Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೭. ದುತಿಯಕುಟಿವಿಹಾರಿತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
7. Dutiyakuṭivihārittheragāthāvaṇṇanā
ಅಯಮಾಹು ಪುರಾಣಿಯಾತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಕುಟಿವಿಹಾರಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಸೋ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಪರಿಳಾಹಕಾಲೇ ನಳವಿಲೀವೇಹಿ ವಿರಚಿತಂ ಬೀಜನಿಂ ಅದಾಸಿ। ತಂ ಸತ್ಥಾ ಅನುಮೋದನಗಾಥಾಯ ಸಮ್ಪಹಂಸೇಸಿ। ಸೇಸಂ ಯದೇತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಅಞ್ಜನವನಿಯತ್ಥೇರವತ್ಥುಮ್ಹಿ ವುತ್ತಸದಿಸಮೇವ। ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ – ಅಯಂ ಕಿರ ವುತ್ತನಯೇನ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತರಾಯ ಪುರಾಣಕುಟಿಕಾಯ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಅಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಯಂ ಕುಟಿಕಾ ಜಿಣ್ಣಾ, ಅಞ್ಞಂ ಕುಟಿಕಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ನವಕಮ್ಮವಸೇನ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಕಾಮಾ ದೇವತಾ ಸಂವೇಗಜನನತ್ಥಂ ಇಮಂ ಉತ್ತಾನೋಭಾಸಂ ಗಮ್ಭೀರತ್ಥಂ ‘‘ಅಯಮಾಹು’’ತಿ ಗಾಥಮಾಹ।
Ayamāhupurāṇiyāti āyasmato kuṭivihārittherassa gāthā. Kā uppatti? So kira padumuttarassa bhagavato pasannamānaso pariḷāhakāle naḷavilīvehi viracitaṃ bījaniṃ adāsi. Taṃ satthā anumodanagāthāya sampahaṃsesi. Sesaṃ yadettha vattabbaṃ, taṃ añjanavaniyattheravatthumhi vuttasadisameva. Ayaṃ pana viseso – ayaṃ kira vuttanayena pabbajitvā aññatarāya purāṇakuṭikāya viharanto samaṇadhammaṃ acintetvā, ‘‘ayaṃ kuṭikā jiṇṇā, aññaṃ kuṭikaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti navakammavasena cittaṃ uppādesi. Tassa atthakāmā devatā saṃvegajananatthaṃ imaṃ uttānobhāsaṃ gambhīratthaṃ ‘‘ayamāhu’’ti gāthamāha.
೫೭. ತತ್ಥ ಅಯನ್ತಿ ಆಸನ್ನಪಚ್ಚಕ್ಖವಚನಂ। ಆಹೂತಿ ಅಹೋಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಗಾಥಾಸುಖತ್ಥಞ್ಹಿ ದೀಘಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಪುರಾಣಿಯಾತಿ ಪುರಾತನೀ ಅದ್ಧಗತಾ। ಅಞ್ಞಂ ಪತ್ಥಯಸೇ ನವಂ ಕುಟಿನ್ತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಕುಟಿಯಾ ಪುರಾಣಭಾವೇನ ಜಿಣ್ಣತಾಯ ಇತೋ ಅಞ್ಞಂ ಇದಾನಿ ನಿಬ್ಬತ್ತನೀಯತಾಯ ನವಂ ಕುಟಿಂ ಪತ್ಥಯಸೇ ಪತ್ಥೇಸಿ ಆಸೀಸಸಿ। ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಪನ ಆಸಂ ಕುಟಿಯಾ ವಿರಾಜಯ ಪುರಾಣಿಯಂ ವಿಯ ನವಾಯಮ್ಪಿ ಕುಟಿಯಂ ಆಸಂ ತಣ್ಹಂ ಅಪೇಕ್ಖಂ ವಿರಾಜೇಹಿ, ಸಬ್ಬಸೋ ತತ್ಥ ವಿರತ್ತಚಿತ್ತೋ ಹೋಹಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ದುಕ್ಖಾ ಭಿಕ್ಖು ಪುನ ನವಾ ನಾಮ ಕುಟಿ ಭಿಕ್ಖು ಪುನ ಇದಾನಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಯಮಾನಾ ದುಕ್ಖಾವಹತ್ತಾ ದುಕ್ಖಾ, ತಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞಂ ನವಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನುಪ್ಪಾದೇನ್ತೋ ಯಥಾನಿಬ್ಬತ್ತಾಯಂ ಪುರಾಣಿಯಂಯೇವ ಕುಟಿಯಂ ಠತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಕತಬ್ಬಂ ಕರೋಹೀತಿ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ‘‘ಅಯಂ ಪುರಾಣೀ ತಿಣಕುಟಿಕಾ ಜಿಣ್ಣಾ’’ತಿ ಅಞ್ಞಂ ನವಂ ತಿಣಕುಟಿಕಂ ಕಾತುಂ ಇಚ್ಛಸಿ, ನ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ, ಏವಂ ಇಚ್ಛನ್ತೋ ಪನ ಭಾವನಾಯ ಅನನುಯುಞ್ಜನೇನ ಪುನಬ್ಭವಾಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿಯಾ ಅನತಿವತ್ತನತೋ ಆಯತಿಂ ಅತ್ತಭಾವಕುಟಿಮ್ಪಿ ಪತ್ಥೇನ್ತೋ ಕಾತುಂ ಇಚ್ಛನ್ತೋಯೇವ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಸಾ ಪನ ನವಾ ತಿಣಕುಟಿ ವಿಯ ಕರಣದುಕ್ಖೇನ ತತೋ ಭಿಯ್ಯೋಪಿ ಜರಾಮರಣಸೋಕಪರಿದೇವಾದಿದುಕ್ಖಸಂಸಟ್ಠತಾಯ ದುಕ್ಖಾ, ತಸ್ಮಾ ತಿಣಕುಟಿಯಂ ವಿಯ ಅತ್ತಭಾವಕುಟಿಯಂ ಆಸಂ ಅಪೇಕ್ಖಂ ವಿರಾಜಯ ಸಬ್ಬಸೋ ತತ್ಥ ವಿರತ್ತಚಿತ್ತೋ ಹೋಹಿ, ಏವಂ ತೇ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ। ದೇವತಾಯ ಚ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಥೇರೋ ಸಂವೇಗಜಾತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಘಟೇನ್ತೋ ವಾಯಮನ್ತೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೧೧.೩೬-೪೬) –
57. Tattha ayanti āsannapaccakkhavacanaṃ. Āhūti ahosīti attho. Gāthāsukhatthañhi dīghaṃ katvā vuttaṃ. Purāṇiyāti purātanī addhagatā. Aññaṃ patthayase navaṃ kuṭinti imissā kuṭiyā purāṇabhāvena jiṇṇatāya ito aññaṃ idāni nibbattanīyatāya navaṃ kuṭiṃ patthayase patthesi āsīsasi. Sabbena sabbaṃ pana āsaṃ kuṭiyā virājaya purāṇiyaṃ viya navāyampi kuṭiyaṃ āsaṃ taṇhaṃ apekkhaṃ virājehi, sabbaso tattha virattacitto hohi. Kasmā? Yasmā dukkhā bhikkhu puna navā nāma kuṭi bhikkhu puna idāni nibbattiyamānā dukkhāvahattā dukkhā, tasmā aññaṃ navaṃ dukkhaṃ anuppādento yathānibbattāyaṃ purāṇiyaṃyeva kuṭiyaṃ ṭhatvā attanā katabbaṃ karohīti. Ayañhettha adhippāyo – tvaṃ, bhikkhu, ‘‘ayaṃ purāṇī tiṇakuṭikā jiṇṇā’’ti aññaṃ navaṃ tiṇakuṭikaṃ kātuṃ icchasi, na samaṇadhammaṃ, evaṃ icchanto pana bhāvanāya ananuyuñjanena punabbhavābhinibbattiyā anativattanato āyatiṃ attabhāvakuṭimpi patthento kātuṃ icchantoyeva nāma hoti. Sā pana navā tiṇakuṭi viya karaṇadukkhena tato bhiyyopi jarāmaraṇasokaparidevādidukkhasaṃsaṭṭhatāya dukkhā, tasmā tiṇakuṭiyaṃ viya attabhāvakuṭiyaṃ āsaṃ apekkhaṃ virājaya sabbaso tattha virattacitto hohi, evaṃ te vaṭṭadukkhaṃ na bhavissatīti. Devatāya ca vacanaṃ sutvā thero saṃvegajāto vipassanaṃ paṭṭhapetvā ghaṭento vāyamanto nacirasseva arahatte patiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.11.36-46) –
‘‘ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಸ್ಸ , ಲೋಕಜೇಟ್ಠಸ್ಸ ತಾದಿನೋ।
‘‘Padumuttarabuddhassa , lokajeṭṭhassa tādino;
ತಿಣತ್ಥರೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ, ಉಪಸನ್ತಸ್ಸ ತಾದಿನೋ॥
Tiṇatthare nisinnassa, upasantassa tādino.
‘‘ನಳಮಾಲಂ ಗಹೇತ್ವಾನ, ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಬೀಜನಿಂ ಅಹಂ।
‘‘Naḷamālaṃ gahetvāna, bandhitvā bījaniṃ ahaṃ;
ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಉಪನಾಮೇಸಿಂ, ದ್ವಿಪದಿನ್ದಸ್ಸ ತಾದಿನೋ॥
Buddhassa upanāmesiṃ, dvipadindassa tādino.
