Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
ദിബ്ബചക്ഖുഞാണകഥാവണ്ണനാ
Dibbacakkhuñāṇakathāvaṇṇanā
൧൩. ‘‘ചുതൂപപാതഞാണായാ’’തി ഫലൂപചാരേന വുത്തം. ഇദഞ്ഹി ദിബ്ബചക്ഖുഞാണം രൂപാരമ്മണത്താ പരിത്തപച്ചുപ്പന്നഅജ്ഝത്തബഹിദ്ധാരമ്മണം ഹോതി. ന ചുതിം വാ പടിസന്ധിം വാ ആരമ്മണം കരോതി. തസ്മാ ‘‘യഥാകമ്മൂപഗേ സത്തേ പജാനാമീ’’തി (പാരാ॰ ൧൩) വചനം വിയ ഫലൂപചാരേനേവ വുത്തമിദന്തി വേദിതബ്ബം. ദിബ്ബവിഹാരസന്നിസ്സിതത്താ കാരണോപചാരേന ദിബ്ബം. ഇമിനാ പന കേചി ആചരിയാ ‘‘കുസലാകുസലാ ചക്ഖൂ ദിബ്ബചക്ഖു കാമാവചര’’ന്തി വദന്തി, തേ പടിസേധിതാ ഹോന്തി. ചതുത്ഥജ്ഝാനപഞ്ഞാ ഹി ഏത്ഥ അധിപ്പേതാ. മഹാജുതികത്താ മഹാഗതികത്താതി ഏതേസു ‘‘സദ്ദസത്ഥാനുസാരേനാ’’തി വുത്തം. ഏകാദസന്നം ഉപക്കിലേസാനം ഏവം ഉപ്പത്തിക്കമോ ഉപക്കിലേസഭാവോ ച വേദിതബ്ബോ, മഹാസത്തസ്സ ആലോകം വഡ്ഢേത്വാ ദിബ്ബചക്ഖുനാ നാനാവിധാനി രൂപാനി ദിസ്വാ ‘‘ഇദം നു ഖോ കി’’ന്തി വിചികിച്ഛാ ഉദപാദി, സോ ഉപക്കിലേസോ ഉപക്കിലേസസുത്തേ (മ॰ നി॰ ൩.൨൩൬ ആദയോ) ‘‘വിചികിച്ഛാധികരണഞ്ച പന മേ സമാധിമ്ഹി ചവി, സമാധിമ്ഹി ചുതേ ഓഭാസോ അന്തരധായതി ദസ്സനഞ്ച രൂപാന’’ന്തി വചനതോ. തതോ ‘‘രൂപാനി മേ പസ്സതോ വിചികിച്ഛാ ഉപ്പജ്ജതി, ഇദാനി ന കിഞ്ചി മനസി കരിസ്സാമീ’’തി ചിന്തയതോ അമനസികാരോ, തതോ കിഞ്ചി അമനസികരോന്തസ്സ ഥിനമിദ്ധം ഉദപാദി, തതോ തസ്സ പഹാനത്ഥം ആലോകം വഡ്ഢേത്വാ രൂപാനി പസ്സതോ ഹിമവന്താദീസു ദാനവരക്ഖസാദയോ പസ്സന്തസ്സ ഛമ്ഭിതത്തം ഉദപാദി, തതോ തസ്സ പഹാനത്ഥം ‘‘മയാ ദിട്ഠഭയം പകതിയാ ഓലോകിയമാനം നത്ഥി, അദിട്ഠേ കിം നാമ ഭയ’’ന്തി ചിന്തയതോ ഉപ്പിലാവിതത്തം ഉദപാദി. ഗണ്ഠിപദേ പന ‘‘ഉപ്പിലം ദിബ്ബരൂപദസ്സേനേനാ’’തി വുത്തം, ‘‘തം ദുവുത്തം പരതോ അഭിജപ്പാവചനേന തദത്ഥസിദ്ധിതോ’’തി ആചരിയോ വദതി. തതോ ഛമ്ഭിതത്തപ്പഹാനത്ഥം ‘‘മയാ വീരിയം ദള്ഹം പഗ്ഗഹിതം, തേന മേ ഇദം ഉപ്പിലം ഉപ്പന്ന’’ന്തി വീരിയം സിഥിലം കരോന്തസ്സ കായദുട്ഠുല്ലം കായദരഥോ കായാലസിയം ഉദപാദി, തതോ തം ചജന്തസ്സ അച്ചാരദ്ധവീരിയം ഉദപാദി, തത്ഥ ദോസം പസ്സതോ അതിലീനവീരിയം ഉപദാദി, തതോ തം പഹായ സമപ്പവത്തേന വീരിയേന ഛമ്ഭിതത്തഭയാ ഹിമവന്താദിട്ഠാനം പഹായ ദേവലോകാഭിമുഖം ആലോകം വഡ്ഢേത്വാ ദേവസങ്ഘം പസ്സതോ തണ്ഹാസങ്ഖാതാ അഭിജപ്പാ ഉദപാദി, തതോ ‘‘മയ്ഹം ഏകജാതികരൂപം മനസി കരോന്തസ്സ അഭിജപ്പാ ഉപ്പന്നാ, തസ്മാ ദാനി നാനാവിധം രൂപം മനസി കരിസ്സാമീ’’തി കാലേന ദേവലോകാഭിമുഖം, കാലേന മനുസ്സലോകാഭിമുഖം ആലോകം വഡ്ഢേത്വാ നാനാവിധാനി രൂപാനി മനസി കരോതോ നാനത്തസഞ്ഞാ ഉദപാദി, തതോ ‘‘നാനാവിധരൂപാനി മേ മനസി കരോന്തസ്സ നാനത്തസഞ്ഞാ ഉദപാദി, തസ്മാ ദാനി അഭിജപ്പാദിഭയാ ഇട്ഠാദിനിമിത്തഗ്ഗാഹം പഹായ ഏകജാതികമേവ രൂപം മനസി കരിസ്സാമീ’’തി തഥാ കരോതോ അഭിനിജ്ഝായിതത്തം രൂപാനം ഉദപാദി ഏവം പഹീനഉപക്കിലേസസ്സാപി അനധിട്ഠിതത്താ. ഓഭാസഞ്ഹി ഖോ ജാനാമി, ന ച രൂപാനി പസ്സാമീതിആദി ജാതം.
13.‘‘Cutūpapātañāṇāyā’’ti phalūpacārena vuttaṃ. Idañhi dibbacakkhuñāṇaṃ rūpārammaṇattā parittapaccuppannaajjhattabahiddhārammaṇaṃ hoti. Na cutiṃ vā paṭisandhiṃ vā ārammaṇaṃ karoti. Tasmā ‘‘yathākammūpage satte pajānāmī’’ti (pārā. 13) vacanaṃ viya phalūpacāreneva vuttamidanti veditabbaṃ. Dibbavihārasannissitattā kāraṇopacārena dibbaṃ. Iminā pana keci ācariyā ‘‘kusalākusalā cakkhū dibbacakkhu kāmāvacara’’nti vadanti, te paṭisedhitā honti. Catutthajjhānapaññā hi ettha adhippetā. Mahājutikattā mahāgatikattāti etesu ‘‘saddasatthānusārenā’’ti vuttaṃ. Ekādasannaṃ upakkilesānaṃ evaṃ uppattikkamo upakkilesabhāvo ca veditabbo, mahāsattassa ālokaṃ vaḍḍhetvā dibbacakkhunā nānāvidhāni rūpāni disvā ‘‘idaṃ nu kho ki’’nti vicikicchā udapādi, so upakkileso upakkilesasutte (ma. ni. 3.236 ādayo) ‘‘vicikicchādhikaraṇañca pana me samādhimhi cavi, samādhimhi cute obhāso antaradhāyati dassanañca rūpāna’’nti vacanato. Tato ‘‘rūpāni me passato vicikicchā uppajjati, idāni na kiñci manasi karissāmī’’ti cintayato amanasikāro, tato kiñci amanasikarontassa thinamiddhaṃ udapādi, tato tassa pahānatthaṃ ālokaṃ vaḍḍhetvā rūpāni passato himavantādīsu dānavarakkhasādayo passantassa chambhitattaṃ udapādi, tato tassa pahānatthaṃ ‘‘mayā diṭṭhabhayaṃ pakatiyā olokiyamānaṃ natthi, adiṭṭhe kiṃ nāma bhaya’’nti cintayato uppilāvitattaṃ udapādi. Gaṇṭhipade pana ‘‘uppilaṃ dibbarūpadassenenā’’ti vuttaṃ, ‘‘taṃ duvuttaṃ parato abhijappāvacanena tadatthasiddhito’’ti ācariyo vadati. Tato chambhitattappahānatthaṃ ‘‘mayā vīriyaṃ daḷhaṃ paggahitaṃ, tena me idaṃ uppilaṃ uppanna’’nti vīriyaṃ sithilaṃ karontassa kāyaduṭṭhullaṃ kāyadaratho kāyālasiyaṃ udapādi, tato taṃ cajantassa accāraddhavīriyaṃ udapādi, tattha dosaṃ passato atilīnavīriyaṃ upadādi, tato taṃ pahāya samappavattena vīriyena chambhitattabhayā himavantādiṭṭhānaṃ pahāya devalokābhimukhaṃ ālokaṃ vaḍḍhetvā devasaṅghaṃ passato taṇhāsaṅkhātā abhijappā udapādi, tato ‘‘mayhaṃ ekajātikarūpaṃ manasi karontassa abhijappā uppannā, tasmā dāni nānāvidhaṃ rūpaṃ manasi karissāmī’’ti kālena devalokābhimukhaṃ, kālena manussalokābhimukhaṃ ālokaṃ vaḍḍhetvā nānāvidhāni rūpāni manasi karoto nānattasaññā udapādi, tato ‘‘nānāvidharūpāni me manasi karontassa nānattasaññā udapādi, tasmā dāni abhijappādibhayā iṭṭhādinimittaggāhaṃ pahāya ekajātikameva rūpaṃ manasi karissāmī’’ti tathā karoto abhinijjhāyitattaṃ rūpānaṃ udapādi evaṃ pahīnaupakkilesassāpi anadhiṭṭhitattā. Obhāsañhi kho jānāmi, na ca rūpāni passāmītiādi jātaṃ.
തസ്സത്ഥോ – യദാ പരികമ്മോഭാസമേവ മനസി കരോമി, തദാ ഓഭാസം സഞ്ജാനാമി, ദിബ്ബേന ചക്ഖുനാ രൂപാനി ന ച പസ്സാമി, രൂപദസ്സനകാലേ ച ഓഭാസം ന ജാനാമീതി. കിമത്ഥമിദം വുത്തം, ന ഹി ഏതം ഉപക്കിസേസഗതന്തി? ന കേവലം ഉപക്കിലേസപ്പജഹനമേവേത്ഥ കത്തബ്ബം, യേന ഇദം വിസുദ്ധം ഹോതി, അഞ്ഞമ്പി തദുത്തരി കത്തബ്ബം അത്ഥീതി ദസ്സനത്ഥം. വിചികിച്ഛാ ചിത്തസ്സ ഉപക്കിലേസോതിആദീസു ‘‘ഇമേ ധമ്മാ ഉപക്കിലേസാതി ആദീനവദസ്സനേന പജഹിം, ന മയ്ഹം തദാ ഉപ്പന്നത്താ’’തി കേചി വദന്തി. മാനുസകം വാതി ഇമിനാ സഭാവാതിക്കമം ദസ്സേതി. മംസചക്ഖുനാ വിയാതി ഇമിനാ പരിയത്തിഗ്ഗഹണം, വണ്ണമത്താരമ്മണതഞ്ച ഉപമേതി. വണ്ണമത്തേ ഹേത്ഥ സത്ത-സദ്ദോ, ന ‘‘സബ്ബേ സത്താ ആഹാരട്ഠിതികാ’’തി (അ॰ നി॰ ൧൦.൨൭) ഏത്ഥ വിയ സബ്ബസങ്ഖതേസു, ഹീനജാതിആദയോ മോഹസ്സ നിസ്സന്ദോ വിപാകോ. കായദുച്ചരിതേന സമന്നാഗതാ പുബ്ബേ അതീതഭവേ അഹേസും, സമ്പതി നിരയം ഉപപന്നാതി ഏവം പാഠസേസേന സമ്ബന്ധോ വേദിതബ്ബോ. ‘‘യഥാകമ്മൂപഗഞാണഞ്ഹി ഏകന്തമതീതാരമ്മണം, ദിബ്ബചക്ഖു പച്ചുപ്പന്നാരമ്മണ’’ന്തി ഉഭിന്നം കിച്ചവസേന വുത്തം. മഹല്ലകോതി സമണാനം സാരുപ്പമസാരുപ്പം, ലോകാചാരം വാ ന ജാനാതീതി അധിപ്പായേന വുത്തത്താ ഗുണപരിധംസനേന ഗരഹതീതി വേദിതബ്ബം. ‘‘നിയതോ സമ്ബോധിപരായനോ’’തി (സം॰ നി॰ ൨.൪൧; ൫.൯൯൮, ൧൦൦൪) വുത്തോ അരിയപുഗ്ഗലോ മഗ്ഗാവരണം കാതും സമത്ഥം ഫരുസവചനം യദി കഥേയ്യ, അപായഗമനീയമ്പി കരേയ്യ, തേന സോ അപായുപഗോപി ഭവേയ്യ, തസ്മാ ഉപപരിക്ഖിതബ്ബന്തി ഏകേ. ‘‘വായാമം മാ അകാസീതി ഥേരേന വുത്തത്താ മഗ്ഗാവരണം കരോതീ’’തി വദന്തി. പുബ്ബേവ സോതാപന്നേന അപായദ്വാരോ പിഹിതോ, തസ്മാസ്സ സഗ്ഗാവരണം നത്ഥി. ‘‘പാകതികന്തി പവത്തിവിപാകം അഹോസീ’’തി വദന്തി. ‘‘വുദ്ധി ഹേസാ, ഭിക്ഖവേ, അരിയസ്സ വിനയേ, യോ അച്ചയം അച്ചയതോ ദിസ്വാ യഥാധമ്മം പടികരോതീ’’തി (മ॰ നി॰ ൩.൩൭൦; ദീ॰ നി॰ ൧.൨൫൧) വചനതോ പാകതികം അഹോസീതി ഏകേ. സചേ സോ ന ഖമതീതി സോതാപന്നാദീനം ഖന്തിഗുണസ്സ മന്ദതായ വാ ആയതിം തസ്സ സുട്ഠു സംവരത്ഥായ വാ അക്ഖമനം സന്ധായ വുത്തം. സുഖാനം വാ ആയസ്സ ആരമ്മണാദിനോ അഭാവാ കാലകഞ്ചികാ അസുരാ ഹോന്തി. ‘‘ഇതോ ഭോ സുഗതിം ഗച്ഛാ’’തി (ഇതിവു॰ ൮൩) വചനതോ മനുസ്സഗതിപി. ദിബ്ബചക്ഖുഞാണവിജ്ജാതി ദിബ്ബചക്ഖുമേവ ദസ്സനട്ഠേന ഞാണം, തസ്സ തസ്സ അത്ഥസ്സ വിന്ദനട്ഠേന വിജ്ജാതി അത്ഥോ.
Tassattho – yadā parikammobhāsameva manasi karomi, tadā obhāsaṃ sañjānāmi, dibbena cakkhunā rūpāni na ca passāmi, rūpadassanakāle ca obhāsaṃ na jānāmīti. Kimatthamidaṃ vuttaṃ, na hi etaṃ upakkisesagatanti? Na kevalaṃ upakkilesappajahanamevettha kattabbaṃ, yena idaṃ visuddhaṃ hoti, aññampi taduttari kattabbaṃ atthīti dassanatthaṃ. Vicikicchā cittassa upakkilesotiādīsu ‘‘ime dhammā upakkilesāti ādīnavadassanena pajahiṃ, na mayhaṃ tadā uppannattā’’ti keci vadanti. Mānusakaṃ vāti iminā sabhāvātikkamaṃ dasseti. Maṃsacakkhunāviyāti iminā pariyattiggahaṇaṃ, vaṇṇamattārammaṇatañca upameti. Vaṇṇamatte hettha satta-saddo, na ‘‘sabbe sattā āhāraṭṭhitikā’’ti (a. ni. 10.27) ettha viya sabbasaṅkhatesu, hīnajātiādayo mohassa nissando vipāko. Kāyaduccaritena samannāgatā pubbe atītabhave ahesuṃ, sampati nirayaṃ upapannāti evaṃ pāṭhasesena sambandho veditabbo. ‘‘Yathākammūpagañāṇañhi ekantamatītārammaṇaṃ, dibbacakkhu paccuppannārammaṇa’’nti ubhinnaṃ kiccavasena vuttaṃ. Mahallakoti samaṇānaṃ sāruppamasāruppaṃ, lokācāraṃ vā na jānātīti adhippāyena vuttattā guṇaparidhaṃsanena garahatīti veditabbaṃ. ‘‘Niyato sambodhiparāyano’’ti (saṃ. ni. 2.41; 5.998, 1004) vutto ariyapuggalo maggāvaraṇaṃ kātuṃ samatthaṃ pharusavacanaṃ yadi katheyya, apāyagamanīyampi kareyya, tena so apāyupagopi bhaveyya, tasmā upaparikkhitabbanti eke. ‘‘Vāyāmaṃ mā akāsīti therena vuttattā maggāvaraṇaṃ karotī’’ti vadanti. Pubbeva sotāpannena apāyadvāro pihito, tasmāssa saggāvaraṇaṃ natthi. ‘‘Pākatikanti pavattivipākaṃ ahosī’’ti vadanti. ‘‘Vuddhi hesā, bhikkhave, ariyassa vinaye, yo accayaṃ accayato disvā yathādhammaṃ paṭikarotī’’ti (ma. ni. 3.370; dī. ni. 1.251) vacanato pākatikaṃ ahosīti eke. Sace so na khamatīti sotāpannādīnaṃ khantiguṇassa mandatāya vā āyatiṃ tassa suṭṭhu saṃvaratthāya vā akkhamanaṃ sandhāya vuttaṃ. Sukhānaṃ vā āyassa ārammaṇādino abhāvā kālakañcikā asurā honti. ‘‘Ito bho sugatiṃ gacchā’’ti (itivu. 83) vacanato manussagatipi. Dibbacakkhuñāṇavijjāti dibbacakkhumeva dassanaṭṭhena ñāṇaṃ, tassa tassa atthassa vindanaṭṭhena vijjāti attho.
ദിബ്ബചക്ഖുഞാണകഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Dibbacakkhuñāṇakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവിഭങ്ഗ • Mahāvibhaṅga / വേരഞ്ജകണ്ഡം • Verañjakaṇḍaṃ
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവിഭങ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ദിബ്ബചക്ഖുഞാണകഥാ • Dibbacakkhuñāṇakathā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ദിബ്ബചക്ഖുഞാണകഥാ • Dibbacakkhuñāṇakathā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / ദിബ്ബചക്ഖുഞാണകഥാവണ്ണനാ • Dibbacakkhuñāṇakathāvaṇṇanā