsi, tāva tīsu maṇḍalesu soḷasasu mahājanapadesu yattha yattha bhagavā vihāsi, tattha tattha yebhuyyena dve tayo cattāro pañca sataṃ sahassaṃ satasahassaṃ devā ca manussā ca santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikariṃsu. Ye te, mahārāja, devā gihī yeva, na te pabbajitā, etāni ceva, mahārāja, aññāni ca anekāni devatākoṭisatasahassāni gihī agārikā kāmabhogino santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikariṃsū’’ti.
‘‘યદિ, ભન્તે નાગસેન, ગિહી અગારિકા કામભોગિનો સન્તં પરમત્થં નિબ્બાનં સચ્છિકરોન્તિ, અથ ઇમાનિ ધુતઙ્ગાનિ કિમત્થં સાધેન્તિ, તેન કારણેન ધુતઙ્ગાનિ અકિચ્ચકરાનિ હોન્તિ. યદિ, ભન્તે નાગસેન, વિના મન્તોસધેહિ બ્યાધયો વૂપસમન્તિ, કિં વમનવિરેચનાદિના સરીરદુબ્બલકરણેન? યદિ મુટ્ઠીહિ પટિસત્તુનિગ્ગહો ભવતિ, કિં અસિસત્તિસરધનુકોદણ્ડલગુળમુગ્ગરેહિ? યદિ ગણ્ઠિકુટિલસુસિરકણ્ટલતાસાખા આલમ્બિત્વા રુક્ખમભિરૂહનં ભવતિ, કિં દીઘદળ્હનિસ્સેણિપરિયેસનેન? યદિ થણ્ડિલસેય્યાય ધાતુસમતા ભવતિ, કિં સુખસમ્ફસ્સમહતિમહાસિરિસયનપરિયેસનેન? યદિ એકકો સાસઙ્કસપ્પટિભયવિસમકન્તારતરણસમત્થો ભવતિ, કિં સન્નદ્ધસજ્જમહતિમહાસત્થપરિયેસનેન? યદિ નદિસરં બાહુના તરિતું સમત્થો ભવતિ, કિં ધુવસેતુનાવાપરિયેસનેન? યદિ સકસન્તકેન ઘાસચ્છાદનં કાતું પહોતિ, કિં પરૂપસેવનપિયસમુલ્લાપપચ્છાપુરેધાવનેન? યદિ અખાતતળાકે ઉદકં લભતિ, કિં ઉદપાનતળાકપોક્ખરણિખણનેન? એવમેવ ખો, ભન્તે નાગસેન, યદિ ગિહી અગારિકા કામભોગિનો સન્તં પરમત્થં નિબ્બાનં સચ્છિકરોન્તિ, કિં ધુતગુણવરસમાદિયનેના’’તિ?
‘‘Yadi, bhante nāgasena, gihī agārikā kāmabhogino santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikaronti, atha imāni dhutaṅgāni kimatthaṃ sādhenti, tena kāraṇena dhutaṅgāni akiccakarāni honti. Yadi, bhante nāgasena, vinā mantosadhehi byādhayo vūpasamanti, kiṃ vamanavirecanādinā sarīradubbalakaraṇena? Yadi muṭṭhīhi paṭisattuniggaho bhavati, kiṃ asisattisaradhanukodaṇḍalaguḷamuggarehi? Yadi gaṇṭhikuṭilasusirakaṇṭalatāsākhā ālambitvā rukkhamabhirūhanaṃ bhavati, kiṃ dīghadaḷhanisseṇipariyesanena? Yadi thaṇḍilaseyyāya dhātusamatā bhavati, kiṃ sukhasamphassamahatimahāsirisayanapariyesanena? Yadi ekako sāsaṅkasappaṭibhayavisamakantārataraṇasamattho bhavati, kiṃ sannaddhasajjamahatimahāsatthapariyesanena? Yadi nadisaraṃ bāhunā tarituṃ samattho bhavati, kiṃ dhuvasetunāvāpariyesanena? Yadi sakasantakena ghāsacchādanaṃ kātuṃ pahoti, kiṃ parūpasevanapiyasamullāpapacchāpuredhāvanena? Yadi akhātataḷāke udakaṃ labhati, kiṃ udapānataḷākapokkharaṇikhaṇanena? Evameva kho, bhante nāgasena, yadi gihī agārikā kāmabhogino santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikaronti, kiṃ dhutaguṇavarasamādiyanenā’’ti?
‘‘અટ્ઠવીસતિ ખો પનિમે, મહારાજ, ધુતઙ્ગગુણા યથાભુચ્ચગુણા, યેહિ ગુણેહિ ધુતઙ્ગાનિ સબ્બબુદ્ધાનં પિહયિતાનિ પત્થિતાનિ. કતમે અટ્ઠવીસતિ? ઇધ, મહારાજ, ધુતઙ્ગં સુદ્ધાજીવં સુખફલં અનવજ્જં ન પરદુક્ખાપનં અભયં અસમ્પીળનં એકન્તવડ્ઢિકં અપરિહાનિયં અમાયં આરક્ખા પત્થિતદદં સબ્બસત્તદમનં સંવરહિતં પતિરૂપં અનિસ્સિતં વિપ્પમુત્તં રાગક્ખયં દોસક્ખયં મોહક્ખયં માનપ્પહાનં કુવિતક્કચ્છેદનં કઙ્ખાવિતરણં કોસજ્જવિદ્ધંસનં અરતિપ્પહાનં ખમનં અતુલં અપ્પમાણં સબ્બદુક્ખક્ખયગમનં, ઇમે ખો, મહારાજ, અટ્ઠવીસતિ ધુતઙ્ગગુણા યથાભુચ્ચગુણા યેહિ ગુણેહિ ધુતઙ્ગાનિ સબ્બબુદ્ધાનં પિહયિતાનિ પત્થિતાનિ.
‘‘Aṭṭhavīsati kho panime, mahārāja, dhutaṅgaguṇā yathābhuccaguṇā, yehi guṇehi dhutaṅgāni sabbabuddhānaṃ pihayitāni patthitāni. Katame aṭṭhavīsati? Idha, mahārāja, dhutaṅgaṃ suddhājīvaṃ sukhaphalaṃ anavajjaṃ na paradukkhāpanaṃ abhayaṃ asampīḷanaṃ ekantavaḍḍhikaṃ aparihāniyaṃ amāyaṃ ārakkhā patthitadadaṃ sabbasattadamanaṃ saṃvarahitaṃ patirūpaṃ anissitaṃ vippamuttaṃ rāgakkhayaṃ dosakkhayaṃ mohakkhayaṃ mānappahānaṃ kuvitakkacchedanaṃ kaṅkhāvitaraṇaṃ kosajjaviddhaṃsanaṃ aratippahānaṃ khamanaṃ atulaṃ appamāṇaṃ sabbadukkhakkhayagamanaṃ, ime kho, mahārāja, aṭṭhavīsati dhutaṅgaguṇā yathābhuccaguṇā yehi guṇehi dhutaṅgāni sabbabuddhānaṃ pihayitāni patthitāni.
‘‘યે ખો તે, મહારાજ, ધુતગુણે સમ્મા ઉપસેવન્તિ, તે અટ્ઠારસહિ ગુણેહિ સમુપેતા ભવન્તિ. કતમેહિ અટ્ઠારસહિ? આચારો તેસં સુવિસુદ્ધો હોતિ, પટિપદા સુપૂરિતા હોતિ, કાયિકં વાચસિકં સુરક્ખિતં હોતિ, મનોસમાચારો સુવિસુદ્ધો હોતિ, વીરિયં સુપગ્ગહિતં હોતિ, ભયં વૂપસમ્મતિ, અત્તાનુદિટ્ઠિબ્યપગતા હોતિ, આઘાતો ઉપરતો હોતિ, મેત્તા ઉપટ્ઠિતા હોતિ, આહારો પરિઞ્ઞાતો હોતિ, સબ્બસત્તાનં ગરુકતો હોતિ, ભોજને મત્તઞ્ઞૂ હોતિ, જાગરિયમનુયુત્તો હોતિ, અનિકેતો હોતિ, યત્થ ફાસુ તત્થ વિહારી હોતિ, પાપજેગુચ્છી હોતિ, વિવેકારામો હોતિ, સતતં અપ્પમત્તો હોતિ, યે તે, મહારાજ, ધુતગુણે સમ્મા ઉપસેવન્તિ, તે ઇમેહિ અટ્ઠારસહિ ગુણેહિ સમુપેતા ભવન્તિ.