‘‘ಪಟಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ, ಬೀಜನಿಂ ಲೋಕನಾಯಕೋ।
‘‘Paṭiggahetvā sabbaññū, bījaniṃ lokanāyako;
ಮಮ ಸಙ್ಕಪ್ಪಮಞ್ಞಾಯ, ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಥ॥
Mama saṅkappamaññāya, imaṃ gāthaṃ abhāsatha.
‘‘ಯಥಾ ಮೇ ಕಾಯೋ ನಿಬ್ಬಾತಿ, ಪರಿಳಾಹೋ ನ ವಿಜ್ಜತಿ।
‘‘Yathā me kāyo nibbāti, pariḷāho na vijjati;
ತಥೇವ ತಿವಿಧಗ್ಗೀಹಿ, ಚಿತ್ತಂ ತವ ವಿಮುಚ್ಚತು॥
Tatheva tividhaggīhi, cittaṃ tava vimuccatu.
‘‘ಸಬ್ಬೇ ದೇವಾ ಸಮಾಗಚ್ಛುಂ, ಯೇ ಕೇಚಿ ವನನಿಸ್ಸಿತಾ।
‘‘Sabbe devā samāgacchuṃ, ye keci vananissitā;
ಸೋಸ್ಸಾಮ ಬುದ್ಧವಚನಂ, ಹಾಸಯನ್ತಞ್ಚ ದಾಯಕಂ॥
Sossāma buddhavacanaṃ, hāsayantañca dāyakaṃ.
‘‘ನಿಸಿನ್ನೋ ಭಗವಾ ತತ್ಥ, ದೇವಸಙ್ಘಪುರಕ್ಖತೋ।
‘‘Nisinno bhagavā tattha, devasaṅghapurakkhato;
ದಾಯಕಂ ಸಮ್ಪಹಂಸೇನ್ತೋ, ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಥ॥
Dāyakaṃ sampahaṃsento, imā gāthā abhāsatha.
‘‘ಇಮಿನಾ ಬೀಜನಿದಾನೇನ, ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪಣಿಧೀಹಿ ಚ।
‘‘Iminā bījanidānena, cittassa paṇidhīhi ca;
ಸುಬ್ಬತೋ ನಾಮ ನಾಮೇನ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
Subbato nāma nāmena, cakkavattī bhavissati.
‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮಾವಸೇಸೇನ, ಸುಕ್ಕಮೂಲೇನ ಚೋದಿತೋ।
‘‘Tena kammāvasesena, sukkamūlena codito;
ಮಾಲುತೋ ನಾಮ ನಾಮೇನ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ॥
Māluto nāma nāmena, cakkavattī bhavissati.
‘‘ಇಮಿನಾ ಬೀಜನಿದಾನೇನ, ಸಮ್ಮಾನವಿಪುಲೇನ ಚ।
‘‘Iminā bījanidānena, sammānavipulena ca;
ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ, ದುಗ್ಗತಿಂ ನುಪಪಜ್ಜತಿ॥
Kappasatasahassampi, duggatiṃ nupapajjati.
‘‘ತಿಂಸಕಪ್ಪಸಹಸ್ಸಮ್ಹಿ, ಸುಬ್ಬತಾ ಅಟ್ಠತಿಂಸ ತೇ।
‘‘Tiṃsakappasahassamhi, subbatā aṭṭhatiṃsa te;
ಏಕೂನತಿಂಸಸಹಸ್ಸೇ, ಅಟ್ಠ ಮಾಲುತನಾಮಕಾ॥
Ekūnatiṃsasahasse, aṭṭha mālutanāmakā.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತೇ ಪನ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಕುಸಭೂತಾ’’ತಿ ತಮೇವ ಗಾಥಂ ಪಚ್ಚುದಾಹಾಸಿ। ಸಾಯೇವ ಚ ಥೇರಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾಬ್ಯಾಕರಣಗಾಥಾ ಅಹೋಸಿ। ಕುಟಿಓವಾದೇನ ಲದ್ಧವಿಸೇಸತ್ತಾ ಚಸ್ಸ ಕುಟಿವಿಹಾರೀತ್ವೇವ ಸಮಞ್ಞಾ ಅಹೋಸೀತಿ।
Arahatte pana patiṭṭhito ‘‘ayaṃ me arahattappattiyā aṅkusabhūtā’’ti tameva gāthaṃ paccudāhāsi. Sāyeva ca therassa aññābyākaraṇagāthā ahosi. Kuṭiovādena laddhavisesattā cassa kuṭivihārītveva samaññā ahosīti.
ದುತಿಯಕುಟಿವಿಹಾರಿತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dutiyakuṭivihārittheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೭. ದುತಿಯಕುಟಿವಿಹಾರಿತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 7. Dutiyakuṭivihārittheragāthā