Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఇతివుత్తక-అట్ఠకథా • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
౨. దోససుత్తవణ్ణనా
2. Dosasuttavaṇṇanā
౨. వుత్తఞ్హేతం …పే॰… దోసన్తి దుతియసుత్తం. తత్రాయం అపుబ్బపదవణ్ణనా. యథా ఏత్థ, ఏవం ఇతో పరేసుపి సబ్బత్థ అపుబ్బపదవణ్ణనంయేవ కరిస్సామ. యస్మా ఇదం సుత్తం దోసబహులానం పుగ్గలానం అజ్ఝాసయం ఓలోకేత్వా దోసవూపసమనత్థం దేసితం, తస్మా ‘‘దోసం, భిక్ఖవే, ఏకధమ్మం పజహథా’’తి ఆగతం. తత్థ దోసన్తి ‘‘అనత్థం మే అచరీతి ఆఘాతో జాయతీ’’తిఆదినా (విభ॰ ౯౬౦) నయేన సుత్తే వుత్తానం నవన్నం, ‘‘అత్థం మే నాచరీ’’తిఆదీనఞ్చ తప్పటిపక్ఖతో సిద్ధానం నవన్నమేవాతి అట్ఠారసన్నం ఖాణుకణ్టకాదినా అట్ఠానేన సద్ధిం ఏకూనవీసతియా అఞ్ఞతరాఘాతవత్థుసమ్భవం ఆఘాతం. సో హి దుస్సన్తి తేన, సయం వా దుస్సతి, దుస్సనమత్తమేవ వా తన్తి దోసోతి వుచ్చతి. సో చణ్డిక్కలక్ఖణో పహటాసీవిసో వియ, విసప్పనరసో విసనిపాతో వియ, అత్తనో నిస్సయదహనరసో వా దావగ్గి వియ, దుస్సనపచ్చుపట్ఠానో లద్ధోకాసో వియ సపత్తో, యథావుత్తఆఘాతవత్థుపదట్ఠానో విససంసట్ఠపూతిముత్తం వియ దట్ఠబ్బో. పజహథాతి సముచ్ఛిన్దథ. తత్థ యే ఇమే –
2.Vuttañhetaṃ…pe… dosanti dutiyasuttaṃ. Tatrāyaṃ apubbapadavaṇṇanā. Yathā ettha, evaṃ ito paresupi sabbattha apubbapadavaṇṇanaṃyeva karissāma. Yasmā idaṃ suttaṃ dosabahulānaṃ puggalānaṃ ajjhāsayaṃ oloketvā dosavūpasamanatthaṃ desitaṃ, tasmā ‘‘dosaṃ, bhikkhave, ekadhammaṃ pajahathā’’ti āgataṃ. Tattha dosanti ‘‘anatthaṃ me acarīti āghāto jāyatī’’tiādinā (vibha. 960) nayena sutte vuttānaṃ navannaṃ, ‘‘atthaṃ me nācarī’’tiādīnañca tappaṭipakkhato siddhānaṃ navannamevāti aṭṭhārasannaṃ khāṇukaṇṭakādinā aṭṭhānena saddhiṃ ekūnavīsatiyā aññatarāghātavatthusambhavaṃ āghātaṃ. So hi dussanti tena, sayaṃ vā dussati, dussanamattameva vā tanti dosoti vuccati. So caṇḍikkalakkhaṇo pahaṭāsīviso viya, visappanaraso visanipāto viya, attano nissayadahanaraso vā dāvaggi viya, dussanapaccupaṭṭhāno laddhokāso viya sapatto, yathāvuttaāghātavatthupadaṭṭhāno visasaṃsaṭṭhapūtimuttaṃ viya daṭṭhabbo. Pajahathāti samucchindatha. Tattha ye ime –
‘‘పఞ్చిమే, భిక్ఖవే, ఆఘాతపటివినయా, యత్థ భిక్ఖునో ఉప్పన్నో ఆఘాతో సబ్బసో పటివినేతబ్బో. కతమే పఞ్చ? యస్మిం, భిక్ఖవే, పుగ్గలే ఆఘాతో జాయేథ, మేత్తా తస్మిం పుగ్గలే భావేతబ్బా…పే॰… కరుణా…పే॰… ఉపేక్ఖా, అసతిఅమనసికారో తస్మిం పుగ్గలే ఆపజ్జితబ్బో, ఏవం తస్మిం పుగ్గలే ఆఘాతో పటివినేతబ్బో. యస్మిం, భిక్ఖవే, పుగ్గలే ఆఘాతో జాయేథ, కమ్మస్సకతా తస్మిం పుగ్గలే అధిట్ఠాతబ్బా ‘కమ్మస్సకో అయమాయస్మా కమ్మదాయాదో…పే॰… భవిస్సతీ’’తి (అ॰ ని॰ ౫.౧౬౧) –
‘‘Pañcime, bhikkhave, āghātapaṭivinayā, yattha bhikkhuno uppanno āghāto sabbaso paṭivinetabbo. Katame pañca? Yasmiṃ, bhikkhave, puggale āghāto jāyetha, mettā tasmiṃ puggale bhāvetabbā…pe… karuṇā…pe… upekkhā, asatiamanasikāro tasmiṃ puggale āpajjitabbo, evaṃ tasmiṃ puggale āghāto paṭivinetabbo. Yasmiṃ, bhikkhave, puggale āghāto jāyetha, kammassakatā tasmiṃ puggale adhiṭṭhātabbā ‘kammassako ayamāyasmā kammadāyādo…pe… bhavissatī’’ti (a. ni. 5.161) –
ఏవం పఞ్చ ఆఘాతప్పటివినయా వుత్తాయేవ.
Evaṃ pañca āghātappaṭivinayā vuttāyeva.
‘‘పఞ్చిమే, ఆవుసో, ఆఘాతపటివినయా, యత్థ భిక్ఖునో ఉప్పన్నో ఆఘాతో సబ్బసో పటివినేతబ్బో. కతమే పఞ్చ? ఇధావుసో, ఏకచ్చో పుగ్గలో అపరిసుద్ధకాయసమాచారో హోతి పరిసుద్ధవచీసమాచారో; ఏవరూపేపి, ఆవుసో, పుగ్గలే ఆఘాతో పటివినేతబ్బో’’తి (అ॰ ని॰ ౫.౧౬౨) –
‘‘Pañcime, āvuso, āghātapaṭivinayā, yattha bhikkhuno uppanno āghāto sabbaso paṭivinetabbo. Katame pañca? Idhāvuso, ekacco puggalo aparisuddhakāyasamācāro hoti parisuddhavacīsamācāro; evarūpepi, āvuso, puggale āghāto paṭivinetabbo’’ti (a. ni. 5.162) –
ఏవమాదినాపి నయేన పఞ్చ ఆఘాతపటివినయా వుత్తా, తేసు యేన కేనచి ఆఘాతపటివినయవిధినా పచ్చవేక్ఖిత్వా. అపిచ యో –
Evamādināpi nayena pañca āghātapaṭivinayā vuttā, tesu yena kenaci āghātapaṭivinayavidhinā paccavekkhitvā. Apica yo –
‘‘ఉభతోదణ్డకేన చేపి, భిక్ఖవే, కకచేన చోరా ఓచరకా అఙ్గమఙ్గాని ఓకన్తేయ్యుం, తత్రాపి యో మనో పదూసేయ్య, న మే సో తేన సాసనకరో’’తి (మ॰ ని॰ ౧.౨౩౨) సత్థు ఓవాదో.
‘‘Ubhatodaṇḍakena cepi, bhikkhave, kakacena corā ocarakā aṅgamaṅgāni okanteyyuṃ, tatrāpi yo mano padūseyya, na me so tena sāsanakaro’’ti (ma. ni. 1.232) satthu ovādo.
‘‘తస్సేవ తేన పాపియో, యో కుద్ధం పటికుజ్ఝతి;
‘‘Tasseva tena pāpiyo, yo kuddhaṃ paṭikujjhati;
కుద్ధం అప్పటికుజ్ఝన్తో, సఙ్గామం జేతి దుజ్జయం.
Kuddhaṃ appaṭikujjhanto, saṅgāmaṃ jeti dujjayaṃ.
‘‘ఉభిన్నమత్థం చరతి, అత్తనో చ పరస్స చ;
‘‘Ubhinnamatthaṃ carati, attano ca parassa ca;
పరం సఙ్కుపితం ఞత్వా, యో సతో ఉపసమ్మతి. (సం॰ ని॰ ౧.౧౮౮);
Paraṃ saṅkupitaṃ ñatvā, yo sato upasammati. (saṃ. ni. 1.188);
‘‘సత్తిమే , భిక్ఖవే, ధమ్మా సపత్తకన్తా సపత్తకరణా కోధనం ఆగచ్ఛన్తి ఇత్థిం వా పురిసం వా. కతమే సత్త? ఇధ, భిక్ఖవే, సపత్తో సపత్తస్స ఏవం ఇచ్ఛతి, ‘అహో వతాయం దుబ్బణ్ణో అస్సా’తి. తం కిస్స హేతు? న, భిక్ఖవే, సపత్తో సపత్తస్స వణ్ణవతాయ నన్దతి. కోధనోయం, భిక్ఖవే, పురిసపుగ్గలో కోధాభిభూతో కోధపరేతో కిఞ్చాపి సో హోతి సున్హాతో సువిలిత్తో కప్పితకేసమస్సు ఓదాతవత్థవసనో, అథ ఖో సో దుబ్బణ్ణోవ హోతి కోధాభిభూతో. అయం, భిక్ఖవే, పఠమో ధమ్మో సపత్తకన్తో సపత్తకరణో కోధనం ఆగచ్ఛతి ఇత్థిం వా పురిసం వా.
‘‘Sattime , bhikkhave, dhammā sapattakantā sapattakaraṇā kodhanaṃ āgacchanti itthiṃ vā purisaṃ vā. Katame satta? Idha, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati, ‘aho vatāyaṃ dubbaṇṇo assā’ti. Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa vaṇṇavatāya nandati. Kodhanoyaṃ, bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto kiñcāpi so hoti sunhāto suvilitto kappitakesamassu odātavatthavasano, atha kho so dubbaṇṇova hoti kodhābhibhūto. Ayaṃ, bhikkhave, paṭhamo dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.
‘‘పున చపరం, భిక్ఖవే, సపత్తో సపత్తస్స ఏవం ఇచ్ఛతి ‘అహో వతాయం దుక్ఖం సయేయ్యా’తి…పే॰… న పచురత్థో అస్సాతి…పే॰… న భోగవా అస్సాతి…పే॰… న యసవా అస్సాతి…పే॰… న మిత్తవా అస్సాతి…పే॰… కాయస్స భేదా పరం మరణా అపాయం దుగ్గతిం వినిపాతం నిరయం ఉపపజ్జేయ్యాతి. తం కిస్స హేతు? న, భిక్ఖవే, సపత్తో సపత్తస్స సుగతిగమనే నన్దతి. కోధనోయం, భిక్ఖవే, పురిసపుగ్గలో కోధాభిభూతో కోధపరేతో కాయేన దుచ్చరితం చరతి, వాచాయ దుచ్చరితం చరతి, మనసా దుచ్చరితం చరతి. సో కాయేన దుచ్చరితం చరిత్వా వాచాయ దుచ్చరితం చరిత్వా మనసా దుచ్చరితం చరిత్వా కాయస్స భేదా పరం మరణా…పే॰… నిరయం ఉపపజ్జతి కోధాభిభూతో’’తి (అ॰ ని॰ ౭.౬౪).
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati ‘aho vatāyaṃ dukkhaṃ sayeyyā’ti…pe… na pacurattho assāti…pe… na bhogavā assāti…pe… na yasavā assāti…pe… na mittavā assāti…pe… kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyyāti. Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa sugatigamane nandati. Kodhanoyaṃ, bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto kāyena duccaritaṃ carati, vācāya duccaritaṃ carati, manasā duccaritaṃ carati. So kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā…pe… nirayaṃ upapajjati kodhābhibhūto’’ti (a. ni. 7.64).
‘‘కుద్ధో అత్థం న జానాతి, కుద్ధో ధమ్మం న పస్సతి…పే॰…. (అ॰ ని॰ ౭.౬౪);
‘‘Kuddho atthaṃ na jānāti, kuddho dhammaṃ na passati…pe…. (a. ni. 7.64);
‘‘కోధం జహే విప్పజహేయ్య మానం, సంయోజనం సబ్బమతిక్కమేయ్య. (ధ॰ ప॰ ౨౨౧);
‘‘Kodhaṃ jahe vippajaheyya mānaṃ, saṃyojanaṃ sabbamatikkameyya. (dha. pa. 221);
‘‘అనత్థజననో కోధో, కోధో చిత్తప్పకోపనో…పే॰…. (అ॰ ని॰ ౭.౬౪);
‘‘Anatthajanano kodho, kodho cittappakopano…pe…. (a. ni. 7.64);
‘‘కోధం ఛేత్వా సుఖం సేతి, కోధం ఛేత్వా న సోచతి;
‘‘Kodhaṃ chetvā sukhaṃ seti, kodhaṃ chetvā na socati;
కోధస్స విసమూలస్స, మధురగ్గస్స బ్రాహ్మణా’’తి. (సం॰ ని॰ ౧.౧౮౭);
Kodhassa visamūlassa, madhuraggassa brāhmaṇā’’ti. (saṃ. ni. 1.187);
‘‘ఏకాపరాధం ఖమ భూరిపఞ్ఞ,
‘‘Ekāparādhaṃ khama bhūripañña,
న పణ్డితా కోధబలా భవన్తీ’’తి. –
Na paṇḍitā kodhabalā bhavantī’’ti. –
ఏవమాదినా నయేన దోసే ఆదీనవే వుత్తప్పటిపక్ఖతో దోసప్పహానే ఆనిసంసే చ పచ్చవేక్ఖిత్వా పుబ్బభాగే దోసం తదఙ్గప్పహానాదివసేన పజహిత్వా విపస్సనం ఉస్సుక్కాపేత్వా తతియమగ్గేన సబ్బసో దోసం సముచ్ఛిన్దథ, పజహథాతి తేసం భిక్ఖూనం తత్థ నియోజనం. తేన వుత్తం ‘‘దోసం, భిక్ఖవే, ఏకధమ్మం పజహథా’’తి. దుట్ఠాసేతి ఆఘాతేన దూసితచిత్తతాయ పదుట్ఠా. సేసమేత్థ యం వత్తబ్బం, తం పఠమసుత్తవణ్ణనాయం వుత్తనయమేవ.
Evamādinā nayena dose ādīnave vuttappaṭipakkhato dosappahāne ānisaṃse ca paccavekkhitvā pubbabhāge dosaṃ tadaṅgappahānādivasena pajahitvā vipassanaṃ ussukkāpetvā tatiyamaggena sabbaso dosaṃ samucchindatha, pajahathāti tesaṃ bhikkhūnaṃ tattha niyojanaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘dosaṃ, bhikkhave, ekadhammaṃ pajahathā’’ti. Duṭṭhāseti āghātena dūsitacittatāya paduṭṭhā. Sesamettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ paṭhamasuttavaṇṇanāyaṃ vuttanayameva.
దుతియసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Dutiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ఇతివుత్తకపాళి • Itivuttakapāḷi / ౨. దోససుత్తం • 2. Dosasuttaṃ