‘‘Ye kho te, mahārāja, dhutaguṇe sammā upasevanti, te aṭṭhārasahi guṇehi samupetā bhavanti. Katamehi aṭṭhārasahi? Ācāro tesaṃ suvisuddho hoti, paṭipadā supūritā hoti, kāyikaṃ vācasikaṃ surakkhitaṃ hoti, manosamācāro suvisuddho hoti, vīriyaṃ supaggahitaṃ hoti, bhayaṃ vūpasammati, attānudiṭṭhibyapagatā hoti, āghāto uparato hoti, mettā upaṭṭhitā hoti, āhāro pariññāto hoti, sabbasattānaṃ garukato hoti, bhojane mattaññū hoti, jāgariyamanuyutto hoti, aniketo hoti, yattha phāsu tattha vihārī hoti, pāpajegucchī hoti, vivekārāmo hoti, satataṃ appamatto hoti, ye te, mahārāja, dhutaguṇe sammā upasevanti, te imehi aṭṭhārasahi guṇehi samupetā bhavanti.
‘‘દસ ઇમે, મહારાજ, પુગ્ગલા ધુતગુણારહા. કતમે દસ? સદ્ધો હોતિ હિરિમા ધિતિમા અકુહો અત્થવસી અલોલો સિક્ખાકામો દળ્હસમાદાનો અનુજ્ઝાનબહુલો મેત્તાવિહારી, ઇમે ખો, મહારાજ, દસ પુગ્ગલા ધુતગુણારહા.
‘‘Dasa ime, mahārāja, puggalā dhutaguṇārahā. Katame dasa? Saddho hoti hirimā dhitimā akuho atthavasī alolo sikkhākāmo daḷhasamādāno anujjhānabahulo mettāvihārī, ime kho, mahārāja, dasa puggalā dhutaguṇārahā.
‘‘યે તે, મહારાજ, ગિહી અગારિકા કામભોગિનો સન્તં પરમત્થં નિબ્બાનં સચ્છિકરોન્તિ, સબ્બે તે પુરિમાસુ જાતીસુ તેરસસુ ધુતગુણેસુ કતૂપાસના કતભૂમિકમ્મા, તે તત્થ ચારઞ્ચ પટિપત્તિઞ્ચ સોધયિત્વા અજ્જેતરહિ ગિહી યેવ સન્તા સન્તં પરમત્તં નિબ્બાનં સચ્છિકરોન્તિ.
‘‘Ye te, mahārāja, gihī agārikā kāmabhogino santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikaronti, sabbe te purimāsu jātīsu terasasu dhutaguṇesu katūpāsanā katabhūmikammā, te tattha cārañca paṭipattiñca sodhayitvā ajjetarahi gihī yeva santā santaṃ paramattaṃ nibbānaṃ sacchikaronti.
‘‘યથા , મહારાજ, કુસલો ઇસ્સાસો અન્તેવાસિકે પઠમં તાવ ઉપાસનસાલાયં ચાપભેદચાપારોપનગ્ગહણમુટ્ઠિપ્પટિપીળનઅઙ્ગુલિવિનામનપાદઠપનસરગ્ગહણસન્નહનઆકડ્ઢન સદ્ધારણલક્ખનિયમનખિપને તિણપુરિસકછકણ 7 તિણપલાલમત્તિકાપુઞ્જફલકલક્ખવેધે અનુસિક્ખાપેત્વા રઞ્ઞો સન્તિકે ઉપાસનં આરાધયિત્વા આજઞ્ઞરથગજતુરઙ્ગધનધઞ્ઞહિરઞ્ઞસુવણ્ણદાસિદાસભરિયગામવરં લભતિ , એવમેવ ખો, મહારાજ, યે તે ગિહી અગારિકા કામભોગિનો સન્તં પરમત્થં નિબ્બાનં સચ્છિકરોન્તિ, તે સબ્બે પુરિમાસુ જાતીસુ તેરસસુ ધુતગુણેસુ કતૂપાસના કતભૂમિકમ્મા, તે તત્થેવ ચારઞ્ચ પટિપત્તિઞ્ચ સોધયિત્વા અજ્જેતરહિ ગિહી યેવ સન્તા સન્તં પરમત્થં નિબ્બાનં સચ્છિકરોન્તિ. ન, મહારાજ, ધુતગુણેસુ પુબ્બાસેવનં વિના એકિસ્સા યેવ જાતિયા અરહત્તં સચ્છિકિરિયા હોતિ, ઉત્તમેન પન વીરિયેન ઉત્તમાય પટિપત્તિયા તથારૂપેન આચરિયેન કલ્યાણમિત્તેન અરહત્તં સચ્છિકિરિયા હોતિ.
‘‘Yathā , mahārāja, kusalo issāso antevāsike paṭhamaṃ tāva upāsanasālāyaṃ cāpabhedacāpāropanaggahaṇamuṭṭhippaṭipīḷanaaṅgulivināmanapādaṭhapanasaraggahaṇasannahanaākaḍḍhana saddhāraṇalakkhaniyamanakhipane tiṇapurisakachakaṇa 8 tiṇapalālamattikāpuñjaphalakalakkhavedhe anusikkhāpetvā rañño santike upāsanaṃ ārādhayitvā ājaññarathagajaturaṅgadhanadhaññahiraññasuvaṇṇadāsidāsabhariyagāmavaraṃ labhati , evameva kho, mahārāja, ye te gihī agārikā kāmabhogino santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikaronti, te sabbe purimāsu jātīsu terasasu dhutaguṇesu katūpāsanā katabhūmikammā, te tattheva cārañca paṭipattiñca sodhayitvā ajjetarahi gihī yeva santā santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikaronti. Na, mahārāja, dhutaguṇesu pubbāsevanaṃ vinā ekissā yeva jātiyā arahattaṃ sacchikiriyā hoti, uttamena pana vīriyena uttamāya paṭipattiyā tathārūpena ācariyena kalyāṇamittena arahattaṃ sacchikiriyā hoti.
‘‘યથા વા પન, મહારાજ, ભિસક્કો સલ્લકત્તો આચરિયં ધનેન વા વત્તપ્પટિપત્તિયા વા આરાધેત્વા સત્તગ્ગહણછેદનલેખનવેધનસલ્લુદ્ધરણવણધોવનસોસનભેસજ્જાનુલિમ્પનવમન વિરેચનાનુવાસનકિરિયમનુસિક્ખિત્વા વિજ્જાસુ કતસિક્ખો કતૂપાસનો કતહત્થો આતુરે ઉપસઙ્કમતિ તિકિચ્છાય, એવમેવ ખો, મહારાજ, યે તે ગિહી અગારિકા કામભોગિનો સન્તં પરમત્થં નિબ્બાનં સચ્છિકરોન્તિ, તે સબ્બે પુરિમાસુ જાતીસુ તેરસસુ ધુતગુણેસુ કતૂપાસના કતભૂમિકમ્મા, તે તત્થેવ ચારઞ્ચ પટિપત્તિઞ્ચ સોધયિત્વા અજ્જેતરહિ ગિહી યેવ સન્તા સન્તં પરમત્થં નિબ્બાનં સચ્છિકરોન્તિ, ન, મહારાજ, ધુતગુણેહિ અવિસુદ્ધાનં ધમ્માભિસમયો હોતિ.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, bhisakko sallakatto ācariyaṃ dhanena vā vattappaṭipattiyā vā ārādhetvā sattaggahaṇachedanalekhanavedhanasalluddharaṇavaṇadhovanasosanabhesajjānulimpanavamana virecanānuvāsanakiriyamanusikkhitvā vijjāsu katasikkho katūpāsano katahattho āture upasaṅkamati tikicchāya, evameva kho, mahārāja, ye te gihī agārikā kāmabhogino santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikaronti, te sabbe purimāsu jātīsu terasasu dhutaguṇesu katūpāsanā katabhūmikammā, te tattheva cārañca paṭipattiñca sodhayitvā ajjetarahi gihī yeva santā santaṃ paramatthaṃ nibbānaṃ sacchikaronti, na, mahārāja, dhutaguṇehi avisuddhānaṃ dhammābhisamayo hoti.
