Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ઇતિવુત્તક-અટ્ઠકથા • Itivuttaka-aṭṭhakathā

    ૨. દોસસુત્તવણ્ણના

    2. Dosasuttavaṇṇanā

    . વુત્તઞ્હેતં …પે॰… દોસન્તિ દુતિયસુત્તં. તત્રાયં અપુબ્બપદવણ્ણના. યથા એત્થ, એવં ઇતો પરેસુપિ સબ્બત્થ અપુબ્બપદવણ્ણનંયેવ કરિસ્સામ. યસ્મા ઇદં સુત્તં દોસબહુલાનં પુગ્ગલાનં અજ્ઝાસયં ઓલોકેત્વા દોસવૂપસમનત્થં દેસિતં, તસ્મા ‘‘દોસં, ભિક્ખવે, એકધમ્મં પજહથા’’તિ આગતં. તત્થ દોસન્તિ ‘‘અનત્થં મે અચરીતિ આઘાતો જાયતી’’તિઆદિના (વિભ॰ ૯૬૦) નયેન સુત્તે વુત્તાનં નવન્નં, ‘‘અત્થં મે નાચરી’’તિઆદીનઞ્ચ તપ્પટિપક્ખતો સિદ્ધાનં નવન્નમેવાતિ અટ્ઠારસન્નં ખાણુકણ્ટકાદિના અટ્ઠાનેન સદ્ધિં એકૂનવીસતિયા અઞ્ઞતરાઘાતવત્થુસમ્ભવં આઘાતં. સો હિ દુસ્સન્તિ તેન, સયં વા દુસ્સતિ, દુસ્સનમત્તમેવ વા તન્તિ દોસોતિ વુચ્ચતિ. સો ચણ્ડિક્કલક્ખણો પહટાસીવિસો વિય, વિસપ્પનરસો વિસનિપાતો વિય, અત્તનો નિસ્સયદહનરસો વા દાવગ્ગિ વિય, દુસ્સનપચ્ચુપટ્ઠાનો લદ્ધોકાસો વિય સપત્તો, યથાવુત્તઆઘાતવત્થુપદટ્ઠાનો વિસસંસટ્ઠપૂતિમુત્તં વિય દટ્ઠબ્બો. પજહથાતિ સમુચ્છિન્દથ. તત્થ યે ઇમે –

    2.Vuttañhetaṃ…pe… dosanti dutiyasuttaṃ. Tatrāyaṃ apubbapadavaṇṇanā. Yathā ettha, evaṃ ito paresupi sabbattha apubbapadavaṇṇanaṃyeva karissāma. Yasmā idaṃ suttaṃ dosabahulānaṃ puggalānaṃ ajjhāsayaṃ oloketvā dosavūpasamanatthaṃ desitaṃ, tasmā ‘‘dosaṃ, bhikkhave, ekadhammaṃ pajahathā’’ti āgataṃ. Tattha dosanti ‘‘anatthaṃ me acarīti āghāto jāyatī’’tiādinā (vibha. 960) nayena sutte vuttānaṃ navannaṃ, ‘‘atthaṃ me nācarī’’tiādīnañca tappaṭipakkhato siddhānaṃ navannamevāti aṭṭhārasannaṃ khāṇukaṇṭakādinā aṭṭhānena saddhiṃ ekūnavīsatiyā aññatarāghātavatthusambhavaṃ āghātaṃ. So hi dussanti tena, sayaṃ vā dussati, dussanamattameva vā tanti dosoti vuccati. So caṇḍikkalakkhaṇo pahaṭāsīviso viya, visappanaraso visanipāto viya, attano nissayadahanaraso vā dāvaggi viya, dussanapaccupaṭṭhāno laddhokāso viya sapatto, yathāvuttaāghātavatthupadaṭṭhāno visasaṃsaṭṭhapūtimuttaṃ viya daṭṭhabbo. Pajahathāti samucchindatha. Tattha ye ime –

