| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
૬. દોણસુત્તવણ્ણના
6. Doṇasuttavaṇṇanā
૩૬. છટ્ઠે અન્તરા ચ ઉક્કટ્ઠં અન્તરા ચ સેતબ્યન્તિ એત્થ ઉક્કટ્ઠાતિ ઉક્કાહિ ધારીયમાનાહિ માપિતત્તા એવંલદ્ધવોહારં નગરં. સેતબ્યન્તિ અતીતે કસ્સપસમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ જાતનગરં. અન્તરાસદ્દો પન કારણખણચિત્તવેમજ્ઝવિવરાદીસુ વત્તતિ. ‘‘તદન્તરં કો જાનેય્ય અઞ્ઞત્ર તથાગતા’’તિ (અ॰ નિ॰ ૬.૪૪; ૧૦.૭૫) ચ, ‘‘જના સઙ્ગમ્મ મન્તેન્તિ, મઞ્ચ તઞ્ચ કિમન્તર’’ન્તિ ચ આદીસુ (સં॰ નિ॰ ૧.૨૨૮) કારણે. ‘‘અદ્દસા મં, ભન્તે, અઞ્ઞતરા ઇત્થી વિજ્જન્તરિકાય ભાજનં ધોવન્તી’’તિઆદીસુ (મ॰ નિ॰ ૨.૧૪૯) ખણે. ‘‘યસ્સન્તરતો ન સન્તિ કોપા’’તિઆદીસુ (ઉદા॰ ૨૦) ચિત્તે. ‘‘અન્તરાવોસાનમાપાદી’’તિઆદીસુ વેમજ્ઝે. ‘‘અપિચાયં તપોદા દ્વિન્નં મહાનિરયાનં અન્તરિકાય આગચ્છતી’’તિઆદીસુ (પારા॰ ૨૩૧) વિવરે. સ્વાયમિધ વિવરે વત્તતિ. તસ્મા ઉક્કટ્ઠાય ચ સેતબ્યસ્સ ચ વિવરેતિ એવમેત્થ અત્થો દટ્ઠબ્બો. અન્તરાસદ્દેન પન યુત્તત્તા ઉપયોગવચનં કતં. ઈદિસેસુ ચ ઠાનેસુ અક્ખરચિન્તકા ‘‘અન્તરા ગામઞ્ચ નદિઞ્ચ યાતી’’તિ એવં એકમેવ અન્તરાસદ્દં પયુઞ્જન્તિ, સો દુતિયપદેનપિ યોજેતબ્બો હોતિ, અયોજિયમાને ઉપયોગવચનં ન પાપુણાતિ. ઇધ પન યોજેત્વા એવ વુત્તો.
36. Chaṭṭhe antarā ca ukkaṭṭhaṃ antarā ca setabyanti ettha ukkaṭṭhāti ukkāhi dhārīyamānāhi māpitattā evaṃladdhavohāraṃ nagaraṃ. Setabyanti atīte kassapasammāsambuddhassa jātanagaraṃ. Antarāsaddo pana kāraṇakhaṇacittavemajjhavivarādīsu vattati. ‘‘Tadantaraṃ ko jāneyya aññatra tathāgatā’’ti (a. ni. 6.44; 10.75) ca, ‘‘janā saṅgamma mantenti, mañca tañca kimantara’’nti ca ādīsu (saṃ. ni. 1.228) kāraṇe. ‘‘Addasā maṃ, bhante, aññatarā itthī vijjantarikāya bhājanaṃ dhovantī’’tiādīsu (ma. ni. 2.149) khaṇe. ‘‘Yassantarato na santi kopā’’tiādīsu (udā. 20) citte. ‘‘Antarāvosānamāpādī’’tiādīsu vemajjhe. ‘‘Apicāyaṃ tapodā dvinnaṃ mahānirayānaṃ antarikāya āgacchatī’’tiādīsu (pārā. 231) vivare. Svāyamidha vivare vattati. Tasmā ukkaṭṭhāya ca setabyassa ca vivareti evamettha attho daṭṭhabbo. Antarāsaddena pana yuttattā upayogavacanaṃ kataṃ. Īdisesu ca ṭhānesu akkharacintakā ‘‘antarā gāmañca nadiñca yātī’’ti evaṃ ekameva antarāsaddaṃ payuñjanti, so dutiyapadenapi yojetabbo hoti, ayojiyamāne upayogavacanaṃ na pāpuṇāti. Idha pana yojetvā eva vutto.