‘‘યથા, મહારાજ, ઉદકસ્સ અસેચનેન બીજાનં અવિરૂહનં હોતિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, ધુતગુણેહિ અવિસુદ્ધાનં ધમ્માભિસમયો ન હોતિ.
‘‘Yathā, mahārāja, udakassa asecanena bījānaṃ avirūhanaṃ hoti, evameva kho, mahārāja, dhutaguṇehi avisuddhānaṃ dhammābhisamayo na hoti.
‘‘યથા વા પન, મહારાજ, અકતકુસલાનં અકતકલ્યાણાનં સુગતિગમનં ન હોતિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, ધુતગુણેહિ અવિસુદ્ધાનં ધમ્માભિસમયો ન હોતિ.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, akatakusalānaṃ akatakalyāṇānaṃ sugatigamanaṃ na hoti, evameva kho, mahārāja, dhutaguṇehi avisuddhānaṃ dhammābhisamayo na hoti.
‘‘પથવિસમં , મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં પતિટ્ઠાનટ્ઠેન. આપોસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં સબ્બકિલેસમલધોવનટ્ઠેન. તેજોસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં સબ્બકિલેસવનજ્ઝાપનટ્ઠેન . વાયોસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં સબ્બકિલેસમલરજોપવાહનટ્ઠેન. અગદસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં સબ્બકિલેસબ્યાધિવૂપસમનટ્ઠેન. અમતસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં સબ્બકિલેસવિસનાસનટ્ઠેન. ખેત્તસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં સબ્બસામઞ્ઞગુણસસ્સવિરૂહનટ્ઠેન. મનોહરસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં પત્થિતિચ્છિતસબ્બસમ્પત્તિવરદદટ્ઠેન. નાવાસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં સંસારમહણ્ણવપારગમનટ્ઠેન. ભીરુત્તાણસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં જરામરણભીતાનં અસ્સાસકરણટ્ઠેન. માતુસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં કિલેસદુક્ખપ્પટિપીળિતાનં અનુગ્ગાહકટ્ઠેન. પિતુસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં કુસલવડ્ઢિકામાનં સબ્બસામઞ્ઞગુણજનકટ્ઠેન. મિત્તસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં સબ્બસામઞ્ઞગુણપરિયેસનઅવિસંવાદકટ્ઠેન. પદુમસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં સબ્બકિલેસમલેહિ અનુપલિત્તટ્ઠેન. ચતુજ્જાતિયવરગન્ધસમં , મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં કિલેસદુગ્ગન્ધપટિવિનોદનટ્ઠેન. ગિરિરાજવરસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં અટ્ઠલોકધમ્મવાતેહિ અકમ્પિયટ્ઠેન. આકાસસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં સબ્બત્થ ગહણાપગતઉરુવિસટવિત્થતમહન્તટ્ઠેન. નદીસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં કિલેસમલપવાહનટ્ઠેન. સુદેસકસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં જાતિકન્તારકિલેસવનગહનનિત્થરણટ્ઠેન. મહાસત્થવાહસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં સબ્બભયસુઞ્ઞખેમઅભયવરપવરનિબ્બાનનગરસમ્પાપનટ્ઠેન . સુમજ્જિતવિમલાદાસસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં સઙ્ખારાનં સભાવદસ્સનટ્ઠેન. ફલકસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં કિલેસલગુળસરસત્તિપટિબાહનટ્ઠેન. છત્તસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં કિલેસવસ્સતિવિધગ્ગિસન્તાપાતપપટિબાહનટ્ઠેન. ચન્દસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં પિહયિતપત્થિતટ્ઠેન. સૂરિયસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં મોહતમતિમિરનાસનટ્ઠેન. સાગરસમં, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં અનેકવિધસામઞ્ઞગુણવરરતનુટ્ઠાનટ્ઠેન, અપરિમિતઅસઙ્ખ્યેય્યઅપ્પમેય્યટ્ઠેન ચ. એવં ખો, મહારાજ, ધુતગુણં વિસુદ્ધિકામાનં બહૂપકારં સબ્બદરથપરિળાહનુદં અરતિનુદં ભયનુદં ભવનુદં ખીલનુદં મલનુદં સોકનુદં દુક્ખનુદં રાગનુદં દોસનુદં મોહનુદં માનનુદં દિટ્ઠિનુદં સબ્બાકુસલધમ્મનુદં યસાવહં હિતાવહં સુખાવહં ફાસુકરં પીતિકરં યોગક્ખેમકરં અનવજ્જં ઇટ્ઠસુખવિપાકં ગુણરાસિગુણપુઞ્જં અપરિમિતઅસઙ્ખ્યેય્ય અપ્પમેય્યગુણં વરં પવરં અગ્ગં.
‘‘Pathavisamaṃ , mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ patiṭṭhānaṭṭhena. Āposamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbakilesamaladhovanaṭṭhena. Tejosamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbakilesavanajjhāpanaṭṭhena . Vāyosamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbakilesamalarajopavāhanaṭṭhena. Agadasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbakilesabyādhivūpasamanaṭṭhena. Amatasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbakilesavisanāsanaṭṭhena. Khettasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbasāmaññaguṇasassavirūhanaṭṭhena. Manoharasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ patthiticchitasabbasampattivaradadaṭṭhena. Nāvāsamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ saṃsāramahaṇṇavapāragamanaṭṭhena. Bhīruttāṇasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ jarāmaraṇabhītānaṃ assāsakaraṇaṭṭhena. Mātusamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ kilesadukkhappaṭipīḷitānaṃ anuggāhakaṭṭhena. Pitusamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ kusalavaḍḍhikāmānaṃ sabbasāmaññaguṇajanakaṭṭhena. Mittasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbasāmaññaguṇapariyesanaavisaṃvādakaṭṭhena. Padumasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbakilesamalehi anupalittaṭṭhena. Catujjātiyavaragandhasamaṃ , mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ kilesaduggandhapaṭivinodanaṭṭhena. Girirājavarasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ aṭṭhalokadhammavātehi akampiyaṭṭhena. Ākāsasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbattha gahaṇāpagatauruvisaṭavitthatamahantaṭṭhena. Nadīsamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ kilesamalapavāhanaṭṭhena. Sudesakasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ jātikantārakilesavanagahananittharaṇaṭṭhena. Mahāsatthavāhasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ sabbabhayasuññakhemaabhayavarapavaranibbānanagarasampāpanaṭṭhena . Sumajjitavimalādāsasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ saṅkhārānaṃ sabhāvadassanaṭṭhena. Phalakasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ kilesalaguḷasarasattipaṭibāhanaṭṭhena. Chattasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ kilesavassatividhaggisantāpātapapaṭibāhanaṭṭhena. Candasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ pihayitapatthitaṭṭhena. Sūriyasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ mohatamatimiranāsanaṭṭhena. Sāgarasamaṃ, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ anekavidhasāmaññaguṇavararatanuṭṭhānaṭṭhena, aparimitaasaṅkhyeyyaappameyyaṭṭhena ca. Evaṃ kho, mahārāja, dhutaguṇaṃ visuddhikāmānaṃ bahūpakāraṃ sabbadarathapariḷāhanudaṃ aratinudaṃ bhayanudaṃ bhavanudaṃ khīlanudaṃ malanudaṃ sokanudaṃ dukkhanudaṃ rāganudaṃ dosanudaṃ mohanudaṃ mānanudaṃ diṭṭhinudaṃ sabbākusaladhammanudaṃ yasāvahaṃ hitāvahaṃ sukhāvahaṃ phāsukaraṃ pītikaraṃ yogakkhemakaraṃ anavajjaṃ iṭṭhasukhavipākaṃ guṇarāsiguṇapuñjaṃ aparimitaasaṅkhyeyya appameyyaguṇaṃ varaṃ pavaraṃ aggaṃ.