    ‘‘પઞ્ચિમે, ભિક્ખવે, આઘાતપટિવિનયા, યત્થ ભિક્ખુનો ઉપ્પન્નો આઘાતો સબ્બસો પટિવિનેતબ્બો. કતમે પઞ્ચ? યસ્મિં, ભિક્ખવે, પુગ્ગલે આઘાતો જાયેથ, મેત્તા તસ્મિં પુગ્ગલે ભાવેતબ્બા…પે॰… કરુણા…પે॰… ઉપેક્ખા, અસતિઅમનસિકારો તસ્મિં પુગ્ગલે આપજ્જિતબ્બો, એવં તસ્મિં પુગ્ગલે આઘાતો પટિવિનેતબ્બો. યસ્મિં, ભિક્ખવે, પુગ્ગલે આઘાતો જાયેથ, કમ્મસ્સકતા તસ્મિં પુગ્ગલે અધિટ્ઠાતબ્બા ‘કમ્મસ્સકો અયમાયસ્મા કમ્મદાયાદો…પે॰… ભવિસ્સતી’’તિ (અ॰ નિ॰ ૫.૧૬૧) –

    ‘‘Pañcime, bhikkhave, āghātapaṭivinayā, yattha bhikkhuno uppanno āghāto sabbaso paṭivinetabbo. Katame pañca? Yasmiṃ, bhikkhave, puggale āghāto jāyetha, mettā tasmiṃ puggale bhāvetabbā…pe… karuṇā…pe… upekkhā, asatiamanasikāro tasmiṃ puggale āpajjitabbo, evaṃ tasmiṃ puggale āghāto paṭivinetabbo. Yasmiṃ, bhikkhave, puggale āghāto jāyetha, kammassakatā tasmiṃ puggale adhiṭṭhātabbā ‘kammassako ayamāyasmā kammadāyādo…pe… bhavissatī’’ti (a. ni. 5.161) –

    એવં પઞ્ચ આઘાતપ્પટિવિનયા વુત્તાયેવ.

    Evaṃ pañca āghātappaṭivinayā vuttāyeva.

    ‘‘પઞ્ચિમે, આવુસો, આઘાતપટિવિનયા, યત્થ ભિક્ખુનો ઉપ્પન્નો આઘાતો સબ્બસો પટિવિનેતબ્બો. કતમે પઞ્ચ? ઇધાવુસો, એકચ્ચો પુગ્ગલો અપરિસુદ્ધકાયસમાચારો હોતિ પરિસુદ્ધવચીસમાચારો; એવરૂપેપિ, આવુસો, પુગ્ગલે આઘાતો પટિવિનેતબ્બો’’તિ (અ॰ નિ॰ ૫.૧૬૨) –

    ‘‘Pañcime, āvuso, āghātapaṭivinayā, yattha bhikkhuno uppanno āghāto sabbaso paṭivinetabbo. Katame pañca? Idhāvuso, ekacco puggalo aparisuddhakāyasamācāro hoti parisuddhavacīsamācāro; evarūpepi, āvuso, puggale āghāto paṭivinetabbo’’ti (a. ni. 5.162) –

    એવમાદિનાપિ નયેન પઞ્ચ આઘાતપટિવિનયા વુત્તા, તેસુ યેન કેનચિ આઘાતપટિવિનયવિધિના પચ્ચવેક્ખિત્વા. અપિચ યો –

    Evamādināpi nayena pañca āghātapaṭivinayā vuttā, tesu yena kenaci āghātapaṭivinayavidhinā paccavekkhitvā. Apica yo –

    ‘‘ઉભતોદણ્ડકેન ચેપિ, ભિક્ખવે, કકચેન ચોરા ઓચરકા અઙ્ગમઙ્ગાનિ ઓકન્તેય્યું, તત્રાપિ યો મનો પદૂસેય્ય, ન મે સો તેન સાસનકરો’’તિ (મ॰ નિ॰ ૧.૨૩૨) સત્થુ ઓવાદો.

    ‘‘Ubhatodaṇḍakena cepi, bhikkhave, kakacena corā ocarakā aṅgamaṅgāni okanteyyuṃ, tatrāpi yo mano padūseyya, na me so tena sāsanakaro’’ti (ma. ni. 1.232) satthu ovādo.

