Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[੪੨੬] ੧੦. ਦੀਪਿਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ
[426] 10. Dīpijātakavaṇṇanā
ਖਮਨੀਯਂ ਯਾਪਨੀਯਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ વੇਲ਼ੁવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਏਕਂ ਏਲ਼ਿਕਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਏਕਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਸਮਯੇ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਤ੍ਥੇਰੋ ਗਿਰਿਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਏਕਦ੍વਾਰੇ ਗਿਰਿਬ੍ਬਜਸੇਨਾਸਨੇ વਿਹਾਸਿ। ਦ੍વਾਰਸਮੀਪੇਯੇવਸ੍ਸ ਚਙ੍ਕਮੋ ਅਹੋਸਿ। ਤਦਾ ਏਲ਼ਕਪਾਲਕਾ ‘‘ਏਲ਼ਕਾ ਏਤ੍ਥ ਚਰਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਗਿਰਿਬ੍ਬਜਂ ਪવੇਸੇਤ੍વਾ ਕੀਲ਼ਨ੍ਤਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ। ਤੇਸੁ ਏਕਦਿવਸਂ ਸਾਯਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏਲ਼ਕੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇਸੁ ਏਕਾ ਏਲ਼ਿਕਾ ਦੂਰੇ ਚਰਮਾਨਾ ਏਲ਼ਕੇ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤੇ ਅਦਿਸ੍વਾ ਓਹੀਯਿ। ਤਂ ਪਚ੍ਛਾ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਿਂ ਏਕੋ ਦੀਪਿਕੋ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਖਾਦਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਗਿਰਿਬ੍ਬਜਦ੍વਾਰੇ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਸਾਪਿ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੀ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਏਸ ਮਂ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਖਾਦਿਤੁਕਾਮਤਾਯ ਠਿਤੋ, ਸਚੇ ਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਪਲਾਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਜੀવਿਤਂ ਮੇ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਜ੍ਜ ਮਯਾ ਪੁਰਿਸਕਾਰਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਿਙ੍ਗਾਨਿ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਅਭਿਮੁਖਂ વੇਗੇਨ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਦੀਪਿਕਸ੍ਸ ‘‘ਇਤੋ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਇਤੋ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਿਪ੍ਫਨ੍ਦਤੋવ ਗਹਣਂ ਅਨੁਪਗਨ੍ਤ੍વਾ વੇਗੇਨ ਪਲਾਯਿਤ੍વਾ ਏਲ਼ਕਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰਂ ਪਾવਿਸਿ। ਅਥ ਥੇਰੋ ਤਂ ਤੇਸਂ ਕਿਰਿਯਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ ‘‘ਏવਂ ਭਨ੍ਤੇ, ਸਾ ਏਲ਼ਿਕਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਾਯਕੁਸਲਤਾਯ ਪਰਕ੍ਕਮਂ ਕਤ੍વਾ ਦੀਪਿਕਤੋ ਮੁਚ੍ਚੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਇਦਾਨਿ ਤਾવ ਸੋ ਦੀਪਿਕੋ ਤਂ ਗਹੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਪਨ ਨਂ વਿਰવਨ੍ਤਿਂ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਖਾਦੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤੇਨ ਯਾਚਿਤੋ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।