‘‘યથા , મહારાજ, મનુસ્સા ઉપત્થમ્ભવસેન ભોજનં ઉપસેવન્તિ, હિતવસેન ભેસજ્જં ઉપસેવન્તિ, ઉપકારવસેન મિત્તં ઉપસેવન્તિ, તારણવસેન નાવં ઉપસેવન્તિ, સુગન્ધવસેન માલાગન્ધં ઉપસેવન્તિ, અભયવસેન ભીરુત્તાણં ઉપસેવન્તિ, પતિટ્ઠાવસેન 9 પથવિં ઉપસેવન્તિ, સિપ્પવસેન આચરિયં ઉપસેવન્તિ, યસવસેન રાજાનં ઉપસેવન્તિ, કામદદવસેન મણિરતનં ઉપસેવન્તિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, સબ્બસામઞ્ઞગુણદદવસેન અરિયા ધુતગુણં ઉપસેવન્તિ.
‘‘Yathā , mahārāja, manussā upatthambhavasena bhojanaṃ upasevanti, hitavasena bhesajjaṃ upasevanti, upakāravasena mittaṃ upasevanti, tāraṇavasena nāvaṃ upasevanti, sugandhavasena mālāgandhaṃ upasevanti, abhayavasena bhīruttāṇaṃ upasevanti, patiṭṭhāvasena 10 pathaviṃ upasevanti, sippavasena ācariyaṃ upasevanti, yasavasena rājānaṃ upasevanti, kāmadadavasena maṇiratanaṃ upasevanti, evameva kho, mahārāja, sabbasāmaññaguṇadadavasena ariyā dhutaguṇaṃ upasevanti.
‘‘યથા વા પન, મહારાજ, ઉદકં બીજવિરૂહનાય, અગ્ગિ ઝાપનાય, આહારો બલાહરણાય, લતા બન્ધનાય, સત્થં છેદનાય, પાનીયં પિપાસાવિનયનાય, નિધિ અસ્સાસકરણાય, નાવા તીરસમ્પાપનાય, ભેસજ્જં બ્યાધિવૂપસમનાય, યાનં સુખગમનાય, ભીરુત્તાણં ભયવિનોદનાય, રાજા આરક્ખત્થાય, ફલકં દણ્ડલેડ્ડુલગુળસરસત્તિપટિબાહનાય, આચરિયો અનુસાસનાય, માતા પોસનાય, આદાસો ઓલોકનાય, અલઙ્કારો સોભનાય, વત્થં પટિચ્છાદનાય, નિસ્સેણી આરોહનાય, તુલા વિસમવિક્ખેપનાય 11, મન્તં પરિજપ્પનાય, આવુધં તજ્જનીયપટિબાહનાય , પદીપો અન્ધકારવિધમનાય, વાતો પરિળાહનિબ્બાપનાય, સિપ્પં વુત્તિનિપ્ફાદનાય, અગદં જીવિતરક્ખણાય, આકરો રતનુપ્પાદનાય, રતનં અલઙ્કરાય, આણા અનતિક્કમનાય, ઇસ્સરિયં વસવત્તનાય, એવમેવ ખો, મહારાજ, ધુતગુણં સામઞ્ઞબીજવિરૂહનાય, કિલેસમલઝાપનાય, ઇદ્ધિબલાહરણાય, સતિસંવરનિબન્ધનાય, વિમતિવિચિકિચ્છાસમુચ્છેદનાય, તણ્હાપિપાસાવિનયનાય, અભિસમયઅસ્સાસકરણાય, ચતુરોઘનિત્થરણાય, કિલેસબ્યાધિવૂપસમાય, નિબ્બાનસુખપ્પટિલાભાય, જાતિજરાબ્યાધિમરણસોકપરિદેવદુક્ખદોમનસ્સુપાયાસભયવિનોદનાય, સામઞ્ઞગુણપરિરક્ખણાય, અરતિકુવિતક્કપટિબાહનાય, સકલસામઞ્ઞત્થાનુસાસનાય, સબ્બસામઞ્ઞગુણપોસનાય, સમથવિપસ્સનામગ્ગફલનિબ્બાનદસ્સનાય, સકલલોકથુતથોમિતમહતિમહાસોભનકરણાય, સબ્બાપાયપિદહનાય, સામઞ્ઞત્થસેલસિખરમુદ્ધનિ અભિરૂહનાય, વઙ્કકુટિલવિસમચિત્તવિક્ખેપનાય 12, સેવિતબ્બાસેવિતબ્બધમ્મે સાધુસજ્ઝાયકરણાય, સબ્બકિલેસપટિસત્તુતજ્જનાય , અવિજ્જન્ધકારવિધમનાય, તિવિધગ્ગિસન્તાપપરિળાહનિબ્બાપનાય, સણ્હસુખુમસન્તસમાપત્તિનિપ્ફાદનાય, સકલસામઞ્ઞગુણપરિરક્ખણાય, બોજ્ઝઙ્ગવરરતનુપ્પાદનાય, યોગિજનાલઙ્કરણાય, અનવજ્જનિપુણસુખુમસન્તિસુખમનતિક્કમનાય , સકલસામઞ્ઞઅરિયધમ્મવસવત્તનાય. ઇતિ, મહારાજ, ઇમેસં ગુણાનં અધિગમાય યદિદં એકમેકં ધુતગુણં, એવં, મહારાજ, અતુલિયં ધુતગુણં અપ્પમેય્યં અસમં અપ્પટિસમં અપ્પટિભાગં અપ્પટિસેટ્ઠં ઉત્તરં સેટ્ઠં વિસિટ્ઠં અધિકં આયતં પુથુલં વિસટં વિત્થતં ગરુકં ભારિયં મહન્તં.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, udakaṃ bījavirūhanāya, aggi jhāpanāya, āhāro balāharaṇāya, latā bandhanāya, satthaṃ chedanāya, pānīyaṃ pipāsāvinayanāya, nidhi assāsakaraṇāya, nāvā tīrasampāpanāya, bhesajjaṃ byādhivūpasamanāya, yānaṃ sukhagamanāya, bhīruttāṇaṃ bhayavinodanāya, rājā ārakkhatthāya, phalakaṃ daṇḍaleḍḍulaguḷasarasattipaṭibāhanāya, ācariyo anusāsanāya, mātā posanāya, ādāso olokanāya, alaṅkāro sobhanāya, vatthaṃ paṭicchādanāya, nisseṇī ārohanāya, tulā visamavikkhepanāya 13, mantaṃ parijappanāya, āvudhaṃ tajjanīyapaṭibāhanāya , padīpo andhakāravidhamanāya, vāto pariḷāhanibbāpanāya, sippaṃ vuttinipphādanāya, agadaṃ jīvitarakkhaṇāya, ākaro ratanuppādanāya, ratanaṃ alaṅkarāya, āṇā anatikkamanāya, issariyaṃ vasavattanāya, evameva kho, mahārāja, dhutaguṇaṃ sāmaññabījavirūhanāya, kilesamalajhāpanāya, iddhibalāharaṇāya, satisaṃvaranibandhanāya, vimativicikicchāsamucchedanāya, taṇhāpipāsāvinayanāya, abhisamayaassāsakaraṇāya, caturoghanittharaṇāya, kilesabyādhivūpasamāya, nibbānasukhappaṭilābhāya, jātijarābyādhimaraṇasokaparidevadukkhadomanassupāyāsabhayavinodanāya, sāmaññaguṇaparirakkhaṇāya, aratikuvitakkapaṭibāhanāya, sakalasāmaññatthānusāsanāya, sabbasāmaññaguṇaposanāya, samathavipassanāmaggaphalanibbānadassanāya, sakalalokathutathomitamahatimahāsobhanakaraṇāya, sabbāpāyapidahanāya, sāmaññatthaselasikharamuddhani abhirūhanāya, vaṅkakuṭilavisamacittavikkhepanāya 14, sevitabbāsevitabbadhamme sādhusajjhāyakaraṇāya, sabbakilesapaṭisattutajjanāya , avijjandhakāravidhamanāya, tividhaggisantāpapariḷāhanibbāpanāya, saṇhasukhumasantasamāpattinipphādanāya, sakalasāmaññaguṇaparirakkhaṇāya, bojjhaṅgavararatanuppādanāya, yogijanālaṅkaraṇāya, anavajjanipuṇasukhumasantisukhamanatikkamanāya , sakalasāmaññaariyadhammavasavattanāya. Iti, mahārāja, imesaṃ guṇānaṃ adhigamāya yadidaṃ ekamekaṃ dhutaguṇaṃ, evaṃ, mahārāja, atuliyaṃ dhutaguṇaṃ appameyyaṃ asamaṃ appaṭisamaṃ appaṭibhāgaṃ appaṭiseṭṭhaṃ uttaraṃ seṭṭhaṃ visiṭṭhaṃ adhikaṃ āyataṃ puthulaṃ visaṭaṃ vitthataṃ garukaṃ bhāriyaṃ mahantaṃ.
