Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / धम्मसङ्गणीपाळि • Dhammasaṅgaṇīpāḷi

दुकनिक्खेपं

Dukanikkhepaṃ

हेतुगोच्छकं

Hetugocchakaṃ

१०५९. कतमे धम्मा हेतू? तयो कुसलहेतू, तयो अकुसलहेतू, तयो अब्याकतहेतू, नव कामावचरहेतू छ रूपावचरहेतू, छ अरूपावचरहेतू, छ अपरियापन्‍नहेतू।

1059. Katame dhammā hetū? Tayo kusalahetū, tayo akusalahetū, tayo abyākatahetū, nava kāmāvacarahetū cha rūpāvacarahetū, cha arūpāvacarahetū, cha apariyāpannahetū.

१०६०. तत्थ कतमे तयो कुसलहेतू? अलोभो, अदोसो, अमोहो।

1060. Tattha katame tayo kusalahetū? Alobho, adoso, amoho.

१०६१. तत्थ कतमो अलोभो? यो अलोभो अलुब्भना अलुब्भितत्तं असारागो असारज्‍जना असारज्‍जितत्तं अनभिज्झा अलोभो कुसलमूलं – अयं वुच्‍चति अलोभो।

1061. Tattha katamo alobho? Yo alobho alubbhanā alubbhitattaṃ asārāgo asārajjanā asārajjitattaṃ anabhijjhā alobho kusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati alobho.

१०६२. तत्थ कतमो अदोसो? यो अदोसो अदुस्सना अदुस्सितत्तं मेत्ति मेत्तायना मेत्तायितत्तं अनुद्दा अनुद्दायना अनुदायितत्तं हितेसिता अनुकम्पा अब्यापादो अब्यापज्‍जो अदोसो कुसलमूलं – अयं वुच्‍चति अदोसो।

1062. Tattha katamo adoso? Yo adoso adussanā adussitattaṃ metti mettāyanā mettāyitattaṃ anuddā anuddāyanā anudāyitattaṃ hitesitā anukampā abyāpādo abyāpajjo adoso kusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati adoso.

१०६३. तत्थ कतमो अमोहो? दुक्खे ञाणं, दुक्खसमुदये ञाणं, दुक्खनिरोधे ञाणं, दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय ञाणं, पुब्बन्ते ञाणं, अपरन्ते ञाणं, पुब्बन्तापरन्ते ञाणं, इदप्पच्‍चयता पटिच्‍चसमुप्पन्‍नेसु धम्मेसु ञाणं, या एवरूपा पञ्‍ञा पजानना विचयो पविचयो धम्मविचयो सल्‍लक्खणा उपलक्खणा पच्‍चुपलक्खणा पण्डिच्‍चं कोसल्‍लं नेपुञ्‍ञं वेभब्या चिन्ता उपपरिक्खा भूरी मेधा परिणायिका विपस्सना सम्पजञ्‍ञं पतोदो पञ्‍ञा पञ्‍ञिन्द्रियं पञ्‍ञाबलं पञ्‍ञासत्थं पञ्‍ञापासादो पञ्‍ञाआलोको पञ्‍ञाओभासो पञ्‍ञापज्‍जोतो पञ्‍ञारतनं अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि – अयं वुच्‍चति अमोहो।

1063. Tattha katamo amoho? Dukkhe ñāṇaṃ, dukkhasamudaye ñāṇaṃ, dukkhanirodhe ñāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ, pubbante ñāṇaṃ, aparante ñāṇaṃ, pubbantāparante ñāṇaṃ, idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu ñāṇaṃ, yā evarūpā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi – ayaṃ vuccati amoho.

इमे तयो कुसलहेतू।

Ime tayo kusalahetū.

१०६४. तत्थ कतमे तयो अकुसलहेतू? लोभो, दोसो, मोहो।

1064. Tattha katame tayo akusalahetū? Lobho, doso, moho.

१०६५. तत्थ कतमो लोभो? यो रागो सारागो अनुनयो अनुरोधो नन्दी नन्दीरागो ¹ चित्तस्स सारागो इच्छा मुच्छा अज्झोसानं गेधो पलिगेधो सङ्गो पङ्को एजा माया जनिका सञ्‍जननी सिब्बिनी ² जालिनी सरिता विसत्तिका सुत्तं विसटा आयूहिनी ³ दुतिया पणिधि भवनेत्ति वनं वनथो सन्थवो सिनेहो अपेक्खा पटिबन्धु आसा आसिसना आसिसितत्तं ⁴ रूपासा सद्दासा गन्धासा रसासा फोट्ठब्बासा लाभासा धनासा पुत्तासा जीवितासा जप्पा पजप्पा अभिजप्पा जप्पा जप्पना जप्पितत्तं लोलुप्पं लोलुप्पायना लोलुप्पायितत्तं पुच्छञ्‍जिकता ⁵ साधुकम्यता अधम्मरागो विसमलोभो निकन्ति निकामना पत्थना पिहना सम्पत्थना कामतण्हा भवतण्हा विभवतण्हा रूपतण्हा अरूपतण्हा निरोधतण्हा रूपतण्हा सद्दतण्हा गन्धतण्हा रसतण्हा फोट्ठब्बतण्हा धम्मतण्हा ओघो योगो गन्थो उपादानं आवरणं नीवरणं छादनं बन्धनं उपक्‍किलेसो अनुसयो परियुट्ठानं लता वेविच्छं दुक्खमूलं दुक्खनिदानं दुक्खप्पभवो मारपासो मारबळिसं मारविसयो तण्हानदी तण्हाजालं तण्हागद्दुलं तण्हासमुद्दो अभिज्झा लोभो अकुसलमूलं – अयं वुच्‍चति लोभो।

1065. Tattha katamo lobho? Yo rāgo sārāgo anunayo anurodho nandī nandīrāgo ⁶ cittassa sārāgo icchā mucchā ajjhosānaṃ gedho paligedho saṅgo paṅko ejā māyā janikā sañjananī sibbinī ⁷ jālinī saritā visattikā suttaṃ visaṭā āyūhinī ⁸ dutiyā paṇidhi bhavanetti vanaṃ vanatho santhavo sineho apekkhā paṭibandhu āsā āsisanā āsisitattaṃ ⁹ rūpāsā saddāsā gandhāsā rasāsā phoṭṭhabbāsā lābhāsā dhanāsā puttāsā jīvitāsā jappā pajappā abhijappā jappā jappanā jappitattaṃ loluppaṃ loluppāyanā loluppāyitattaṃ pucchañjikatā ¹⁰ sādhukamyatā adhammarāgo visamalobho nikanti nikāmanā patthanā pihanā sampatthanā kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā rūpataṇhā arūpataṇhā nirodhataṇhā rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā ogho yogo gantho upādānaṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ chādanaṃ bandhanaṃ upakkileso anusayo pariyuṭṭhānaṃ latā vevicchaṃ dukkhamūlaṃ dukkhanidānaṃ dukkhappabhavo mārapāso mārabaḷisaṃ māravisayo taṇhānadī taṇhājālaṃ taṇhāgaddulaṃ taṇhāsamuddo abhijjhā lobho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati lobho.

१०६६. तत्थ कतमो दोसो? अनत्थं मे अचरीति आघातो जायति, अनत्थं मे चरतीति आघातो जायति, अनत्थं मे चरिस्सतीति आघातो जायति, पियस्स मे मनापस्स अनत्थं अचरि…पे॰… अनत्थं चरति…पे॰… अनत्थं चरिस्सतीति आघातो जायति, अप्पियस्स मे अमनापस्स अत्थं अचरि…पे॰… अत्थं चरति…पे॰… अत्थं चरिस्सतीति आघातो जायति, अट्ठाने वा पन आघातो जायति। यो एवरूपो चित्तस्स आघातो पटिघातो पटिघं पटिविरोधो कोपो पकोपो सम्पकोपो दोसो पदोसो सम्पदोसो चित्तस्स ब्यापत्ति मनोपदोसो कोधो कुज्झना कुज्झितत्तं दोसो दुस्सना दुस्सितत्तं ब्यापत्ति ब्यापज्‍जना ब्यापज्‍जितत्तं विरोधो पटिविरोधो चण्डिक्‍कं असुरोपो अनत्तमनता चित्तस्स – अयं वुच्‍चति दोसो।

1066. Tattha katamo doso? Anatthaṃ me acarīti āghāto jāyati, anatthaṃ me caratīti āghāto jāyati, anatthaṃ me carissatīti āghāto jāyati, piyassa me manāpassa anatthaṃ acari…pe… anatthaṃ carati…pe… anatthaṃ carissatīti āghāto jāyati, appiyassa me amanāpassa atthaṃ acari…pe… atthaṃ carati…pe… atthaṃ carissatīti āghāto jāyati, aṭṭhāne vā pana āghāto jāyati. Yo evarūpo cittassa āghāto paṭighāto paṭighaṃ paṭivirodho kopo pakopo sampakopo doso padoso sampadoso cittassa byāpatti manopadoso kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati doso.

१०६७. तत्थ कतमो मोहो? दुक्खे अञ्‍ञाणं, दुक्खसमुदये अञ्‍ञाणं, दुक्खनिरोधे अञ्‍ञाणं, दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय अञ्‍ञाणं, पुब्बन्ते अञ्‍ञाणं, अपरन्ते अञ्‍ञाणं, पुब्बन्तापरन्ते अञ्‍ञाणं, इदप्पच्‍चयता पटिच्‍चसमुप्पन्‍नेसु धम्मेसु अञ्‍ञाणं, यं एवरूपं अञ्‍ञाणं अदस्सनं अनभिसमयो अननुबोधो असम्बोधो अप्पटिवेधो असंगाहना अपरियोगाहना असमपेक्खना अपच्‍चवेक्खणा अपच्‍चक्खकम्मं दुम्मेज्झं बाल्यं असम्पजञ्‍ञं मोहो पमोहो सम्मोहो अविज्‍जा अविज्‍जोघो अविज्‍जायोगो अविज्‍जानुसयो अविज्‍जापरियुट्ठानं अविज्‍जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्‍चति मोहो।

1067. Tattha katamo moho? Dukkhe aññāṇaṃ, dukkhasamudaye aññāṇaṃ, dukkhanirodhe aññāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ, pubbante aññāṇaṃ, aparante aññāṇaṃ, pubbantāparante aññāṇaṃ, idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇaṃ, yaṃ evarūpaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṃgāhanā apariyogāhanā asamapekkhanā apaccavekkhaṇā apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati moho.

इमे तयो अकुसलहेतू।

Ime tayo akusalahetū.

१०६८. तत्थ कतमे तयो अब्याकतहेतू? कुसलानं वा धम्मानं विपाकतो किरियाब्याकतेसु वा धम्मेसु अलोभो अदोसो अमोहो – इमे तयो अब्याकतहेतू।

1068. Tattha katame tayo abyākatahetū? Kusalānaṃ vā dhammānaṃ vipākato kiriyābyākatesu vā dhammesu alobho adoso amoho – ime tayo abyākatahetū.

१०६९. तत्थ कतमे नव कामावचरहेतू? तयो कुसलहेतू, तयो अकुसलहेतू, तयो अब्याकतहेतू – इमे नव कामावचरहेतू।

1069. Tattha katame nava kāmāvacarahetū? Tayo kusalahetū, tayo akusalahetū, tayo abyākatahetū – ime nava kāmāvacarahetū.

१०७०. तत्थ कतमे छ रूपावचरहेतू? तयो कुसलहेतू, तयो अब्याकतहेतू – इमे छ रूपावचरहेतू।

1070. Tattha katame cha rūpāvacarahetū? Tayo kusalahetū, tayo abyākatahetū – ime cha rūpāvacarahetū.

१०७१. तत्थ कतमे छ अरूपावचरहेतू? तयो कुसलहेतू, तयो अब्याकतहेतू – इमे छ अरूपावचरहेतू।

1071. Tattha katame cha arūpāvacarahetū? Tayo kusalahetū, tayo abyākatahetū – ime cha arūpāvacarahetū.

१०७२. तत्थ कतमे छ अपरियापन्‍नहेतू? तयो कुसलहेतू, तयो अब्याकतहेतू – इमे छ अपरियापन्‍नहेतू।

1072. Tattha katame cha apariyāpannahetū? Tayo kusalahetū, tayo abyākatahetū – ime cha apariyāpannahetū.

१०७३. तत्थ कतमे तयो कुसलहेतू? अलोभो, अदोसो, अमोहो।

1073. Tattha katame tayo kusalahetū? Alobho, adoso, amoho.

१०७४. तत्थ कतमो अलोभो? यो अलोभो अलुब्भना अलुब्भितत्तं असारागो असारज्‍जना असारज्‍जितत्तं अनभिज्झा अलोभो कुसलमूलं – अयं वुच्‍चति अलोभो।

1074. Tattha katamo alobho? Yo alobho alubbhanā alubbhitattaṃ asārāgo asārajjanā asārajjitattaṃ anabhijjhā alobho kusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati alobho.

१०७५. तत्थ कतमो अदोसो? यो अदोसो अदुस्सना अदुस्सितत्तं…पे॰… अब्यापादो अब्यापज्‍जो अदोसो कुसलमूलं – अयं वुच्‍चति अदोसो।

1075. Tattha katamo adoso? Yo adoso adussanā adussitattaṃ…pe… abyāpādo abyāpajjo adoso kusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati adoso.

१०७६. तत्थ कतमो अमोहो ? दुक्खे ञाणं, दुक्खसमुदये ञाणं, दुक्खनिरोधे ञाणं, दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय ञाणं, पुब्बन्ते ञाणं, अपरन्ते ञाणं, पुब्बन्तापरन्ते ञाणं, इदप्पच्‍चयता पटिच्‍चसमुप्पन्‍नेसु धम्मेसु ञाणं, या एवरूपा पञ्‍ञा पजानना विचयो पविचयो धम्मविचयो सल्‍लक्खणा उपलक्खणा पच्‍चुपलक्खणा पण्डिच्‍चं कोसल्‍लं नेपुञ्‍ञं वेभब्या चिन्ता उपपरिक्खा भूरी मेधा परिणायिका विपस्सना सम्पजञ्‍ञं पतोदो पञ्‍ञा पञ्‍ञिन्द्रियं पञ्‍ञाबलं पञ्‍ञासत्थं पञ्‍ञापासादो पञ्‍ञाआलोको पञ्‍ञाओभासो पञ्‍ञापज्‍जोतो पञ्‍ञारतनं अमोहो धम्मविचयो सम्मादिट्ठि धम्मविचयसम्बोज्झङ्गो मग्गङ्गं मग्गपरियापन्‍नं – अयं वुच्‍चति अमोहो।

1076. Tattha katamo amoho ? Dukkhe ñāṇaṃ, dukkhasamudaye ñāṇaṃ, dukkhanirodhe ñāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ñāṇaṃ, pubbante ñāṇaṃ, aparante ñāṇaṃ, pubbantāparante ñāṇaṃ, idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu ñāṇaṃ, yā evarūpā paññā pajānanā vicayo pavicayo dhammavicayo sallakkhaṇā upalakkhaṇā paccupalakkhaṇā paṇḍiccaṃ kosallaṃ nepuññaṃ vebhabyā cintā upaparikkhā bhūrī medhā pariṇāyikā vipassanā sampajaññaṃ patodo paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ paññāsatthaṃ paññāpāsādo paññāāloko paññāobhāso paññāpajjoto paññāratanaṃ amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi dhammavicayasambojjhaṅgo maggaṅgaṃ maggapariyāpannaṃ – ayaṃ vuccati amoho.

इमे तयो कुसलहेतू।

Ime tayo kusalahetū.

१०७७. तत्थ कतमे तयो अब्याकतहेतू? कुसलानं धम्मानं विपाकतो अलोभो अदोसो अमोहो – इमे तयो अब्याकतहेतू। इमे छ अपरियापन्‍नहेतू – इमे धम्मा हेतू।

1077. Tattha katame tayo abyākatahetū? Kusalānaṃ dhammānaṃ vipākato alobho adoso amoho – ime tayo abyākatahetū. Ime cha apariyāpannahetū – ime dhammā hetū.

१०७८. कतमे धम्मा न हेतू? ते धम्मे ठपेत्वा, अवसेसा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा, अपरियापन्‍ना; वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा न हेतू।

1078. Katame dhammā na hetū? Te dhamme ṭhapetvā, avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā na hetū.

१०७९. कतमे धम्मा सहेतुका? तेहि धम्मेहि ये धम्मा सहेतुका वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा सहेतुका ।

1079. Katame dhammā sahetukā? Tehi dhammehi ye dhammā sahetukā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā sahetukā .

१०८०. कतमे धम्मा अहेतुका? तेहि धम्मेहि ये धम्मा अहेतुका वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो, सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा अहेतुका।

1080. Katame dhammā ahetukā? Tehi dhammehi ye dhammā ahetukā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā ahetukā.

१०८१. कतमे धम्मा हेतुसम्पयुत्ता? तेहि धम्मेहि ये धम्मा सम्पयुत्ता वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा हेतुसम्पयुत्ता।

1081. Katame dhammā hetusampayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā hetusampayuttā.

१०८२. कतमे धम्मा हेतुविप्पयुत्ता? तेहि धम्मेहि ये धम्मा विप्पयुत्ता वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो, सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा हेतुविप्पयुत्ता।

1082. Katame dhammā hetuvippayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā hetuvippayuttā.

१०८३. कतमे धम्मा हेतू चेव सहेतुका च? लोभो मोहेन हेतु चेव सहेतुको च, मोहो लोभेन हेतु चेव सहेतुको च, दोसो मोहेन हेतु चेव सहेतुको च, मोहो दोसेन हेतु चेव सहेतुको च; अलोभो अदोसो अमोहो, ते अञ्‍ञमञ्‍ञं हेतू चेव सहेतुका च – इमे धम्मा हेतू चेव सहेतुका च।

1083. Katame dhammā hetū ceva sahetukā ca? Lobho mohena hetu ceva sahetuko ca, moho lobhena hetu ceva sahetuko ca, doso mohena hetu ceva sahetuko ca, moho dosena hetu ceva sahetuko ca; alobho adoso amoho, te aññamaññaṃ hetū ceva sahetukā ca – ime dhammā hetū ceva sahetukā ca.

१०८४. कतमे धम्मा सहेतुका चेव न च हेतू? तेहि धम्मेहि ये धम्मा सहेतुका ते धम्मे ठपेत्वा, वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा सहेतुका चेव न च हेतू।

1084. Katame dhammā sahetukā ceva na ca hetū? Tehi dhammehi ye dhammā sahetukā te dhamme ṭhapetvā, vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā sahetukā ceva na ca hetū.

१०८५. कतमे धम्मा हेतू चेव हेतुसम्पयुत्ता च? लोभो मोहेन हेतु चेव हेतुसम्पयुत्तो च, मोहो लोभेन हेतु चेव हेतुसम्पयुत्तो च, दोसो मोहेन हेतु चेव हेतुसम्पयुत्तो च, मोहो दोसेन हेतु चेव हेतुसम्पयुत्तो च; अलोभो अदोसो अमोहो , ते अञ्‍ञमञ्‍ञं हेतू चेव हेतुसम्पयुत्ता च – इमे धम्मा हेतू चेव हेतुसम्पयुत्ता च।

1085. Katame dhammā hetū ceva hetusampayuttā ca? Lobho mohena hetu ceva hetusampayutto ca, moho lobhena hetu ceva hetusampayutto ca, doso mohena hetu ceva hetusampayutto ca, moho dosena hetu ceva hetusampayutto ca; alobho adoso amoho , te aññamaññaṃ hetū ceva hetusampayuttā ca – ime dhammā hetū ceva hetusampayuttā ca.

१०८६. कतमे धम्मा हेतुसम्पयुत्ता चेव न च हेतू? तेहि धम्मेहि ये धम्मा सम्पयुत्ता ते धम्मे ठपेत्वा, वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा हेतुसम्पयुत्ता चेव न च हेतू।

1086. Katame dhammā hetusampayuttā ceva na ca hetū? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā te dhamme ṭhapetvā, vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā hetusampayuttā ceva na ca hetū.

१०८७. कतमे धम्मा न हेतू सहेतुका? तेहि धम्मेहि ये धम्मा न हेतू सहेतुका वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा न हेतू सहेतुका।

1087. Katame dhammā na hetū sahetukā? Tehi dhammehi ye dhammā na hetū sahetukā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā na hetū sahetukā.

१०८८. कतमे धम्मा न हेतू अहेतुका? तेहि धम्मेहि ये धम्मा न हेतू अहेतुका वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो, सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा न हेतू अहेतुका।

1088. Katame dhammā na hetū ahetukā? Tehi dhammehi ye dhammā na hetū ahetukā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā na hetū ahetukā.

चूळन्तरदुकं

Cūḷantaradukaṃ

१०८९. कतमे धम्मा सप्पच्‍चया? पञ्‍चक्खन्धा – रूपक्खन्धो, वेदनाक्खन्धो, सञ्‍ञाक्खन्धो , सङ्खारक्खन्धो, विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा सप्पच्‍चया।

1089. Katame dhammā sappaccayā? Pañcakkhandhā – rūpakkhandho, vedanākkhandho, saññākkhandho , saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho – ime dhammā sappaccayā.

१०९०. कतमे धम्मा अप्पच्‍चया? असङ्खता धातु – इमे धम्मा अप्पच्‍चया।

1090. Katame dhammā appaccayā? Asaṅkhatā dhātu – ime dhammā appaccayā.

१०९१. कतमे धम्मा सङ्खता? येव ते धम्मा सप्पच्‍चया, तेव ते धम्मा सङ्खता।

1091. Katame dhammā saṅkhatā? Yeva te dhammā sappaccayā, teva te dhammā saṅkhatā.

१०९२. कतमे धम्मा असङ्खता? यो एव सो धम्मो अप्पच्‍चयो, सो एव सो धम्मो असङ्खतो।

1092. Katame dhammā asaṅkhatā? Yo eva so dhammo appaccayo, so eva so dhammo asaṅkhato.

१०९३. कतमे धम्मा सनिदस्सना? रूपायतनं – इमे धम्मा सनिदस्सना ।

1093. Katame dhammā sanidassanā? Rūpāyatanaṃ – ime dhammā sanidassanā .

१०९४. कतमे धम्मा अनिदस्सना? चक्खायतनं…पे॰… फोट्ठब्बायतनं, वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो, यञ्‍च रूपं अनिदस्सनं अप्पटिघं धम्मायतनपरियापन्‍नं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा अनिदस्सना।

1094. Katame dhammā anidassanā? Cakkhāyatanaṃ…pe… phoṭṭhabbāyatanaṃ, vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, yañca rūpaṃ anidassanaṃ appaṭighaṃ dhammāyatanapariyāpannaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā anidassanā.

१०९५. कतमे धम्मा सप्पटिघा? चक्खायतनं…पे॰… फोट्ठब्बायतनं – इमे धम्मा सप्पटिघा।

1095. Katame dhammā sappaṭighā? Cakkhāyatanaṃ…pe… phoṭṭhabbāyatanaṃ – ime dhammā sappaṭighā.

१०९६. कतमे धम्मा अप्पटिघा? वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो, यञ्‍च रूपं अनिदस्सनं अप्पटिघं धम्मायतनपरियापन्‍नं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा अप्पटिघा।

1096. Katame dhammā appaṭighā? Vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, yañca rūpaṃ anidassanaṃ appaṭighaṃ dhammāyatanapariyāpannaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā appaṭighā.

१०९७. कतमे धम्मा रूपिनो? चत्तारो च महाभूता चतुन्‍नञ्‍च महाभूतानं उपादाय रूपं – इमे धम्मा रूपिनो।

1097. Katame dhammā rūpino? Cattāro ca mahābhūtā catunnañca mahābhūtānaṃ upādāya rūpaṃ – ime dhammā rūpino.

१०९८. कतमे धम्मा अरूपिनो? वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा अरूपिनो।

1098. Katame dhammā arūpino? Vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā arūpino.

१०९९. कतमे धम्मा लोकिया? सासवा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा, रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा लोकिया।

1099. Katame dhammā lokiyā? Sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā lokiyā.

११००. कतमे धम्मा लोकुत्तरा? अपरियापन्‍ना मग्गा च, मग्गफलानि च, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा लोकुत्तरा।

1100. Katame dhammā lokuttarā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā lokuttarā.

११०१. कतमे धम्मा केनचि विञ्‍ञेय्या, केनचि न विञ्‍ञेय्या? ये ते धम्मा चक्खुविञ्‍ञेय्या , न ते धम्मा सोतविञ्‍ञेय्या; ये वा पन ते धम्मा सोतविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा चक्खुविञ्‍ञेय्या। ये ते धम्मा चक्खुविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा घानविञ्‍ञेय्या; ये वा पन ते धम्मा घानविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा चक्खुविञ्‍ञेय्या। ये ते धम्मा चक्खुविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा जिव्हाविञ्‍ञेय्या; ये वा पन ते धम्मा जिव्हाविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा चक्खुविञ्‍ञेय्या। ये ते धम्मा चक्खुविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा कायविञ्‍ञेय्या; ये वा पन ते धम्मा कायविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा चक्खुविञ्‍ञेय्या। ये ते धम्मा सोतविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा घानविञ्‍ञेय्या; ये वा पन ते धम्मा घानविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा सोतविञ्‍ञेय्या। ये ते धम्मा सोतविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा जिव्हाविञ्‍ञेय्या; ये वा पन ते धम्मा जिव्हाविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा सोतविञ्‍ञेय्या। ये ते धम्मा सोतविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा कायविञ्‍ञेय्या; ये वा पन ते धम्मा कायविञ्‍ञेय्या न ते धम्मा सोतविञ्‍ञेय्या। ये ते धम्मा सोतविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा चक्खुविञ्‍ञेय्या; ये वा पन ते धम्मा चक्खुविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा सोतविञ्‍ञेय्या। ये ते धम्मा घानविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा जिव्हाविञ्‍ञेय्या; ये वा पन ते धम्मा जिव्हाविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा घानविञ्‍ञेय्या। ये ते धम्मा घानविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा कायविञ्‍ञेय्या; ये वा पन ते धम्मा कायविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा घानविञ्‍ञेय्या। ये ते धम्मा घानविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा चक्खुविञ्‍ञेय्या; ये वा पन ते धम्मा चक्खुविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा घानविञ्‍ञेय्या। ये ते धम्मा घानविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा सोतविञ्‍ञेय्या; ये वा पन ते धम्मा सोतविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा घानविञ्‍ञेय्या। ये ते धम्मा जिव्हाविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा कायविञ्‍ञेय्या; ये वा पन ते धम्मा कायविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा जिव्हाविञ्‍ञेय्या। ये ते धम्मा जिव्हाविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा चक्खुविञ्‍ञेय्या; ये वा पन ते धम्मा चक्खुविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा जिव्हाविञ्‍ञेय्या। ये ते धम्मा जिव्हाविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा सोतविञ्‍ञेय्या; ये वा पन ते धम्मा सोतविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा जिव्हाविञ्‍ञेय्या। ये ते धम्मा जिव्हाविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा घानविञ्‍ञेय्या; ये वा पन ते धम्मा घानविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा जिव्हाविञ्‍ञेय्या। ये ते धम्मा कायविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा चक्खुविञ्‍ञेय्या; ये वा पन ते धम्मा चक्खुविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा कायविञ्‍ञेय्या। ये ते धम्मा कायविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा सोतविञ्‍ञेय्या; ये वा पन ते धम्मा सोतविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा कायविञ्‍ञेय्या। ये ते धम्मा कायविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा घानविञ्‍ञेय्या; ये वा पन ते धम्मा घानविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा कायविञ्‍ञेय्या। ये ते धम्मा कायविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा जिव्हाविञ्‍ञेय्या; ये वा पन ते धम्मा जिव्हाविञ्‍ञेय्या, न ते धम्मा कायविञ्‍ञेय्या। इमे धम्मा केनचि विञ्‍ञेय्या केनचि न विञ्‍ञेय्या।

1101. Katame dhammā kenaci viññeyyā, kenaci na viññeyyā? Ye te dhammā cakkhuviññeyyā , na te dhammā sotaviññeyyā; ye vā pana te dhammā sotaviññeyyā, na te dhammā cakkhuviññeyyā. Ye te dhammā cakkhuviññeyyā, na te dhammā ghānaviññeyyā; ye vā pana te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā cakkhuviññeyyā. Ye te dhammā cakkhuviññeyyā, na te dhammā jivhāviññeyyā; ye vā pana te dhammā jivhāviññeyyā, na te dhammā cakkhuviññeyyā. Ye te dhammā cakkhuviññeyyā, na te dhammā kāyaviññeyyā; ye vā pana te dhammā kāyaviññeyyā, na te dhammā cakkhuviññeyyā. Ye te dhammā sotaviññeyyā, na te dhammā ghānaviññeyyā; ye vā pana te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā sotaviññeyyā. Ye te dhammā sotaviññeyyā, na te dhammā jivhāviññeyyā; ye vā pana te dhammā jivhāviññeyyā, na te dhammā sotaviññeyyā. Ye te dhammā sotaviññeyyā, na te dhammā kāyaviññeyyā; ye vā pana te dhammā kāyaviññeyyā na te dhammā sotaviññeyyā. Ye te dhammā sotaviññeyyā, na te dhammā cakkhuviññeyyā; ye vā pana te dhammā cakkhuviññeyyā, na te dhammā sotaviññeyyā. Ye te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā jivhāviññeyyā; ye vā pana te dhammā jivhāviññeyyā, na te dhammā ghānaviññeyyā. Ye te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā kāyaviññeyyā; ye vā pana te dhammā kāyaviññeyyā, na te dhammā ghānaviññeyyā. Ye te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā cakkhuviññeyyā; ye vā pana te dhammā cakkhuviññeyyā, na te dhammā ghānaviññeyyā. Ye te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā sotaviññeyyā; ye vā pana te dhammā sotaviññeyyā, na te dhammā ghānaviññeyyā. Ye te dhammā jivhāviññeyyā, na te dhammā kāyaviññeyyā; ye vā pana te dhammā kāyaviññeyyā, na te dhammā jivhāviññeyyā. Ye te dhammā jivhāviññeyyā, na te dhammā cakkhuviññeyyā; ye vā pana te dhammā cakkhuviññeyyā, na te dhammā jivhāviññeyyā. Ye te dhammā jivhāviññeyyā, na te dhammā sotaviññeyyā; ye vā pana te dhammā sotaviññeyyā, na te dhammā jivhāviññeyyā. Ye te dhammā jivhāviññeyyā, na te dhammā ghānaviññeyyā; ye vā pana te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā jivhāviññeyyā. Ye te dhammā kāyaviññeyyā, na te dhammā cakkhuviññeyyā; ye vā pana te dhammā cakkhuviññeyyā, na te dhammā kāyaviññeyyā. Ye te dhammā kāyaviññeyyā, na te dhammā sotaviññeyyā; ye vā pana te dhammā sotaviññeyyā, na te dhammā kāyaviññeyyā. Ye te dhammā kāyaviññeyyā, na te dhammā ghānaviññeyyā; ye vā pana te dhammā ghānaviññeyyā, na te dhammā kāyaviññeyyā. Ye te dhammā kāyaviññeyyā, na te dhammā jivhāviññeyyā; ye vā pana te dhammā jivhāviññeyyā, na te dhammā kāyaviññeyyā. Ime dhammā kenaci viññeyyā kenaci na viññeyyā.

आसवगोच्छकं

Āsavagocchakaṃ

११०२. कतमे धम्मा आसवा? चत्तारो आसवा – कामासवो, भवासवो, दिट्ठासवो, अविज्‍जासवो।

1102. Katame dhammā āsavā? Cattāro āsavā – kāmāsavo, bhavāsavo, diṭṭhāsavo, avijjāsavo.

११०३. तत्थ कतमो कामासवो? यो कामेसु कामच्छन्दो कामरागो कामनन्दी कामतण्हा कामसिनेहो कामपरिळाहो काममुच्छा कामज्झोसानं – अयं वुच्‍चति कामासवो।

1103. Tattha katamo kāmāsavo? Yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasineho kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ – ayaṃ vuccati kāmāsavo.

११०४. तत्थ कतमो भवासवो? यो भवेसु भवछन्दो ¹¹ भवरागो भवनन्दी भवतण्हा भवसिनेहो भवपरिळाहो भवमुच्छा भवज्झोसानं – अयं वुच्‍चति भवासवो।

1104. Tattha katamo bhavāsavo? Yo bhavesu bhavachando ¹² bhavarāgo bhavanandī bhavataṇhā bhavasineho bhavapariḷāho bhavamucchā bhavajjhosānaṃ – ayaṃ vuccati bhavāsavo.

११०५. तत्थ कतमो दिट्ठासवो? सस्सतो लोकोति वा, असस्सतो लोकोति वा, अन्तवा लोकोति वा, अनन्तवा लोकोति वा, तं जीवं तं सरीरन्ति वा, अञ्‍ञं जीवं अञ्‍ञं सरीरन्ति वा, होति तथागतो परं मरणाति वा, न होति तथागतो परं मरणाति वा, होति च न च होति तथागतो परं मरणाति वा, नेव होति न न होति तथागतो परं मरणाति वा; या एवरूपा दिट्ठि दिट्ठिगतं दिट्ठिगहनं दिट्ठिकन्तारो दिट्ठिविसूकायिकं दिट्ठिविप्फन्दितं दिट्ठिसंयोजनं गाहो पटिग्गाहो अभिनिवेसो परामासो कुम्मग्गो मिच्छापथो मिच्छत्तं तित्थायतनं विपरियासग्गाहो – अयं वुच्‍चति दिट्ठासवो। सब्बापि मिच्छादिट्ठि दिट्ठासवो।

1105. Tattha katamo diṭṭhāsavo? Sassato lokoti vā, asassato lokoti vā, antavā lokoti vā, anantavā lokoti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti vā, hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā; yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – ayaṃ vuccati diṭṭhāsavo. Sabbāpi micchādiṭṭhi diṭṭhāsavo.

११०६. तत्थ कतमो अविज्‍जासवो? दुक्खे अञ्‍ञाणं, दुक्खसमुदये अञ्‍ञाणं, दुक्खनिरोधे अञ्‍ञाणं, दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय अञ्‍ञाणं , पुब्बन्ते अञ्‍ञाणं, अपरन्ते अञ्‍ञाणं, पुब्बन्तापरन्ते अञ्‍ञाणं, इदप्पच्‍चयता पटिच्‍चसमुप्पन्‍नेसु धम्मेसु अञ्‍ञाणंः यं एवरूपं अञ्‍ञाणं अदस्सनं अनभिसमयो अननुबोधो असम्बोधो अप्पटिवेधो असंगाहना अपरियोगाहना असमपेक्खना अपच्‍चवेक्खणा अपच्‍चक्खकम्मं दुम्मेज्झं बाल्यं असम्पजञ्‍ञं मोहो पमोहो सम्मोहो अविज्‍जा अविज्‍जोघो अविज्‍जायोगो अविज्‍जानुसयो अविज्‍जापरियुट्ठानं अविज्‍जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्‍चति अविज्‍जासवो।

1106. Tattha katamo avijjāsavo? Dukkhe aññāṇaṃ, dukkhasamudaye aññāṇaṃ, dukkhanirodhe aññāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ , pubbante aññāṇaṃ, aparante aññāṇaṃ, pubbantāparante aññāṇaṃ, idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇaṃः yaṃ evarūpaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṃgāhanā apariyogāhanā asamapekkhanā apaccavekkhaṇā apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati avijjāsavo.

इमे धम्मा आसवा।

Ime dhammā āsavā.

११०७. कतमे धम्मा नो आसवा? ते धम्मे ठपेत्वा अवसेसा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा, अपरियापन्‍ना वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; सब्बञ्‍च रूपं असङ्खता च धातु – इमे धम्मा नो आसवा।

1107. Katame dhammā no āsavā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no āsavā.

११०८. कतमे धम्मा सासवा? कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा; रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा सासवा।

1108. Katame dhammā sāsavā? Kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā sāsavā.

११०९. कतमे धम्मा अनासवा? अपरियापन्‍ना मग्गा च मग्गफलानि च, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा अनासवा।

1109. Katame dhammā anāsavā? Apariyāpannā maggā ca maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā anāsavā.

१११०. कतमे धम्मा आसवसम्पयुत्ता? तेहि धम्मेहि ये धम्मा सम्पयुत्ता वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा आसवसम्पयुत्ता।

1110. Katame dhammā āsavasampayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā āsavasampayuttā.

११११. कतमे धम्मा आसवविप्पयुत्ता? तेहि धम्मेहि ये धम्मा विप्पयुत्ता वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा आसवविप्पयुत्ता।

1111. Katame dhammā āsavavippayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā āsavavippayuttā.

१११२. कतमे धम्मा आसवा चेव सासवा च? तेयेव आसवा आसवा चेव सासवा च।

1112. Katame dhammā āsavā ceva sāsavā ca? Teyeva āsavā āsavā ceva sāsavā ca.

१११३. कतमे धम्मा सासवा चेव नो च आसवा? तेहि धम्मेहि ये धम्मा सासवा, ते धम्मे ठपेत्वा अवसेसा सासवा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा , अरूपावचरा; रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा सासवा चेव नो च आसवा।

1113. Katame dhammā sāsavā ceva no ca āsavā? Tehi dhammehi ye dhammā sāsavā, te dhamme ṭhapetvā avasesā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā , arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā sāsavā ceva no ca āsavā.

१११४. कतमे धम्मा आसवा चेव आसवसम्पयुत्ता च? कामासवो अविज्‍जासवेन आसवो चेव आसवसम्पयुत्तो च, अविज्‍जासवो कामासवेन आसवो चेव आसवसम्पयुत्तो च, भवासवो अविज्‍जासवेन आसवो चेव आसवसम्पयुत्तो च, अविज्‍जासवो भवासवेन आसवो चेव आसवसम्पयुत्तो च, दिट्ठासवो अविज्‍जासवेन आसवो चेव आसवसम्पयुत्तो च, अविज्‍जासवो दिट्ठासवेन आसवो चेव आसवसम्पयुत्तो च – इमे धम्मा आसवा चेव आसवसम्पयुत्ता च।

1114. Katame dhammā āsavā ceva āsavasampayuttā ca? Kāmāsavo avijjāsavena āsavo ceva āsavasampayutto ca, avijjāsavo kāmāsavena āsavo ceva āsavasampayutto ca, bhavāsavo avijjāsavena āsavo ceva āsavasampayutto ca, avijjāsavo bhavāsavena āsavo ceva āsavasampayutto ca, diṭṭhāsavo avijjāsavena āsavo ceva āsavasampayutto ca, avijjāsavo diṭṭhāsavena āsavo ceva āsavasampayutto ca – ime dhammā āsavā ceva āsavasampayuttā ca.

१११५. कतमे धम्मा आसवसम्पयुत्ता चेव नो च आसवा? तेहि धम्मेहि ये धम्मा सम्पयुत्ता, ते धम्मे ठपेत्वा वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा आसवसम्पयुत्ता चेव नो च आसवा।

1115. Katame dhammā āsavasampayuttā ceva no ca āsavā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā, te dhamme ṭhapetvā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā āsavasampayuttā ceva no ca āsavā.

१११६. कतमे धम्मा आसवविप्पयुत्ता सासवा? तेहि धम्मेहि ये धम्मा विप्पयुत्ता सासवा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा, रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा आसवविप्पयुत्ता सासवा।

1116. Katame dhammā āsavavippayuttā sāsavā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā āsavavippayuttā sāsavā.

१११७. कतमे धम्मा आसवविप्पयुत्ता अनासवा? अपरियापन्‍ना मग्गा च, मग्गफलानि च, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा आसवविप्पयुत्ता अनासवा।

1117. Katame dhammā āsavavippayuttā anāsavā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā āsavavippayuttā anāsavā.

निक्खेपकण्डे पठमभाणवारो।

Nikkhepakaṇḍe paṭhamabhāṇavāro.

संयोजनगोच्छकं

Saṃyojanagocchakaṃ

१११८. कतमे धम्मा संयोजना? दस संयोजनानि – कामरागसंयोजनं, पटिघसंयोजनं , मानसंयोजनं, दिट्ठिसंयोजनं, विचिकिच्छासंयोजनं, सीलब्बतपरामाससंयोजनं, भवरागसंयोजनं, इस्सासंयोजनं, मच्छरियसंयोजनं, अविज्‍जासंयोजनं।

1118. Katame dhammā saṃyojanā? Dasa saṃyojanāni – kāmarāgasaṃyojanaṃ, paṭighasaṃyojanaṃ , mānasaṃyojanaṃ, diṭṭhisaṃyojanaṃ, vicikicchāsaṃyojanaṃ, sīlabbataparāmāsasaṃyojanaṃ, bhavarāgasaṃyojanaṃ, issāsaṃyojanaṃ, macchariyasaṃyojanaṃ, avijjāsaṃyojanaṃ.

१११९. तत्थ कतमं कामरागसंयोजनं? यो कामेसु कामच्छन्दो कामरागो कामनन्दी कामतण्हा कामसिनेहो कामपरिळाहो काममुच्छा कामज्झोसानं – इदं वुच्‍चति कामरागसंयोजनं।

1119. Tattha katamaṃ kāmarāgasaṃyojanaṃ? Yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasineho kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ – idaṃ vuccati kāmarāgasaṃyojanaṃ.

११२०. तत्थ कतमं पटिघसंयोजनं? अनत्थं मे अचरीति आघातो जायति, अनत्थं मे चरतीति आघातो जायति, अनत्थं मे चरिस्सतीति आघातो जायति, पियस्स मे मनापस्स अनत्थं अचरि…पे॰… अनत्थं चरति…पे॰… अनत्थं चरिस्सतीति आघातो जायति, अप्पियस्स मे अमनापस्स अत्थं अचरि…पे॰… अत्थं चरति…पे॰… अत्थं चरिस्सतीति आघातो जायति, अट्ठाने वा पन आघातो जायति। यो एवरूपो चित्तस्स आघातो पटिघातो पटिघं पटिविरोधो कोपो पकोपो सम्पकोपो दोसो पदोसो सम्पदोसो चित्तस्स ब्यापत्ति मनोपदोसो कोधो कुज्झना कुज्झितत्तं दोसो दुस्सना दुस्सितत्तं ब्यापत्ति ब्यापज्‍जना ब्यापज्‍जितत्तं विरोधो पटिविरोधो चण्डिक्‍कं असुरोपो अनत्तमनता चित्तस्स – इदं वुच्‍चति पटिघसंयोजनं।

1120. Tattha katamaṃ paṭighasaṃyojanaṃ? Anatthaṃ me acarīti āghāto jāyati, anatthaṃ me caratīti āghāto jāyati, anatthaṃ me carissatīti āghāto jāyati, piyassa me manāpassa anatthaṃ acari…pe… anatthaṃ carati…pe… anatthaṃ carissatīti āghāto jāyati, appiyassa me amanāpassa atthaṃ acari…pe… atthaṃ carati…pe… atthaṃ carissatīti āghāto jāyati, aṭṭhāne vā pana āghāto jāyati. Yo evarūpo cittassa āghāto paṭighāto paṭighaṃ paṭivirodho kopo pakopo sampakopo doso padoso sampadoso cittassa byāpatti manopadoso kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – idaṃ vuccati paṭighasaṃyojanaṃ.

११२१. तत्थ कतमं मानसंयोजनं? सेय्योहमस्मीति मानो, सदिसोहमस्मीति मानो, हीनोहमस्मीति मानो। यो एवरूपो मानो मञ्‍ञना मञ्‍ञितत्तं उन्‍नति उन्‍नमो ¹³ धजो सम्पग्गाहो केतुकम्यता चित्तस्स – इदं वुच्‍चति मानसंयोजनं।

1121. Tattha katamaṃ mānasaṃyojanaṃ? Seyyohamasmīti māno, sadisohamasmīti māno, hīnohamasmīti māno. Yo evarūpo māno maññanā maññitattaṃ unnati unnamo ¹⁴ dhajo sampaggāho ketukamyatā cittassa – idaṃ vuccati mānasaṃyojanaṃ.

११२२. तत्थ कतमं दिट्ठिसंयोजनं? सस्सतो लोकोति वा, असस्सतो लोकोति वा, अन्तवा लोकोति वा, अनन्तवा लोकोति वा, तं जीवं तं सरीरन्ति वा, अञ्‍ञं जीवं अञ्‍ञं सरीरन्ति वा, होति तथागतो परं मरणाति वा, न होति तथागतो परं मरणाति वा, होति च न च होति तथागतो परं मरणाति वा, नेव होति न न होति तथागतो परं मरणाति वा; या एवरूपा दिट्ठि दिट्ठिगतं दिट्ठिगहनं दिट्ठिकन्तारो दिट्ठिविसूकायिकं दिट्ठिविप्फन्दितं दिट्ठिसंयोजनं गाहो पटिग्गाहो अभिनिवेसो परामासो कुम्मग्गो मिच्छापथो मिच्छत्तं तित्थायतनं विपरियासग्गाहो – इदं वुच्‍चति दिट्ठिसंयोजनं। ठपेत्वा सीलब्बतपरामाससंयोजनं सब्बापि मिच्छादिट्ठि दिट्ठिसंयोजनं।

1122. Tattha katamaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ? Sassato lokoti vā, asassato lokoti vā, antavā lokoti vā, anantavā lokoti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti vā, hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā; yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – idaṃ vuccati diṭṭhisaṃyojanaṃ. Ṭhapetvā sīlabbataparāmāsasaṃyojanaṃ sabbāpi micchādiṭṭhi diṭṭhisaṃyojanaṃ.

११२३. तत्थ कतमं विचिकिच्छासंयोजनं? सत्थरि कङ्खति विचिकिच्छति, धम्मे कङ्खति विचिकिच्छति, सङ्घे कङ्खति विचिकिच्छति, सिक्खाय कङ्खति विचिकिच्छति, पुब्बन्ते कङ्खति विचिकिच्छति, अपरन्ते कङ्खति विचिकिच्छति, पुब्बन्तापरन्ते कङ्खति विचिकिच्छति, इदप्पच्‍चयता पटिच्‍चसमुप्पन्‍नेसु धम्मेसु कङ्खति विचिकिच्छतिः या एवरूपा कङ्खा कङ्खायना कङ्खायितत्तं विमति विचिकिच्छा द्वेळ्हकं द्वेधापथो संसयो अनेकंसग्गाहो आसप्पना परिसप्पना अपरियोगाहना थम्भितत्तं चित्तस्स मनोविलेखो – इदं वुच्‍चति विचिकिच्छासंयोजनं।

1123. Tattha katamaṃ vicikicchāsaṃyojanaṃ? Satthari kaṅkhati vicikicchati, dhamme kaṅkhati vicikicchati, saṅghe kaṅkhati vicikicchati, sikkhāya kaṅkhati vicikicchati, pubbante kaṅkhati vicikicchati, aparante kaṅkhati vicikicchati, pubbantāparante kaṅkhati vicikicchati, idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhati vicikicchatiः yā evarūpā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ vimati vicikicchā dveḷhakaṃ dvedhāpatho saṃsayo anekaṃsaggāho āsappanā parisappanā apariyogāhanā thambhitattaṃ cittassa manovilekho – idaṃ vuccati vicikicchāsaṃyojanaṃ.

११२४. तत्थ कतमं सीलब्बतपरामाससंयोजनं? इतो बहिद्धा समणब्राह्मणानं सीलेन सुद्धि वतेन सुद्धि सीलब्बतेन सुद्धीति; या एवरूपा दिट्ठि दिट्ठिगतं दिट्ठिगहनं दिट्ठिकन्तारो दिट्ठिविसूकायिकं दिट्ठिविप्फन्दितं दिट्ठिसंयोजनं गाहो पतिट्ठाहो अभिनिवेसो परामासो कुम्मग्गो मिच्छापथो मिच्छत्तं तित्थायतनं विपरियासग्गाहो – इदं वुच्‍चति सीलब्बतपरामाससंयोजनं।

1124. Tattha katamaṃ sīlabbataparāmāsasaṃyojanaṃ? Ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlena suddhi vatena suddhi sīlabbatena suddhīti; yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho patiṭṭhāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – idaṃ vuccati sīlabbataparāmāsasaṃyojanaṃ.

११२५. तत्थ कतमं भवरागसंयोजनं? यो भवेसु भवछन्दो भवरागो भवनन्दी भवतण्हा भवसिनेहो भवपरिळाहो भवमुच्छा भवज्झोसानं – इदं वुच्‍चति भवरागसंयोजनं।

1125. Tattha katamaṃ bhavarāgasaṃyojanaṃ? Yo bhavesu bhavachando bhavarāgo bhavanandī bhavataṇhā bhavasineho bhavapariḷāho bhavamucchā bhavajjhosānaṃ – idaṃ vuccati bhavarāgasaṃyojanaṃ.

११२६. तत्थ कतमं इस्सासंयोजनं? या परलाभसक्‍कारगरुकारमाननवन्दनपूजनासु इस्सा इस्सायना इस्सायितत्तं उसूया उसूयना उसूयितत्तं ¹⁵ – इदं वुच्‍चति इस्सासंयोजनं।

1126. Tattha katamaṃ issāsaṃyojanaṃ? Yā paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issā issāyanā issāyitattaṃ usūyā usūyanā usūyitattaṃ ¹⁶ – idaṃ vuccati issāsaṃyojanaṃ.

११२७. तत्थ कतमं मच्छरियसंयोजनं? पञ्‍च मच्छरियानि – आवासमच्छरियं, कुलमच्छरियं, लाभमच्छरियं, वण्णमच्छरियं, धम्ममच्छरियं। यं एवरूपं मच्छेरं मच्छरायना मच्छरायितत्तं वेविच्छं कदरियं कटुकञ्‍चुकता अग्गहितत्तं चित्तस्स – इदं वुच्‍चति मच्छरियसंयोजनं।

1127. Tattha katamaṃ macchariyasaṃyojanaṃ? Pañca macchariyāni – āvāsamacchariyaṃ, kulamacchariyaṃ, lābhamacchariyaṃ, vaṇṇamacchariyaṃ, dhammamacchariyaṃ. Yaṃ evarūpaṃ maccheraṃ maccharāyanā maccharāyitattaṃ vevicchaṃ kadariyaṃ kaṭukañcukatā aggahitattaṃ cittassa – idaṃ vuccati macchariyasaṃyojanaṃ.

११२८. तत्थ कतमं अविज्‍जासंयोजनं? दुक्खे अञ्‍ञाणं, दुक्खसमुदये अञ्‍ञाणं, दुक्खनिरोधे अञ्‍ञाणं, दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय अञ्‍ञाणं, पुब्बन्ते अञ्‍ञाणं, अपरन्ते अञ्‍ञाणं, पुब्बन्तापरन्ते अञ्‍ञाणं, इदप्पच्‍चयता पटिच्‍चसमुप्पन्‍नेसु धम्मेसु अञ्‍ञाणंः यं एवरूपं अञ्‍ञाणं अदस्सनं अनभिसमयो अननुबोधो असम्बोधो अप्पटिवेधो असंगाहना अपरियोगाहना असमपेक्खना अपच्‍चवेक्खणा अपच्‍चक्खकम्मं दुम्मेज्झं बाल्यं असम्पजञ्‍ञं मोहो पमोहो सम्मोहो अविज्‍जा अविज्‍जोघो अविज्‍जायोगो अविज्‍जानुसयो अविज्‍जापरियुट्ठानं अविज्‍जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – इदं वुच्‍चति अविज्‍जासंयोजनं।

1128. Tattha katamaṃ avijjāsaṃyojanaṃ? Dukkhe aññāṇaṃ, dukkhasamudaye aññāṇaṃ, dukkhanirodhe aññāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ, pubbante aññāṇaṃ, aparante aññāṇaṃ, pubbantāparante aññāṇaṃ, idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇaṃः yaṃ evarūpaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṃgāhanā apariyogāhanā asamapekkhanā apaccavekkhaṇā apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – idaṃ vuccati avijjāsaṃyojanaṃ.

इमे धम्मा संयोजना।

Ime dhammā saṃyojanā.

११२९. कतमे धम्मा नो संयोजना? ते धम्मे ठपेत्वा अवसेसा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा, अपरियापन्‍ना; वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा नो संयोजना।

1129. Katame dhammā no saṃyojanā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no saṃyojanā.

११३०. कतमे धम्मा संयोजनिया? सासवा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा; रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा संयोजनिया।

1130. Katame dhammā saṃyojaniyā? Sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā saṃyojaniyā.

११३१. कतमे धम्मा असंयोजनिया? अपरियापन्‍ना मग्गा च, मग्गफलानि च, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा असंयोजनिया।

1131. Katame dhammā asaṃyojaniyā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā asaṃyojaniyā.

११३२. कतमे धम्मा संयोजनसम्पयुत्ता? तेहि धम्मेहि ये धम्मा सम्पयुत्ता वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा संयोजनसम्पयुत्ता।

1132. Katame dhammā saṃyojanasampayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā saṃyojanasampayuttā.

११३३. कतमे धम्मा संयोजनविप्पयुत्ता? तेहि धम्मेहि ये धम्मा विप्पयुत्ता वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा संयोजनविप्पयुत्ता।

1133. Katame dhammā saṃyojanavippayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā saṃyojanavippayuttā.

११३४. कतमे धम्मा संयोजना चेव संयोजनिया च? तानेव संयोजनानि संयोजना चेव संयोजनिया च।

1134. Katame dhammā saṃyojanā ceva saṃyojaniyā ca? Tāneva saṃyojanāni saṃyojanā ceva saṃyojaniyā ca.

११३५. कतमे धम्मा संयोजनिया चेव नो च संयोजना? तेहि धम्मेहि ये धम्मा संयोजनिया, ते धम्मे ठपेत्वा अवसेसा सासवा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा; रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा संयोजनिया चेव नो च संयोजना।

1135. Katame dhammā saṃyojaniyā ceva no ca saṃyojanā? Tehi dhammehi ye dhammā saṃyojaniyā, te dhamme ṭhapetvā avasesā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā saṃyojaniyā ceva no ca saṃyojanā.

११३६. कतमे धम्मा संयोजना चेव संयोजनसम्पयुत्ता च? कामरागसंयोजनं अविज्‍जासंयोजनेन संयोजनञ्‍चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्‍च, अविज्‍जासंयोजनं कामरागसंयोजनेन संयोजनञ्‍चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्‍च, पटिघसंयोजनं अविज्‍जासंयोजनेन संयोजनञ्‍चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्‍च, अविज्‍जासंयोजनं पटिघसंयोजनेन संयोजनञ्‍चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्‍च, मानसंयोजनं अविज्‍जासंयोजनेन संयोजनञ्‍चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्‍च, अविज्‍जासंयोजनं मानसंयोजनेन संयोजनञ्‍चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्‍च, दिट्ठिसंयोजनं अविज्‍जासंयोजनेन संयोजनञ्‍चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्‍च, अविज्‍जासंयोजनं दिट्ठिसंयोजनेन संयोजनञ्‍चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्‍च, विचिकिच्छासंयोजनं अविज्‍जासंयोजनेन संयोजनञ्‍चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्‍च, अविज्‍जासंयोजनं विचिकिच्छासंयोजनेन संयोजनञ्‍चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्‍च, सीलब्बतपरामाससंयोजनं अविज्‍जासंयोजनेन संयोजनञ्‍चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्‍च, अविज्‍जासंयोजनं सीलब्बतपरामाससंयोजनेन संयोजनञ्‍चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्‍च, भवरागसंयोजनं अविज्‍जासंयोजनेन संयोजनञ्‍चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्‍च, अविज्‍जासंयोजनं भवरागसंयोजनेन संयोजनञ्‍चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्‍च, इस्सासंयोजनं अविज्‍जासंयोजनेन संयोजनञ्‍चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्‍च, अविज्‍जासंयोजनं इस्सासंयोजनेन संयोजनञ्‍चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्‍च, मच्छरियसंयोजनं अविज्‍जासंयोजनेन संयोजनञ्‍चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्‍च, अविज्‍जासंयोजनं मच्छरियसंयोजनेन संयोजनञ्‍चेव संयोजनसम्पयुत्तञ्‍च – इमे धम्मा संयोजना चेव संयोजनसम्पयुत्ता च।

1136. Katame dhammā saṃyojanā ceva saṃyojanasampayuttā ca? Kāmarāgasaṃyojanaṃ avijjāsaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, avijjāsaṃyojanaṃ kāmarāgasaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, paṭighasaṃyojanaṃ avijjāsaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, avijjāsaṃyojanaṃ paṭighasaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, mānasaṃyojanaṃ avijjāsaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, avijjāsaṃyojanaṃ mānasaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, diṭṭhisaṃyojanaṃ avijjāsaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, avijjāsaṃyojanaṃ diṭṭhisaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, vicikicchāsaṃyojanaṃ avijjāsaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, avijjāsaṃyojanaṃ vicikicchāsaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, sīlabbataparāmāsasaṃyojanaṃ avijjāsaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, avijjāsaṃyojanaṃ sīlabbataparāmāsasaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, bhavarāgasaṃyojanaṃ avijjāsaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, avijjāsaṃyojanaṃ bhavarāgasaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, issāsaṃyojanaṃ avijjāsaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, avijjāsaṃyojanaṃ issāsaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, macchariyasaṃyojanaṃ avijjāsaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca, avijjāsaṃyojanaṃ macchariyasaṃyojanena saṃyojanañceva saṃyojanasampayuttañca – ime dhammā saṃyojanā ceva saṃyojanasampayuttā ca.

११३७. कतमे धम्मा संयोजनसम्पयुत्ता चेव नो च संयोजना? तेहि धम्मेहि ये धम्मा सम्पयुत्ता, ते धम्मे ठपेत्वा वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा संयोजनसम्पयुत्ता चेव नो च संयोजना।

1137. Katame dhammā saṃyojanasampayuttā ceva no ca saṃyojanā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā, te dhamme ṭhapetvā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā saṃyojanasampayuttā ceva no ca saṃyojanā.

११३८. कतमे धम्मा संयोजनविप्पयुत्ता संयोजनिया? तेहि धम्मेहि ये धम्मा विप्पयुत्ता सासवा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा; रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा संयोजनविप्पयुत्ता संयोजनिया।

1138. Katame dhammā saṃyojanavippayuttā saṃyojaniyā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā saṃyojanavippayuttā saṃyojaniyā.

११३९. कतमे धम्मा संयोजनविप्पयुत्ता असंयोजनिया? अपरियापन्‍ना मग्गा च, मग्गफलानि च, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा संयोजनविप्पयुत्ता असंयोजनिया।

1139. Katame dhammā saṃyojanavippayuttā asaṃyojaniyā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā saṃyojanavippayuttā asaṃyojaniyā.

गन्थगोच्छकं

Ganthagocchakaṃ

११४०. कतमे धम्मा गन्था? चत्तारो गन्था – अभिज्झा कायगन्थो, ब्यापादो कायगन्थो, सीलब्बतपरामासो कायगन्थो, इदं सच्‍चाभिनिवेसो कायगन्थो।

1140. Katame dhammā ganthā? Cattāro ganthā – abhijjhā kāyagantho, byāpādo kāyagantho, sīlabbataparāmāso kāyagantho, idaṃ saccābhiniveso kāyagantho.

११४१. तत्थ कतमो अभिज्झा कायगन्थो? यो रागो सारागो अनुनयो अनुरोधो नन्दी नन्दीरागो चित्तस्स सारागो इच्छा मुच्छा अज्झोसानं गेधो पलिगेधो सङ्गो पङ्को एजा माया जनिका सञ्‍जननी सिब्बिनी जालिनी सरिता विसत्तिका सुत्तं विसटा आयूहिनी दुतिया पणिधि भवनेत्ति वनं वनथो सन्थवो सिनेहो अपेक्खा पटिबन्धु आसा आसिसना आसिसितत्तं रूपासा सद्दासा गन्धासा रसासा फोट्ठब्बासा लाभासा धनासा पुत्तासा जीवितासा जप्पा पजप्पा अभिजप्पा जप्पा जप्पना जप्पितत्तं लोलुप्पं लोलुप्पायना लोलुप्पायितत्तं पुच्छञ्‍जिकता साधुकम्यता अधम्मरागो विसमलोभो निकन्ति निकामना पत्थना पिहना सम्पत्थना कामतण्हा भवतण्हा विभवतण्हा रूपतण्हा अरूपतण्हा निरोधतण्हा रूपतण्हा सद्दतण्हा गन्धतण्हा रसतण्हा फोट्ठब्बतण्हा धम्मतण्हा ओघो योगो गन्थो उपादानं आवरणं नीवरणं छादनं बन्धनं उपक्‍किलेसो अनुसयो परियुट्ठानं लता वेविच्छं दुक्खमूलं दुक्खनिदानं दुक्खप्पभवो मारपासो मारबळिसं मारविसयो तण्हानदी तण्हाजालं तण्हागद्दुलं तण्हासमुद्दो अभिज्झा लोभो अकुसलमूलं – अयं वुच्‍चति अभिज्झा कायगन्थो।

1141. Tattha katamo abhijjhā kāyagantho? Yo rāgo sārāgo anunayo anurodho nandī nandīrāgo cittassa sārāgo icchā mucchā ajjhosānaṃ gedho paligedho saṅgo paṅko ejā māyā janikā sañjananī sibbinī jālinī saritā visattikā suttaṃ visaṭā āyūhinī dutiyā paṇidhi bhavanetti vanaṃ vanatho santhavo sineho apekkhā paṭibandhu āsā āsisanā āsisitattaṃ rūpāsā saddāsā gandhāsā rasāsā phoṭṭhabbāsā lābhāsā dhanāsā puttāsā jīvitāsā jappā pajappā abhijappā jappā jappanā jappitattaṃ loluppaṃ loluppāyanā loluppāyitattaṃ pucchañjikatā sādhukamyatā adhammarāgo visamalobho nikanti nikāmanā patthanā pihanā sampatthanā kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā rūpataṇhā arūpataṇhā nirodhataṇhā rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā ogho yogo gantho upādānaṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ chādanaṃ bandhanaṃ upakkileso anusayo pariyuṭṭhānaṃ latā vevicchaṃ dukkhamūlaṃ dukkhanidānaṃ dukkhappabhavo mārapāso mārabaḷisaṃ māravisayo taṇhānadī taṇhājālaṃ taṇhāgaddulaṃ taṇhāsamuddo abhijjhā lobho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati abhijjhā kāyagantho.

११४२. तत्थ कतमो ब्यापादो कायगन्थो? अनत्थं मे अचरी ति आघातो जायति, अनत्थं मे चरतीति आघातो जायति, अनत्थं मे चरिस्सतीति आघातो जायति, पियस्स मे मनापस्स अनत्थं अचरि…पे॰… अनत्थं चरति…पे॰… अनत्थं चरिस्सतीति आघातो जायति, अप्पियस्स मे अमनापस्स अत्थं अचरि…पे॰… अत्थं चरति…पे॰… अत्थं चरिस्सतीति आघातो जायति, अट्ठाने वा पन आघातो जायति। यो एवरूपो चित्तस्स आघातो पटिघातो पटिघं पटिविरोधो कोपो पकोपो सम्पकोपो दोसो पदोसो सम्पदोसो चित्तस्स ब्यापत्ति मनोपदोसो कोधो कुज्झना कुज्झितत्तं दोसो दुस्सना दुस्सितत्तं ब्यापत्ति ब्यापज्‍जना ब्यापज्‍जितत्तं विरोधो पटिविरोधो चण्डिक्‍कं असुरोपो अनत्तमनता चित्तस्स – अयं वुच्‍चति ब्यापादो कायगन्थो।

1142. Tattha katamo byāpādo kāyagantho? Anatthaṃ me acarī ti āghāto jāyati, anatthaṃ me caratīti āghāto jāyati, anatthaṃ me carissatīti āghāto jāyati, piyassa me manāpassa anatthaṃ acari…pe… anatthaṃ carati…pe… anatthaṃ carissatīti āghāto jāyati, appiyassa me amanāpassa atthaṃ acari…pe… atthaṃ carati…pe… atthaṃ carissatīti āghāto jāyati, aṭṭhāne vā pana āghāto jāyati. Yo evarūpo cittassa āghāto paṭighāto paṭighaṃ paṭivirodho kopo pakopo sampakopo doso padoso sampadoso cittassa byāpatti manopadoso kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati byāpādo kāyagantho.

११४३. तत्थ कतमो सीलब्बतपरामासो कायगन्थो? इतो बहिद्धा समणब्राह्मणानं सीलेन सुद्धि, वतेन सुद्धि, सीलब्बतेन सुद्धीतिः या एवरूपा दिट्ठि दिट्ठिगतं दिट्ठिगहनं दिट्ठिकन्तारो दिट्ठिविसूकायिकं दिट्ठिविप्फन्दितं दिट्ठिसंयोजनं गाहो पतिट्ठाहो अभिनिवेसो परामासो कुम्मग्गो मिच्छापथो मिच्छत्तं तित्थायतनं विपरियासग्गाहो – अयं वुच्‍चति सीलब्बतपरामासो कायगन्थो।

1143. Tattha katamo sīlabbataparāmāso kāyagantho? Ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlena suddhi, vatena suddhi, sīlabbatena suddhītiः yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho patiṭṭhāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – ayaṃ vuccati sīlabbataparāmāso kāyagantho.

११४४. तत्थ कतमो इदंसच्‍चाभिनिवेसो कायगन्थो? सस्सतो लोको, इदमेव सच्‍चं मोघमञ्‍ञन्ति वा; असस्सतो लोको, इदमेव सच्‍चं मोघमञ्‍ञन्ति वा; अन्तवा लोको, इदमेव सच्‍चं मोघमञ्‍ञन्ति वा; अनन्तवा लोको, इदमेव सच्‍चं मोघमञ्‍ञन्ति वा; तं जीवं तं सरीरं, इदमेव सच्‍चं मोघमञ्‍ञन्ति वा; अञ्‍ञं जीवं अञ्‍ञं सरीरं, इदमेव सच्‍चं मोघमञ्‍ञन्ति वा; होति तथागतो परं मरणा, इदमेव सच्‍चं मोघमञ्‍ञन्ति वा; न होति तथागतो परं मरणा, इदमेव सच्‍चं मोघमञ्‍ञन्ति वा; होति च न च होति तथागतो परं मरणा, इदमेव सच्‍चं मोघमञ्‍ञन्ति वा; नेव होति न न होति तथागतो परं मरणा, इदमेव सच्‍चं मोघमञ्‍ञन्ति वाः या एवरूपा दिट्ठि दिट्ठिगतं दिट्ठिगहनं दिट्ठिकन्तारो दिट्ठिविसूकायिकं दिट्ठिविप्फन्दितं दिट्ठिसंयोजनं गाहो पतिट्ठाहो अभिनिवेसो परामासो कुम्मग्गो मिच्छापथो मिच्छत्तं तित्थायतनं विपरियासग्गाहो – अयं वुच्‍चति इदंसच्‍चाभिनिवेसो कायगन्थो। ठपेत्वा सीलब्बतपरामासं कायगन्थं सब्बापि मिच्छादिट्ठि इदंसच्‍चाभिनिवेसो कायगन्थो।

1144. Tattha katamo idaṃsaccābhiniveso kāyagantho? Sassato loko, idameva saccaṃ moghamaññanti vā; asassato loko, idameva saccaṃ moghamaññanti vā; antavā loko, idameva saccaṃ moghamaññanti vā; anantavā loko, idameva saccaṃ moghamaññanti vā; taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ, idameva saccaṃ moghamaññanti vā; aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ, idameva saccaṃ moghamaññanti vā; hoti tathāgato paraṃ maraṇā, idameva saccaṃ moghamaññanti vā; na hoti tathāgato paraṃ maraṇā, idameva saccaṃ moghamaññanti vā; hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇā, idameva saccaṃ moghamaññanti vā; neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā, idameva saccaṃ moghamaññanti vāः yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho patiṭṭhāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – ayaṃ vuccati idaṃsaccābhiniveso kāyagantho. Ṭhapetvā sīlabbataparāmāsaṃ kāyaganthaṃ sabbāpi micchādiṭṭhi idaṃsaccābhiniveso kāyagantho.

इमे धम्मा गन्था।

Ime dhammā ganthā.

११४५. कतमे धम्मा नो गन्था? ते धम्मे ठपेत्वा अवसेसा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा, अपरियापन्‍ना; वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा नो गन्था।

1145. Katame dhammā no ganthā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no ganthā.

११४६. कतमे धम्मा गन्थनिया? सासवा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा; रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा गन्थनिया।

1146. Katame dhammā ganthaniyā? Sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā ganthaniyā.

११४७. कतमे धम्मा अगन्थनिया? अपरियापन्‍ना मग्गा च, मग्गफलानि च, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा अगन्थनिया।

1147. Katame dhammā aganthaniyā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā aganthaniyā.

११४८. कतमे धम्मा गन्थसम्पयुत्ता? तेहि धम्मेहि ये धम्मा सम्पयुत्ता वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा गन्थसम्पयुत्ता।

1148. Katame dhammā ganthasampayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā ganthasampayuttā.

११४९. कतमे धम्मा गन्थविप्पयुत्ता? तेहि धम्मेहि ये धम्मा विप्पयुत्ता वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो, सब्बञ्‍च रूपं असङ्खता च धातु – इमे धम्मा गन्थविप्पयुत्ता।

1149. Katame dhammā ganthavippayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, sabbañca rūpaṃ asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā ganthavippayuttā.

११५०. कतमे धम्मा गन्था चेव गन्थनिया च? तेव गन्था गन्था चेव गन्थनिया च।

1150. Katame dhammā ganthā ceva ganthaniyā ca? Teva ganthā ganthā ceva ganthaniyā ca.

११५१. कतमे धम्मा गन्थनिया चेव नो च गन्था? तेहि धम्मेहि ये धम्मा गन्थनिया, ते धम्मे ठपेत्वा अवसेसा सासवा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा; रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा गन्थनिया चेव नो च गन्था।

1151. Katame dhammā ganthaniyā ceva no ca ganthā? Tehi dhammehi ye dhammā ganthaniyā, te dhamme ṭhapetvā avasesā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā ganthaniyā ceva no ca ganthā.

११५२. कतमे धम्मा गन्था चेव गन्थसम्पयुत्ता च? सीलब्बतपरामासो कायगन्थो अभिज्झाकायगन्थेन गन्थो चेव गन्थसम्पयुत्तो च, अभिज्झाकायगन्थो सीलब्बतपरामासेन कायगन्थेन गन्थो चेव गन्थसम्पयुत्तो च, इदंसच्‍चाभिनिवेसो कायगन्थो अभिज्झाकायगन्थेन गन्थो चेव गन्थसम्पयुत्तो च, अभिज्झाकायगन्थो इदंसच्‍चाभिनिवेसेन कायगन्थेन गन्थो चेव गन्थसम्पयुत्तो च – इमे धम्मा गन्था चेव गन्थसम्पयुत्ता च।

1152. Katame dhammā ganthā ceva ganthasampayuttā ca? Sīlabbataparāmāso kāyagantho abhijjhākāyaganthena gantho ceva ganthasampayutto ca, abhijjhākāyagantho sīlabbataparāmāsena kāyaganthena gantho ceva ganthasampayutto ca, idaṃsaccābhiniveso kāyagantho abhijjhākāyaganthena gantho ceva ganthasampayutto ca, abhijjhākāyagantho idaṃsaccābhinivesena kāyaganthena gantho ceva ganthasampayutto ca – ime dhammā ganthā ceva ganthasampayuttā ca.

११५३. कतमे धम्मा गन्थसम्पयुत्ता चेव नो च गन्था? तेहि धम्मेहि ये धम्मा सम्पयुत्ता, ते धम्मे ठपेत्वा वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा गन्थसम्पयुत्ता चेव नो च गन्था।

1153. Katame dhammā ganthasampayuttā ceva no ca ganthā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā, te dhamme ṭhapetvā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā ganthasampayuttā ceva no ca ganthā.

११५४. कतमे धम्मा गन्थविप्पयुत्ता गन्थनिया? तेहि धम्मेहि ये धम्मा विप्पयुत्ता सासवा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा; रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा गन्थविप्पयुत्ता गन्थनिया।

1154. Katame dhammā ganthavippayuttā ganthaniyā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā ganthavippayuttā ganthaniyā.

११५५. कतमे धम्मा गन्थविप्पयुत्ता अगन्थनिया? अपरियापन्‍ना मग्गा च, मग्गफलानि च, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा गन्थविप्पयुत्ता अगन्थनिया।

1155. Katame dhammā ganthavippayuttā aganthaniyā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā ganthavippayuttā aganthaniyā.

ओघगोच्छकं

Oghagocchakaṃ

११५६. कतमे धम्मा ओघा? चत्तारो ओघा…पे॰… इमे धम्मा ओघविप्पयुत्ता ओघनिया।

1156. Katame dhammā oghā? Cattāro oghā…pe… ime dhammā oghavippayuttā oghaniyā.

योगगोच्छकं

Yogagocchakaṃ

११५७. कतमे धम्मा योगा? चत्तारो योगा…पे॰… इमे धम्मा योगविप्पयुत्ता योगनिया।

1157. Katame dhammā yogā? Cattāro yogā…pe… ime dhammā yogavippayuttā yoganiyā.

नीवरणगोच्छकं

Nīvaraṇagocchakaṃ

११५८. कतमे धम्मा नीवरणा? छ नीवरणा ¹⁷ – कामच्छन्दनीवरणं, ब्यापादनीवरणं, थिनमिद्धनीवरणं, उद्धच्‍चकुक्‍कुच्‍चनीवरणं, विचिकिच्छानीवरणं, अविज्‍जानीवरणं।

1158. Katame dhammā nīvaraṇā? Cha nīvaraṇā ¹⁸ – kāmacchandanīvaraṇaṃ, byāpādanīvaraṇaṃ, thinamiddhanīvaraṇaṃ, uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ, vicikicchānīvaraṇaṃ, avijjānīvaraṇaṃ.

११५९. तत्थ कतमं कामच्छन्दनीवरणं? यो कामेसु कामच्छन्दो कामरागो कामनन्दी कामतण्हा कामसिनेहो कामपरिळाहो काममुच्छा कामज्झोसानं – इदं वुच्‍चति कामच्छन्दनीवरणं।

1159. Tattha katamaṃ kāmacchandanīvaraṇaṃ? Yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasineho kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ – idaṃ vuccati kāmacchandanīvaraṇaṃ.

११६०. तत्थ कतमं ब्यापादनीवरणं? अनत्थं मे अचरीति आघातो जायति, अनत्थं मे चरतीति आघातो जायति; अनत्थं मे चरिस्सतीति आघातो जायति; पियस्स मे मनापस्स अनत्थं अचरि…पे॰… अनत्थं चरति…पे॰… अनत्थं चरिस्सतीति आघातो जायति, अप्पियस्स मे अमनापस्स अत्थं अचरि…पे॰… अत्थं चरति…पे॰… अत्थं चरिस्सतीति आघातो जायति, अट्ठाने वा पन आघातो जायति। यो एवरूपो चित्तस्स आघातो पटिघातो पटिघं पटिविरोधो कोपो पकोपो सम्पकोपो दोसो पदोसो सम्पदोसो चित्तस्स ब्यापत्ति मनोपदोसो कोधो कुज्झना कुज्झितत्तं दोसो दुस्सना दुस्सितत्तं ब्यापत्ति ब्यापज्‍जना ब्यापज्‍जितत्तं विरोधो पटिविरोधो चण्डिक्‍कं असुरोपो अनत्तमनता चित्तस्स – इदं वुच्‍चति ब्यापादनीवरणं।

1160. Tattha katamaṃ byāpādanīvaraṇaṃ? Anatthaṃ me acarīti āghāto jāyati, anatthaṃ me caratīti āghāto jāyati; anatthaṃ me carissatīti āghāto jāyati; piyassa me manāpassa anatthaṃ acari…pe… anatthaṃ carati…pe… anatthaṃ carissatīti āghāto jāyati, appiyassa me amanāpassa atthaṃ acari…pe… atthaṃ carati…pe… atthaṃ carissatīti āghāto jāyati, aṭṭhāne vā pana āghāto jāyati. Yo evarūpo cittassa āghāto paṭighāto paṭighaṃ paṭivirodho kopo pakopo sampakopo doso padoso sampadoso cittassa byāpatti manopadoso kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – idaṃ vuccati byāpādanīvaraṇaṃ.

११६१. तत्थ कतमं थिनमिद्धनीवरणं? अत्थि थिनं, अत्थि मिद्धं।

1161. Tattha katamaṃ thinamiddhanīvaraṇaṃ? Atthi thinaṃ, atthi middhaṃ.

११६२. तत्थ कतमं थिनं? या चित्तस्स अकल्‍लता अकम्मञ्‍ञता ओलीयना सल्‍लीयना लीनं लीयना लीयितत्तं थिनं थियना थियितत्तं चित्तस्स – इदं वुच्‍चति थिनं।

1162. Tattha katamaṃ thinaṃ? Yā cittassa akallatā akammaññatā olīyanā sallīyanā līnaṃ līyanā līyitattaṃ thinaṃ thiyanā thiyitattaṃ cittassa – idaṃ vuccati thinaṃ.

११६३. तत्थ कतमं मिद्धं? या कायस्स अकल्‍लता अकम्मञ्‍ञता ओनाहो परियोनाहो अन्तोसमोरोधो मिद्धं सोप्पं पचलायिका सोप्पं सुपना सुपितत्तं – इदं वुच्‍चति मिद्धं। इति इदञ्‍च थिनं, इदञ्‍च मिद्धं – इदं वुच्‍चति थिनमिद्धनीवरणं।

1163. Tattha katamaṃ middhaṃ? Yā kāyassa akallatā akammaññatā onāho pariyonāho antosamorodho middhaṃ soppaṃ pacalāyikā soppaṃ supanā supitattaṃ – idaṃ vuccati middhaṃ. Iti idañca thinaṃ, idañca middhaṃ – idaṃ vuccati thinamiddhanīvaraṇaṃ.

११६४. तत्थ कतमं उद्धच्‍चकुक्‍कुच्‍चनीवरणं? अत्थि उद्धच्‍चं, अत्थि कुक्‍कुच्‍चं।

1164. Tattha katamaṃ uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ? Atthi uddhaccaṃ, atthi kukkuccaṃ.

११६५. तत्थ कतमं उद्धच्‍चं? यं चित्तस्स उद्धच्‍चं अवूपसमो चेतसो विक्खेपो भन्तत्तं चित्तस्स – इदं वुच्‍चति उद्धच्‍चं।

1165. Tattha katamaṃ uddhaccaṃ? Yaṃ cittassa uddhaccaṃ avūpasamo cetaso vikkhepo bhantattaṃ cittassa – idaṃ vuccati uddhaccaṃ.

११६६. तत्थ कतमं कुक्‍कुच्‍चं? अकप्पिये कप्पियसञ्‍ञिता, कप्पिये अकप्पियसञ्‍ञिता, अवज्‍जे वज्‍जसञ्‍ञिता, वज्‍जे अवज्‍जसञ्‍ञिता। यं एवरूपं कुक्‍कुच्‍चं कुक्‍कुच्‍चायना कुक्‍कुच्‍चायितत्तं चेतसो विप्पटिसारो मनोविलेखो – इदं वुच्‍चति कुक्‍कुच्‍चं। इति इदञ्‍च उद्धच्‍चं, इदञ्‍च कुक्‍कुच्‍चं – इदं वुच्‍चति उद्धच्‍चकुक्‍कुच्‍चनीवरणं।

1166. Tattha katamaṃ kukkuccaṃ? Akappiye kappiyasaññitā, kappiye akappiyasaññitā, avajje vajjasaññitā, vajje avajjasaññitā. Yaṃ evarūpaṃ kukkuccaṃ kukkuccāyanā kukkuccāyitattaṃ cetaso vippaṭisāro manovilekho – idaṃ vuccati kukkuccaṃ. Iti idañca uddhaccaṃ, idañca kukkuccaṃ – idaṃ vuccati uddhaccakukkuccanīvaraṇaṃ.

११६७. तत्थ कतमं विचिकिच्छानीवरणं? सत्थरि कङ्खति विचिकिच्छति, धम्मे कङ्खति विचिकिच्छति, सङ्घे कङ्खति विचिकिच्छति, सिक्खाय कङ्खति विचिकिच्छति, पुब्बन्ते कङ्खति विचिकिच्छति, अपरन्ते कङ्खति विचिकिच्छति, पुब्बन्तापरन्ते कङ्खति विचिकिच्छति, इदप्पच्‍चयता पटिच्‍चसमुप्पन्‍नेसु धम्मेसु कङ्खति विचिकिच्छति। या एवरूपा कङ्खा कङ्खायना कङ्खायितत्तं विमति विचिकिच्छा द्वेळ्हकं द्वेधापथो संसयो अनेकंसग्गाहो आसप्पना परिसप्पना अपरियोगाहना थम्भितत्तं चित्तस्स मनोविलेखो – इदं वुच्‍चति विचिकिच्छानीवरणं।

1167. Tattha katamaṃ vicikicchānīvaraṇaṃ? Satthari kaṅkhati vicikicchati, dhamme kaṅkhati vicikicchati, saṅghe kaṅkhati vicikicchati, sikkhāya kaṅkhati vicikicchati, pubbante kaṅkhati vicikicchati, aparante kaṅkhati vicikicchati, pubbantāparante kaṅkhati vicikicchati, idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhati vicikicchati. Yā evarūpā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ vimati vicikicchā dveḷhakaṃ dvedhāpatho saṃsayo anekaṃsaggāho āsappanā parisappanā apariyogāhanā thambhitattaṃ cittassa manovilekho – idaṃ vuccati vicikicchānīvaraṇaṃ.

११६८. तत्थ कतमं अविज्‍जानीवरणं? दुक्खे अञ्‍ञाणं, दुक्खसमुदये अञ्‍ञाणं, दुक्खनिरोधे अञ्‍ञाणं, दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय अञ्‍ञाणं, पुब्बन्ते अञ्‍ञाणं, अपरन्ते अञ्‍ञाणं, पुब्बन्तापरन्ते अञ्‍ञाणं, इदप्पच्‍चयता पटिच्‍चसमुप्पन्‍नेसु धम्मेसु अञ्‍ञाणंः यं एवरूपं अञ्‍ञाणं अदस्सनं अनभिसमयो अननुबोधो असम्बोधो अप्पटिवेधो असंगाहना अपरियोगाहना असमपेक्खना अपच्‍चवेक्खणा अपच्‍चक्खकम्मं दुम्मेज्झं बाल्यं असम्पजञ्‍ञं मोहो पमोहो सम्मोहो अविज्‍जा अविज्‍जोघो अविज्‍जायोगो अविज्‍जानुसयो अविज्‍जापरियुट्ठानं अविज्‍जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – इदं वुच्‍चति अविज्‍जानीवरणं।

1168. Tattha katamaṃ avijjānīvaraṇaṃ? Dukkhe aññāṇaṃ, dukkhasamudaye aññāṇaṃ, dukkhanirodhe aññāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ, pubbante aññāṇaṃ, aparante aññāṇaṃ, pubbantāparante aññāṇaṃ, idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇaṃः yaṃ evarūpaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṃgāhanā apariyogāhanā asamapekkhanā apaccavekkhaṇā apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – idaṃ vuccati avijjānīvaraṇaṃ.

इमे धम्मा नीवरणा।

Ime dhammā nīvaraṇā.

११६९. कतमे धम्मा नो नीवरणा? ते धम्मे ठपेत्वा अवसेसा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा, अपरियापन्‍ना; वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा नो नीवरणा।

1169. Katame dhammā no nīvaraṇā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no nīvaraṇā.

११७०. कतमे धम्मा नीवरणिया? सासवा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा; रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा नीवरणिया।

1170. Katame dhammā nīvaraṇiyā? Sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā nīvaraṇiyā.

११७१. कतमे धम्मा अनीवरणिया? अपरियापन्‍ना मग्गा च, मग्गफलानि च, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा अनीवरणिया।

1171. Katame dhammā anīvaraṇiyā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā anīvaraṇiyā.

११७२. कतमे धम्मा नीवरणसम्पयुत्ता? तेहि धम्मेहि ये धम्मा सम्पयुत्ता वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा नीवरणसम्पयुत्ता।

1172. Katame dhammā nīvaraṇasampayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā nīvaraṇasampayuttā.

११७३. कतमे धम्मा नीवरणविप्पयुत्ता? तेहि धम्मेहि ये धम्मा विप्पयुत्ता वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा नीवरणविप्पयुत्ता।

1173. Katame dhammā nīvaraṇavippayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā nīvaraṇavippayuttā.

११७४. कतमे धम्मा नीवरणा चेव नीवरणिया च? तानेव नीवरणानि नीवरणा चेव नीवरणिया च।

1174. Katame dhammā nīvaraṇā ceva nīvaraṇiyā ca? Tāneva nīvaraṇāni nīvaraṇā ceva nīvaraṇiyā ca.

११७५. कतमे धम्मा नीवरणिया चेव नो च नीवरणा? तेहि धम्मेहि ये धम्मा नीवरणिया, ते धम्मे ठपेत्वा अवसेसा सासवा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा; रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा नीवरणिया चेव नो च नीवरणा।

1175. Katame dhammā nīvaraṇiyā ceva no ca nīvaraṇā? Tehi dhammehi ye dhammā nīvaraṇiyā, te dhamme ṭhapetvā avasesā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā nīvaraṇiyā ceva no ca nīvaraṇā.

११७६. कतमे धम्मा नीवरणा चेव नीवरणसम्पयुत्ता च? कामच्छन्दनीवरणं अविज्‍जानीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, अविज्‍जानीवरणं कामच्छन्दनीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, ब्यापादनीवरणं अविज्‍जानीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, अविज्‍जानीवरणं ब्यापादनीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, थिनमिद्धनीवरणं अविज्‍जानीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, अविज्‍जानीवरणं थिनमिद्धनीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, उद्धच्‍चनीवरणं अविज्‍जानीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, अविज्‍जानीवरणं उद्धच्‍चनीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, कुक्‍कुच्‍चनीवरणं अविज्‍जानीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, अविज्‍जानीवरणं कुक्‍कुच्‍चनीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, विचिकिच्छानीवरणं अविज्‍जानीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, अविज्‍जानीवरणं विचिकिच्छानीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, कामच्छन्दनीवरणं उद्धच्‍चनीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, उद्धच्‍चनीवरणं कामच्छन्दनीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, ब्यापादनीवरणं उद्धच्‍चनीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, उद्धच्‍चनीवरणं ब्यापादनीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, थिनमिद्धनीवरणं उद्धच्‍चनीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, उद्धच्‍चनीवरणं थिनमिद्धनीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, कुक्‍कुच्‍चनीवरणं उद्धच्‍चनीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, उद्धच्‍चनीवरणं कुक्‍कुच्‍चनीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, विचिकिच्छानीवरणं उद्धच्‍चनीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, उद्धच्‍चनीवरणं विचिकिच्छानीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, अविज्‍जानीवरणं उद्धच्‍चनीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च, उद्धच्‍चनीवरणं अविज्‍जानीवरणेन नीवरणञ्‍चेव नीवरणसम्पयुत्तञ्‍च – इमे धम्मा नीवरणा चेव नीवरणसम्पयुत्ता च।

1176. Katame dhammā nīvaraṇā ceva nīvaraṇasampayuttā ca? Kāmacchandanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, avijjānīvaraṇaṃ kāmacchandanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, byāpādanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, avijjānīvaraṇaṃ byāpādanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, thinamiddhanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, avijjānīvaraṇaṃ thinamiddhanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, uddhaccanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, avijjānīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, kukkuccanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, avijjānīvaraṇaṃ kukkuccanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, vicikicchānīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, avijjānīvaraṇaṃ vicikicchānīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, kāmacchandanīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, uddhaccanīvaraṇaṃ kāmacchandanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, byāpādanīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, uddhaccanīvaraṇaṃ byāpādanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, thinamiddhanīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, uddhaccanīvaraṇaṃ thinamiddhanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, kukkuccanīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, uddhaccanīvaraṇaṃ kukkuccanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, vicikicchānīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, uddhaccanīvaraṇaṃ vicikicchānīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, avijjānīvaraṇaṃ uddhaccanīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca, uddhaccanīvaraṇaṃ avijjānīvaraṇena nīvaraṇañceva nīvaraṇasampayuttañca – ime dhammā nīvaraṇā ceva nīvaraṇasampayuttā ca.

११७७. कतमे धम्मा नीवरणसम्पयुत्ता चेव नो च नीवरणा? तेहि धम्मेहि ये धम्मा सम्पयुत्ता, ते धम्मे ठपेत्वा वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा नीवरणसम्पयुत्ता चेव नो च नीवरणा।

1177. Katame dhammā nīvaraṇasampayuttā ceva no ca nīvaraṇā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā, te dhamme ṭhapetvā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā nīvaraṇasampayuttā ceva no ca nīvaraṇā.

११७८. कतमे धम्मा नीवरणविप्पयुत्ता नीवरणिया? तेहि धम्मेहि ये धम्मा विप्पयुत्ता सासवा कुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा; रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा नीवरणविप्पयुत्ता नीवरणिया।

1178. Katame dhammā nīvaraṇavippayuttā nīvaraṇiyā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā sāsavā kusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā nīvaraṇavippayuttā nīvaraṇiyā.

११७९. कतमे धम्मा नीवरणविप्पयुत्ता अनीवरणिया? अपरियापन्‍ना मग्गा च, मग्गफलानि च, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा नीवरणविप्पयुत्ता अनीवरणिया।

1179. Katame dhammā nīvaraṇavippayuttā anīvaraṇiyā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā nīvaraṇavippayuttā anīvaraṇiyā.

परामासगोच्छकं

Parāmāsagocchakaṃ

११८०. कतमे धम्मा परामासा? दिट्ठिपरामासो।

1180. Katame dhammā parāmāsā? Diṭṭhiparāmāso.

११८१. तत्थ कतमो दिट्ठिपरामासो? सस्सतो लोकोति वा, असस्सतो लोकोति वा, अन्तवा लोकोति वा, अनन्तवा लोकोति वा, तं जीवं तं सरीरन्ति वा, अञ्‍ञं जीवं अञ्‍ञं सरीरन्ति वा, होति तथागतो परं मरणाति वा, न होति तथागतो परं मरणाति वा, होति च न च होति तथागतो परं मरणाति वा, नेव होति न न होति तथागतो परं मरणाति वाः या एवरूपा दिट्ठि दिट्ठिगतं दिट्ठिगहनं दिट्ठिकन्तारो दिट्ठिविसूकायिकं दिट्ठिविप्फन्दितं दिट्ठिसंयोजनं गाहो पतिट्ठाहो अभिनिवेसो परामासो कुम्मग्गो मिच्छापथो मिच्छत्तं तित्थायतनं विपरियासग्गाहो – अयं वुच्‍चति दिट्ठिपरामासो। सब्बापि मिच्छादिट्ठि दिट्ठिपरामासो।

1181. Tattha katamo diṭṭhiparāmāso? Sassato lokoti vā, asassato lokoti vā, antavā lokoti vā, anantavā lokoti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti vā, hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vāः yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho patiṭṭhāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – ayaṃ vuccati diṭṭhiparāmāso. Sabbāpi micchādiṭṭhi diṭṭhiparāmāso.

इमे धम्मा परामासा।

Ime dhammā parāmāsā.

११८२. कतमे धम्मा नो परामासा? ते धम्मे ठपेत्वा अवसेसा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा, अपरियापन्‍ना; वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा नो परामासा।

1182. Katame dhammā no parāmāsā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no parāmāsā.

११८३. कतमे धम्मा परामट्ठा? सासवा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा; रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा परामट्ठा।

1183. Katame dhammā parāmaṭṭhā? Sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā parāmaṭṭhā.

११८४. कतमे धम्मा अपरामट्ठा? अपरियापन्‍ना मग्गा च, मग्गफलानि च, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा अपरामट्ठा।

1184. Katame dhammā aparāmaṭṭhā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā aparāmaṭṭhā.

११८५. कतमे धम्मा परामाससम्पयुत्ता? तेहि धम्मेहि ये धम्मा सम्पयुत्ता वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा परामाससम्पयुत्ता।

1185. Katame dhammā parāmāsasampayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā parāmāsasampayuttā.

११८६. कतमे धम्मा परामासविप्पयुत्ता? तेहि धम्मेहि ये धम्मा विप्पयुत्ता वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा परामासविप्पयुत्ता।

1186. Katame dhammā parāmāsavippayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā parāmāsavippayuttā.

११८७. कतमे धम्मा परामासा चेव परामट्ठा च? स्वेव परामासो परामासो चेव परामट्ठो च।

1187. Katame dhammā parāmāsā ceva parāmaṭṭhā ca? Sveva parāmāso parāmāso ceva parāmaṭṭho ca.

११८८. कतमे धम्मा परामट्ठा चेव नो च परामासा? तेहि धम्मेहि ये धम्मा परामट्ठा, ते धम्मे ठपेत्वा अवसेसा सासवा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा; रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा परामट्ठा चेव नो च परामासा।

1188. Katame dhammā parāmaṭṭhā ceva no ca parāmāsā? Tehi dhammehi ye dhammā parāmaṭṭhā, te dhamme ṭhapetvā avasesā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā parāmaṭṭhā ceva no ca parāmāsā.

११८९. कतमे धम्मा परामासविप्पयुत्ता परामट्ठा? तेहि धम्मेहि ये धम्मा विप्पयुत्ता सासवा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा अरूपावचरा; रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा परामासविप्पयुत्ता परामट्ठा।

1189. Katame dhammā parāmāsavippayuttā parāmaṭṭhā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā parāmāsavippayuttā parāmaṭṭhā.

११९०. कतमे धम्मा परामासविप्पयुत्ता अपरामट्ठा? अपरियापन्‍ना मग्गा च, मग्गफलानि च, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा परामासविप्पयुत्ता अपरामट्ठा।

1190. Katame dhammā parāmāsavippayuttā aparāmaṭṭhā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā parāmāsavippayuttā aparāmaṭṭhā.

महन्तरदुकं

Mahantaradukaṃ

११९१. कतमे धम्मा सारम्मणा? वेदनाक्खन्धो, सञ्‍ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो, विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा सारम्मणा।

1191. Katame dhammā sārammaṇā? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho – ime dhammā sārammaṇā.

११९२. कतमे धम्मा अनारम्मणा? सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा अनारम्मणा।

1192. Katame dhammā anārammaṇā? Sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā anārammaṇā.

११९३. कतमे धम्मा चित्ता? चक्खुविञ्‍ञाणं, सोतविञ्‍ञाणं, घानविञ्‍ञाणं, जिव्हाविञ्‍ञाणं, कायविञ्‍ञाणं, मनोधातु, मनोविञ्‍ञाणधातु – इमे धम्मा चित्ता।

1193. Katame dhammā cittā? Cakkhuviññāṇaṃ, sotaviññāṇaṃ, ghānaviññāṇaṃ, jivhāviññāṇaṃ, kāyaviññāṇaṃ, manodhātu, manoviññāṇadhātu – ime dhammā cittā.

११९४. कतमे धम्मा नो चित्ता? वेदनाक्खन्धो, सञ्‍ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो, सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा नो चित्ता।

1194. Katame dhammā no cittā? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no cittā.

११९५. कतमे धम्मा चेतसिका? वेदनाक्खन्धो, सञ्‍ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इमे धम्मा चेतसिका।

1195. Katame dhammā cetasikā? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – ime dhammā cetasikā.

११९६. कतमे धम्मा अचेतसिका? चित्तञ्‍च, सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा अचेतसिका।

1196. Katame dhammā acetasikā? Cittañca, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā acetasikā.

११९७. कतमे धम्मा चित्तसम्पयुत्ता? वेदनाक्खन्धो, सञ्‍ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इमे धम्मा चित्तसम्पयुत्ता।

1197. Katame dhammā cittasampayuttā? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – ime dhammā cittasampayuttā.

११९८. कतमे धम्मा चित्तविप्पयुत्ता? सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा चित्तविप्पयुत्ता। चित्तं न वत्तब्बं – चित्तेन सम्पयुत्तन्तिपि, चित्तेन विप्पयुत्तन्तिपि।

1198. Katame dhammā cittavippayuttā? Sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā cittavippayuttā. Cittaṃ na vattabbaṃ – cittena sampayuttantipi, cittena vippayuttantipi.

११९९. कतमे धम्मा चित्तसंसट्ठा? वेदनाक्खन्धो, सञ्‍ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इमे धम्मा चित्तसंसट्ठा।

1199. Katame dhammā cittasaṃsaṭṭhā? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – ime dhammā cittasaṃsaṭṭhā.

१२००. कतमे धम्मा चित्तविसंसट्ठा? सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा चित्तविसंसट्ठा। चित्तं न वत्तब्बं – चित्तेन संसट्ठन्तिपि, चित्तेन विसंसट्ठन्तिपि।

1200. Katame dhammā cittavisaṃsaṭṭhā? Sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā cittavisaṃsaṭṭhā. Cittaṃ na vattabbaṃ – cittena saṃsaṭṭhantipi, cittena visaṃsaṭṭhantipi.

१२०१. कतमे धम्मा चित्तसमुट्ठाना? वेदनाक्खन्धो, सञ्‍ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो; कायविञ्‍ञत्ति वचीविञ्‍ञत्ति; यं वा पनञ्‍ञम्पि अत्थि रूपं चित्तजं चित्तहेतुकं चित्तसमुट्ठानं रूपायतनं सद्दायतनं गन्धायतनं रसायतनं फोट्ठब्बायतनं आकासधातु आपोधातु रूपस्स लहुता रूपस्स मुदुता रूपस्स कम्मञ्‍ञता रूपस्स उपचयो रूपस्स सन्तति कबळीकारो आहारो – इमे धम्मा चित्तसमुट्ठाना।

1201. Katame dhammā cittasamuṭṭhānā? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho; kāyaviññatti vacīviññatti; yaṃ vā panaññampi atthi rūpaṃ cittajaṃ cittahetukaṃ cittasamuṭṭhānaṃ rūpāyatanaṃ saddāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ ākāsadhātu āpodhātu rūpassa lahutā rūpassa mudutā rūpassa kammaññatā rūpassa upacayo rūpassa santati kabaḷīkāro āhāro – ime dhammā cittasamuṭṭhānā.

१२०२. कतमे धम्मा नो चित्तसमुट्ठाना? चित्तञ्‍च, अवसेसञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा नो चित्तसमुट्ठाना।

1202. Katame dhammā no cittasamuṭṭhānā? Cittañca, avasesañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no cittasamuṭṭhānā.

१२०३. कतमे धम्मा चित्तसहभुनो? वेदनाक्खन्धो, सञ्‍ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो, कायविञ्‍ञत्ति, वचीविञ्‍ञत्ति – इमे धम्मा चित्तसहभुनो।

1203. Katame dhammā cittasahabhuno? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, kāyaviññatti, vacīviññatti – ime dhammā cittasahabhuno.

१२०४. कतमे धम्मा नो चित्तसहभुनो? चित्तञ्‍च, अवसेसञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा नो चित्तसहभुनो।

1204. Katame dhammā no cittasahabhuno? Cittañca, avasesañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no cittasahabhuno.

१२०५. कतमे धम्मा चित्तानुपरिवत्तिनो? वेदनाक्खन्धो, सञ्‍ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो, कायविञ्‍ञत्ति, वचीविञ्‍ञत्ति – इमे धम्मा चित्तानुपरिवत्तिनो।

1205. Katame dhammā cittānuparivattino? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, kāyaviññatti, vacīviññatti – ime dhammā cittānuparivattino.

१२०६. कतमे धम्मा नो चित्तानुपरिवत्तिनो? चित्तञ्‍च, अवसेसञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा नो चित्तानुपरिवत्तिनो।

1206. Katame dhammā no cittānuparivattino? Cittañca, avasesañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no cittānuparivattino.

१२०७. कतमे धम्मा चित्तसंसट्ठसमुट्ठाना? वेदनाक्खन्धो, सञ्‍ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इमे धम्मा चित्तसंसट्ठसमुट्ठाना।

1207. Katame dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – ime dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā.

१२०८. कतमे धम्मा नो चित्तसंसट्ठसमुट्ठाना? चित्तञ्‍च, सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा नो चित्तसंसट्ठसमुट्ठाना।

1208. Katame dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā? Cittañca, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānā.

१२०९. कतमे धम्मा चित्तसंसट्ठसमुट्ठानसहभुनो? वेदनाक्खन्धो, सञ्‍ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इमे धम्मा चित्तसंसट्ठसमुट्ठानसहभुनो।

1209. Katame dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – ime dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno.

१२१०. कतमे धम्मा नो चित्तसंसट्ठसमुट्ठानसहभुनो? चित्तञ्‍च, सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा नो चित्तसंसट्ठसमुट्ठानसहभुनो।

1210. Katame dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno? Cittañca, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānasahabhuno.

१२११. कतमे धम्मा चित्तसंसट्ठसमुट्ठानानुपरिवत्तिनो? वेदनाक्खन्धो, सञ्‍ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो – इमे धम्मा चित्तसंसट्ठसमुट्ठानानुपरिवत्तिनो।

1211. Katame dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho – ime dhammā cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino.

१२१२. कतमे धम्मा नो चित्तसंसट्ठसमुट्ठानानुपरिवत्तिनो? चित्तञ्‍च, सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा नो चित्तसंसट्ठसमुट्ठानानुपरिवत्तिनो।

1212. Katame dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino? Cittañca, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no cittasaṃsaṭṭhasamuṭṭhānānuparivattino.

१२१३. कतमे धम्मा अज्झत्तिका? चक्खायतनं…पे॰… मनायतनं – इमे धम्मा अज्झत्तिका।

1213. Katame dhammā ajjhattikā? Cakkhāyatanaṃ…pe… manāyatanaṃ – ime dhammā ajjhattikā.

१२१४. कतमे धम्मा बाहिरा? रूपायतनं…पे॰… धम्मायतनं – इमे धम्मा बाहिरा।

1214. Katame dhammā bāhirā? Rūpāyatanaṃ…pe… dhammāyatanaṃ – ime dhammā bāhirā.

१२१५. कतमे धम्मा उपादा? चक्खायतनं…पे॰… कबळीकारो आहारो – इमे धम्मा उपादा।

1215. Katame dhammā upādā? Cakkhāyatanaṃ…pe… kabaḷīkāro āhāro – ime dhammā upādā.

१२१६. कतमे धम्मा नो उपादा? वेदनाक्खन्धो, सञ्‍ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो, विञ्‍ञाणक्खन्धो, चत्तारो च महाभूता, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा नो उपादा।

1216. Katame dhammā no upādā? Vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho, cattāro ca mahābhūtā, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no upādā.

१२१७. कतमे धम्मा उपादिण्णा? सासवा कुसलाकुसलानं धम्मानं विपाका कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा; वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; यञ्‍च रूपं कम्मस्स कतत्ता – इमे धम्मा उपादिण्णा ।

1217. Katame dhammā upādiṇṇā? Sāsavā kusalākusalānaṃ dhammānaṃ vipākā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; yañca rūpaṃ kammassa katattā – ime dhammā upādiṇṇā .

१२१८. कतमे धम्मा अनुपादिण्णा? सासवा कुसलाकुसला धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा; वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; ये च धम्मा किरिया नेव कुसला नाकुसला न च कम्मविपाका, यञ्‍च रूपं न कम्मस्स कतत्ता, अपरियापन्‍ना मग्गा च, मग्गफलानि च, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा अनुपादिण्णा।

1218. Katame dhammā anupādiṇṇā? Sāsavā kusalākusalā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; ye ca dhammā kiriyā neva kusalā nākusalā na ca kammavipākā, yañca rūpaṃ na kammassa katattā, apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā anupādiṇṇā.

उपादानगोच्छकं

Upādānagocchakaṃ

१२१९. कतमे धम्मा उपादाना? चत्तारि उपादानानि – कामुपादानं, दिट्ठुपादानं, सीलब्बतुपादानं, अत्तवादुपादानं ¹⁹।

1219. Katame dhammā upādānā? Cattāri upādānāni – kāmupādānaṃ, diṭṭhupādānaṃ, sīlabbatupādānaṃ, attavādupādānaṃ ²⁰.

१२२०. तत्थ कतमं कामुपादानं? यो कामेसु कामच्छन्दो कामरागो कामनन्दी कामतण्हा कामसिनेहो कामपरिळाहो काममुच्छा कामज्झोसानं – इदं वुच्‍चति कामुपादानं।

1220. Tattha katamaṃ kāmupādānaṃ? Yo kāmesu kāmacchando kāmarāgo kāmanandī kāmataṇhā kāmasineho kāmapariḷāho kāmamucchā kāmajjhosānaṃ – idaṃ vuccati kāmupādānaṃ.

१२२१. तत्थ कतमं दिट्ठुपादानं? नत्थि दिन्‍नं, नत्थि यिट्ठं, नत्थि हुतं, नत्थि सुकतदुक्‍कटानं कम्मानं फलं विपाको, नत्थि अयं लोको, नत्थि परो लोको, नत्थि माता, नत्थि पिता, नत्थि सत्ता ओपपातिका, नत्थि लोके समणब्राह्मणा सम्मग्गता ²¹ सम्मापटिपन्‍ना, ये इमञ्‍च लोकं परञ्‍च लोकं सयं अभिञ्‍ञा सच्छिकत्वा पवेदेन्तीति – या एवरूपा दिट्ठि दिट्ठिगतं दिट्ठिगहनं दिट्ठिकन्तारो दिट्ठिविसूकायिकं दिट्ठिविप्फन्दितं दिट्ठिसंयोजनं गाहो पतिट्ठाहो अभिनिवेसो परामासो कुम्मग्गो मिच्छापथो मिच्छत्तं तित्थायतनं विपरियासग्गाहो – इदं वुच्‍चति दिट्ठुपादानं। ठपेत्वा सीलब्बतुपादानञ्‍च अत्तवादुपादानञ्‍च सब्बापि मिच्छादिट्ठि दिट्ठुपादानं।

1221. Tattha katamaṃ diṭṭhupādānaṃ? Natthi dinnaṃ, natthi yiṭṭhaṃ, natthi hutaṃ, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko, natthi ayaṃ loko, natthi paro loko, natthi mātā, natthi pitā, natthi sattā opapātikā, natthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā ²² sammāpaṭipannā, ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedentīti – yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho patiṭṭhāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – idaṃ vuccati diṭṭhupādānaṃ. Ṭhapetvā sīlabbatupādānañca attavādupādānañca sabbāpi micchādiṭṭhi diṭṭhupādānaṃ.

१२२२. तत्थ कतमं सीलब्बतुपादानं? इतो बहिद्धा समणब्राह्मणानं सीलेन सुद्धि, वतेन सुद्धि, सीलब्बतेन सुद्धीति – या एवरूपा दिट्ठि दिट्ठिगतं दिट्ठिगहनं दिट्ठिकन्तारो दिट्ठिविसूकायिकं दिट्ठिविप्फन्दितं दिट्ठिसंयोजनं गाहो पतिट्ठाहो अभिनिवेसो परामासो कुम्मग्गो मिच्छापथो मिच्छत्तं तित्थायतनं विपरियासग्गाहो – इदं वुच्‍चति सीलब्बतुपादानं।

1222. Tattha katamaṃ sīlabbatupādānaṃ? Ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlena suddhi, vatena suddhi, sīlabbatena suddhīti – yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho patiṭṭhāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – idaṃ vuccati sīlabbatupādānaṃ.

१२२३. तत्थ कतमं अत्तवादुपादानं? इध अस्सुतवा पुथुज्‍जनो अरियानं अदस्सावी अरियधम्मस्स अकोविदो अरियधम्मे अविनीतो सप्पुरिसानं अदस्सावी सप्पुरिसधम्मस्स अकोविदो सप्पुरिसधम्मे अविनीतो रूपं अत्ततो समनुपस्सति, रूपवन्तं वा अत्तानं, अत्तनि वा रूपं, रूपस्मिं वा अत्तानं। वेदनं…पे॰… सञ्‍ञं…पे॰… सङ्खारे…पे॰… विञ्‍ञाणं अत्ततो समनुपस्सति, विञ्‍ञाणवन्तं वा अत्तानं, अत्तनि वा विञ्‍ञाणं विञ्‍ञाणस्मिं वा अत्तानं। या एवरूपा दिट्ठि दिट्ठिगतं दिट्ठिगहनं दिट्ठिकन्तारो दिट्ठिविसूकायिकं दिट्ठिविप्फन्दितं दिट्ठिसंयोजनं गाहो पतिट्ठाहो अभिनिवेसो परामासो कुम्मग्गो मिच्छापथो मिच्छत्तं तित्थायतनं विपरियासग्गाहो – इदं वुच्‍चति अत्तवादुपादानं।

1223. Tattha katamaṃ attavādupādānaṃ? Idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ. Vedanaṃ…pe… saññaṃ…pe… saṅkhāre…pe… viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ, attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ. Yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho patiṭṭhāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – idaṃ vuccati attavādupādānaṃ.

इमे धम्मा उपादाना।

Ime dhammā upādānā.

१२२४. कतमे धम्मा नो उपादाना? ते धम्मे ठपेत्वा अवसेसा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा, अपरियापन्‍ना; वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा नो उपादाना।

1224. Katame dhammā no upādānā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no upādānā.

१२२५. कतमे धम्मा उपादानिया? सासवा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा; रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा उपादानिया।

1225. Katame dhammā upādāniyā? Sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā upādāniyā.

१२२६. कतमे धम्मा अनुपादानिया? अपरियापन्‍ना मग्गा च, मग्गफलानि च, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा अनुपादानिया।

1226. Katame dhammā anupādāniyā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā anupādāniyā.

१२२७. कतमे धम्मा उपादानसम्पयुत्ता? तेहि धम्मेहि ये धम्मा सम्पयुत्ता वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा उपादानसम्पयुत्ता।

1227. Katame dhammā upādānasampayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā upādānasampayuttā.

१२२८. कतमे धम्मा उपादानविप्पयुत्ता? तेहि धम्मेहि ये धम्मा विप्पयुत्ता वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा उपादानविप्पयुत्ता।

1228. Katame dhammā upādānavippayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā upādānavippayuttā.

१२२९. कतमे धम्मा उपादाना चेव उपादानिया च? तानेव उपादानानि उपादाना चेव उपादानिया च।

1229. Katame dhammā upādānā ceva upādāniyā ca? Tāneva upādānāni upādānā ceva upādāniyā ca.

१२३०. कतमे धम्मा उपादानिया चेव नो च उपादाना? तेहि धम्मेहि ये धम्मा उपादानिया , ते धम्मे ठपेत्वा अवसेसा सासवा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा; रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा उपादानिया चेव नो च उपादाना।

1230. Katame dhammā upādāniyā ceva no ca upādānā? Tehi dhammehi ye dhammā upādāniyā , te dhamme ṭhapetvā avasesā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā upādāniyā ceva no ca upādānā.

१२३१. कतमे धम्मा उपादाना चेव उपादानसम्पयुत्ता च? दिट्ठुपादानं कामुपादानेन उपादानञ्‍चेव उपादानसम्पयुत्तञ्‍च, कामुपादानं दिट्ठुपादानेन उपादानञ्‍चेव उपादानसम्पयुत्तञ्‍च, सीलब्बतुपादानं कामुपादानेन उपादानञ्‍चेव उपादानसम्पयुत्तञ्‍च, कामुपादानं सीलब्बतुपादानेन उपादानञ्‍चेव उपादानसम्पयुत्तञ्‍च , अत्तवादुपादानं कामुपादानेन उपादानञ्‍चेव उपादानसम्पयुत्तञ्‍च, कामुपादानं अत्तवादुपादानेन उपादानञ्‍चेव उपादानसम्पयुत्तञ्‍च – इमे धम्मा उपादाना चेव उपादानसम्पयुत्ता च।

1231. Katame dhammā upādānā ceva upādānasampayuttā ca? Diṭṭhupādānaṃ kāmupādānena upādānañceva upādānasampayuttañca, kāmupādānaṃ diṭṭhupādānena upādānañceva upādānasampayuttañca, sīlabbatupādānaṃ kāmupādānena upādānañceva upādānasampayuttañca, kāmupādānaṃ sīlabbatupādānena upādānañceva upādānasampayuttañca , attavādupādānaṃ kāmupādānena upādānañceva upādānasampayuttañca, kāmupādānaṃ attavādupādānena upādānañceva upādānasampayuttañca – ime dhammā upādānā ceva upādānasampayuttā ca.

१२३२. कतमे धम्मा उपादानसम्पयुत्ता चेव नो च उपादाना? तेहि धम्मेहि ये धम्मा सम्पयुत्ता, ते धम्मे ठपेत्वा वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा उपादानसम्पयुत्ता चेव नो च उपादाना।

1232. Katame dhammā upādānasampayuttā ceva no ca upādānā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā, te dhamme ṭhapetvā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā upādānasampayuttā ceva no ca upādānā.

१२३३. कतमे धम्मा उपादानविप्पयुत्ता उपादानिया? तेहि धम्मेहि ये धम्मा विप्पयुत्ता सासवा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा , रूपावचरा, अरूपावचरा; रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा उपादानविप्पयुत्ता उपादानिया।

1233. Katame dhammā upādānavippayuttā upādāniyā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā , rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā upādānavippayuttā upādāniyā.

१२३४. कतमे धम्मा उपादानविप्पयुत्ता अनुपादानिया? अपरियापन्‍ना मग्गा च, मग्गफलानि च, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा उपादानविप्पयुत्ता अनुपादानिया।

1234. Katame dhammā upādānavippayuttā anupādāniyā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā upādānavippayuttā anupādāniyā.

निक्खेपकण्डे दुतियभाणवारो।

Nikkhepakaṇḍe dutiyabhāṇavāro.

किलेसगोच्छकं

Kilesagocchakaṃ

१२३५. कतमे धम्मा किलेसा? दस किलेसवत्थूनि – लोभो, दोसो, मोहो, मानो, दिट्ठि, विचिकिच्छा, थिनं, उद्धच्‍चं, अहिरीकं, अनोत्तप्पं।

1235. Katame dhammā kilesā? Dasa kilesavatthūni – lobho, doso, moho, māno, diṭṭhi, vicikicchā, thinaṃ, uddhaccaṃ, ahirīkaṃ, anottappaṃ.

१२३६. तत्थ कतमो लोभो? यो रागो सारागो अनुनयो अनुरोधो नन्दी नन्दीरागो चित्तस्स सारागो इच्छा मुच्छा अज्झोसानं गेधो पलिगेधो सङ्गो पङ्को एजा माया जनिका सञ्‍जननी सिब्बिनी जालिनी सरिता विसत्तिका सुत्तं विसटा आयूहिनी दुतिया पणिधि भवनेत्ति वनं वनथो सन्थवो सिनेहो अपेक्खा पटिबन्धु आसा आसिसना आसिसितत्तं रूपासा सद्दासा गन्धासा रसासा फोट्ठब्बासा लाभासा धनासा पुत्तासा जीवितासा जप्पा पजप्पा अभिजप्पा जप्पा जप्पना जप्पितत्तं लोलुप्पं लोलुप्पायना लोलुप्पायितत्तं पुच्छञ्‍जिकता साधुकम्यता अधम्मरागो विसमलोभो निकन्ति निकामना पत्थना पिहना सम्पत्थना कामतण्हा भवतण्हा विभवतण्हा रूपतण्हा अरूपतण्हा निरोधतण्हा रूपतण्हा सद्दतण्हा गन्धतण्हा रसतण्हा फोट्ठब्बतण्हा धम्मतण्हा ओघो योगो गन्थो उपादानं आवरणं नीवरणं छादनं बन्धनं उपक्‍किलेसो अनुसयो परियुट्ठानं लता वेविच्छं दुक्खमूलं दुक्खनिदानं दुक्खप्पभवो मारपासो मारबळिसं मारविसयो तण्हानदी तण्हाजालं तण्हागद्दुलं तण्हासमुद्दो अभिज्झा लोभो अकुसलमूलं – अयं वुच्‍चति लोभो।

1236. Tattha katamo lobho? Yo rāgo sārāgo anunayo anurodho nandī nandīrāgo cittassa sārāgo icchā mucchā ajjhosānaṃ gedho paligedho saṅgo paṅko ejā māyā janikā sañjananī sibbinī jālinī saritā visattikā suttaṃ visaṭā āyūhinī dutiyā paṇidhi bhavanetti vanaṃ vanatho santhavo sineho apekkhā paṭibandhu āsā āsisanā āsisitattaṃ rūpāsā saddāsā gandhāsā rasāsā phoṭṭhabbāsā lābhāsā dhanāsā puttāsā jīvitāsā jappā pajappā abhijappā jappā jappanā jappitattaṃ loluppaṃ loluppāyanā loluppāyitattaṃ pucchañjikatā sādhukamyatā adhammarāgo visamalobho nikanti nikāmanā patthanā pihanā sampatthanā kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā rūpataṇhā arūpataṇhā nirodhataṇhā rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā ogho yogo gantho upādānaṃ āvaraṇaṃ nīvaraṇaṃ chādanaṃ bandhanaṃ upakkileso anusayo pariyuṭṭhānaṃ latā vevicchaṃ dukkhamūlaṃ dukkhanidānaṃ dukkhappabhavo mārapāso mārabaḷisaṃ māravisayo taṇhānadī taṇhājālaṃ taṇhāgaddulaṃ taṇhāsamuddo abhijjhā lobho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati lobho.

१२३७. तत्थ कतमो दोसो? अनत्थं मे अचरीति आघातो जायति, अनत्थं मे चरतीति आघातो जायति, अनत्थं मे चरिस्सतीति आघातो जायति, पियस्स मे मनापस्स अनत्थं अचरि…पे॰… अनत्थं चरति…पे॰… अनत्थं चरिस्सतीति आघातो जायति, अप्पियस्स मे अमनापस्स अत्थं अचरि…पे॰… अत्थं चरति…पे॰… अत्थं चरिस्सतीति आघातो जायति, अट्ठाने वा पन आघातो जायति। यो एवरूपो चित्तस्स आघातो पटिघातो पटिघं पटिविरोधो कोपो पकोपो सम्पकोपो दोसो पदोसो सम्पदोसो चित्तस्स ब्यापत्ति मनोपदोसो कोधो कुज्झना कुज्झितत्तं दोसो दुस्सना दुस्सितत्तं ब्यापत्ति ब्यापज्‍जना ब्यापज्‍जितत्तं विरोधो पटिविरोधो चण्डिक्‍कं असुरोपो अनत्तमनता चित्तस्स – अयं वुच्‍चति दोसो।

1237. Tattha katamo doso? Anatthaṃ me acarīti āghāto jāyati, anatthaṃ me caratīti āghāto jāyati, anatthaṃ me carissatīti āghāto jāyati, piyassa me manāpassa anatthaṃ acari…pe… anatthaṃ carati…pe… anatthaṃ carissatīti āghāto jāyati, appiyassa me amanāpassa atthaṃ acari…pe… atthaṃ carati…pe… atthaṃ carissatīti āghāto jāyati, aṭṭhāne vā pana āghāto jāyati. Yo evarūpo cittassa āghāto paṭighāto paṭighaṃ paṭivirodho kopo pakopo sampakopo doso padoso sampadoso cittassa byāpatti manopadoso kodho kujjhanā kujjhitattaṃ doso dussanā dussitattaṃ byāpatti byāpajjanā byāpajjitattaṃ virodho paṭivirodho caṇḍikkaṃ asuropo anattamanatā cittassa – ayaṃ vuccati doso.

१२३८. तत्थ कतमो मोहो? दुक्खे अञ्‍ञाणं, दुक्खसमुदये अञ्‍ञाणं, दुक्खनिरोधे अञ्‍ञाणं, दुक्खनिरोधगामिनिया पटिपदाय अञ्‍ञाणं, पुब्बन्ते अञ्‍ञाणं, अपरन्ते अञ्‍ञाणं, पुब्बन्तापरन्ते अञ्‍ञाणं, इदप्पच्‍चयता पटिच्‍चसमुप्पन्‍नेसु धम्मेसु अञ्‍ञाणं । यं एवरूपं अञ्‍ञाणं अदस्सनं अनभिसमयो अननुबोधो असम्बोधो अप्पटिवेधो असंगाहना अपरियोगाहना असमपेक्खना अपच्‍चवेक्खणा अपच्‍चक्खकम्मं दुम्मेज्झं बाल्यं असम्पजञ्‍ञं मोहो पमोहो सम्मोहो अविज्‍जा अविज्‍जोघो अविज्‍जायोगो अविज्‍जानुसयो अविज्‍जापरियुट्ठानं अविज्‍जालङ्गी मोहो अकुसलमूलं – अयं वुच्‍चति मोहो।

1238. Tattha katamo moho? Dukkhe aññāṇaṃ, dukkhasamudaye aññāṇaṃ, dukkhanirodhe aññāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇaṃ, pubbante aññāṇaṃ, aparante aññāṇaṃ, pubbantāparante aññāṇaṃ, idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu aññāṇaṃ . Yaṃ evarūpaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo ananubodho asambodho appaṭivedho asaṃgāhanā apariyogāhanā asamapekkhanā apaccavekkhaṇā apaccakkhakammaṃ dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho pamoho sammoho avijjā avijjogho avijjāyogo avijjānusayo avijjāpariyuṭṭhānaṃ avijjālaṅgī moho akusalamūlaṃ – ayaṃ vuccati moho.

१२३९. तत्थ कतमो मानो? सेय्योहमस्मीति मानो, सदिसोहमस्मीति मानो, हीनोहमस्मीति मानो; यो एवरूपो मानो मञ्‍ञना मञ्‍ञितत्तं उन्‍नति उन्‍नमो धजो सम्पग्गाहो केतुकम्यता चित्तस्स – अयं वुच्‍चति मानो।

1239. Tattha katamo māno? Seyyohamasmīti māno, sadisohamasmīti māno, hīnohamasmīti māno; yo evarūpo māno maññanā maññitattaṃ unnati unnamo dhajo sampaggāho ketukamyatā cittassa – ayaṃ vuccati māno.

१२४०. तत्थ कतमा दिट्ठि? सस्सतो लोकोति वा, असस्सतो लोकोति वा, अन्तवा लोकोति वा, अनन्तवा लोकोति वा, तं जीवं तं सरीरन्ति वा, अञ्‍ञं जीवं अञ्‍ञं सरीरन्ति वा, होति तथागतो परं मरणाति वा, न होति तथागतो परं मरणाति वा, होति च न च होति तथागतो परं मरणाति वा, नेव होति न न होति तथागतो परं मरणाति वाः या एवरूपा दिट्ठि दिट्ठिगतं दिट्ठिगहनं दिट्ठिकन्तारो दिट्ठिविसूकायिकं दिट्ठिविप्फन्दितं दिट्ठिसंयोजनं गाहो पतिट्ठाहो अभिनिवेसो परामासो कुम्मग्गो मिच्छापथो मिच्छत्तं तित्थायतनं विपरियासग्गाहो – अयं वुच्‍चति दिट्ठि। सब्बापि मिच्छादिट्ठि दिट्ठि।

1240. Tattha katamā diṭṭhi? Sassato lokoti vā, asassato lokoti vā, antavā lokoti vā, anantavā lokoti vā, taṃ jīvaṃ taṃ sarīranti vā, aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīranti vā, hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vā, neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti vāः yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho patiṭṭhāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyāsaggāho – ayaṃ vuccati diṭṭhi. Sabbāpi micchādiṭṭhi diṭṭhi.

१२४१. तत्थ कतमा विचिकिच्छा? सत्थरि कङ्खति विचिकिच्छति, धम्मे कङ्खति विचिकिच्छति, सङ्घे कङ्खति विचिकिच्छति सिक्खाय कङ्खति विचिकिच्छति, पुब्बन्ते कङ्खति विचिकिच्छति, अपरन्ते कङ्खति विचिकिच्छति, पुब्बन्तापरन्ते कङ्खति विचिकिच्छति, इदप्पच्‍चयता पटिच्‍चसमुप्पन्‍नेसु धम्मेसु कङ्खति विचिकिच्छतिः या एवरूपा कङ्खा कङ्खायना कङ्खायितत्तं विमति विचिकिच्छा द्वेळ्हकं द्वेधापथो संसयो, अनेकंसग्गाहो आसप्पना परिसप्पना अपरियोगाहना थम्भितत्तं चित्तस्स मनोविलेखो – अयं वुच्‍चति विचिकिच्छा।

1241. Tattha katamā vicikicchā? Satthari kaṅkhati vicikicchati, dhamme kaṅkhati vicikicchati, saṅghe kaṅkhati vicikicchati sikkhāya kaṅkhati vicikicchati, pubbante kaṅkhati vicikicchati, aparante kaṅkhati vicikicchati, pubbantāparante kaṅkhati vicikicchati, idappaccayatā paṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhati vicikicchatiः yā evarūpā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ vimati vicikicchā dveḷhakaṃ dvedhāpatho saṃsayo, anekaṃsaggāho āsappanā parisappanā apariyogāhanā thambhitattaṃ cittassa manovilekho – ayaṃ vuccati vicikicchā.

१२४२. तत्थ कतमं थिनं? या चित्तस्स अकल्‍लता अकम्मञ्‍ञता ओलीयना सल्‍लीयना लीनं लीयना लीयितत्तं थिनं थियना थियितत्तं चित्तस्स – इदं वुच्‍चति थिनं।

1242. Tattha katamaṃ thinaṃ? Yā cittassa akallatā akammaññatā olīyanā sallīyanā līnaṃ līyanā līyitattaṃ thinaṃ thiyanā thiyitattaṃ cittassa – idaṃ vuccati thinaṃ.

१२४३. तत्थ कतमं उद्धच्‍चं? यं चित्तस्स उद्धच्‍चं अवूपसमो चेतसो विक्खेपो भन्तत्तं चित्तस्स – इदं वुच्‍चति उद्धच्‍चं।

1243. Tattha katamaṃ uddhaccaṃ? Yaṃ cittassa uddhaccaṃ avūpasamo cetaso vikkhepo bhantattaṃ cittassa – idaṃ vuccati uddhaccaṃ.

१२४४. तत्थ कतमं अहिरिकं? यं न हिरीयति हिरियितब्बेन, न हिरीयति पापकानं अकुसलानं धम्मानं समापत्तिया – इदं वुच्‍चति अहिरिकं।

1244. Tattha katamaṃ ahirikaṃ? Yaṃ na hirīyati hiriyitabbena, na hirīyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ vuccati ahirikaṃ.

१२४५. तत्थ कतमं अनोत्तप्पं? यं न ओत्तप्पति ओत्तप्पितब्बेन, न ओत्तप्पति पापकानं अकुसलानं धम्मानं समापत्तिया – इदं वुच्‍चति अनोत्तप्पं।

1245. Tattha katamaṃ anottappaṃ? Yaṃ na ottappati ottappitabbena, na ottappati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā – idaṃ vuccati anottappaṃ.

इमे धम्मा किलेसा।

Ime dhammā kilesā.

१२४६. कतमे धम्मा नो किलेसा? ते धम्मे ठपेत्वा अवसेसा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा, अपरियापन्‍ना; वेदनाक्खन्धो …पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा नो किलेसा।

1246. Katame dhammā no kilesā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho …pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā no kilesā.

१२४७. कतमे धम्मा संकिलेसिका? सासवा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा; रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा संकिलेसिका।

1247. Katame dhammā saṃkilesikā? Sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā saṃkilesikā.

१२४८. कतमे धम्मा असंकिलेसिका? अपरियापन्‍ना मग्गा च, मग्गफलानि च, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा असंकिलेसिका।

1248. Katame dhammā asaṃkilesikā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā asaṃkilesikā.

१२४९. कतमे धम्मा संकिलिट्ठा? तीणि अकुसलमूलानि – लोभो, दोसो, मोहो; तदेकट्ठा च किलेसा, तंसम्पयुत्तो वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो, तंसमुट्ठानं कायकम्मं, वचीकम्मं, मनोकम्मं – इमे धम्मा संकिलिट्ठा।

1249. Katame dhammā saṃkiliṭṭhā? Tīṇi akusalamūlāni – lobho, doso, moho; tadekaṭṭhā ca kilesā, taṃsampayutto vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, manokammaṃ – ime dhammā saṃkiliṭṭhā.

१२५०. कतमे धम्मा असंकिलिट्ठा? कुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा, अपरियापन्‍ना; वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा असंकिलिट्ठा।

1250. Katame dhammā asaṃkiliṭṭhā? Kusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā asaṃkiliṭṭhā.

१२५१. कतमे धम्मा किलेससम्पयुत्ता? तेहि धम्मेहि ये धम्मा सम्पयुत्ता वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा किलेससम्पयुत्ता।

1251. Katame dhammā kilesasampayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā kilesasampayuttā.

१२५२. कतमे धम्मा किलेसविप्पयुत्ता? तेहि धम्मेहि ये धम्मा विप्पयुत्ता वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो ; सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा किलेसविप्पयुत्ता।

1252. Katame dhammā kilesavippayuttā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho ; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā kilesavippayuttā.

१२५३. कतमे धम्मा किलेसा चेव संकिलेसिका च? तेव किलेसा किलेसा चेव संकिलेसिका च।

1253. Katame dhammā kilesā ceva saṃkilesikā ca? Teva kilesā kilesā ceva saṃkilesikā ca.

१२५४. कतमे धम्मा संकिलेसिका चेव नो च किलेसा? तेहि धम्मेहि ये धम्मा संकिलेसिका, ते धम्मे ठपेत्वा अवसेसा सासवा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा; रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा संकिलेसिका चेव नो च किलेसा।

1254. Katame dhammā saṃkilesikā ceva no ca kilesā? Tehi dhammehi ye dhammā saṃkilesikā, te dhamme ṭhapetvā avasesā sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā saṃkilesikā ceva no ca kilesā.

१२५५. कतमे धम्मा किलेसा चेव संकिलिट्ठा च? तेव किलेसा किलेसा चेव संकिलिट्ठा च।

1255. Katame dhammā kilesā ceva saṃkiliṭṭhā ca? Teva kilesā kilesā ceva saṃkiliṭṭhā ca.

१२५६. कतमे धम्मा संकिलिट्ठा चेव नो च किलेसा? तेहि धम्मेहि ये धम्मा संकिलिट्ठा, ते धम्मे ठपेत्वा वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा संकिलिट्ठा चेव नो च किलेसा।

1256. Katame dhammā saṃkiliṭṭhā ceva no ca kilesā? Tehi dhammehi ye dhammā saṃkiliṭṭhā, te dhamme ṭhapetvā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā saṃkiliṭṭhā ceva no ca kilesā.

१२५७. कतमे धम्मा किलेसा चेव किलेससम्पयुत्ता च? लोभो मोहेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च, मोहो लोभेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च, दोसो मोहेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च, मोहो दोसेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च, मानो मोहेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च, मोहो मानेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च, दिट्ठि मोहेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्ता च, मोहो दिट्ठिया किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च , विचिकिच्छा मोहेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्ता च, मोहो विचिकिच्छाय किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च, थिनं मोहेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, मोहो थिनेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च, उद्धच्‍चं मोहेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, मोहो उद्धच्‍चेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च, अहिरिकं मोहेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, मोहो अहिरिकेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च, अनोत्तप्पं मोहेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, मोहो अनोत्तप्पेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च, लोभो उद्धच्‍चेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च, उद्धच्‍चं लोभेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, दोसो उद्धच्‍चेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च, उद्धच्‍चं दोसेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, मोहो उद्धच्‍चेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च, उद्धच्‍चं मोहेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, मानो उद्धच्‍चेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च, उद्धच्‍चं मानेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, दिट्ठि उद्धच्‍चेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्ता च, उद्धच्‍चं दिट्ठिया किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, विचिकिच्छा उद्धच्‍चेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्ता च, उद्धच्‍चं विचिकिच्छाय किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, थिनं उद्धच्‍चेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, उद्धच्‍चं थिनेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, अहिरिकं उद्धच्‍चेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, उद्धच्‍चं अहिरिकेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, अनोत्तप्पं उद्धच्‍चेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, उद्धच्‍चं अनोत्तप्पेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, लोभो अहिरिकेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च, अहिरिकं लोभेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, दोसो अहिरिकेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च, अहिरिकं दोसेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, मोहो अहिरिकेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च, अहिरिकं मोहेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, मानो अहिरिकेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च , अहिरिकं मानेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, दिट्ठि अहिरिकेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्ता च, अहिरिकं दिट्ठिया किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, विचिकिच्छा अहिरिकेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्ता च, अहिरिकं विचिकिच्छाय किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, थिनं अहिरिकेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, अहिरिकं थिनेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, उद्धच्‍चं अहिरिकेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, अहिरिकं उद्धच्‍चेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, अनोत्तप्पं अहिरिकेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, अहिरिकं अनोत्तप्पेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, लोभो अनोत्तप्पेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च, अनोत्तप्पं लोभेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च , दोसो अनोत्तप्पेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च, अनोत्तप्पं दोसेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, मोहो अनोत्तप्पेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च, अनोत्तप्पं मोहेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, मानो अनोत्तप्पेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तो च, अनोत्तप्पं मानेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, दिट्ठि अनोत्तप्पेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्ता च, अनोत्तप्पं दिट्ठिया किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, विचिकिच्छा अनोत्तप्पेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्ता च, अनोत्तप्पं विचिकिच्छाय किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, थिनं अनोत्तप्पेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, अनोत्तप्पं थिनेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, उद्धच्‍चं अनोत्तप्पेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, अनोत्तप्पं उद्धच्‍चेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, अहिरिकं अनोत्तप्पेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च, अनोत्तप्पं अहिरिकेन किलेसो चेव किलेससम्पयुत्तञ्‍च – इमे धम्मा किलेसा चेव किलेससम्पयुत्ता च।

1257. Katame dhammā kilesā ceva kilesasampayuttā ca? Lobho mohena kileso ceva kilesasampayutto ca, moho lobhena kileso ceva kilesasampayutto ca, doso mohena kileso ceva kilesasampayutto ca, moho dosena kileso ceva kilesasampayutto ca, māno mohena kileso ceva kilesasampayutto ca, moho mānena kileso ceva kilesasampayutto ca, diṭṭhi mohena kileso ceva kilesasampayuttā ca, moho diṭṭhiyā kileso ceva kilesasampayutto ca , vicikicchā mohena kileso ceva kilesasampayuttā ca, moho vicikicchāya kileso ceva kilesasampayutto ca, thinaṃ mohena kileso ceva kilesasampayuttañca, moho thinena kileso ceva kilesasampayutto ca, uddhaccaṃ mohena kileso ceva kilesasampayuttañca, moho uddhaccena kileso ceva kilesasampayutto ca, ahirikaṃ mohena kileso ceva kilesasampayuttañca, moho ahirikena kileso ceva kilesasampayutto ca, anottappaṃ mohena kileso ceva kilesasampayuttañca, moho anottappena kileso ceva kilesasampayutto ca, lobho uddhaccena kileso ceva kilesasampayutto ca, uddhaccaṃ lobhena kileso ceva kilesasampayuttañca, doso uddhaccena kileso ceva kilesasampayutto ca, uddhaccaṃ dosena kileso ceva kilesasampayuttañca, moho uddhaccena kileso ceva kilesasampayutto ca, uddhaccaṃ mohena kileso ceva kilesasampayuttañca, māno uddhaccena kileso ceva kilesasampayutto ca, uddhaccaṃ mānena kileso ceva kilesasampayuttañca, diṭṭhi uddhaccena kileso ceva kilesasampayuttā ca, uddhaccaṃ diṭṭhiyā kileso ceva kilesasampayuttañca, vicikicchā uddhaccena kileso ceva kilesasampayuttā ca, uddhaccaṃ vicikicchāya kileso ceva kilesasampayuttañca, thinaṃ uddhaccena kileso ceva kilesasampayuttañca, uddhaccaṃ thinena kileso ceva kilesasampayuttañca, ahirikaṃ uddhaccena kileso ceva kilesasampayuttañca, uddhaccaṃ ahirikena kileso ceva kilesasampayuttañca, anottappaṃ uddhaccena kileso ceva kilesasampayuttañca, uddhaccaṃ anottappena kileso ceva kilesasampayuttañca, lobho ahirikena kileso ceva kilesasampayutto ca, ahirikaṃ lobhena kileso ceva kilesasampayuttañca, doso ahirikena kileso ceva kilesasampayutto ca, ahirikaṃ dosena kileso ceva kilesasampayuttañca, moho ahirikena kileso ceva kilesasampayutto ca, ahirikaṃ mohena kileso ceva kilesasampayuttañca, māno ahirikena kileso ceva kilesasampayutto ca , ahirikaṃ mānena kileso ceva kilesasampayuttañca, diṭṭhi ahirikena kileso ceva kilesasampayuttā ca, ahirikaṃ diṭṭhiyā kileso ceva kilesasampayuttañca, vicikicchā ahirikena kileso ceva kilesasampayuttā ca, ahirikaṃ vicikicchāya kileso ceva kilesasampayuttañca, thinaṃ ahirikena kileso ceva kilesasampayuttañca, ahirikaṃ thinena kileso ceva kilesasampayuttañca, uddhaccaṃ ahirikena kileso ceva kilesasampayuttañca, ahirikaṃ uddhaccena kileso ceva kilesasampayuttañca, anottappaṃ ahirikena kileso ceva kilesasampayuttañca, ahirikaṃ anottappena kileso ceva kilesasampayuttañca, lobho anottappena kileso ceva kilesasampayutto ca, anottappaṃ lobhena kileso ceva kilesasampayuttañca , doso anottappena kileso ceva kilesasampayutto ca, anottappaṃ dosena kileso ceva kilesasampayuttañca, moho anottappena kileso ceva kilesasampayutto ca, anottappaṃ mohena kileso ceva kilesasampayuttañca, māno anottappena kileso ceva kilesasampayutto ca, anottappaṃ mānena kileso ceva kilesasampayuttañca, diṭṭhi anottappena kileso ceva kilesasampayuttā ca, anottappaṃ diṭṭhiyā kileso ceva kilesasampayuttañca, vicikicchā anottappena kileso ceva kilesasampayuttā ca, anottappaṃ vicikicchāya kileso ceva kilesasampayuttañca, thinaṃ anottappena kileso ceva kilesasampayuttañca, anottappaṃ thinena kileso ceva kilesasampayuttañca, uddhaccaṃ anottappena kileso ceva kilesasampayuttañca, anottappaṃ uddhaccena kileso ceva kilesasampayuttañca, ahirikaṃ anottappena kileso ceva kilesasampayuttañca, anottappaṃ ahirikena kileso ceva kilesasampayuttañca – ime dhammā kilesā ceva kilesasampayuttā ca.

१२५८. कतमे धम्मा किलेससम्पयुत्ता चेव नो च किलेसा? तेहि धम्मेहि ये धम्मा सम्पयुत्ता ते धम्मे ठपेत्वा वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा किलेससम्पयुत्ता चेव नो च किलेसा।

1258. Katame dhammā kilesasampayuttā ceva no ca kilesā? Tehi dhammehi ye dhammā sampayuttā te dhamme ṭhapetvā vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā kilesasampayuttā ceva no ca kilesā.

१२५९. कतमे धम्मा किलेसविप्पयुत्ता संकिलेसिका? तेहि धम्मेहि ये धम्मा विप्पयुत्ता सासवा कुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा; रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा किलेसविप्पयुत्ता संकिलेसिका।

1259. Katame dhammā kilesavippayuttā saṃkilesikā? Tehi dhammehi ye dhammā vippayuttā sāsavā kusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā kilesavippayuttā saṃkilesikā.

१२६०. कतमे धम्मा किलेसविप्पयुत्ता असंकिलेसिका ? अपरियापन्‍ना मग्गा च, मग्गफलानि च, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा किलेसविप्पयुत्ता असंकिलेसिका।

1260. Katame dhammā kilesavippayuttā asaṃkilesikā ? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā kilesavippayuttā asaṃkilesikā.

पिट्ठिदुकं

Piṭṭhidukaṃ

१२६१. कतमे धम्मा दस्सनेन पहातब्बा? तीणि संयोजनानि – सक्‍कायदिट्ठि, विचिकिच्छा, सीलब्बतपरामासो।

1261. Katame dhammā dassanena pahātabbā? Tīṇi saṃyojanāni – sakkāyadiṭṭhi, vicikicchā, sīlabbataparāmāso.

१२६२. तत्थ कतमा सक्‍कायदिट्ठि? इध अस्सुतवा पुथुज्‍जनो अरियानं अदस्सावी अरियधम्मस्स अकोविदो अरियधम्मे अविनीतो सप्पुरिसानं अदस्सावी सप्पुरिसधम्मस्स अकोविदो सप्पुरिसधम्मे अविनीतो रूपं अत्ततो समनुपस्सति, रूपवन्तं वा अत्तानं, अत्तनि वा रूपं, रूपस्मिं वा अत्तानं। वेदनं…पे॰… सञ्‍ञं…पे॰… सङ्खारे…पे॰… विञ्‍ञाणं अत्ततो समनुपस्सति, विञ्‍ञाणवन्तं वा अत्तानं, अत्तनि वा विञ्‍ञाणं, विञ्‍ञाणस्मिं वा अत्तानं। या एवरूपा दिट्ठि दिट्ठिगतं…पे॰… विपरियासग्गाहो – अयं वुच्‍चति सक्‍कायदिट्ठि।

1262. Tattha katamā sakkāyadiṭṭhi? Idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ. Vedanaṃ…pe… saññaṃ…pe… saṅkhāre…pe… viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ, attani vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ. Yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ…pe… vipariyāsaggāho – ayaṃ vuccati sakkāyadiṭṭhi.

१२६३. तत्थ कतमा विचिकिच्छा? सत्थरि कङ्खति विचिकिच्छति…पे॰… थम्भितत्तं चित्तस्स मनोविलेखो – अयं वुच्‍चति विचिकिच्छा।

1263. Tattha katamā vicikicchā? Satthari kaṅkhati vicikicchati…pe… thambhitattaṃ cittassa manovilekho – ayaṃ vuccati vicikicchā.

१२६४. तत्थ कतमो सीलब्बतपरामासो? इतो बहिद्धा समणब्राह्मणानं सीलेन सुद्धि वतेन सुद्धि सीलब्बतेन सुद्धीति – या एवरूपा दिट्ठि दिट्ठिगतं…पे॰… विपरियासग्गाहो – अयं वुच्‍चति सीलब्बतपरामासो। इमानि तीणि संयोजनानि, तदेकट्ठा च किलेसा, तंसम्पयुत्तो वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो, तंसमुट्ठानं कायकम्मं वचीकम्मं मनोकम्मं – इमे धम्मा दस्सनेन पहातब्बा।

1264. Tattha katamo sīlabbataparāmāso? Ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlena suddhi vatena suddhi sīlabbatena suddhīti – yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ…pe… vipariyāsaggāho – ayaṃ vuccati sīlabbataparāmāso. Imāni tīṇi saṃyojanāni, tadekaṭṭhā ca kilesā, taṃsampayutto vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ vacīkammaṃ manokammaṃ – ime dhammā dassanena pahātabbā.

१२६५. कतमे धम्मा न दस्सनेन पहातब्बा? ते धम्मे ठपेत्वा अवसेसा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा, अपरियापन्‍ना; वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो, सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा न दस्सनेन पहातब्बा।

1265. Katame dhammā na dassanena pahātabbā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā na dassanena pahātabbā.

१२६६. कतमे धम्मा भावनाय पहातब्बा? अवसेसो लोभो दोसो मोहो, तदेकट्ठा च किलेसा, तंसम्पयुत्तो वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो, तंसमुट्ठानं कायकम्मं, वचीकम्मं मनोकम्मं – इमे धम्मा भावनाय पहातब्बा।

1266. Katame dhammā bhāvanāya pahātabbā? Avaseso lobho doso moho, tadekaṭṭhā ca kilesā, taṃsampayutto vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ, vacīkammaṃ manokammaṃ – ime dhammā bhāvanāya pahātabbā.

१२६७. कतमे धम्मा न भावनाय पहातब्बा? ते धम्मे ठपेत्वा अवसेसा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा, अपरियापन्‍ना; वेदनाक्खन्धो …पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा न भावनाय पहातब्बा।

1267. Katame dhammā na bhāvanāya pahātabbā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho …pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā na bhāvanāya pahātabbā.

१२६८. कतमे धम्मा दस्सनेन पहातब्बहेतुका? तीणि संयोजनानि – सक्‍कायदिट्ठि, विचिकिच्छा, सीलब्बतपरामासो।

1268. Katame dhammā dassanena pahātabbahetukā? Tīṇi saṃyojanāni – sakkāyadiṭṭhi, vicikicchā, sīlabbataparāmāso.

१२६९. तत्थ कतमा सक्‍कायदिट्ठि? इध अस्सुतवा पुथुज्‍जनो अरियानं अदस्सावी अरियधम्मस्स अकोविदो अरियधम्मे अविनीतो सप्पुरिसानं अदस्सावी सप्पुरिसधम्मस्स अकोविदो सप्पुरिसधम्मे अविनीतो रूपं अत्ततो समनुपस्सति, रूपवन्तं वा अत्तानं, अत्तनि वा रूपं, रूपस्मिं वा अत्तानं। वेदनं…पे॰… सञ्‍ञं…पे॰… सङ्खारे…पे॰… विञ्‍ञाणं अत्ततो समनुपस्सति, विञ्‍ञाणवन्तं वा अत्तानं, अत्तनि वा विञ्‍ञाणं, विञ्‍ञाणस्मिं वा अत्तानं। या एवरूपा दिट्ठि दिट्ठिगतं…पे॰… विपरियासग्गाहो – अयं वुच्‍चति सक्‍कायदिट्ठि।

1269. Tattha katamā sakkāyadiṭṭhi? Idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati, rūpavantaṃ vā attānaṃ, attani vā rūpaṃ, rūpasmiṃ vā attānaṃ. Vedanaṃ…pe… saññaṃ…pe… saṅkhāre…pe… viññāṇaṃ attato samanupassati, viññāṇavantaṃ vā attānaṃ, attani vā viññāṇaṃ, viññāṇasmiṃ vā attānaṃ. Yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ…pe… vipariyāsaggāho – ayaṃ vuccati sakkāyadiṭṭhi.

१२७०. तत्थ कतमा विचिकिच्छा? सत्थरि कङ्खति विचिकिच्छति…पे॰… थम्भितत्तं चित्तस्स मनोविलेखो – अयं वुच्‍चति विचिकिच्छा।

1270. Tattha katamā vicikicchā? Satthari kaṅkhati vicikicchati…pe… thambhitattaṃ cittassa manovilekho – ayaṃ vuccati vicikicchā.

१२७१. तत्थ कतमो सीलब्बतपरामासो? इतो बहिद्धा समणब्राह्मणानं सीलेन सुद्धि वतेन सुद्धि सीलब्बतेन सुद्धीति – या एवरूपा दिट्ठि दिट्ठिगतं…पे॰… विपरियासग्गाहो – अयं वुच्‍चति सीलब्बतपरामासो। इमानि तीणि संयोजनानि, तदेकट्ठा च किलेसा, तंसम्पयुत्तो वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो, तंसमुट्ठानं कायकम्मं, वचीकम्मं, मनोकम्मं – इमे धम्मा दस्सनेन पहातब्बहेतुका। तीणि संयोजनानि – सक्‍कायदिट्ठि, विचिकिच्छा, सीलब्बतपरामासो – इमे धम्मा दस्सनेन पहातब्बा। तदेकट्ठो लोभो दोसो मोहो – इमे धम्मा दस्सनेन पहातब्बहेतू। तदेकट्ठा च किलेसा, तंसम्पयुत्तो वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो, तंसमुट्ठानं कायकम्मं, वचीकम्मं, मनोकम्मं – इमे धम्मा दस्सनेन पहातब्बहेतुका।

1271. Tattha katamo sīlabbataparāmāso? Ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlena suddhi vatena suddhi sīlabbatena suddhīti – yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ…pe… vipariyāsaggāho – ayaṃ vuccati sīlabbataparāmāso. Imāni tīṇi saṃyojanāni, tadekaṭṭhā ca kilesā, taṃsampayutto vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, manokammaṃ – ime dhammā dassanena pahātabbahetukā. Tīṇi saṃyojanāni – sakkāyadiṭṭhi, vicikicchā, sīlabbataparāmāso – ime dhammā dassanena pahātabbā. Tadekaṭṭho lobho doso moho – ime dhammā dassanena pahātabbahetū. Tadekaṭṭhā ca kilesā, taṃsampayutto vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, manokammaṃ – ime dhammā dassanena pahātabbahetukā.

१२७२. कतमे धम्मा न दस्सनेन पहातब्बहेतुका? ते धम्मे ठपेत्वा अवसेसा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा , रूपावचरा, अरूपावचरा, अपरियापन्‍ना; वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा न दस्सनेन पहातब्बहेतुका।

1272. Katame dhammā na dassanena pahātabbahetukā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā , rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā na dassanena pahātabbahetukā.

१२७३. कतमे धम्मा भावनाय पहातब्बहेतुका? अवसेसो लोभो दोसो मोहो – इमे धम्मा भावनाय पहातब्बहेतू। तदेकट्ठा च किलेसा, तंसम्पयुत्तो वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो, तंसमुट्ठानं कायकम्मं, वचीकम्मं, मनोकम्मं – इमे धम्मा भावनाय पहातब्बहेतुका।

1273. Katame dhammā bhāvanāya pahātabbahetukā? Avaseso lobho doso moho – ime dhammā bhāvanāya pahātabbahetū. Tadekaṭṭhā ca kilesā, taṃsampayutto vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, manokammaṃ – ime dhammā bhāvanāya pahātabbahetukā.

१२७४. कतमे धम्मा न भावनाय पहातब्बहेतुका? ते धम्मे ठपेत्वा अवसेसा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा, अपरियापन्‍ना; वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा न भावनाय पहातब्बहेतुका।

1274. Katame dhammā na bhāvanāya pahātabbahetukā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā na bhāvanāya pahātabbahetukā.

१२७५. कतमे धम्मा सवितक्‍का? सवितक्‍कभूमियं कामावचरे रूपावचरे अपरियापन्‍ने, वितक्‍कं ठपेत्वा, तंसम्पयुत्तो वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा सवितक्‍का।

1275. Katame dhammā savitakkā? Savitakkabhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare apariyāpanne, vitakkaṃ ṭhapetvā, taṃsampayutto vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā savitakkā.

१२७६. कतमे धम्मा अवितक्‍का? अवितक्‍कभूमियं कामावचरे रूपावचरे अरूपावचरे अपरियापन्‍ने; वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; वितक्‍को च, सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा अवितक्‍का।

1276. Katame dhammā avitakkā? Avitakkabhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; vitakko ca, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā avitakkā.

१२७७. कतमे धम्मा सविचारा? सविचारभूमियं कामावचरे रूपावचरे अपरियापन्‍ने, विचारं ठपेत्वा, तंसम्पयुत्तो वेदनाक्खन्धो, सञ्‍ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो, विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा सविचारा।

1277. Katame dhammā savicārā? Savicārabhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare apariyāpanne, vicāraṃ ṭhapetvā, taṃsampayutto vedanākkhandho, saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho – ime dhammā savicārā.

१२७८. कतमे धम्मा अविचारा? अविचारभूमियं कामावचरे रूपावचरे अरूपावचरे अपरियापन्‍ने; वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; विचारो च, सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा अविचारा।

1278. Katame dhammā avicārā? Avicārabhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; vicāro ca, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā avicārā.

१२७९. कतमे धम्मा सप्पीतिका? सप्पीतिकभूमियं कामावचरे रूपावचरे अपरियापन्‍ने , पीतिं ठपेत्वा, तंसम्पयुत्तो वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा सप्पीतिका।

1279. Katame dhammā sappītikā? Sappītikabhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare apariyāpanne , pītiṃ ṭhapetvā, taṃsampayutto vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā sappītikā.

१२८०. कतमे धम्मा अप्पीतिका? अप्पीतिकभूमियं कामावचरे रूपावचरे अरूपावचरे अपरियापन्‍ने; वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; पीति च, सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा अप्पीतिका।

1280. Katame dhammā appītikā? Appītikabhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; pīti ca, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā appītikā.

१२८१. कतमे धम्मा पीतिसहगता? पीतिभूमियं कामावचरे रूपावचरे अपरियापन्‍ने, पीतिं ठपेत्वा, तंसम्पयुत्तो वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा पीतिसहगता।

1281. Katame dhammā pītisahagatā? Pītibhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare apariyāpanne, pītiṃ ṭhapetvā, taṃsampayutto vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā pītisahagatā.

१२८२. कतमे धम्मा न पीतिसहगता? न पीतिभूमियं कामावचरे रूपावचरे अरूपावचरे अपरियापन्‍ने; वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; पीति च, सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा न पीतिसहगता।

1282. Katame dhammā na pītisahagatā? Na pītibhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; pīti ca, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā na pītisahagatā.

१२८३. कतमे धम्मा सुखसहगता? सुखभूमियं कामावचरे रूपावचरे अपरियापन्‍ने, सुखं ठपेत्वा, तंसम्पयुत्तो सञ्‍ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो, विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा सुखसहगता।

1283. Katame dhammā sukhasahagatā? Sukhabhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare apariyāpanne, sukhaṃ ṭhapetvā, taṃsampayutto saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho – ime dhammā sukhasahagatā.

१२८४. कतमे धम्मा न सुखसहगता? न सुखभूमियं कामावचरे रूपावचरे अरूपावचरे अपरियापन्‍ने; वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो; सुखञ्‍च, सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा न सुखसहगता।

1284. Katame dhammā na sukhasahagatā? Na sukhabhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho; sukhañca, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā na sukhasahagatā.

१२८५. कतमे धम्मा उपेक्खासहगता? उपेक्खाभूमियं कामावचरे रूपावचरे अरूपावचरे अपरियापन्‍ने, उपेक्खं ठपेत्वा, तंसम्पयुत्तो सञ्‍ञाक्खन्धो, सङ्खारक्खन्धो, विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा उपेक्खासहगता।

1285. Katame dhammā upekkhāsahagatā? Upekkhābhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare arūpāvacare apariyāpanne, upekkhaṃ ṭhapetvā, taṃsampayutto saññākkhandho, saṅkhārakkhandho, viññāṇakkhandho – ime dhammā upekkhāsahagatā.

१२८६. कतमे धम्मा न उपेक्खासहगता? न उपेक्खाभूमियं कामावचरे रूपावचरे अपरियापन्‍ने, वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो, उपेक्खा च, सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा न उपेक्खासहगता।

1286. Katame dhammā na upekkhāsahagatā? Na upekkhābhūmiyaṃ kāmāvacare rūpāvacare apariyāpanne, vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, upekkhā ca, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā na upekkhāsahagatā.

१२८७. कतमे धम्मा कामावचरा? हेट्ठतो अविचिनिरयं परियन्तं करित्वा, उपरितो परनिम्मितवसवत्ती देवे ²³ अन्तो करित्वा, यं एतस्मिं अन्तरे एत्थावचरा एत्थ परियापन्‍ना खन्धधातु आयतना, रूपं वेदना सञ्‍ञा सङ्खारा विञ्‍ञाणं – इमे धम्मा कामावचरा।

1287. Katame dhammā kāmāvacarā? Heṭṭhato avicinirayaṃ pariyantaṃ karitvā, uparito paranimmitavasavattī deve ²⁴ anto karitvā, yaṃ etasmiṃ antare etthāvacarā ettha pariyāpannā khandhadhātu āyatanā, rūpaṃ vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ – ime dhammā kāmāvacarā.

१२८८. कतमे धम्मा न कामावचरा? रूपावचरा, अरूपावचरा, अपरियापन्‍ना – इमे धम्मा न कामावचरा।

1288. Katame dhammā na kāmāvacarā? Rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā – ime dhammā na kāmāvacarā.

१२८९. कतमे धम्मा रूपावचरा? हेट्ठतो ब्रह्मलोकं परियन्तं करित्वा, उपरितो अकनिट्ठे देवे ²⁵ अन्तो करित्वा, यं एतस्मिं अन्तरे एत्थावचरा एत्थ परियापन्‍ना समापन्‍नस्स वा उपपन्‍नस्स वा दिट्ठधम्मसुखविहारिस्स ²⁶ वा चित्तचेतसिका धम्मा – इमे धम्मा रूपावचरा ।

1289. Katame dhammā rūpāvacarā? Heṭṭhato brahmalokaṃ pariyantaṃ karitvā, uparito akaniṭṭhe deve ²⁷ anto karitvā, yaṃ etasmiṃ antare etthāvacarā ettha pariyāpannā samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa ²⁸ vā cittacetasikā dhammā – ime dhammā rūpāvacarā .

१२९०. कतमे धम्मा न रूपावचरा? कामावचरा, अरूपावचरा, अपरियापन्‍ना – इमे धम्मा न रूपावचरा।

1290. Katame dhammā na rūpāvacarā? Kāmāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā – ime dhammā na rūpāvacarā.

१२९१. कतमे धम्मा अरूपावचरा? हेट्ठतो आकासानञ्‍चायतनुपगे देवे परियन्तं करित्वा, उपरितो नेवसञ्‍ञानासञ्‍ञायतनुपगे देवे अन्तो करित्वा, यं एतस्मिं अन्तरे एत्थावचरा एत्थ परियापन्‍ना समापन्‍नस्स वा उपपन्‍नस्स वा दिट्ठधम्मसुखविहारिस्स वा चित्तचेतसिका धम्मा – इमे धम्मा अरूपावचरा।

1291. Katame dhammā arūpāvacarā? Heṭṭhato ākāsānañcāyatanupage deve pariyantaṃ karitvā, uparito nevasaññānāsaññāyatanupage deve anto karitvā, yaṃ etasmiṃ antare etthāvacarā ettha pariyāpannā samāpannassa vā upapannassa vā diṭṭhadhammasukhavihārissa vā cittacetasikā dhammā – ime dhammā arūpāvacarā.

१२९२. कतमे धम्मा न अरूपावचरा? कामावचरा, रूपावचरा, अपरियापन्‍ना – इमे धम्मा न अरूपावचरा।

1292. Katame dhammā na arūpāvacarā? Kāmāvacarā, rūpāvacarā, apariyāpannā – ime dhammā na arūpāvacarā.

१२९३. कतमे धम्मा परियापन्‍ना? सासवा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा, रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा परियापन्‍ना।

1293. Katame dhammā pariyāpannā? Sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā pariyāpannā.

१२९४. कतमे धम्मा अपरियापन्‍ना? मग्गा च, मग्गफलानि च, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा अपरियापन्‍ना।

1294. Katame dhammā apariyāpannā? Maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā apariyāpannā.

१२९५. कतमे धम्मा निय्यानिका? चत्तारो मग्गा अपरियापन्‍ना – इमे धम्मा निय्यानिका।

1295. Katame dhammā niyyānikā? Cattāro maggā apariyāpannā – ime dhammā niyyānikā.

१२९६. कतमे धम्मा अनिय्यानिका? ते धम्मे ठपेत्वा अवसेसा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा, अपरियापन्‍ना; वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो, सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा अनिय्यानिका।

1296. Katame dhammā aniyyānikā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā aniyyānikā.

१२९७. कतमे धम्मा नियता? पञ्‍च कम्मानि आनन्तरिकानि, या च मिच्छादिट्ठि नियता, चत्तारो मग्गा अपरियापन्‍ना – इमे धम्मा नियता।

1297. Katame dhammā niyatā? Pañca kammāni ānantarikāni, yā ca micchādiṭṭhi niyatā, cattāro maggā apariyāpannā – ime dhammā niyatā.

१२९८. कतमे धम्मा अनियता? ते धम्मे ठपेत्वा अवसेसा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा, अपरियापन्‍ना; वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो, सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा अनियता।

1298. Katame dhammā aniyatā? Te dhamme ṭhapetvā avasesā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā aniyatā.

१२९९. कतमे धम्मा सउत्तरा? सासवा कुसलाकुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा; रूपक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो – इमे धम्मा सउत्तरा।

1299. Katame dhammā sauttarā? Sāsavā kusalākusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā; rūpakkhandho…pe… viññāṇakkhandho – ime dhammā sauttarā.

१३००. कतमे धम्मा अनुत्तरा? अपरियापन्‍ना मग्गा च, मग्गफलानि च, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा अनुत्तरा।

1300. Katame dhammā anuttarā? Apariyāpannā maggā ca, maggaphalāni ca, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā anuttarā.

१३०१. कतमे धम्मा सरणा? तीणि अकुसलमूलानि लोभो, दोसो, मोहो; तदेकट्ठा च किलेसा, तंसम्पयुत्तो वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो, तंसमुट्ठानं कायकम्मं, वचीकम्मं, मनोकम्मं – इमे धम्मा सरणा।

1301. Katame dhammā saraṇā? Tīṇi akusalamūlāni lobho, doso, moho; tadekaṭṭhā ca kilesā, taṃsampayutto vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, taṃsamuṭṭhānaṃ kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, manokammaṃ – ime dhammā saraṇā.

१३०२. कतमे धम्मा अरणा? कुसलाब्याकता धम्मा कामावचरा, रूपावचरा, अरूपावचरा, अपरियापन्‍ना; वेदनाक्खन्धो…पे॰… विञ्‍ञाणक्खन्धो, सब्बञ्‍च रूपं, असङ्खता च धातु – इमे धम्मा अरणा।

1302. Katame dhammā araṇā? Kusalābyākatā dhammā kāmāvacarā, rūpāvacarā, arūpāvacarā, apariyāpannā; vedanākkhandho…pe… viññāṇakkhandho, sabbañca rūpaṃ, asaṅkhatā ca dhātu – ime dhammā araṇā.

अभिधम्मदुकं।

Abhidhammadukaṃ.

Next: सुत्तन्तिकदुकनिक्खेपं • Suttantikadukanikkhepaṃ

Footnotes:

1. नन्दिरागो (सी॰)

2. सिब्बनी (सी॰)

3. आयूहनी (सी॰ स्या॰)

4. आसिंसना आसिंसितत्तं (सी॰ स्या॰)

5. पुञ्‍चिकता (स्या॰) पुच्छिकता (सी॰)

6. nandirāgo (sī.)

7. sibbanī (sī.)

8. āyūhanī (sī. syā.)

9. āsiṃsanā āsiṃsitattaṃ (sī. syā.)

10. puñcikatā (syā.) pucchikatā (sī.)

11. भवच्छन्दो (सी॰ स्या॰)

12. bhavacchando (sī. syā.)

13. उण्णति उण्णामो (स्या॰)

14. uṇṇati uṇṇāmo (syā.)

15. उस्सुया उस्सुयना उस्सुयितत्तं (क॰)

16. ussuyā ussuyanā ussuyitattaṃ (ka.)

17. नीवरणानि (स्या॰)

18. nīvaraṇāni (syā.)

19. कामूपादानं दिट्ठूपादानं सीलब्बतूपादानं अत्तवादूपादानं (सी॰)

20. kāmūpādānaṃ diṭṭhūpādānaṃ sīlabbatūpādānaṃ attavādūpādānaṃ (sī.)

21. समग्गता (क॰)

22. samaggatā (ka.)

23. परनिम्मितवसवत्तिदेवे (सी॰ क॰)

24. paranimmitavasavattideve (sī. ka.)

25. अकनिट्ठदेवे (सी॰ क॰)

26. दिट्ठधम्मसुखविहारस्स (क॰)

27. akaniṭṭhadeve (sī. ka.)

28. diṭṭhadhammasukhavihārassa (ka.)

Related texts:

अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / अभिधम्मपिटक (अट्ठकथा) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / धम्मसङ्गणि-अट्ठकथा • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / दुकनिक्खेपकथा • Dukanikkhepakathā

टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / धम्मसङ्गणी-मूलटीका • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / दुकनिक्खेपकथावण्णना • Dukanikkhepakathāvaṇṇanā

टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / धम्मसङ्गणी-अनुटीका • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / दुकनिक्खेपकथावण्णना • Dukanikkhepakathāvaṇṇanā

© 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea^® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
Contact