Khamanīyaṃyāpanīyanti idaṃ satthā veḷuvane viharanto ekaṃ eḷikaṃ ārabbha kathesi. Ekasmiñhi samaye mahāmoggallānatthero giriparikkhitte ekadvāre giribbajasenāsane vihāsi. Dvārasamīpeyevassa caṅkamo ahosi. Tadā eḷakapālakā ‘‘eḷakā ettha carantū’’ti giribbajaṃ pavesetvā kīḷantā viharanti. Tesu ekadivasaṃ sāyaṃ āgantvā eḷake gahetvā gacchantesu ekā eḷikā dūre caramānā eḷake nikkhamante adisvā ohīyi. Taṃ pacchā nikkhamantiṃ eko dīpiko disvā ‘‘khādissāmi na’’nti giribbajadvāre aṭṭhāsi. Sāpi ito cito ca olokentī taṃ disvā ‘‘esa maṃ māretvā khāditukāmatāya ṭhito, sace nivattitvā palāyissāmi, jīvitaṃ me natthi, ajja mayā purisakāraṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā siṅgāni ukkhipitvā tassa abhimukhaṃ vegena pakkhanditvā dīpikassa ‘‘ito gaṇhissāmi, ito gaṇhissāmī’’ti vipphandatova gahaṇaṃ anupagantvā vegena palāyitvā eḷakānaṃ antaraṃ pāvisi. Atha thero taṃ tesaṃ kiriyaṃ disvā punadivase gantvā tathāgatassa ārocetvā ‘‘evaṃ bhante, sā eḷikā attano upāyakusalatāya parakkamaṃ katvā dīpikato muccī’’ti āha. Satthā ‘‘moggallāna, idāni tāva so dīpiko taṃ gahetuṃ nāsakkhi, pubbe pana naṃ viravantiṃ māretvā khādī’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
ਅਤੀਤੇ ਮਗਧਰਟ੍ਠੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਗਾਮੇ ਮਹਾਭੋਗਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਕਾਮੇ ਪਹਾਯ ਇਸਿਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਝਾਨਾਭਿਞ੍ਞਾਯੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਚਿਰਂ ਹਿਮવਨ੍ਤੇ વਸਿਤ੍વਾ ਲੋਣਮ੍ਬਿਲਸੇવਨਤ੍ਥਾਯ ਰਾਜਗਹਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਗਿਰਿਬ੍ਬਜੇ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ વਾਸਂ ਕਪ੍ਪੇਸਿ। ਤਦਾ ਇਮਿਨਾવ ਨਿਯਾਮੇਨ ਏਲ਼ਕਪਾਲਕੇਸੁ ਏਲ਼ਕੇ ਚਰਨ੍ਤੇਸੁ ਏਕਦਿવਸਂ ਏવਮੇવ ਏਕਂ ਏਲ਼ਿਕਂ ਪਚ੍ਛਾ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏਕੋ ਦੀਪਿਕੋ ‘‘ਖਾਦਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਦ੍વਾਰੇ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਸਾਪਿ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਜ੍ਜ ਮਯ੍ਹਂ ਜੀવਿਤਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਏਕੇਨੁਪਾਯੇਨ ਇਮਿਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਧੁਰਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਹਦਯਮਸ੍ਸ ਮੁਦੁਕਂ ਜਨੇਤ੍વਾ ਜੀવਿਤਂ ਰਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਦੂਰਤੋવ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤੀ ਆਗਚ੍ਛਮਾਨਾ ਪਠਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Atīte magadharaṭṭhe bodhisatto ekasmiṃ gāme mahābhogakule nibbattitvā vayappatto kāme pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā jhānābhiññāyo nibbattetvā ciraṃ himavante vasitvā loṇambilasevanatthāya rājagahaṃ gantvā ekasmiṃyeva giribbaje paṇṇasālaṃ māpetvā vāsaṃ kappesi. Tadā imināva niyāmena eḷakapālakesu eḷake carantesu ekadivasaṃ evameva ekaṃ eḷikaṃ pacchā nikkhamantiṃ disvā eko dīpiko ‘‘khādissāmi na’’nti dvāre aṭṭhāsi. Sāpi taṃ disvā ‘‘ajja mayhaṃ jīvitaṃ natthi, ekenupāyena iminā saddhiṃ madhurapaṭisanthāraṃ katvā hadayamassa mudukaṃ janetvā jīvitaṃ rakkhissāmī’’ti cintetvā dūratova tena saddhiṃ paṭisanthāraṃ karontī āgacchamānā paṭhamaṃ gāthamāha –
੮੮.
88.