‘‘યો ખો, મહારાજ, પુગ્ગલો પાપિચ્છો ઇચ્છાપકતો કુહકો લુદ્ધો ઓદરિકો લાભકામો યસકામો કિત્તિકામો અયુત્તો અપ્પત્તો અનનુચ્છવિકો અનરહો અપ્પતિરૂપો ધુતઙ્ગં 15 સમાદિયતિ, સો દિગુણં દણ્ડમાપજ્જતિ, સબ્બગુણઘાતમાપજ્જતિ, દિટ્ઠધમ્મિકં હીળનં ખીળનં ગરહનં ઉપ્પણ્ડનં ખિપનં અસમ્ભોગં નિસ્સારણં નિચ્છુભનં પવાહનં પબ્બાજનં પટિલભતિ, સમ્પરાયેપિ સતયોજનિકે અવીચિમહાનિરયે ઉણ્હકઠિતતત્તસન્તત્તઅચ્ચિજાલામાલકે અનેકવસ્સકોટિસતસહસ્સાનિ ઉદ્ધમધો તિરિયં ફેણુદ્દેહકં સમ્પરિવત્તકં પચ્ચતિ, તતો મુચ્ચિત્વા 16 કિસફરુસકાળઙ્ગપચ્ચઙ્ગો સૂનુદ્ધુમાતસુસિરુત્તમઙ્ગો 17 છાતો પિપાસિતો વિસમભીમરૂપવણ્ણો ભગ્ગકણ્ણસોતો ઉમ્મીલિતનિમીલિતનેત્તનયનો અરુગત્તપક્કગત્તો પુળવાકિણ્ણસબ્બકાયો વાતમુખે જલમાનો વિય અગ્ગિક્ખન્ધો અન્તો જલમાનો પજ્જલમાનો અતાણો અસરણો આરુણ્ણરુણ્ણકારુઞ્ઞરવં પરિદેવમાનો નિજ્ઝામતણ્હિકો સમણમહાપેતો હુત્વા આહિણ્ડમાનો મહિયા અટ્ટસ્સરં કરોતિ.
‘‘Yo kho, mahārāja, puggalo pāpiccho icchāpakato kuhako luddho odariko lābhakāmo yasakāmo kittikāmo ayutto appatto ananucchaviko anaraho appatirūpo dhutaṅgaṃ 18 samādiyati, so diguṇaṃ daṇḍamāpajjati, sabbaguṇaghātamāpajjati, diṭṭhadhammikaṃ hīḷanaṃ khīḷanaṃ garahanaṃ uppaṇḍanaṃ khipanaṃ asambhogaṃ nissāraṇaṃ nicchubhanaṃ pavāhanaṃ pabbājanaṃ paṭilabhati, samparāyepi satayojanike avīcimahāniraye uṇhakaṭhitatattasantattaaccijālāmālake anekavassakoṭisatasahassāni uddhamadho tiriyaṃ pheṇuddehakaṃ samparivattakaṃ paccati, tato muccitvā 19 kisapharusakāḷaṅgapaccaṅgo sūnuddhumātasusiruttamaṅgo 20 chāto pipāsito visamabhīmarūpavaṇṇo bhaggakaṇṇasoto ummīlitanimīlitanettanayano arugattapakkagatto puḷavākiṇṇasabbakāyo vātamukhe jalamāno viya aggikkhandho anto jalamāno pajjalamāno atāṇo asaraṇo āruṇṇaruṇṇakāruññaravaṃ paridevamāno nijjhāmataṇhiko samaṇamahāpeto hutvā āhiṇḍamāno mahiyā aṭṭassaraṃ karoti.
‘‘યથા , મહારાજ, કોચિ અયુત્તો અપ્પત્તો અનનુચ્છવિકો અનરહો અપ્પતિરૂપો હીનો કુજાતિકો ખત્તિયાભિસેકેન અભિસિઞ્ચતિ, સો લભતિ હત્થચ્છેદં પાદચ્છેદં હત્થપાદચ્છેદં કણ્ણચ્છેદં નાસચ્છેદં કણ્ણનાસચ્છેદં બિલઙ્ગથાલિકં સઙ્ખમુણ્ડિકં રાહુમુખં જોતિમાલિકં હત્થપજ્જોતિકં એરકવત્તિકં ચીરકવાસિકં એણેય્યકં બળિસમંસિકં કહાપણકં ખારાપતચ્છિકં પલિઘપરિવત્તિકં પલાલપીઠકં તત્તેન તેલેન ઓસિઞ્ચનં સુનખેહિ ખાદાપનં જીવસૂલારોપનં અસિના સીસચ્છેદં અનેકવિહિતમ્પિ કમ્મકારણં અનુભવતિ. કિં કારણા? અયુત્તો અપ્પત્તો અનનુચ્છવિકો અનરહો અપ્પતિરૂપો હીનો કુજાતિકો મહન્તે ઇસ્સરિયે ઠાને અત્તાનં ઠપેસિ, વેલં ઘાતેસિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, યો કોચિ પુગ્ગલો પાપિચ્છો…પે॰… મહિયા અટ્ટસ્સરં કરોતિ.
‘‘Yathā , mahārāja, koci ayutto appatto ananucchaviko anaraho appatirūpo hīno kujātiko khattiyābhisekena abhisiñcati, so labhati hatthacchedaṃ pādacchedaṃ hatthapādacchedaṃ kaṇṇacchedaṃ nāsacchedaṃ kaṇṇanāsacchedaṃ bilaṅgathālikaṃ saṅkhamuṇḍikaṃ rāhumukhaṃ jotimālikaṃ hatthapajjotikaṃ erakavattikaṃ cīrakavāsikaṃ eṇeyyakaṃ baḷisamaṃsikaṃ kahāpaṇakaṃ khārāpatacchikaṃ palighaparivattikaṃ palālapīṭhakaṃ tattena telena osiñcanaṃ sunakhehi khādāpanaṃ jīvasūlāropanaṃ asinā sīsacchedaṃ anekavihitampi kammakāraṇaṃ anubhavati. Kiṃ kāraṇā? Ayutto appatto ananucchaviko anaraho appatirūpo hīno kujātiko mahante issariye ṭhāne attānaṃ ṭhapesi, velaṃ ghātesi, evameva kho, mahārāja, yo koci puggalo pāpiccho…pe… mahiyā aṭṭassaraṃ karoti.
‘‘યો પન, મહારાજ, પુગ્ગલો યુત્તો પત્તો અનુચ્છવિકો અરહો પતિરૂપો અપ્પિચ્છો સન્તુટ્ઠો પવિવિત્તો અસંસટ્ઠો આરદ્ધવીરિયો પહિતત્તો અસઠો અમાયો અનોદરિકો અલાભકામો અયસકામો અકિત્તિકામો સદ્ધો સદ્ધાપબ્બજિતો જરામરણા મુચ્ચિતુકામો ‘સાસનં પગ્ગણ્હિસ્સામી’તિ ધુતઙ્ગં સમાદિયતિ, સો દિગુણં પૂજં અરહતિ દેવાનઞ્ચ પિયો હોતિ મનાપો પિહયિતો પત્થિતો, જાતિસુમનમલ્લિકાદીનં વિય પુપ્ફં નહાતાનુલિત્તસ્સ, જિઘચ્છિતસ્સ વિય પણીતભોજનં, પિપાસિતસ્સ વિય સીતલવિમલસુરભિપાનીયં, વિસગતસ્સ વિય ઓસધવરં, સીઘગમનકામસ્સ વિય આજઞ્ઞરથવરુત્તમં, અત્થકામસ્સ વિય મનોહરમણિરતનં, અભિસિઞ્ચિતુકામસ્સ વિય પણ્ડરવિમલસેતચ્છત્તં, ધમ્મકામસ્સ વિય અરહત્તફલાધિગમમનુત્તરં. તસ્સ ચત્તારો સતિપટ્ઠાના ભાવનાપારિપૂરિં ગચ્છન્તિ, ચત્તારો સમ્મપ્પધાના ચત્તારો ઇદ્ધિપાદા પઞ્ચિન્દ્રિયાનિ પઞ્ચ બલાનિ સત્ત બોજ્ઝઙ્ગા અરિયો અટ્ઠઙ્ગિકો મગ્ગો ભાવનાપારિપૂરિં ગચ્છતિ, સમથવિપસ્સના અધિગચ્છતિ, અધિગમપ્પટિપત્તિ પરિણમતિ, ચત્તારિ સામઞ્ઞફલાનિ ચતસ્સો પટિસમ્ભિદા તિસ્સો વિજ્જા છળભિઞ્ઞા કેવલો ચ સમણધમ્મો સબ્બે તસ્સાધેય્યા હોન્તિ, વિમુત્તિપણ્ડરવિમલસેતચ્છત્તેન અભિસિઞ્ચતિ.
‘‘Yo pana, mahārāja, puggalo yutto patto anucchaviko araho patirūpo appiccho santuṭṭho pavivitto asaṃsaṭṭho āraddhavīriyo pahitatto asaṭho amāyo anodariko alābhakāmo ayasakāmo akittikāmo saddho saddhāpabbajito jarāmaraṇā muccitukāmo ‘sāsanaṃ paggaṇhissāmī’ti dhutaṅgaṃ samādiyati, so diguṇaṃ pūjaṃ arahati devānañca piyo hoti manāpo pihayito patthito, jātisumanamallikādīnaṃ viya pupphaṃ nahātānulittassa, jighacchitassa viya paṇītabhojanaṃ, pipāsitassa viya sītalavimalasurabhipānīyaṃ, visagatassa viya osadhavaraṃ, sīghagamanakāmassa viya ājaññarathavaruttamaṃ, atthakāmassa viya manoharamaṇiratanaṃ, abhisiñcitukāmassa viya paṇḍaravimalasetacchattaṃ, dhammakāmassa viya arahattaphalādhigamamanuttaraṃ. Tassa cattāro satipaṭṭhānā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti, cattāro sammappadhānā cattāro iddhipādā pañcindriyāni pañca balāni satta bojjhaṅgā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvanāpāripūriṃ gacchati, samathavipassanā adhigacchati, adhigamappaṭipatti pariṇamati, cattāri sāmaññaphalāni catasso paṭisambhidā tisso vijjā chaḷabhiññā kevalo ca samaṇadhammo sabbe tassādheyyā honti, vimuttipaṇḍaravimalasetacchattena abhisiñcati.
‘‘યથા, મહારાજ, રઞ્ઞો ખત્તિયસ્સ અભિજાતકુલકુલીનસ્સ ખત્તિયાભિસેકેન અભિસિત્તસ્સ પરિચરન્તિ સરટ્ઠનેગમજાનપદભટબલા 21 અટ્ઠત્તિંસા ચ રાજપરિસા નટનચ્ચકા મુખમઙ્ગલિકા સોત્થિવાચકા સમણબ્રાહ્મણસબ્બપાસણ્ડગણા અભિગચ્છન્તિ, યં કિઞ્ચિ પથવિયા પટ્ટનરતનાકરનગરસુઙ્કટ્ઠાનવેરજ્જકછેજ્જભેજ્જજનમનુસાસનં સબ્બત્થ સામિકો ભવતિ, એવમેવ ખો , મહારાજ, યો કોચિ પુગ્ગલો યુત્તો પત્તો…પે॰… વિમુત્તિપણ્ડરવિમલસેતચ્છત્તેન અભિસિઞ્ચતિ.
‘‘Yathā, mahārāja, rañño khattiyassa abhijātakulakulīnassa khattiyābhisekena abhisittassa paricaranti saraṭṭhanegamajānapadabhaṭabalā 22 aṭṭhattiṃsā ca rājaparisā naṭanaccakā mukhamaṅgalikā sotthivācakā samaṇabrāhmaṇasabbapāsaṇḍagaṇā abhigacchanti, yaṃ kiñci pathaviyā paṭṭanaratanākaranagarasuṅkaṭṭhānaverajjakachejjabhejjajanamanusāsanaṃ sabbattha sāmiko bhavati, evameva kho , mahārāja, yo koci puggalo yutto patto…pe… vimuttipaṇḍaravimalasetacchattena abhisiñcati.
‘‘તેરસિમાનિ , મહારાજ, ધુતઙ્ગાનિ, યેહિ સુદ્ધિકતો નિબ્બાનમહાસમુદ્દં પવિસિત્વા બહુવિધં ધમ્મકીળમભિકીળતિ, રૂપારૂપઅટ્ઠસમાપત્તિયો વળઞ્જેતિ, ઇદ્ધિવિધં દિબ્બસોતધાતું પરચિત્તવિજાનનં પુબ્બેનિવાસાનુસ્સતિં દિબ્બચક્ખું સબ્બાસવક્ખયઞ્ચ પાપુણાતિ. કતમે તેરસ? પંસુકૂલિકઙ્ગં તેચીવરિકઙ્ગં પિણ્ડપાતિકઙ્ગં સપદાનચારિકઙ્ગં એકાસનિકઙ્ગં પત્તપિણ્ડિકઙ્ગં ખલુપચ્છાભત્તિકઙ્ગં આરઞ્ઞિકઙ્ગં રુક્ખમૂલિકઙ્ગં અબ્ભોકાસિકઙ્ગં સોસાનિકઙ્ગં યથાસન્થતિકઙ્ગં નેસજ્જિકઙ્ગં, ઇમેહિ ખો, મહારાજ, તેરસહિ ધુતગુણેહિ પુબ્બે આસેવિતેહિ નિસેવિતેહિ ચિણ્ણેહિ પરિચિણ્ણેહિ ચરિતેહિ ઉપચરિતેહિ પરિપૂરિતેહિ કેવલં સામઞ્ઞં પટિલભતિ, તસ્સાધેય્યા હોન્તિ કેવલા સન્તા સુખા સમાપત્તિયો.
‘‘Terasimāni , mahārāja, dhutaṅgāni, yehi suddhikato nibbānamahāsamuddaṃ pavisitvā bahuvidhaṃ dhammakīḷamabhikīḷati, rūpārūpaaṭṭhasamāpattiyo vaḷañjeti, iddhividhaṃ dibbasotadhātuṃ paracittavijānanaṃ pubbenivāsānussatiṃ dibbacakkhuṃ sabbāsavakkhayañca pāpuṇāti. Katame terasa? Paṃsukūlikaṅgaṃ tecīvarikaṅgaṃ piṇḍapātikaṅgaṃ sapadānacārikaṅgaṃ ekāsanikaṅgaṃ pattapiṇḍikaṅgaṃ khalupacchābhattikaṅgaṃ āraññikaṅgaṃ rukkhamūlikaṅgaṃ abbhokāsikaṅgaṃ sosānikaṅgaṃ yathāsanthatikaṅgaṃ nesajjikaṅgaṃ, imehi kho, mahārāja, terasahi dhutaguṇehi pubbe āsevitehi nisevitehi ciṇṇehi pariciṇṇehi caritehi upacaritehi paripūritehi kevalaṃ sāmaññaṃ paṭilabhati, tassādheyyā honti kevalā santā sukhā samāpattiyo.
‘‘યથા, મહારાજ, સધનો નાવિકો પટ્ટને સુટ્ઠુ કતસુઙ્કો મહાસમુદ્દં પવિસિત્વા વઙ્ગં તક્કોલં ચીનં સોવીરં સુરટ્ઠં અલસન્દં કોલપટ્ટનં સુવણ્ણભૂમિં ગચ્છતિ અઞ્ઞમ્પિ યં કિઞ્ચિ નાવાસઞ્ચરણં, એવમેવ ખો, મહારાજ, ઇમેહિ તેરસહિ ધુતગુણેહિ પુબ્બે આસેવિતેહિ નિસેવિતેહિ ચિણ્ણેહિ પરિચિણ્ણેહિ ચરિતેહિ ઉપચરિતેહિ પરિપૂરિતેહિ કેવલં સામઞ્ઞં પટિલભતિ, તસ્સાધેય્યા હોન્તિ કેવલા સન્તા સુખા સમાપત્તિયો.