અદ્ધાનમગ્ગપ્પટિપન્નો હોતીતિ અદ્ધાનસઙ્ખાતં મગ્ગં પટિપન્નો હોતિ, દીઘમગ્ગન્તિ અત્થો. કસ્મા પટિપન્નોતિ? તં દિવસં કિર ભગવા ઇદં અદ્દસ ‘‘મયિ તં મગ્ગં પટિપન્ને દોણો બ્રાહ્મણો મમ પદચેતિયાનિ પસ્સિત્વા પદાનુપદિકો હુત્વા મમ નિસિન્નટ્ઠાનં આગન્ત્વા પઞ્હં પુચ્છિસ્સતિ. અથસ્સાહં એકં સચ્ચધમ્મં દેસેસ્સામિ . બ્રાહ્મણો તીણિ સામઞ્ઞફલાનિ પટિવિજ્ઝિત્વા દ્વાદસપદસહસ્સપરિમાણં દોણગજ્જિતં નામ વણ્ણં વત્વા મયિ પરિનિબ્બુતે સકલજમ્બુદીપે ઉપ્પન્નં મહાકલહં વૂપસમેત્વા ધાતુયો ભાજેસ્સતી’’તિ. ઇમિના કારણેન પટિપન્નો. દોણોપિ સુદં બ્રાહ્મણોતિ દોણો બ્રાહ્મણોપિ તયો વેદે પગુણે કત્વા પઞ્ચસતે માણવકે સિપ્પં વાચેન્તો તંદિવસં પાતોવ ઉટ્ઠાય સરીરપટિજગ્ગનં કત્વા સતગ્ઘનકં નિવાસેત્વા પઞ્ચસતગ્ઘનકં એકંસવરગતં કત્વા આમુત્તયઞ્ઞસુત્તો રત્તવટ્ટિકા ઉપાહના આરોહિત્વા પઞ્ચસતમાણવકપરિવારો તમેવ મગ્ગં પટિપજ્જિ. તં સન્ધાયેતં વુત્તં.
Addhānamaggappaṭipanno hotīti addhānasaṅkhātaṃ maggaṃ paṭipanno hoti, dīghamagganti attho. Kasmā paṭipannoti? Taṃ divasaṃ kira bhagavā idaṃ addasa ‘‘mayi taṃ maggaṃ paṭipanne doṇo brāhmaṇo mama padacetiyāni passitvā padānupadiko hutvā mama nisinnaṭṭhānaṃ āgantvā pañhaṃ pucchissati. Athassāhaṃ ekaṃ saccadhammaṃ desessāmi . Brāhmaṇo tīṇi sāmaññaphalāni paṭivijjhitvā dvādasapadasahassaparimāṇaṃ doṇagajjitaṃ nāma vaṇṇaṃ vatvā mayi parinibbute sakalajambudīpe uppannaṃ mahākalahaṃ vūpasametvā dhātuyo bhājessatī’’ti. Iminā kāraṇena paṭipanno. Doṇopi sudaṃ brāhmaṇoti doṇo brāhmaṇopi tayo vede paguṇe katvā pañcasate māṇavake sippaṃ vācento taṃdivasaṃ pātova uṭṭhāya sarīrapaṭijagganaṃ katvā satagghanakaṃ nivāsetvā pañcasatagghanakaṃ ekaṃsavaragataṃ katvā āmuttayaññasutto rattavaṭṭikā upāhanā ārohitvā pañcasatamāṇavakaparivāro tameva maggaṃ paṭipajji. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.
પાદેસૂતિ પાદેહિ અક્કન્તટ્ઠાનેસુ. ચક્કાનીતિ લક્ખણચક્કાનિ. કિં પન ભગવતો ગચ્છન્તસ્સ અક્કન્તટ્ઠાને પદં પઞ્ઞાયતીતિ? ન પઞ્ઞાયતિ . કસ્મા? સુખુમત્તા મહાબલત્તા મહાજનાનુગ્ગહેન ચ. બુદ્ધાનઞ્હિ સુખુમચ્છવિતાય અક્કન્તટ્ઠાનં તૂલપિચુનો પતિટ્ઠિતટ્ઠાનં વિય હોતિ, પદવળઞ્જો ન પઞ્ઞાયતિ. યથા ચ બલવતો વાતજવસિન્ધવસ્સ પદુમિનિપત્તેપિ અક્કન્તમત્તમેવ હોતિ, એવં મહાબલતાય તથાગતેન અક્કન્તટ્ઠાનં અક્કન્તમત્તમેવ હોતિ, ન તત્થ પદવળઞ્જો પઞ્ઞાયતિ. બુદ્ધાનઞ્ચ અનુપદં મહાજનકાયો ગચ્છતિ, તસ્સ સત્થુ પદવળઞ્જં દિસ્વા મદ્દિતું અવિસહન્તસ્સ ગમનવિચ્છેદો ભવેય્ય. તસ્મા અક્કન્તઅક્કન્તટ્ઠાને યોપિ પદવળઞ્જો ભવેય્ય, સો અન્તરધાયતેવ. દોણો પન બ્રાહ્મણો તથાગતસ્સ અધિટ્ઠાનવસેન પસ્સિ. ભગવા હિ યસ્સ પદચેતિયં દસ્સેતુકામો હોતિ, તં આરબ્ભ ‘‘અસુકો નામ પસ્સતૂ’’તિ અધિટ્ઠાતિ. તસ્મા માગણ્ડિયબ્રાહ્મણો વિય અયમ્પિ બ્રાહ્મણો તથાગતસ્સ અધિટ્ઠાનવસેન અદ્દસ.
Pādesūti pādehi akkantaṭṭhānesu. Cakkānīti lakkhaṇacakkāni. Kiṃ pana bhagavato gacchantassa akkantaṭṭhāne padaṃ paññāyatīti? Na paññāyati . Kasmā? Sukhumattā mahābalattā mahājanānuggahena ca. Buddhānañhi sukhumacchavitāya akkantaṭṭhānaṃ tūlapicuno patiṭṭhitaṭṭhānaṃ viya hoti, padavaḷañjo na paññāyati. Yathā ca balavato vātajavasindhavassa paduminipattepi akkantamattameva hoti, evaṃ mahābalatāya tathāgatena akkantaṭṭhānaṃ akkantamattameva hoti, na tattha padavaḷañjo paññāyati. Buddhānañca anupadaṃ mahājanakāyo gacchati, tassa satthu padavaḷañjaṃ disvā maddituṃ avisahantassa gamanavicchedo bhaveyya. Tasmā akkantaakkantaṭṭhāne yopi padavaḷañjo bhaveyya, so antaradhāyateva. Doṇo pana brāhmaṇo tathāgatassa adhiṭṭhānavasena passi. Bhagavā hi yassa padacetiyaṃ dassetukāmo hoti, taṃ ārabbha ‘‘asuko nāma passatū’’ti adhiṭṭhāti. Tasmā māgaṇḍiyabrāhmaṇo viya ayampi brāhmaṇo tathāgatassa adhiṭṭhānavasena addasa.
પાસાદિકન્તિ પસાદજનકં. ઇતરં તસ્સેવ વેવચનં. ઉત્તમદમથસમથમનુપ્પત્તન્તિ એત્થ ઉત્તમદમથો નામ અરહત્તમગ્ગો, ઉત્તમસમથો નામ અરહત્તમગ્ગસમાધિ, તદુભયં પત્તન્તિ અત્થો . દન્તન્તિ નિબ્બિસેવનં. ગુત્તન્તિ ગોપિતં. સંયતિન્દ્રિયન્તિ રક્ખિતિન્દ્રિયં. નાગન્તિ છન્દાદીહિ અગચ્છનતો, પહીનકિલેસે પુન અનાગચ્છનતો, આગું અકરણતો, બલવન્તટ્ઠેનાતિ ચતૂહિ કારણેહિ નાગં.
Pāsādikanti pasādajanakaṃ. Itaraṃ tasseva vevacanaṃ. Uttamadamathasamathamanuppattanti ettha uttamadamatho nāma arahattamaggo, uttamasamatho nāma arahattamaggasamādhi, tadubhayaṃ pattanti attho . Dantanti nibbisevanaṃ. Guttanti gopitaṃ. Saṃyatindriyanti rakkhitindriyaṃ. Nāganti chandādīhi agacchanato, pahīnakilese puna anāgacchanato, āguṃ akaraṇato, balavantaṭṭhenāti catūhi kāraṇehi nāgaṃ.
દેવો નો ભવં ભવિસ્સતીતિ એત્થ ‘‘દેવો નો ભવ’’ન્તિ એત્તાવતાપિ પુચ્છા નિટ્ઠિતા ભવેય્ય, અયં પન બ્રાહ્મણો ‘‘અનાગતે મહેસક્ખો એકો દેવરાજા ભવિસ્સતી’’તિ અનાગતવસેન પુચ્છાસભાગેનેવ કથેન્તો એવમાહ. ભગવાપિસ્સ પુચ્છાસભાગેનેવ કથેન્તો ન ખો અહં, બ્રાહ્મણ, દેવો ભવિસ્સામીતિ આહ. એસ નયો સબ્બત્થ. આસવાનન્તિ કામાસવાદીનં ચતુન્નં. પહીનાતિ બોધિપલ્લઙ્કે સબ્બઞ્ઞુતઞ્ઞાણાધિગમેનેવ પહીના. અનુપલિત્તો લોકેનાતિ તણ્હાદિટ્ઠિલેપાનં પહીનત્તા સઙ્ખારલોકેન અનુપલિત્તો. બુદ્ધોતિ ચતુન્નં સચ્ચાનં બુદ્ધત્તા બુદ્ધો ઇતિ મં ધારેહિ.
Devo no bhavaṃ bhavissatīti ettha ‘‘devo no bhava’’nti ettāvatāpi pucchā niṭṭhitā bhaveyya, ayaṃ pana brāhmaṇo ‘‘anāgate mahesakkho eko devarājā bhavissatī’’ti anāgatavasena pucchāsabhāgeneva kathento evamāha. Bhagavāpissa pucchāsabhāgeneva kathento na kho ahaṃ, brāhmaṇa, devo bhavissāmīti āha. Esa nayo sabbattha. Āsavānanti kāmāsavādīnaṃ catunnaṃ. Pahīnāti bodhipallaṅke sabbaññutaññāṇādhigameneva pahīnā. Anupalitto lokenāti taṇhādiṭṭhilepānaṃ pahīnattā saṅkhāralokena anupalitto. Buddhoti catunnaṃ saccānaṃ buddhattā buddho iti maṃ dhārehi.
યેનાતિ યેન આસવેન. દેવૂપપત્યસ્સાતિ દેવૂપપત્તિ અસ્સ મય્હં ભવેય્ય. વિહઙ્ગમોતિ આકાસચરો ગન્ધબ્બકાયિકદેવો. વિદ્ધસ્તાતિ વિધમિતા. વિનળીકતાતિ વિગતનળા વિગતબન્ધના કતા. વગ્ગૂતિ સુન્દરં. તોયેન નુપલિપ્પતીતિ ઉદકતો રતનમત્તં અચ્ચુગ્ગમ્મ ઠિતં સરં સોભયમાનં ભમરગણં હાસયમાનં તોયેન ન લિપ્પતિ. તસ્મા બુદ્ધોસ્મિ બ્રાહ્મણાતિ દેસનાપરિયોસાને તીણિ મગ્ગફલાનિ પાપુણિત્વા દ્વાદસહિ પદસહસ્સેહિ દોણગજ્જિતં નામ વણ્ણં કથેસિ, તથાગતે ચ પરિનિબ્બુતે જમ્બુદીપતલે ઉપ્પન્નં મહાકલહં વૂપસમેત્વા ધાતુયો ભાજેસીતિ.
Yenāti yena āsavena. Devūpapatyassāti devūpapatti assa mayhaṃ bhaveyya. Vihaṅgamoti ākāsacaro gandhabbakāyikadevo. Viddhastāti vidhamitā. Vinaḷīkatāti vigatanaḷā vigatabandhanā katā. Vaggūti sundaraṃ. Toyena nupalippatīti udakato ratanamattaṃ accuggamma ṭhitaṃ saraṃ sobhayamānaṃ bhamaragaṇaṃ hāsayamānaṃ toyena na lippati. Tasmā buddhosmi brāhmaṇāti desanāpariyosāne tīṇi maggaphalāni pāpuṇitvā dvādasahi padasahassehi doṇagajjitaṃ nāma vaṇṇaṃ kathesi, tathāgate ca parinibbute jambudīpatale uppannaṃ mahākalahaṃ vūpasametvā dhātuyo bhājesīti.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya / ૬. દોણસુત્તં • 6. Doṇasuttaṃ
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ૬. દોણસુત્તવણ્ણના • 6. Doṇasuttavaṇṇanā