‘‘ਖਮਨੀਯਂ ਯਾਪਨੀਯਂ, ਕਚ੍ਚਿ ਮਾਤੁਲ ਤੇ ਸੁਖਂ।
‘‘Khamanīyaṃ yāpanīyaṃ, kacci mātula te sukhaṃ;
ਸੁਖਂ ਤੇ ਅਮ੍ਮਾ ਅવਚ, ਸੁਖਕਾਮਾવ ਤੇ ਮਯ’’ਨ੍ਤਿ॥
Sukhaṃ te ammā avaca, sukhakāmāva te maya’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਸੁਖਂ ਤੇ ਅਮ੍ਮਾਤਿ ਮਯ੍ਹਂ ਮਾਤਾਪਿ ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸੁਖਂ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ ਅਜ੍ਜ ਮਂ ਅવਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਯਨ੍ਤਿ ਮਾਤੁਲ ਮਯਮ੍ਪਿ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸੁਖਂ ਏવ ਇਚ੍ਛਾਮਾਤਿ।
Tattha sukhaṃ te ammāti mayhaṃ mātāpi ‘‘tumhākaṃ sukhaṃ puccheyyāsī’’ti ajja maṃ avacāti attho. Mayanti mātula mayampi tumhākaṃ sukhaṃ eva icchāmāti.
ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਦੀਪਿਕੋ ‘‘ਅਯਂ ਧੁਤ੍ਤਿਕਾ ਮਂ ਮਾਤੁਲવਾਦੇਨ વਞ੍ਚੇਤੁਕਾਮਾ, ਨ ਮੇ ਕਕ੍ਖਲ਼ਭਾવਂ ਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਦੁਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Taṃ sutvā dīpiko ‘‘ayaṃ dhuttikā maṃ mātulavādena vañcetukāmā, na me kakkhaḷabhāvaṃ jānātī’’ti cintetvā dutiyaṃ gāthamāha –
੮੯.
89.
‘‘ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠਂ ਮੇ ਅવਕ੍ਕਮ੍ਮ, ਹੇਠਯਿਤ੍વਾਨ ਏਲ਼ਿਕੇ।
‘‘Naṅguṭṭhaṃ me avakkamma, heṭhayitvāna eḷike;
ਸਾਜ੍ਜ ਮਾਤੁਲવਾਦੇਨ, ਮੁਞ੍ਚਿਤਬ੍ਬਾ ਨੁ ਮਞ੍ਞਸੀ’’ਤਿ॥
Sājja mātulavādena, muñcitabbā nu maññasī’’ti.
ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਤ੍વਂ ਮਮ ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠਮਣ੍ਡਲਂ ਅਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਹੇਠਯਿਤ੍વਾ ਆਗਚ੍ਛਸਿ, ਸਾ ਤ੍વਂ ‘‘ਅਜ੍ਜ ਮਾਤੁਲવਾਦੇਨ ਮੁਞ੍ਚਿਤਬ੍ਬਾਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਮਞ੍ਞਸਿ ਨੁ, ਏવਂ ਮਞ੍ਞਸਿ ਮਞ੍ਞੇਤਿ।
Tassattho – tvaṃ mama naṅguṭṭhamaṇḍalaṃ akkamitvā heṭhayitvā āgacchasi, sā tvaṃ ‘‘ajja mātulavādena muñcitabbāhamasmī’’ti maññasi nu, evaṃ maññasi maññeti.
ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਇਤਰਾ ‘‘ਮਾਤੁਲ, ਮਾ ਏવਂ ਕਰੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Taṃ sutvā itarā ‘‘mātula, mā evaṃ karī’’ti vatvā tatiyaṃ gāthamāha –
੯੦.
90.
‘‘ਪੁਰਤ੍ਥਾਮੁਖੋ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋਸਿ, ਅਹਂ ਤੇ ਮੁਖਮਾਗਤਾ।
‘‘Puratthāmukho nisinnosi, ahaṃ te mukhamāgatā;
ਪਚ੍ਛਤੋ ਤੁਯ੍ਹਂ ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠਂ, ਕਥਂ ਖ੍વਾਹਂ ਅવਕ੍ਕਮਿ’’ਨ੍ਤਿ॥
Pacchato tuyhaṃ naṅguṭṭhaṃ, kathaṃ khvāhaṃ avakkami’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਮੁਖਨ੍ਤਿ ਅਭਿਮੁਖਂ। ਕਥਂ ਖ੍વਾਹਂ ਅવਕ੍ਕਮਿਨ੍ਤਿ ਤવ ਪਚ੍ਛਤੋ ਠਿਤਂ ਅਹਂ ਕਥਂ ਅવਕ੍ਕਮਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tattha mukhanti abhimukhaṃ. Kathaṃ khvāhaṃ avakkaminti tava pacchato ṭhitaṃ ahaṃ kathaṃ avakkaminti attho.
ਅਥ ਨਂ ਸੋ ‘‘ਕਿਂ ਕਥੇਸਿ ਏਲ਼ਿਕੇ, ਮਮ ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Atha naṃ so ‘‘kiṃ kathesi eḷike, mama naṅguṭṭhassa aṭṭhitaṭṭhānaṃ nāma natthī’’ti vatvā catutthaṃ gāthamāha –
੯੧.
91.
‘‘ਯਾવਤਾ ਚਤੁਰੋ ਦੀਪਾ, ਸਸਮੁਦ੍ਦਾ ਸਪਬ੍ਬਤਾ।
‘‘Yāvatā caturo dīpā, sasamuddā sapabbatā;
ਤਾવਤਾ ਮਯ੍ਹਂ ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠਂ, ਕਥਂ ਖੋ ਤਂ વਿવਜ੍ਜਯੀ’’ਤਿ॥
Tāvatā mayhaṃ naṅguṭṭhaṃ, kathaṃ kho taṃ vivajjayī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਤਾવਤਾਤਿ ਏਤ੍ਤਕਂ ਠਾਨਂ ਮਮ ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠਂ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਗਤਨ੍ਤਿ વਦਤਿ।
Tattha tāvatāti ettakaṃ ṭhānaṃ mama naṅguṭṭhaṃ parikkhipitvā gatanti vadati.
ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਏਲ਼ਿਕਾ ‘‘ਅਯਂ ਪਾਪੋ ਮਧੁਰਕਥਾਯ ਨ ਅਲ੍ਲੀਯਤਿ, ਪਟਿਸਤ੍ਤੁ ਹੁਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਕਥੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Taṃ sutvā eḷikā ‘‘ayaṃ pāpo madhurakathāya na allīyati, paṭisattu hutvā tassa kathessāmī’’ti vatvā pañcamaṃ gāthamāha –
੯੨.
92.
‘‘ਪੁਬ੍ਬੇવ ਮੇਤਮਕ੍ਖਿਂਸੁ, ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਚ ਭਾਤਰੋ।
‘‘Pubbeva metamakkhiṃsu, mātā pitā ca bhātaro;
ਦੀਘਂ ਦੁਟ੍ਠਸ੍ਸ ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠਂ, ਸਾਮ੍ਹਿ વੇਹਾਯਸਾਗਤਾ’’ਤਿ॥
Dīghaṃ duṭṭhassa naṅguṭṭhaṃ, sāmhi vehāyasāgatā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਅਕ੍ਖਿਂਸੂਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇવ ਮੇ ਏਤਂ ਮਾਤਾ ਚ ਪਿਤਾ ਚ ਭਾਤਰੋ ਚ ਆਚਿਕ੍ਖਿਂਸੁ। ਸਾਮ੍ਹੀਤਿ ਸਾ ਅਹਂ ਞਾਤਕਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕਾ ਤવ ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠਸ੍ਸ ਦੀਘਭਾવਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤવ ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠਂ ਪਰਿਹਰਨ੍ਤੀ વੇਹਾਯਸਾ ਆਕਾਸੇਨ ਆਗਤਾਤਿ।
Tattha akkhiṃsūti pubbeva me etaṃ mātā ca pitā ca bhātaro ca ācikkhiṃsu. Sāmhīti sā ahaṃ ñātakānaṃ santikā tava naṅguṭṭhassa dīghabhāvaṃ sutvā tava naṅguṭṭhaṃ pariharantī vehāyasā ākāsena āgatāti.
ਅਥ ਨਂ ਸੋ ‘‘ਜਾਨਾਮਿ ਤੇ ਅਹਂ ਆਕਾਸੇਨ ਆਗਤਭਾવਂ, ਏવਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ ਪਨ ਮਯ੍ਹਂ ਭਕ੍ਖੇ ਨਾਸੇਤ੍વਾ ਆਗਤਾਸੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਛਟ੍ਠਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Atha naṃ so ‘‘jānāmi te ahaṃ ākāsena āgatabhāvaṃ, evaṃ āgacchantī pana mayhaṃ bhakkhe nāsetvā āgatāsī’’ti vatvā chaṭṭhaṃ gāthamāha –
੯੩.
93.
‘‘ਤਞ੍ਚ ਦਿਸ੍વਾਨ ਆਯਨ੍ਤਿਂ, ਅਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖਸ੍ਮਿ ਏਲ਼ਿਕੇ।
‘‘Tañca disvāna āyantiṃ, antalikkhasmi eḷike;
ਮਿਗਸਙ੍ਘੋ ਪਲਾਯਿਤ੍ਥ, ਭਕ੍ਖੋ ਮੇ ਨਾਸਿਤੋ ਤਯਾ’’ਤਿ॥
Migasaṅgho palāyittha, bhakkho me nāsito tayā’’ti.
ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਇਤਰਾ ਮਰਣਭਯਭੀਤਾ ਅਞ੍ਞਂ ਕਾਰਣਂ ਆਹਰਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੀ ‘‘ਮਾਤੁਲ, ਮਾ ਏવਰੂਪਂ ਕਕ੍ਖਲ਼ਕਮ੍ਮਂ ਕਰਿ, ਜੀવਿਤਂ ਮੇ ਦੇਹੀ’’ਤਿ વਿਲਪਿ। ਇਤਰੋਪਿ ਨਂ વਿਲਪਨ੍ਤਿਞ੍ਞੇવ ਖਨ੍ਧੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਖਾਦਿ।
Taṃ sutvā itarā maraṇabhayabhītā aññaṃ kāraṇaṃ āharituṃ asakkontī ‘‘mātula, mā evarūpaṃ kakkhaḷakammaṃ kari, jīvitaṃ me dehī’’ti vilapi. Itaropi naṃ vilapantiññeva khandhe gahetvā māretvā khādi.
੯੪.
94.
‘‘ਇਚ੍ਚੇવਂ વਿਲਪਨ੍ਤਿਯਾ, ਏਲ਼ਕਿਯਾ ਰੁਹਗ੍ਘਸੋ।
‘‘Iccevaṃ vilapantiyā, eḷakiyā ruhagghaso;
ਗਲਕਂ ਅਨ੍વਾવਮਦ੍ਦਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਦੁਟ੍ਠੇ ਸੁਭਾਸਿਤਂ॥
Galakaṃ anvāvamaddi, natthi duṭṭhe subhāsitaṃ.
੯੫.
95.
‘‘ਨੇવ ਦੁਟ੍ਠੇ ਨਯੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਨ ਧਮ੍ਮੋ ਨ ਸੁਭਾਸਿਤਂ।
‘‘Neva duṭṭhe nayo atthi, na dhammo na subhāsitaṃ;
ਨਿਕ੍ਕਮਂ ਦੁਟ੍ਠੇ ਯੁਞ੍ਜੇਥ, ਸੋ ਚ ਸਬ੍ਭਿਂ ਨ ਰਞ੍ਜਤੀ’’ਤਿ॥ –
Nikkamaṃ duṭṭhe yuñjetha, so ca sabbhiṃ na rañjatī’’ti. –
ਇਮਾ ਦ੍વੇ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਗਾਥਾ –
Imā dve abhisambuddhagāthā –
ਤਤ੍ਥ ਰੁਹਗ੍ਘਸੋਤਿ ਰੁਹਿਰਭਕ੍ਖੋ ਲੋਹਿਤਪਾਯੀ ਸਾਹਸਿਕਦੀਪਿਕੋ। ਗਲਕਂ ਅਨ੍વਾવਮਦ੍ਦੀਤਿ ਗੀવਂ ਮਦ੍ਦਿ, ਡਂਸਿਤ੍વਾ ਫਾਲੇਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਯੋਤਿ ਕਾਰਣਂ। ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਸਭਾવੋ। ਸੁਭਾਸਿਤਨ੍ਤਿ ਸੁਕਥਿਤવਚਨਂ, ਸਬ੍ਬਮੇਤਂ ਦੁਟ੍ਠੇ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਿਕ੍ਕਮਂ ਦੁਟ੍ਠੇ ਯੁਞ੍ਜੇਥਾਤਿ ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਟ੍ਠਪੁਗ੍ਗਲੇ ਪਰਕ੍ਕਮਮੇવ ਯੁਞ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਸੋ ਚ ਸਬ੍ਭਿਂ ਨ ਰਞ੍ਜਤੀਤਿ ਸੋ ਪਨ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਬ੍ਭਿਂ ਸੁਨ੍ਦਰਂ ਸੁਭਾਸਿਤਂ ਨ ਰਞ੍ਜਤਿ, ਨ ਪਿਯਾਯਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਾਪਸੋ ਤੇਸਂ ਕਿਰਿਯਂ ਸਬ੍ਬਂ ਅਦ੍ਦਸ।
Tattha ruhagghasoti ruhirabhakkho lohitapāyī sāhasikadīpiko. Galakaṃ anvāvamaddīti gīvaṃ maddi, ḍaṃsitvā phālesīti attho. Nayoti kāraṇaṃ. Dhammoti sabhāvo. Subhāsitanti sukathitavacanaṃ, sabbametaṃ duṭṭhe natthīti attho. Nikkamaṃ duṭṭhe yuñjethāti bhikkhave, duṭṭhapuggale parakkamameva yuñjeyya. So ca sabbhiṃ na rañjatīti so pana puggalo sabbhiṃ sundaraṃ subhāsitaṃ na rañjati, na piyāyatīti attho. Tāpaso tesaṃ kiriyaṃ sabbaṃ addasa.
ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਏਲ਼ਿਕਾવ ਏਤਰਹਿ ਏਲ਼ਿਕਾ ਅਹੋਸਿ, ਦੀਪਿਕੋਪਿ ਏਤਰਹਿ ਦੀਪਿਕੋવ, ਤਾਪਸੋ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā eḷikāva etarahi eḷikā ahosi, dīpikopi etarahi dīpikova, tāpaso pana ahameva ahosi’’nti.
ਦੀਪਿਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਦਸਮਾ।
Dīpijātakavaṇṇanā dasamā.
ਜਾਤਕੁਦ੍ਦਾਨਂ –
Jātakuddānaṃ –
ਕਚ੍ਚਾਨੀ ਅਟ੍ਠਸਦ੍ਦਞ੍ਚ, ਸੁਲਸਾ ਚ ਸੁਮਙ੍ਗਲਂ।
Kaccānī aṭṭhasaddañca, sulasā ca sumaṅgalaṃ;
ਗਙ੍ਗਮਾਲਞ੍ਚ ਚੇਤਿਯਂ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞ੍ਚੇવ ਆਦਿਤ੍ਤਂ।
Gaṅgamālañca cetiyaṃ, indriyañceva ādittaṃ;
ਅਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚੇવ ਦੀਪਿ ਚ, ਦਸ ਅਟ੍ਠਨਿਪਾਤਕੇ॥
Aṭṭhānañceva dīpi ca, dasa aṭṭhanipātake.
ਅਟ੍ਠਕਨਿਪਾਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Aṭṭhakanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੪੨੬. ਦੀਪਿਜਾਤਕਂ • 426. Dīpijātakaṃ