    ‘‘તસ્સેવ તેન પાપિયો, યો કુદ્ધં પટિકુજ્ઝતિ;

    ‘‘Tasseva tena pāpiyo, yo kuddhaṃ paṭikujjhati;

    કુદ્ધં અપ્પટિકુજ્ઝન્તો, સઙ્ગામં જેતિ દુજ્જયં.

    Kuddhaṃ appaṭikujjhanto, saṅgāmaṃ jeti dujjayaṃ.

    ‘‘ઉભિન્નમત્થં ચરતિ, અત્તનો ચ પરસ્સ ચ;

    ‘‘Ubhinnamatthaṃ carati, attano ca parassa ca;

    પરં સઙ્કુપિતં ઞત્વા, યો સતો ઉપસમ્મતિ. (સં॰ નિ॰ ૧.૧૮૮);

    Paraṃ saṅkupitaṃ ñatvā, yo sato upasammati. (saṃ. ni. 1.188);

    ‘‘સત્તિમે , ભિક્ખવે, ધમ્મા સપત્તકન્તા સપત્તકરણા કોધનં આગચ્છન્તિ ઇત્થિં વા પુરિસં વા. કતમે સત્ત? ઇધ, ભિક્ખવે, સપત્તો સપત્તસ્સ એવં ઇચ્છતિ, ‘અહો વતાયં દુબ્બણ્ણો અસ્સા’તિ. તં કિસ્સ હેતુ? ન, ભિક્ખવે, સપત્તો સપત્તસ્સ વણ્ણવતાય નન્દતિ. કોધનોયં, ભિક્ખવે, પુરિસપુગ્ગલો કોધાભિભૂતો કોધપરેતો કિઞ્ચાપિ સો હોતિ સુન્હાતો સુવિલિત્તો કપ્પિતકેસમસ્સુ ઓદાતવત્થવસનો, અથ ખો સો દુબ્બણ્ણોવ હોતિ કોધાભિભૂતો. અયં, ભિક્ખવે, પઠમો ધમ્મો સપત્તકન્તો સપત્તકરણો કોધનં આગચ્છતિ ઇત્થિં વા પુરિસં વા.

    ‘‘Sattime , bhikkhave, dhammā sapattakantā sapattakaraṇā kodhanaṃ āgacchanti itthiṃ vā purisaṃ vā. Katame satta? Idha, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati, ‘aho vatāyaṃ dubbaṇṇo assā’ti. Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa vaṇṇavatāya nandati. Kodhanoyaṃ, bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto kiñcāpi so hoti sunhāto suvilitto kappitakesamassu odātavatthavasano, atha kho so dubbaṇṇova hoti kodhābhibhūto. Ayaṃ, bhikkhave, paṭhamo dhammo sapattakanto sapattakaraṇo kodhanaṃ āgacchati itthiṃ vā purisaṃ vā.

    ‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, સપત્તો સપત્તસ્સ એવં ઇચ્છતિ ‘અહો વતાયં દુક્ખં સયેય્યા’તિ…પે॰… ન પચુરત્થો અસ્સાતિ…પે॰… ન ભોગવા અસ્સાતિ…પે॰… ન યસવા અસ્સાતિ…પે॰… ન મિત્તવા અસ્સાતિ…પે॰… કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા અપાયં દુગ્ગતિં વિનિપાતં નિરયં ઉપપજ્જેય્યાતિ. તં કિસ્સ હેતુ? ન, ભિક્ખવે, સપત્તો સપત્તસ્સ સુગતિગમને નન્દતિ. કોધનોયં, ભિક્ખવે, પુરિસપુગ્ગલો કોધાભિભૂતો કોધપરેતો કાયેન દુચ્ચરિતં ચરતિ, વાચાય દુચ્ચરિતં ચરતિ, મનસા દુચ્ચરિતં ચરતિ. સો કાયેન દુચ્ચરિતં ચરિત્વા વાચાય દુચ્ચરિતં ચરિત્વા મનસા દુચ્ચરિતં ચરિત્વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા…પે॰… નિરયં ઉપપજ્જતિ કોધાભિભૂતો’’તિ (અ॰ નિ॰ ૭.૬૪).

    ‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sapatto sapattassa evaṃ icchati ‘aho vatāyaṃ dukkhaṃ sayeyyā’ti…pe… na pacurattho assāti…pe… na bhogavā assāti…pe… na yasavā assāti…pe… na mittavā assāti…pe… kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjeyyāti. Taṃ kissa hetu? Na, bhikkhave, sapatto sapattassa sugatigamane nandati. Kodhanoyaṃ, bhikkhave, purisapuggalo kodhābhibhūto kodhapareto kāyena duccaritaṃ carati, vācāya duccaritaṃ carati, manasā duccaritaṃ carati. So kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā…pe… nirayaṃ upapajjati kodhābhibhūto’’ti (a. ni. 7.64).

    ‘‘કુદ્ધો અત્થં ન જાનાતિ, કુદ્ધો ધમ્મં ન પસ્સતિ…પે॰…. (અ॰ નિ॰ ૭.૬૪);

    ‘‘Kuddho atthaṃ na jānāti, kuddho dhammaṃ na passati…pe…. (a. ni. 7.64);

    ‘‘કોધં જહે વિપ્પજહેય્ય માનં, સંયોજનં સબ્બમતિક્કમેય્ય. (ધ॰ પ॰ ૨૨૧);

    ‘‘Kodhaṃ jahe vippajaheyya mānaṃ, saṃyojanaṃ sabbamatikkameyya. (dha. pa. 221);

    ‘‘અનત્થજનનો કોધો, કોધો ચિત્તપ્પકોપનો…પે॰…. (અ॰ નિ॰ ૭.૬૪);

    ‘‘Anatthajanano kodho, kodho cittappakopano…pe…. (a. ni. 7.64);

    ‘‘કોધં છેત્વા સુખં સેતિ, કોધં છેત્વા ન સોચતિ;

    ‘‘Kodhaṃ chetvā sukhaṃ seti, kodhaṃ chetvā na socati;

    કોધસ્સ વિસમૂલસ્સ, મધુરગ્ગસ્સ બ્રાહ્મણા’’તિ. (સં॰ નિ॰ ૧.૧૮૭);

    Kodhassa visamūlassa, madhuraggassa brāhmaṇā’’ti. (saṃ. ni. 1.187);

    ‘‘એકાપરાધં ખમ ભૂરિપઞ્ઞ,

    ‘‘Ekāparādhaṃ khama bhūripañña,

    ન પણ્ડિતા કોધબલા ભવન્તી’’તિ. –

    Na paṇḍitā kodhabalā bhavantī’’ti. –

    એવમાદિના નયેન દોસે આદીનવે વુત્તપ્પટિપક્ખતો દોસપ્પહાને આનિસંસે ચ પચ્ચવેક્ખિત્વા પુબ્બભાગે દોસં તદઙ્ગપ્પહાનાદિવસેન પજહિત્વા વિપસ્સનં ઉસ્સુક્કાપેત્વા તતિયમગ્ગેન સબ્બસો દોસં સમુચ્છિન્દથ, પજહથાતિ તેસં ભિક્ખૂનં તત્થ નિયોજનં. તેન વુત્તં ‘‘દોસં, ભિક્ખવે, એકધમ્મં પજહથા’’તિ. દુટ્ઠાસેતિ આઘાતેન દૂસિતચિત્તતાય પદુટ્ઠા. સેસમેત્થ યં વત્તબ્બં, તં પઠમસુત્તવણ્ણનાયં વુત્તનયમેવ.

    Evamādinā nayena dose ādīnave vuttappaṭipakkhato dosappahāne ānisaṃse ca paccavekkhitvā pubbabhāge dosaṃ tadaṅgappahānādivasena pajahitvā vipassanaṃ ussukkāpetvā tatiyamaggena sabbaso dosaṃ samucchindatha, pajahathāti tesaṃ bhikkhūnaṃ tattha niyojanaṃ. Tena vuttaṃ ‘‘dosaṃ, bhikkhave, ekadhammaṃ pajahathā’’ti. Duṭṭhāseti āghātena dūsitacittatāya paduṭṭhā. Sesamettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ paṭhamasuttavaṇṇanāyaṃ vuttanayameva.

    દુતિયસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Dutiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / ઇતિવુત્તકપાળિ • Itivuttakapāḷi / ૨. દોસસુત્તં • 2. Dosasuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact