| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
೯. ದುತಿಯದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
೩೯೧. ವೇಳುವನೇಯೇವಾತಿ ಇದಂ ತೇಹಿ ವುತ್ತವೇಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಮಯಂ ಆವುಸೋ ಸುತೇನ ಅವೋಚುಮ್ಹಾ’’ತಿ ‘‘ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸಾ ಉಸ್ಸಾಹಿತಾ ಕುಪಿತೇಹಿ ಅನತ್ತಮನೇಹೀ’’ತಿಆದಿವಚನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಅಞ್ಞಭಾಗಸ್ಸ ಇದನ್ತಿ ಮನುಸ್ಸಭಿಕ್ಖುಭಾವತೋ ಅಞ್ಞಭಾಗಸ್ಸ ತಿರಚ್ಛಾನಛಗಲಕಭಾಗಸ್ಸ ಇದಂ ಛಗಲಕಜಾತಂ ಅಧಿಕರಣಂ। ಅಞ್ಞಭಾಗೋ ವಾ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಸೋ ತಿರಚ್ಛಾನಛಗಲಕಭಾವಸಙ್ಖಾತೋ ಅಞ್ಞಭಾಗೋ ಅಸ್ಸ ಛಗಲಕಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಸ್ವಾಯಂ ಛಗಲಕೋ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಂ ಅಧಿಕರಣಂ ನಾಮ।
391.Veḷuvaneyevāti idaṃ tehi vuttavelaṃ sandhāya vuttaṃ. ‘‘Pubbe mayaṃ āvuso sutena avocumhā’’ti ‘‘amhehi sā ussāhitā kupitehi anattamanehī’’tiādivacanaṃ sandhāya vuttaṃ, aññabhāgassa idanti manussabhikkhubhāvato aññabhāgassa tiracchānachagalakabhāgassa idaṃ chagalakajātaṃ adhikaraṇaṃ. Aññabhāgo vā assa atthīti so tiracchānachagalakabhāvasaṅkhāto aññabhāgo assa chagalakassa atthīti svāyaṃ chagalako aññabhāgiyaṃ adhikaraṇaṃ nāma.
ತತ್ಥ ಪಟಿಮಾಯ ಸರೀರಂ, ಸಿಲಾಪುತ್ತಕಸ್ಸ ಸರೀರನ್ತಿ ನಿದಸ್ಸನಂ, ಪಠಮಂ ಪನೇತ್ಥ ನಿಬ್ಬಚನಂ ಜಾತಿಪದತ್ಥೋತಿವಾದೀನಂ ಮತೇನ ವುತ್ತಂ। ಸಾ ಹಿ ಸಾಮಿಭಾವೇನ, ನಿಚ್ಚಭಾವೇನ ಚ ಪಧಾನತ್ತಾ ಸತ್ತಿಸಭಾವೇ ಠಿತಾ। ತಬ್ಬಿಪರೀತಕತ್ತಾ ಬ್ಯತ್ತಾಕತಿ ಜಾತಿಯೋ ತು ಪದತ್ಥೋ ಇತಿ ಇಮಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ವಸೇನ ದುತಿಯಂ ನಿಬ್ಬಚನಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ನಾಮಕರಣಸಞ್ಞಾಯ ಆಧಾರೋತಿ ಏತ್ಥ ನಾಮಮೇವ ನಾಮಕರಣಂ। ನಾಮಂ ಕರೋನ್ತಾನಂ ಸಞ್ಞಾ ನಾಮಕರಣಸಞ್ಞಾ, ತಸ್ಸಾ। ಮನುಸ್ಸಜಾತಿಕೋ ಛಗಲಕಜಾತಿಆಧಾರೋ ನಾಮ। ನ ಹಿ ತಂ ನಾಮಂ ಕಚ್ಛಪಲೋಮಂ ವಿಯ ಅನಾಧಾರನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತಂ ಪನ ಛಗಲಕಸ್ಸ ದಬ್ಬೋತಿ ದಿನ್ನನಾಮಂ ‘‘ದೇಸೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಸ್ಮಾ ಥೇರಂ ಅಮೂಲಕೇನಾತಿಆದಿನಾ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ವತ್ಥುಂ ಥೇರಸ್ಸ ಲಿಸ್ಸತಿ ಸಿಲಿಸ್ಸತಿ ವೋಹಾರಮತ್ತೇನೇವ, ನ ಅತ್ಥತೋ, ಈಸಕಂ ಅಲ್ಲೀಯತೀತಿ ಲೇಸೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಯಸ್ಮಾ ದೇಸಲೇಸಾ ಅತ್ಥತೋ ನಿನ್ನಾನಾಕರಣಾ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಕಞ್ಚಿದೇಸಂ ಲೇಸಮತ್ತಂ ಉಪಾದಾಯಾ’’ತಿ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ‘‘ದಸ ಲೇಸಾ ಜಾತಿಲೇಸೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯಥಾ ನಿದಾನೇ , ಏವಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಪಞ್ಞತ್ತಿಯಮ್ಪಿ ಮಾತಿಕಾಯಮ್ಪಿ ಅಯಮೇವತ್ಥೋ। ಯಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸಾತಿ ಛಗಲಕಸ್ಸ। ಕಞ್ಚಿದೇಸಂ ಲೇಸಮತ್ತಂ ಉಪಾದಾಯಾತಿ ದಬ್ಬೋತಿ ನಾಮಂ ಉಪಾದಾಯಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿವಸೇನೇವ ಆವಿಭೂತೋ, ತಸ್ಮಾ ನ ವಿಭತ್ತೋ। ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ ಅನಿಯಮತ್ತಾ। ನ ಹಿ ಮೇತ್ತಿಯಭೂಮಜಕಾನಂ ವಿಯ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಛಗಲಕಮೇವ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಹೋತಿ। ಅಞ್ಞಂ ಗೋಮಹಿಂ ಸಾದಿಕಮ್ಪಿ ಹೋತಿ, ನ ಚ ಮೇತ್ತಿಯಭೂಮಜಕಾ ವಿಯ ಸಬ್ಬೇಪಿ ನಾಮಲೇಸಮತ್ತಮೇವ ಉಪಾದಿಯನ್ತಿ। ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಜಾತಿಲೇಸಾದಿಂ ಉಪಾದಿಯನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅನಿಯಮತ್ತಾ ಚ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ನ ವಿಭತ್ತಂ। ಕಿಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋ ತಥಾ ವುತ್ತೇ ಛಗಲಕಸ್ಸೇವ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯತಾ ಸಮ್ಭವತಿ, ನ ಅಞ್ಞಸ್ಸ, ಯೇನ ಸೋವ ದಸ್ಸಿತೋ। ಲೇಸೋ ಚ ನಾಮ ಲೇಸೋವ, ನ ಜಾತಿಆದಿ, ಯೇನ ಸೋವ ದಸ್ಸಿತೋತಿ ಏವಂ ಮಿಚ್ಛಾಗಾಹಪ್ಪಸಙ್ಗತೋ ಚ ತಥಾ ನ ವಿಭತ್ತೋ।
Tattha paṭimāya sarīraṃ, silāputtakassa sarīranti nidassanaṃ, paṭhamaṃ panettha nibbacanaṃ jātipadatthotivādīnaṃ matena vuttaṃ. Sā hi sāmibhāvena, niccabhāvena ca padhānattā sattisabhāve ṭhitā. Tabbiparītakattā byattākati jātiyo tu padattho iti imassa suttassa vasena dutiyaṃ nibbacanaṃ vuttanti veditabbaṃ. Nāmakaraṇasaññāya ādhāroti ettha nāmameva nāmakaraṇaṃ. Nāmaṃ karontānaṃ saññā nāmakaraṇasaññā, tassā. Manussajātiko chagalakajātiādhāro nāma. Na hi taṃ nāmaṃ kacchapalomaṃ viya anādhāranti adhippāyo. Taṃ pana chagalakassa dabboti dinnanāmaṃ ‘‘deso’’ti vuccati. Tasmā theraṃ amūlakenātiādinā aññampi vatthuṃ therassa lissati silissati vohāramatteneva, na atthato, īsakaṃ allīyatīti lesoti adhippāyo. Yasmā desalesā atthato ninnānākaraṇā, tasmā ‘‘kañcidesaṃ lesamattaṃ upādāyā’’ti uddharitvā ‘‘dasa lesā jātileso’’tiādi vuttanti veditabbaṃ. Yathā nidāne , evaṃ sikkhāpadapaññattiyampi mātikāyampi ayamevattho. Yasmā aññabhāgiyassa adhikaraṇassāti chagalakassa. Kañcidesaṃ lesamattaṃ upādāyāti dabboti nāmaṃ upādāyāti ayamattho aṭṭhuppattivaseneva āvibhūto, tasmā na vibhatto. Kiñca bhiyyo aniyamattā. Na hi mettiyabhūmajakānaṃ viya sabbesampi chagalakameva aññabhāgiyaṃ adhikaraṇaṃ hoti. Aññaṃ gomahiṃ sādikampi hoti, na ca mettiyabhūmajakā viya sabbepi nāmalesamattameva upādiyanti. Aññampi jātilesādiṃ upādiyanti, tasmā aniyamattā ca yathāvuttanayena na vibhattaṃ. Kiñca bhiyyo tathā vutte chagalakasseva aññabhāgiyatā sambhavati, na aññassa, yena sova dassito. Leso ca nāma lesova, na jātiādi, yena sova dassitoti evaṃ micchāgāhappasaṅgato ca tathā na vibhatto.
೩೯೩. ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಸ್ಸಾತಿ ಚುದಿತಕತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಸ। ಅಧಿಕರಣಸ್ಸಾತಿ ಮನುಸ್ಸಸ್ಸ ವಾ ಅಮನುಸ್ಸಸ್ಸ ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಸ್ಸ ವಾತಿ ಏವಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ಏವಞ್ಹಿ ವುತ್ತೇ ಮನುಸ್ಸಾದೀನಂಯೇವ ಜಾತಿಲೇಸಾದಯೋ ವುತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ, ಅಞ್ಞಥಾ ಚತುನ್ನಂ ಅಧಿಕರಣಾನಂ ತೇ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ ‘‘ಅಧಿಕರಣಸ್ಸ ಕಞ್ಚಿ ದೇಸಂ ಲೇಸಮತ್ತ’’ನ್ತಿ ಸಾಮಿವಚನಂ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಉದ್ದಿಟ್ಠತ್ತಾತಿ ಚೇ? ನ, ನಾಮಸ್ಸ ವಿಯ ಜಾತಿಆದೀನಂ ಮನುಸ್ಸಾದೀನಂ ಆಧಾರಭಾವನಿಯಮಸಮ್ಭವತೋ, ಅಧಿಕರಣಭಾವಾನಿಯಮತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ನಿಯಮೇ ಚ ಸತಿ ಜಾತಿಯಾ ಆಧಾರೋ ಜಾತಿ, ಲಿಙ್ಗಸ್ಸ ಚ ಲಿಙ್ಗಂ, ಆಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಆಪನ್ನೋ ಆಧಾರೋ, ವಿರುದ್ಧಾನಮ್ಪಿ ಅಸಮಾದಿನ್ನಾನಮ್ಪಿ ಪತ್ತಚೀವರಾನಂ ಸಾಮಿಕೋ ಆಧಾರೋ, ಯೇನ ಅಧಿಕರಣಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸಾತಿ ಪದಂ ಅಭಾಜೇತಬ್ಬಮೇವ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ನ ಉದ್ಧರಿತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ಉದ್ಧರಿತಬ್ಬಂ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಧಿಕರಣನ್ತಿ ವಚನಸಾಮಞ್ಞತೋ’’ತಿಆದಿ ಸಬ್ಬಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ಅಪಾಕಟಾ ಇತೋ ಅಞ್ಞತ್ರ ದಸ್ಸಿತಟ್ಠಾನಾಭಾವತೋ। ಜಾನಿತಬ್ಬಾ ಚ ವಿನಯಧರೇಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞಥಾ ಪರಿವಾರೇ ‘‘ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಚತುನ್ನಂ ಅಧಿಕರಣಾನಂ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಭಜತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅನಾಗತಟ್ಠಾನೇ ‘‘ಕಸ್ಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಕಾರಣಂ ನ ಪಞ್ಞಾಯೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ತಬ್ಭಾಗಿಯತಾ ಚ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯತಾ ಚ ಜಾನಿತಬ್ಬಾ ವಿನಯಧರೇಹಿ। ತಾಸು ಹಿ ವಿಞ್ಞಾತಾಸು ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಂ ಭಜತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ತಬ್ಭಾಗಿಯತ್ತಾ। ಇತರಂ ನ ಭಜತಿ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯತ್ತಾತಿ ಸುಖಕಾರಣತೋ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ವಚನಸಾಮಞ್ಞತೋ ಲದ್ಧಂ ಅಧಿಕರಣಂ ನಿಸ್ಸಾಯಾತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಆಪತ್ತಞ್ಞಭಾಗಿಯಂ ಮಹಾವಿಸಯಂ, ಇತರೇಹಿ ಅಸದಿಸನಿದ್ದೇಸಞ್ಚ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಅಧಿಕರಣಪರಿಯಾಪನ್ನಮ್ಪಿ ಸಮಾನಂ ವಿಸುಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಆಪತ್ತಞ್ಞಭಾಗಿಯಂ ವಾ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಅಧಿಕರಣಪರಿಯಾಪನ್ನತ್ತಾ ಚ ‘‘ಅಧಿಕರಣಞ್ಞಭಾಗಿಯಂ ವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥಾಪಿ ಮಹಾವಿಸಯತ್ತಾ, ಮಾತಿಕಾಯಂ ಆಗತತ್ತಾ ಚ ಪಠಮಂ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯತಾ ವುತ್ತಾ, ಪಚ್ಛಾ ತಬ್ಭಾಗಿಯತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಅಧಿಕರಣಞ್ಞಭಾಗಿಯವಚನೇನ ಅತ್ಥಾಪತ್ತಿನಯೇನ ಸಿದ್ಧಂ। ಅಧಿಕರಣಂ ತಬ್ಭಾಗಿಯಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಧಿಕರಣಂ ತಬ್ಭಾಗಿಯಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಉದ್ದೇಸಂ ಅಕತ್ವಾ ‘‘ಕಥಂ ಅಧಿಕರಣಂ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸ ತಬ್ಭಾಗಿಯಂ ಹೋತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮನಿದ್ದೇಸೋ ಕತೋ। ತತ್ಥಾಪಿ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಸ್ಸ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯತಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪಾರಾಜಿಕೇನ ಅನುದ್ಧಂಸಿಭಾಧಿಕಾರತ್ತಾ ಪಾರಾಜಿಕಾನಂಯೇವ ವಸೇನ ವುತ್ತಾ, ಅಥ ಖೋ ಸೇಸಾಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧವಸೇನಾಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಯಾ ಚ ಸಾ ಚೋದನಾ ‘‘ಅಸುಕೋ ನಾಮ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜನ್ತೋ ದಿಟ್ಠೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿಕಾ, ತತ್ಥ ‘‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯದಿಟ್ಠಿ ಹೋತಿ, ದುಬ್ಭಾಸಿತೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸದಿಟ್ಠಿ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿಕಾ ವಿನಯೇ ಅಪಕತಞ್ಞುತಾಯ, ತಂತಂವತ್ಥುಸರಿಕ್ಖತಾಯ ವಾ ವುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕದಿಟ್ಠಿ ಹೋತೀ’’ತಿ ನ ವುತ್ತಂ। ತಥಾಸಞ್ಞಿನೋ ಅನಾಪತ್ತಿತೋ। ‘‘ತಬ್ಭಾಗಿಯವಿಚಾರಣಾಯ’’ನ್ತಿ ತಬ್ಭಾಗಿಯಪದನಿದ್ದೇಸೇ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯತಾಯಪಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ವುತ್ತಂ।
393.Aññabhāgiyassāti cuditakato aññassa. Adhikaraṇassāti manussassa vā amanussassa vā tiracchānagatassa vāti evaṃ vattabbaṃ. Evañhi vutte manussādīnaṃyeva jātilesādayo vuttā honti, aññathā catunnaṃ adhikaraṇānaṃ te āpajjanti ‘‘adhikaraṇassa kañci desaṃ lesamatta’’nti sāmivacanaṃ pubbaṅgamaṃ uddiṭṭhattāti ce? Na, nāmassa viya jātiādīnaṃ manussādīnaṃ ādhārabhāvaniyamasambhavato, adhikaraṇabhāvāniyamatoti vuttaṃ hoti. Niyame ca sati jātiyā ādhāro jāti, liṅgassa ca liṅgaṃ, āpattiyā ca āpanno ādhāro, viruddhānampi asamādinnānampi pattacīvarānaṃ sāmiko ādhāro, yena adhikaraṇasaṅkhyaṃ gaccheyyāti āpajjatīti adhikaraṇassāti padaṃ abhājetabbameva bhaveyyāti na uddharitabbaṃ siyā, uddharitabbaṃ. Tasmā ‘‘adhikaraṇanti vacanasāmaññato’’tiādi sabbaṃ vattabbaṃ. Apākaṭā ito aññatra dassitaṭṭhānābhāvato. Jānitabbā ca vinayadharehi yasmā aññathā parivāre ‘‘vivādādhikaraṇaṃ catunnaṃ adhikaraṇānaṃ vivādādhikaraṇaṃ bhajatī’’tiādinā nayena anāgataṭṭhāne ‘‘kasmā’’ti vutte kāraṇaṃ na paññāyeyya, tasmā tesaṃ tabbhāgiyatā ca aññabhāgiyatā ca jānitabbā vinayadharehi. Tāsu hi viññātāsu vivādādhikaraṇaṃ vivādādhikaraṇaṃ bhajati. Kasmā? Tabbhāgiyattā. Itaraṃ na bhajati aññabhāgiyattāti sukhakāraṇato paññāyanti, tasmā vacanasāmaññato laddhaṃ adhikaraṇaṃ nissāyātiādi. Tattha yasmā āpattaññabhāgiyaṃ mahāvisayaṃ, itarehi asadisaniddesañca, tasmā taṃ adhikaraṇapariyāpannampi samānaṃ visuṃ vuttaṃ ‘‘āpattaññabhāgiyaṃ vā hotī’’ti. Adhikaraṇapariyāpannattā ca ‘‘adhikaraṇaññabhāgiyaṃ vā’’ti ettha vuttanti veditabbaṃ. Tatthāpi mahāvisayattā, mātikāyaṃ āgatattā ca paṭhamaṃ aññabhāgiyatā vuttā, pacchā tabbhāgiyatāti veditabbā. Tattha yasmā adhikaraṇaññabhāgiyavacanena atthāpattinayena siddhaṃ. Adhikaraṇaṃ tabbhāgiyaṃ, tasmā ‘‘adhikaraṇaṃ tabbhāgiyaṃ hotī’’ti evaṃ uddesaṃ akatvā ‘‘kathaṃ adhikaraṇaṃ adhikaraṇassa tabbhāgiyaṃ hotī’’ti pucchāpubbaṅgamaniddeso kato. Tatthāpi āpattādhikaraṇassa aññabhāgiyatā kiñcāpi pārājikena anuddhaṃsibhādhikārattā pārājikānaṃyeva vasena vuttā, atha kho sesāpattikkhandhavasenāpi veditabbā. Yā ca sā codanā ‘‘asuko nāma bhikkhu saṅghādisesaṃ ajjhāpajjanto diṭṭho hotī’’tiādikā, tattha ‘‘saṅghādisese thullaccayadiṭṭhi hoti, dubbhāsite saṅghādisesadiṭṭhi hotī’’ti evamādikā vinaye apakataññutāya, taṃtaṃvatthusarikkhatāya vā vuttāti veditabbā. Sabbatthāpi ‘‘pārājikadiṭṭhi hotī’’ti na vuttaṃ. Tathāsaññino anāpattito. ‘‘Tabbhāgiyavicāraṇāya’’nti tabbhāgiyapadaniddese aññabhāgiyatāyapi niddiṭṭhattā vuttaṃ.
ವತ್ಥುಸಭಾಗತಾಯಾತಿ ಅನುವಾದವತ್ಥುಸಭಾಗತಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಞ್ಞಥಾ ‘‘ಚತಸ್ಸೋ ವಿಪತ್ತಿಯೋ’’ತಿ ವಚನಂ ವಿರುಜ್ಝೇಯ್ಯ। ಸಭಾವಸರಿಕ್ಖಾಸರಿಕ್ಖತೋ ಚಾತಿ ಸಭಾವೇನ ಸದಿಸಾಸದಿಸತೋ। ತತ್ಥ ಝಾನಾದಿವತ್ಥುವಿಸಭಾಗತಾಯಪಿ ಸಭಾವಸರಿಕ್ಖತಾಯ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿ ತಸ್ಸೇವ ತಬ್ಭಾಗಿಯಾವ ಹೋತಿ। ತಥಾ ವತ್ಥುವಸೇನ ಅನುವಾದಾಧಿಕರಣಂ, ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣಞ್ಚ ಪಾಟೇಕ್ಕಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಮ್ಪಿ ವುತ್ತಞ್ಞಭಾಗಿಯಂ ನ ಜಾತಂ, ತಸ್ಮಾ ತದಞ್ಞಭಾಗಿಯತಾಯ ವಿದಿತಾಯ ತಬ್ಭಾಗಿಯತಾ ಪಾರಿಯೇಸಯುತ್ತಿಯಾ ಅವುತ್ತಾಪಿ ಸಿಜ್ಝತೀತಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಮೇವ ಪಠಮಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿಪಿ ವತ್ತುಂ ಯುಜ್ಜತಿ। ಏಕಂಸೇನ ತಬ್ಭಾಗಿಯಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಸರಿಕ್ಖವಸೇನ ಅರಹತ್ತಂ ಆಪತ್ತಿ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ವಿವಾದಸಬ್ಭಾವತೋ ಅಬ್ಯಾಕತಭಾವೇನ ವಿವಾದಾಧಿಕರಣಸ್ಸಪಿ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಂ ಸಿಯಾ, ಪಾಳಿಯಂ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ಏವಂ ವುತ್ತಂ, ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ ‘‘ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಸ್ಸಾ’’ತಿ ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ। ‘‘ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಮನುಸ್ಸವಿಗ್ಗಹೋ ದೋಸೇನಾತಿಆದಿನಾ ಸರಿಕ್ಖತೋ ಚಾ’’ತಿ ಲಿಖಿತಂ। ತಂ ವತ್ಥುವಿಸಭಾಗತಾಯ ಏವ ಸಿದ್ಧಂ। ಅಯಂ ಪನ ವತ್ಥುಸಭಾಗತಾಯಪಿ ಸತಿ ಆಪತ್ತಿಸಭಾಗತಾ ಸರಿಕ್ಖತೋತಿ ನೋ ತಕ್ಕೋತಿ ಚ, ಏಕಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಹಿ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಆಪತ್ತಿಭೇದೋ ಹೋತೀತಿ ಆಚರಿಯೋ। ಪರತೋ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
Vatthusabhāgatāyāti anuvādavatthusabhāgatāyāti attho. Aññathā ‘‘catasso vipattiyo’’ti vacanaṃ virujjheyya. Sabhāvasarikkhāsarikkhato cāti sabhāvena sadisāsadisato. Tattha jhānādivatthuvisabhāgatāyapi sabhāvasarikkhatāya uttarimanussadhammapārājikāpatti tasseva tabbhāgiyāva hoti. Tathā vatthuvasena anuvādādhikaraṇaṃ, kiccādhikaraṇañca pāṭekkaṃ catubbidhampi vuttaññabhāgiyaṃ na jātaṃ, tasmā tadaññabhāgiyatāya viditāya tabbhāgiyatā pāriyesayuttiyā avuttāpi sijjhatīti katvā ‘‘aññabhāgiyameva paṭhamaṃ niddiṭṭha’’ntipi vattuṃ yujjati. Ekaṃsena tabbhāgiyaṃ na hotīti sarikkhavasena arahattaṃ āpatti anāpattīti vivādasabbhāvato abyākatabhāvena vivādādhikaraṇassapi aññabhāgiyaṃ siyā, pāḷiyaṃ āpattādhikaraṇassa vuttattā evaṃ vuttaṃ, ādito paṭṭhāyāti ‘‘aññabhāgiyassa adhikaraṇassā’’ti ito paṭṭhāya. ‘‘Methunarāgena manussaviggaho dosenātiādinā sarikkhato cā’’ti likhitaṃ. Taṃ vatthuvisabhāgatāya eva siddhaṃ. Ayaṃ pana vatthusabhāgatāyapi sati āpattisabhāgatā sarikkhatoti no takkoti ca, ekasmimpi hi vatthusmiṃ āpattibhedo hotīti ācariyo. Parato vuttanayena veditabbanti sambandho.
‘‘ಕಿಚ್ಚಮೇವ ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಕಮ್ಮಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಕಮ್ಮಾನಂ ಸಭಾವಂ। ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯಾತಿ ಪುಬ್ಬೇವ ಹಿ ಸಂವಿಧಾಯ ಸಙ್ಘೋ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ। ಅಥ ವಾ ಪುರಿಮಂ ಪುರಿಮನ್ತಿ ಪರಿವಾಸಉಕ್ಖೇಪನಿಯಾದೀನಿ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಾನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಬ್ಭಾನಓಸಾರಣಾದಿ ಉಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸಙ್ಘಕಮ್ಮಮೇವ ಕಿಚ್ಚಾಧಿಕರಣಂ, ತಥಾಪಿ ಸೇಸವಿಸೇಸೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
‘‘Kiccameva kiccādhikaraṇa’’nti vuttattā saṅghakammānametaṃ adhivacanaṃ. Kammalakkhaṇanti kammānaṃ sabhāvaṃ. Taṃ nissāyāti pubbeva hi saṃvidhāya saṅgho kammaṃ karoti. Atha vā purimaṃ purimanti parivāsaukkhepaniyādīni saṅghakammāni nissāya abbhānaosāraṇādi uppannanti katvā vuttaṃ. Tasmā kiñcāpi saṅghakammameva kiccādhikaraṇaṃ, tathāpi sesaviseso labbhatīti dasseti.
೩೯೪. ಅತ್ಥತೋ ಏಕಂ, ತಸ್ಮಾ ದೇಸಸ್ಸ ಅತ್ಥಮವತ್ವಾ ‘‘ಲೇಸೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ ಕಿರ।
394. Atthato ekaṃ, tasmā desassa atthamavatvā ‘‘leso’’tiādi vuttaṃ kira.
೩೯೫. ಸವತ್ಥುಕಂ ಕತ್ವಾತಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಉಪರಿ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಖತ್ತಿಯಾದಿಭಾವೇನ ಏಕಜಾತಿಕೋಪಿ ದೀಘರಸ್ಸಕಾಳಕೋದಾತಾದೀನಂ ದಿಟ್ಠಸುತಪರಿಸಙ್ಕಿತಾನಂ ವಸೇನ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯತಾ, ದೀಘಂ ಖತ್ತಿಯಂ ಅಜ್ಝಾಚರನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ರಸ್ಸಾದಿಖತ್ತಿಯಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಆಧಾರಭಾವತೋ ಜಾತಿಲೇಸೇನ ಚೋದೇತಿ, ಏಕಂ ವಾ ಖತ್ತಿಯಂ ಅಜ್ಝಾಚರನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತತೋ ವಿಸಿಟ್ಠಞ್ಞಭಾಗಭೂತಂ ಖತ್ತಿಯಂ ಜಾತಿಲೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಖತ್ತಿಯೋ ದಿಟ್ಠೋ ತ್ವಂ ಖತ್ತಿಯೋಸೀ’’ತಿ ಚೋದೇತಿ ದಿಟ್ಠಾದಿಅಞ್ಞಭಾಗೇನ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ದೀಘಾದಯೋ, ದಿಟ್ಠಾದಯೋ ಚ ಜಾತಿನಾಮಾದೀನಂ ವತ್ಥುಭೂತತ್ತಾ ಅಧಿಕರಣ’’ನ್ತಿ ಲಿಖಿತಂ। ತಂ ‘‘ಅಧಿಕರಣಭಾವಾನಿಯಮತೋ’’ತಿ ವುತ್ತದೋಸಂ ನಾತಿಕ್ಕಮತಿ, ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಖತ್ತಿಯಜಾತಿಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಆಧಾರವಸೇನ ಅಧಿಕರಣತಾ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಮ್ಪಿ ನಾಮಗೋತ್ತತೋ ಅಞ್ಞಿಸ್ಸಾ ನಾಮಗೋತ್ತಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ನಾಮ ಕಸ್ಸಚಿ ಅಭಾವತೋ ನ ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಧಿಕರಣಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದುದ್ಧಾರಣಂ ಅಧಿಕರಣಚತುಕ್ಕದಸ್ಸನತ್ಥಂ, ತಂ ಸಮಾನವಚನದಸ್ಸನತ್ಥನ್ತಿ ನೋ ತಕ್ಕೋತಿ। ತತ್ಥ ದೀಘಾದಿನೋ ವಾ ದಿಟ್ಠಾದಿನೋ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ದೀಘಾದಿತಾ, ದಿಟ್ಠಾದಿತಾ ಚ ಅಞ್ಞಭಾಗೋ, ಯೋ ಚುದಿತಕೋ ಇತರಸ್ಸ ವಿಸೇಸೋ ಯತೋ ಅಞ್ಞೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
395.Savatthukaṃ katvāti puggalassa upari āropetvā khattiyādibhāvena ekajātikopi dīgharassakāḷakodātādīnaṃ diṭṭhasutaparisaṅkitānaṃ vasena aññabhāgiyatā, dīghaṃ khattiyaṃ ajjhācarantaṃ disvā rassādikhattiyapaññattiyā ādhārabhāvato jātilesena codeti, ekaṃ vā khattiyaṃ ajjhācarantaṃ disvā tato visiṭṭhaññabhāgabhūtaṃ khattiyaṃ jātilesaṃ gahetvā ‘‘khattiyo diṭṭho tvaṃ khattiyosī’’ti codeti diṭṭhādiaññabhāgena. Ettha ca ‘‘dīghādayo, diṭṭhādayo ca jātināmādīnaṃ vatthubhūtattā adhikaraṇa’’nti likhitaṃ. Taṃ ‘‘adhikaraṇabhāvāniyamato’’ti vuttadosaṃ nātikkamati, aṭṭhakathāyaṃ ‘‘khattiyajātipaññattiyā ādhāravasena adhikaraṇatā ca veditabbā’’ti vuttaṃ. Tampi nāmagottato aññissā nāmagottapaññattiyā nāma kassaci abhāvato na sabbasādhāraṇaṃ, tasmā ‘‘adhikaraṇassā’’ti paduddhāraṇaṃ adhikaraṇacatukkadassanatthaṃ, taṃ samānavacanadassanatthanti no takkoti. Tattha dīghādino vā diṭṭhādino vāti ettha dīghāditā, diṭṭhāditā ca aññabhāgo, yo cuditako itarassa viseso yato aññoti vuccati.
೩೯೯. ಲಹುಕಂ ಆಪತ್ತಿನ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕತೋ ಲಹುಕಾಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾದಿ। ತೇನೇವ ಅನ್ತೇ ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇನ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಅಜ್ಝಾಪಜ್ಜನ್ತೋ ದಿಟ್ಠೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಆಪತ್ತಿಲೇಸೋಪಿ ಕಿಮತ್ಥಂ ಜಾತಿಲೇಸಾದಯೋ ವಿಯ ನ ವಿತ್ಥಾರಿತೋತಿ ಚೇ? ತಥಾ ಅಸಮ್ಭವತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
399.Lahukaṃ āpattinti pārājikato lahukāpatti saṅghādisesādi. Teneva ante taṃ dassentena ‘‘bhikkhu saṅghādisesaṃ ajjhāpajjanto diṭṭho hotī’’tiādi vuttaṃ. Āpattilesopi kimatthaṃ jātilesādayo viya na vitthāritoti ce? Tathā asambhavatoti veditabbaṃ.
೪೦೦. ಸಾಟಕಪತ್ತೋ ಸರೀರಟ್ಠಪತ್ತೋ। ಆಪತ್ತಿಯಾತಿ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿಯಾ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಂ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾದಿ, ಅಧಿಕರಣಞ್ಚ ಆಪತ್ತಿಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ। ‘‘ಲೇಸೋ ನಾಮ ಆಪತ್ತಿಭಾಗೋ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಆಪತ್ತಿಭಾವಲೇಸೋ ವುತ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ತಸ್ಮಾ ಪಾರಾಜಿಕಾಪತ್ತಿತೋ ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಆಧಾರಣಟ್ಠೇನ ‘‘ಅಧಿಕರಣ’’ನ್ತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾದಿನೋ ಆಪತ್ತಿನಿಕಾಯಸ್ಸ ಆಪತ್ತಿಭಾವಲೇಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚೋದನಾ ಆಪತ್ತಿಲೇಸಚೋದನಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
400.Sāṭakapatto sarīraṭṭhapatto. Āpattiyāti pārājikāpattiyā aññabhāgiyaṃ saṅghādisesādi, adhikaraṇañca āpattipaññattiyā. ‘‘Leso nāma āpattibhāgo’’ti vuttattā āpattibhāvaleso vuttoti veditabbo, tasmā pārājikāpattito aññabhāgiyassa āpattipaññattiyā ādhāraṇaṭṭhena ‘‘adhikaraṇa’’nti saṅkhyaṃ gatassa saṅghādisesādino āpattinikāyassa āpattibhāvalesaṃ gahetvā codanā āpattilesacodanāti veditabbā.
೪೦೮. ಅನಾಪತ್ತಿ ತಥಾಸಞ್ಞೀ ಚೋದೇತಿ ವಾ ಚೋದಾಪೇತಿ ವಾತಿ ಆಪತ್ತಞ್ಞಭಾಗಿಯಚೋದನಾಯಮೇವ, ನ ಅಞ್ಞತ್ಥ। ಏತ್ತಾವತಾ ಪಠಮದುಟ್ಠದೋಸೇ ವುತ್ತವಿಚರಣಾಯ ಸಂಸನ್ದಿತಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಇಧ ಕಥಂ ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಚೇ? ಕಙ್ಖಾವಿತರಣಿಯಾ ವಚನತೋ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ‘‘ತತ್ಥ ಇಧ ಚ ಆಪತ್ತಞ್ಞಭಾಗಿಯಚೋದನಾಯ ತಥಾಸಞ್ಞಿನೋಪಿ ಅನಾಪತ್ತೀ’’ತಿ।
408.Anāpatti tathāsaññī codeti vā codāpeti vāti āpattaññabhāgiyacodanāyameva, na aññattha. Ettāvatā paṭhamaduṭṭhadose vuttavicaraṇāya saṃsanditaṃ hoti, taṃ idha kathaṃ paññāyatīti ce? Kaṅkhāvitaraṇiyā vacanato. Vuttañhi ‘‘tattha idha ca āpattaññabhāgiyacodanāya tathāsaññinopi anāpattī’’ti.
ಅಞ್ಞಾಭಾಗಿಯಸಿಕ್ಖಂ ಯೋ, ನೇವ ಸಿಕ್ಖತಿ ಯುತ್ತಿತೋ। ಗಚ್ಛೇ ವಿನಯವಿಞ್ಞೂಹಿ, ಅಞ್ಞಭಾಗಿಯತಞ್ಚ
Aññābhāgiyasikkhaṃ yo, neva sikkhati yuttito. Gacche vinayaviññūhi, aññabhāgiyatañca
ಸೋತಿ।
Soti.
ದುತಿಯದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೯. ದುತಿಯದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದಂ • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೯. ದುತಿಯದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ೯. ದುತಿಯದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ೯. ದುತಿಯದುಟ್ಠದೋಸಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 9. Dutiyaduṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