‘‘Yathā, mahārāja, sadhano nāviko paṭṭane suṭṭhu katasuṅko mahāsamuddaṃ pavisitvā vaṅgaṃ takkolaṃ cīnaṃ sovīraṃ suraṭṭhaṃ alasandaṃ kolapaṭṭanaṃ suvaṇṇabhūmiṃ gacchati aññampi yaṃ kiñci nāvāsañcaraṇaṃ, evameva kho, mahārāja, imehi terasahi dhutaguṇehi pubbe āsevitehi nisevitehi ciṇṇehi pariciṇṇehi caritehi upacaritehi paripūritehi kevalaṃ sāmaññaṃ paṭilabhati, tassādheyyā honti kevalā santā sukhā samāpattiyo.
‘‘યથા, મહારાજ, કસ્સકો પઠમં ખેત્તદોસં તિણકટ્ઠપાસાણં અપનેત્વા કસિત્વા વપિત્વા સમ્મા ઉદકં પવેસેત્વા રક્ખિત્વા ગોપેત્વા લવનમદ્દનેન બહુધઞ્ઞકો હોતિ, તસ્સાધેય્યા ભવન્તિ યે કેચિ અધના કપણા દલિદ્દા દુગ્ગતજના, એવમેવ ખો, મહારાજ, ઇમેહિ તેરસહિ ધુતગુણેહિ પુબ્બે આસેવિતેહિ…પે॰… કેવલા સન્તા સુખા સમાપત્તિયો.
‘‘Yathā, mahārāja, kassako paṭhamaṃ khettadosaṃ tiṇakaṭṭhapāsāṇaṃ apanetvā kasitvā vapitvā sammā udakaṃ pavesetvā rakkhitvā gopetvā lavanamaddanena bahudhaññako hoti, tassādheyyā bhavanti ye keci adhanā kapaṇā daliddā duggatajanā, evameva kho, mahārāja, imehi terasahi dhutaguṇehi pubbe āsevitehi…pe… kevalā santā sukhā samāpattiyo.
‘‘યથા વા પન, મહારાજ, ખત્તિયો મુદ્ધાવસિત્તો અભિજાતકુલીનો છેજ્જભેજ્જજનમનુસાસને ઇસ્સરો હોતિ વસવત્તી સામિકો ઇચ્છાકરણો, કેવલા ચ મહાપથવી તસ્સાધેય્યા હોતિ, એવમેવ ખો, મહારાજ, ઇમેહિ તેરસહિ ધુતગુણેહિ પુબ્બે આસેવિતેહિ નિસેવિતેહિ ચિણ્ણેહિ પરિચિણ્ણેહિ ચરિતેહિ ઉપચરિતેહિ પરિપૂરિતેહિ જિનસાસનવરે ઇસ્સરો હોતિ વસવત્તી સામિકો ઇચ્છાકરણો, કેવલા ચ સમણગુણા તસ્સાધેય્યા હોન્તિ.
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, khattiyo muddhāvasitto abhijātakulīno chejjabhejjajanamanusāsane issaro hoti vasavattī sāmiko icchākaraṇo, kevalā ca mahāpathavī tassādheyyā hoti, evameva kho, mahārāja, imehi terasahi dhutaguṇehi pubbe āsevitehi nisevitehi ciṇṇehi pariciṇṇehi caritehi upacaritehi paripūritehi jinasāsanavare issaro hoti vasavattī sāmiko icchākaraṇo, kevalā ca samaṇaguṇā tassādheyyā honti.
‘‘નનુ , મહારાજ, થેરો ઉપસેનો વઙ્ગન્તપુત્તો સલ્લેખધુતગુણે પરિપૂરકારિતાય અનાદિયિત્વા સાવત્થિયા સઙ્ઘસ્સ કતિકં સપરિસો નરદમ્મસારથિં પટિસલ્લાનગતં ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવતો પાદે સિરસા વન્દિત્વા એકમન્તં નિસીદિ, ભગવા ચ તં સુવિનીતં પરિસં ઓલોકેત્વા હટ્ઠતુટ્ઠો પમુદિતો ઉદગ્ગો પરિસાય સદ્ધિં સલ્લાપં સલ્લપિત્વા અસમ્ભિન્નેન બ્રહ્મસ્સરેન એતદવોચ ‘પાસાદિકા ખો પન ત્યાયં ઉપસેન પરિસા, કતં ત્વં ઉપસેન પરિસં વિનેસી’તિ. સોપિ સબ્બઞ્ઞુના દસબલેન દેવાતિદેવેન પુટ્ઠો યથાભૂતસભાવગુણવસેન ભગવન્તં એતદવોચ –
‘‘Nanu , mahārāja, thero upaseno vaṅgantaputto sallekhadhutaguṇe paripūrakāritāya anādiyitvā sāvatthiyā saṅghassa katikaṃ sapariso naradammasārathiṃ paṭisallānagataṃ upasaṅkamitvā bhagavato pāde sirasā vanditvā ekamantaṃ nisīdi, bhagavā ca taṃ suvinītaṃ parisaṃ oloketvā haṭṭhatuṭṭho pamudito udaggo parisāya saddhiṃ sallāpaṃ sallapitvā asambhinnena brahmassarena etadavoca ‘pāsādikā kho pana tyāyaṃ upasena parisā, kataṃ tvaṃ upasena parisaṃ vinesī’ti. Sopi sabbaññunā dasabalena devātidevena puṭṭho yathābhūtasabhāvaguṇavasena bhagavantaṃ etadavoca –
‘‘યો કોચિ મં, ભન્તે, ઉપસઙ્કમિત્વા પબ્બજ્જં વા નિસ્સયં વા યાચતિ, તમહં એવં વદામિ ‘‘અહં ખો આવુસો આરઞ્ઞિકો પિણ્ડપાતિકો પંસુકૂલિકો તેચીવરિકો. સચે ત્વમ્પિ આરઞ્ઞિકો ભવિસ્સસિ પિણ્ડપાતિકો પંસુકૂલિકો તેચીવરિકો, એવાહં તં પબ્બાજેસ્સામિ નિસ્સયં દસ્સામી’’તિ, સચે સો મે, ભન્તે, પટિસ્સુણિત્વા નન્દતિ ઓરમતિ, એવાહં તં પબ્બાજેમિ નિસ્સયં દેમિ, સચે ન નન્દતિ ન ઓરમતિ, ન તં પબ્બાજેમિ, ન નિસ્સયં દેમિ, એવાહં, ભન્તે, પરિસં વિનેમી’’તિ. એવં ખો 23, મહારાજ, ધુતગુણવરસમાદિણ્ણો જિનસાસનવરે ઇસ્સરો હોતિ. વસવત્તી સામિકો ઇચ્છાકરણો, તસ્સાધેય્યા હોન્તિ કેવલા સન્તા સુખા સમાપત્તિયો.
‘‘Yo koci maṃ, bhante, upasaṅkamitvā pabbajjaṃ vā nissayaṃ vā yācati, tamahaṃ evaṃ vadāmi ‘‘ahaṃ kho āvuso āraññiko piṇḍapātiko paṃsukūliko tecīvariko. Sace tvampi āraññiko bhavissasi piṇḍapātiko paṃsukūliko tecīvariko, evāhaṃ taṃ pabbājessāmi nissayaṃ dassāmī’’ti, sace so me, bhante, paṭissuṇitvā nandati oramati, evāhaṃ taṃ pabbājemi nissayaṃ demi, sace na nandati na oramati, na taṃ pabbājemi, na nissayaṃ demi, evāhaṃ, bhante, parisaṃ vinemī’’ti. Evaṃ kho 24, mahārāja, dhutaguṇavarasamādiṇṇo jinasāsanavare issaro hoti. Vasavattī sāmiko icchākaraṇo, tassādheyyā honti kevalā santā sukhā samāpattiyo.
‘‘યથા, મહારાજ, પદુમં અભિવુદ્ધપરિસુદ્ધઉદિચ્ચજાતિપ્પભવં સિનિદ્ધં મુદુ લોભનીયં સુગન્ધં પિયં પત્થિતં પસત્થં જલકદ્દમમનુપલિત્તં અણુપત્તકેસરકણ્ણિકાભિમણ્ડિતં ભમરગણસેવિતં સીતલસલિલસંવદ્ધં, એવમેવ ખો, મહારાજ, ઇમેહિ તેરસહિ ધુતગુણેહિ પુબ્બે આસેવિતેહિ નિસેવિતેહિ ચિણ્ણેહિ પરિચિણ્ણેહિ ચરિતેહિ ઉપચરિતેહિ પરિપૂરિતેહિ અરિયસાવકો તિંસગુણવરેહિ સમુપેતો હોતિ.
