Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ധമ്മസങ്ഗണി-അട്ഠകഥാ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ദുതിയചിത്തം
Dutiyacittaṃ
൩൯൯. ദുതിയചിത്തേ സസങ്ഖാരേനാതി പദം വിസേസം. തമ്പി ഹേട്ഠാ വുത്തത്ഥമേവ. ഇദം പന ചിത്തം കിഞ്ചാപി ഛസു ആരമ്മണേസു സോമനസ്സിതസ്സ ലോഭം ഉപ്പാദേത്വാ ‘സത്തോ സത്തോ’തിആദിനാ നയേന പരാമസന്തസ്സ ഉപ്പജ്ജതി, തഥാപി സസങ്ഖാരികത്താ സപ്പയോഗേന സഉപായേന ഉപ്പജ്ജനതോ – യദാ കുലപുത്തോ മിച്ഛാദിട്ഠികസ്സ കുലസ്സ കുമാരികം പത്ഥേതി. തേ ച ‘അഞ്ഞദിട്ഠികാ തുമ്ഹേ’തി കുമാരികം ന ദേന്തി. അഥഞ്ഞേ ഞാതകാ ‘യം തുമ്ഹേ കരോഥ തമേവായം കരിസ്സതീ’തി ദാപേന്തി. സോ തേഹി സദ്ധിം തിത്ഥിയേ ഉപസങ്കമതി. ആദിതോവ വേമതികോ ഹോതി. ഗച്ഛന്തേ ഗച്ഛന്തേ കാലേ ഏതേസം കിരിയാ മനാപാതി ലദ്ധിം രോചേതി, ദിട്ഠിം ഗണ്ഹാതി – ഏവരൂപേ കാലേ ഇദം ലബ്ഭതീതി വേദിതബ്ബം.
399. Dutiyacitte sasaṅkhārenāti padaṃ visesaṃ. Tampi heṭṭhā vuttatthameva. Idaṃ pana cittaṃ kiñcāpi chasu ārammaṇesu somanassitassa lobhaṃ uppādetvā ‘satto satto’tiādinā nayena parāmasantassa uppajjati, tathāpi sasaṅkhārikattā sappayogena saupāyena uppajjanato – yadā kulaputto micchādiṭṭhikassa kulassa kumārikaṃ pattheti. Te ca ‘aññadiṭṭhikā tumhe’ti kumārikaṃ na denti. Athaññe ñātakā ‘yaṃ tumhe karotha tamevāyaṃ karissatī’ti dāpenti. So tehi saddhiṃ titthiye upasaṅkamati. Āditova vematiko hoti. Gacchante gacchante kāle etesaṃ kiriyā manāpāti laddhiṃ roceti, diṭṭhiṃ gaṇhāti – evarūpe kāle idaṃ labbhatīti veditabbaṃ.
യേവാപനകേസു പനേത്ഥ ഥിനമിദ്ധം അധികം. തത്ഥ ഥിനനതാ ‘ഥിനം’. മിദ്ധനതാ ‘മിദ്ധം’; അനുസ്സാഹസംഹനനതാ അസത്തിവിഘാതോ ചാതി അത്ഥോ. ഥിനഞ്ച മിദ്ധഞ്ച ഥിനമിദ്ധം. തത്ഥ ഥിനം അനുസ്സാഹലക്ഖണം, വീരിയവിനോദനരസം, സംസീദനപച്ചുപട്ഠാനം. മിദ്ധം അകമ്മഞ്ഞതാലക്ഖണം, ഓനഹനരസം, ലീനഭാവപച്ചുപട്ഠാനം പചലായികാനിദ്ദാപച്ചുപട്ഠാനം വാ. ഉഭയമ്പി അരതിതന്ദീവിജമ്ഭിതാദീസു അയോനിസോമനസികാരപദട്ഠാനന്തി.
Yevāpanakesu panettha thinamiddhaṃ adhikaṃ. Tattha thinanatā ‘thinaṃ’. Middhanatā ‘middhaṃ’; anussāhasaṃhananatā asattivighāto cāti attho. Thinañca middhañca thinamiddhaṃ. Tattha thinaṃ anussāhalakkhaṇaṃ, vīriyavinodanarasaṃ, saṃsīdanapaccupaṭṭhānaṃ. Middhaṃ akammaññatālakkhaṇaṃ, onahanarasaṃ, līnabhāvapaccupaṭṭhānaṃ pacalāyikāniddāpaccupaṭṭhānaṃ vā. Ubhayampi aratitandīvijambhitādīsu ayonisomanasikārapadaṭṭhānanti.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / ധമ്മസങ്ഗണീപാളി • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ദ്വാദസ അകുസലാനി • Dvādasa akusalāni
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ധമ്മസങ്ഗണീ-മൂലടീകാ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ദുതിയചിത്തവണ്ണനാ • Dutiyacittavaṇṇanā