‘‘Yathā, mahārāja, padumaṃ abhivuddhaparisuddhaudiccajātippabhavaṃ siniddhaṃ mudu lobhanīyaṃ sugandhaṃ piyaṃ patthitaṃ pasatthaṃ jalakaddamamanupalittaṃ aṇupattakesarakaṇṇikābhimaṇḍitaṃ bhamaragaṇasevitaṃ sītalasalilasaṃvaddhaṃ, evameva kho, mahārāja, imehi terasahi dhutaguṇehi pubbe āsevitehi nisevitehi ciṇṇehi pariciṇṇehi caritehi upacaritehi paripūritehi ariyasāvako tiṃsaguṇavarehi samupeto hoti.
‘‘કતમેહિ તિંસગુણવરેહિ? સિનિદ્ધમુદુમદ્દવમેત્તચિત્તો હોતિ, ઘાતિતહતવિહતકિલેસો હોતિ, હતનિહતમાનદબ્બો હોતિ, અચલદળ્હનિવિટ્ઠનિબ્બેમતિકસદ્ધો હોતિ, પરિપુણ્ણપીણિતપહટ્ઠલોભનીયસન્તસુખસમાપત્તિલાભી હોતિ, સીલવરપવરઅસમસુચિગન્ધપરિભાવિતો હોતિ, દેવમનુસ્સાનં પિયો હોતિ મનાપો, ખીણાસવઅરિયવરપુગ્ગલપત્થિતો, દેવમનુસ્સાનં વન્દિતપૂજિતો, બુધવિબુધપણ્ડિતજનાનં થુતથવિતથોમિતપસત્થો , ઇધ વા હુરં વા લોકેન અનુપલિત્તો, અપ્પથોકવજ્જેપિ 25 ભયદસ્સાવી, વિપુલવરસમ્પત્તિકામાનં મગ્ગફલવરત્થસાધનો, આયાચિતવિપુલપણીતપચ્ચયભાગી, અનિકેતસયનો, ઝાનજ્ઝોસિતતપ્પવરવિહારી , વિજટિતકિલેસજાલવત્થુ, ભિન્નભગ્ગસઙ્કુટિતસઞ્છિન્નગતિનીવરણો, અકુપ્પધમ્મો, અભિનીતવાસો, અનવજ્જભોગી , ગતિવિમુત્તો, ઉત્તિણ્ણસબ્બવિચિકિચ્છો, વિમુત્તિજ્ઝોસિતત્થો 26, દિટ્ઠધમ્મો, અચલદળ્હભીરુત્તાણમુપગતો, સમુચ્છિન્નાનુસયો, સબ્બાસવક્ખયં પત્તો, સન્તસુખસમાપત્તિવિહારબહુલો, સબ્બસમણગુણસમુપેતો, ઇમેહિ તિંસગુણવરેહિ સમુપેતો હોતિ.
‘‘Katamehi tiṃsaguṇavarehi? Siniddhamudumaddavamettacitto hoti, ghātitahatavihatakileso hoti, hatanihatamānadabbo hoti, acaladaḷhaniviṭṭhanibbematikasaddho hoti, paripuṇṇapīṇitapahaṭṭhalobhanīyasantasukhasamāpattilābhī hoti, sīlavarapavaraasamasucigandhaparibhāvito hoti, devamanussānaṃ piyo hoti manāpo, khīṇāsavaariyavarapuggalapatthito, devamanussānaṃ vanditapūjito, budhavibudhapaṇḍitajanānaṃ thutathavitathomitapasattho , idha vā huraṃ vā lokena anupalitto, appathokavajjepi 27 bhayadassāvī, vipulavarasampattikāmānaṃ maggaphalavaratthasādhano, āyācitavipulapaṇītapaccayabhāgī, aniketasayano, jhānajjhositatappavaravihārī , vijaṭitakilesajālavatthu, bhinnabhaggasaṅkuṭitasañchinnagatinīvaraṇo, akuppadhammo, abhinītavāso, anavajjabhogī , gativimutto, uttiṇṇasabbavicikiccho, vimuttijjhositattho 28, diṭṭhadhammo, acaladaḷhabhīruttāṇamupagato, samucchinnānusayo, sabbāsavakkhayaṃ patto, santasukhasamāpattivihārabahulo, sabbasamaṇaguṇasamupeto, imehi tiṃsaguṇavarehi samupeto hoti.
‘‘નનુ, મહારાજ, થેરો સારિપુત્તો દસસહસ્સિલોકધાતુયા અગ્ગપુરિસો ઠપેત્વા દસબલં લોકાચરિયં, સોપિ અપરિમિતમસઙ્ખ્યેય્યકપ્પે સમાચિતકુસલમૂલો 29 બ્રાહ્મણકુલકુલીનો મનાપિકં કામરતિં અનેકસતસઙ્ખં ધનવરઞ્ચ ઓહાય જિનસાસને પબ્બજિત્વા ઇમેહિ તેરસહિ ધુતગુણેહિ કાયવચીચિત્તં દમયિત્વા અજ્જેતરહિ અનન્તગુણસમન્નાગતો ગોતમસ્સ ભગવતો સાસનવરે ધમ્મચક્કમનુપ્પવત્તકો જાતો. ભાસિતમ્પેતં, મહારાજ, ભગવતા દેવાતિદેવેન એકઙ્ગુત્તરનિકાયવરલઞ્છકે –
‘‘Nanu, mahārāja, thero sāriputto dasasahassilokadhātuyā aggapuriso ṭhapetvā dasabalaṃ lokācariyaṃ, sopi aparimitamasaṅkhyeyyakappe samācitakusalamūlo 30 brāhmaṇakulakulīno manāpikaṃ kāmaratiṃ anekasatasaṅkhaṃ dhanavarañca ohāya jinasāsane pabbajitvā imehi terasahi dhutaguṇehi kāyavacīcittaṃ damayitvā ajjetarahi anantaguṇasamannāgato gotamassa bhagavato sāsanavare dhammacakkamanuppavattako jāto. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena ekaṅguttaranikāyavaralañchake –
‘‘નાહં, ભિક્ખવે, અઞ્ઞં એકપુગ્ગલમ્પિ સમનુપસ્સામિ, યો એવં તથાગતેન અનુત્તરં ધમ્મચક્કં પવત્તિતં સમ્મદેવ અનુપ્પવત્તેતિ, યથયિદં ભિક્ખવે, સારિપુત્તો, સારિપુત્તો. ભિક્ખવે, તથાગતેન અનુત્તરં ધમ્મચક્કં પવત્તિતં સમ્મદેવ અનુપ્પવત્તેતી’’’તિ.
‘‘Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekapuggalampi samanupassāmi, yo evaṃ tathāgatena anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ sammadeva anuppavatteti, yathayidaṃ bhikkhave, sāriputto, sāriputto. Bhikkhave, tathāgatena anuttaraṃ dhammacakkaṃ pavattitaṃ sammadeva anuppavattetī’’’ti.
‘‘સાધુ, ભન્તે નાગસેન, યં કિઞ્ચિ નવઙ્ગં બુદ્ધવચનં, યા ચ લોકુત્તરા કિરિયા, યા ચ લોકે અધિગમવિપુલવરસમ્પત્તિયો, સબ્બં તં તેરસસુ ધુતગુણેસુ સમોધાનોપગત’’ 31 ન્તિ.
‘‘Sādhu, bhante nāgasena, yaṃ kiñci navaṅgaṃ buddhavacanaṃ, yā ca lokuttarā kiriyā, yā ca loke adhigamavipulavarasampattiyo, sabbaṃ taṃ terasasu dhutaguṇesu samodhānopagata’’ 32 nti.
ધુતઙ્ગપઞ્હો દુતિયો.
Dhutaṅgapañho dutiyo.
અનુમાનવગ્ગો ચતુત્થો.
Anumānavaggo catuttho.
Footnotes: