| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya |
૮. દુતિયમહાપઞ્હાસુત્તં
8. Dutiyamahāpañhāsuttaṃ
૨૮. એકં સમયં ભગવા કજઙ્ગલાયં વિહરતિ વેળુવને. અથ ખો સમ્બહુલા કજઙ્ગલકા ઉપાસકા યેન કજઙ્ગલિકા ભિક્ખુની તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા કજઙ્ગલિકં ભિક્ખુનિં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ. એકમન્તં નિસિન્ના ખો કજઙ્ગલકા ઉપાસકા કજઙ્ગલિકં ભિક્ખુનિં એતદવોચું –
28. Ekaṃ samayaṃ bhagavā kajaṅgalāyaṃ viharati veḷuvane. Atha kho sambahulā kajaṅgalakā upāsakā yena kajaṅgalikā bhikkhunī tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā kajaṅgalikaṃ bhikkhuniṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho kajaṅgalakā upāsakā kajaṅgalikaṃ bhikkhuniṃ etadavocuṃ –
‘‘વુત્તમિદં, અય્યે, ભગવતા મહાપઞ્હેસુ – ‘એકો પઞ્હો એકો ઉદ્દેસો એકં વેય્યાકરણં, દ્વે પઞ્હા દ્વે ઉદ્દેસા દ્વે વેય્યાકરણાનિ, તયો પઞ્હા તયો ઉદ્દેસા તીણિ વેય્યાકરણાનિ, ચત્તારો પઞ્હા ચત્તારો ઉદ્દેસા ચત્તારિ વેય્યાકરણાનિ, પઞ્ચ પઞ્હા પઞ્ચુદ્દેસા પઞ્ચ વેય્યાકરણાનિ, છ પઞ્હા છ ઉદ્દેસા છ વેય્યાકરણાનિ, સત્ત પઞ્હા સત્તુદ્દેસા સત્ત વેય્યાકરણાનિ, અટ્ઠ પઞ્હા અટ્ઠુદ્દેસા અટ્ઠ વેય્યાકરણાનિ, નવ પઞ્હા નવુદ્દેસા નવ વેય્યાકરણાનિ, દસ પઞ્હા દસુદ્દેસા દસ વેય્યાકરણાની’તિ. ઇમસ્સ નુ ખો, અય્યે, ભગવતા સંખિત્તેન ભાસિતસ્સ કથં વિત્થારેન અત્થો દટ્ઠબ્બો’’તિ?
‘‘Vuttamidaṃ, ayye, bhagavatā mahāpañhesu – ‘eko pañho eko uddeso ekaṃ veyyākaraṇaṃ, dve pañhā dve uddesā dve veyyākaraṇāni, tayo pañhā tayo uddesā tīṇi veyyākaraṇāni, cattāro pañhā cattāro uddesā cattāri veyyākaraṇāni, pañca pañhā pañcuddesā pañca veyyākaraṇāni, cha pañhā cha uddesā cha veyyākaraṇāni, satta pañhā sattuddesā satta veyyākaraṇāni, aṭṭha pañhā aṭṭhuddesā aṭṭha veyyākaraṇāni, nava pañhā navuddesā nava veyyākaraṇāni, dasa pañhā dasuddesā dasa veyyākaraṇānī’ti. Imassa nu kho, ayye, bhagavatā saṃkhittena bhāsitassa kathaṃ vitthārena attho daṭṭhabbo’’ti?
‘‘ન ખો પનેતં, આવુસો, ભગવતો સમ્મુખા સુતં સમ્મુખા પટિગ્ગહિતં, નપિ મનોભાવનીયાનં ભિક્ખૂનં સમ્મુખા સુતં સમ્મુખા પટિગ્ગહિતં; અપિ ચ, યથા મેત્થ ખાયતિ તં સુણાથ, સાધુકં મનસિ કરોથ, ભાસિસ્સામી’’તિ. ‘‘એવં, અય્યે’’તિ, ખો કજઙ્ગલકા ઉપાસકા કજઙ્ગલિકાય ભિક્ખુનિયા પચ્ચસ્સોસું. કજઙ્ગલિકા ભિક્ખુની એતદવોચ –
‘‘Na kho panetaṃ, āvuso, bhagavato sammukhā sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ, napi manobhāvanīyānaṃ bhikkhūnaṃ sammukhā sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ; api ca, yathā mettha khāyati taṃ suṇātha, sādhukaṃ manasi karotha, bhāsissāmī’’ti. ‘‘Evaṃ, ayye’’ti, kho kajaṅgalakā upāsakā kajaṅgalikāya bhikkhuniyā paccassosuṃ. Kajaṅgalikā bhikkhunī etadavoca –
‘‘‘એકો પઞ્હો એકો ઉદ્દેસો એકં વેય્યાકરણ’ન્તિ, ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં ભગવતા. કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? એકધમ્મે, આવુસો, ભિક્ખુ સમ્મા નિબ્બિન્દમાનો સમ્મા વિરજ્જમાનો સમ્મા વિમુચ્ચમાનો સમ્મા પરિયન્તદસ્સાવી સમ્મદત્થં અભિસમેચ્ચ દિટ્ઠેવ ધમ્મે દુક્ખસ્સન્તકરો હોતિ. કતમસ્મિં એકધમ્મે? સબ્બે સત્તા આહારટ્ઠિતિકા – ઇમસ્મિં ખો, આવુસો, એકધમ્મે ભિક્ખુ સમ્મા નિબ્બિન્દમાનો સમ્મા વિરજ્જમાનો સમ્મા વિમુચ્ચમાનો સમ્મા પરિયન્તદસ્સાવી સમ્મદત્થં અભિસમેચ્ચ દિટ્ઠેવ ધમ્મે દુક્ખસ્સન્તકરો હોતિ. ‘એકો પઞ્હો એકો ઉદ્દેસો એકં વેય્યાકરણન્તિ, ઇતિ યં તં વુત્તં ભગવતા ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
‘‘‘Eko pañho eko uddeso ekaṃ veyyākaraṇa’nti, iti kho panetaṃ vuttaṃ bhagavatā. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Ekadhamme, āvuso, bhikkhu sammā nibbindamāno sammā virajjamāno sammā vimuccamāno sammā pariyantadassāvī sammadatthaṃ abhisamecca diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti. Katamasmiṃ ekadhamme? Sabbe sattā āhāraṭṭhitikā – imasmiṃ kho, āvuso, ekadhamme bhikkhu sammā nibbindamāno sammā virajjamāno sammā vimuccamāno sammā pariyantadassāvī sammadatthaṃ abhisamecca diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti. ‘Eko pañho eko uddeso ekaṃ veyyākaraṇanti, iti yaṃ taṃ vuttaṃ bhagavatā idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘દ્વે પઞ્હા દ્વે ઉદ્દેસા દ્વે વેય્યાકરણાની’તિ ઇતિ, ખો પનેતં વુત્તં ભગવતા. કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? દ્વીસુ, આવુસો, ધમ્મેસુ ભિક્ખુ સમ્મા નિબ્બિન્દમાનો સમ્મા વિરજ્જમાનો સમ્મા વિમુચ્ચમાનો સમ્મા પરિયન્તદસ્સાવી સમ્મદત્થં અભિસમેચ્ચ દિટ્ઠેવ ધમ્મે દુક્ખસ્સન્તકરો હોતિ. કતમેસુ દ્વીસુ? નામે ચ રૂપે ચ…પે॰… કતમેસુ તીસુ? તીસુ વેદનાસુ – ઇમેસુ ખો, આવુસો, તીસુ ધમ્મેસુ ભિક્ખુ સમ્મા નિબ્બિન્દમાનો સમ્મા વિરજ્જમાનો સમ્મા વિમુચ્ચમાનો સમ્મા પરિયન્તદસ્સાવી સમ્મદત્થં અભિસમેચ્ચ દિટ્ઠેવ ધમ્મે દુક્ખસ્સન્તકરો હોતિ. ‘તયો પઞ્હા તયો ઉદ્દેસા તીણિ વેય્યાકરણાની’તિ, ઇતિ યં તં વુત્તં ભગવતા ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
‘‘‘Dve pañhā dve uddesā dve veyyākaraṇānī’ti iti, kho panetaṃ vuttaṃ bhagavatā. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Dvīsu, āvuso, dhammesu bhikkhu sammā nibbindamāno sammā virajjamāno sammā vimuccamāno sammā pariyantadassāvī sammadatthaṃ abhisamecca diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti. Katamesu dvīsu? Nāme ca rūpe ca…pe… katamesu tīsu? Tīsu vedanāsu – imesu kho, āvuso, tīsu dhammesu bhikkhu sammā nibbindamāno sammā virajjamāno sammā vimuccamāno sammā pariyantadassāvī sammadatthaṃ abhisamecca diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti. ‘Tayo pañhā tayo uddesā tīṇi veyyākaraṇānī’ti, iti yaṃ taṃ vuttaṃ bhagavatā idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘ચત્તારો પઞ્હા ચત્તારો ઉદ્દેસા ચત્તારિ વેય્યાકરણાની’તિ, ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં ભગવતા. કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? ચતૂસુ, આવુસો, ધમ્મેસુ ભિક્ખુ સમ્મા સુભાવિતચિત્તો સમ્મા પરિયન્તદસ્સાવી સમ્મદત્થં અભિસમેચ્ચ દિટ્ઠેવ ધમ્મે દુક્ખસ્સન્તકરો હોતિ. કતમેસુ ચતૂસુ? ચતૂસુ સતિપટ્ઠાનેસુ – ઇમેસુ ખો, આવુસો, ચતૂસુ ધમ્મેસુ ભિક્ખુ સમ્મા સુભાવિતચિત્તો સમ્મા પરિયન્તદસ્સાવી સમ્મદત્થં અભિસમેચ્ચ દિટ્ઠેવ ધમ્મે દુક્ખસ્સન્તકરો હોતિ. ‘ચત્તારો પઞ્હા ચત્તારો ઉદ્દેસા ચત્તારિ વેય્યાકરણાની’તિ, ઇતિ યં તં વુત્તં ભગવતા ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
‘‘‘Cattāro pañhā cattāro uddesā cattāri veyyākaraṇānī’ti, iti kho panetaṃ vuttaṃ bhagavatā. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Catūsu, āvuso, dhammesu bhikkhu sammā subhāvitacitto sammā pariyantadassāvī sammadatthaṃ abhisamecca diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti. Katamesu catūsu? Catūsu satipaṭṭhānesu – imesu kho, āvuso, catūsu dhammesu bhikkhu sammā subhāvitacitto sammā pariyantadassāvī sammadatthaṃ abhisamecca diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti. ‘Cattāro pañhā cattāro uddesā cattāri veyyākaraṇānī’ti, iti yaṃ taṃ vuttaṃ bhagavatā idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘પઞ્ચ પઞ્હા પઞ્ચુદ્દેસા પઞ્ચ વેય્યાકરણાની’તિ, ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં ભગવતા. કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? પઞ્ચસુ, આવુસો, ધમ્મેસુ ભિક્ખુ સમ્મા સુભાવિતચિત્તો સમ્મા પરિયન્તદસ્સાવી સમ્મદત્થં અભિસમેચ્ચ દિટ્ઠેવ ધમ્મે દુક્ખસ્સન્તકરો હોતિ. કતમેસુ પઞ્ચસુ? પઞ્ચસુ ઇન્દ્રિયેસુ…પે॰… કતમેસુ છસુ? છસુ નિસ્સરણીયાસુ ધાતૂસુ…પે॰… કતમેસુ સત્તસુ? સત્તસુ બોજ્ઝઙ્ગેસુ…પે॰… કતમેસુ અટ્ઠસુ? અટ્ઠસુ અરિયઅટ્ઠઙ્ગિકમગ્ગેસુ – ઇમેસુ ખો, આવુસો, અટ્ઠસુ ધમ્મેસુ ભિક્ખુ સમ્મા સુભાવિતચિત્તો સમ્મા પરિયન્તદસ્સાવી સમ્મદત્થં અભિસમેચ્ચ દિટ્ઠેવ ધમ્મે દુક્ખસ્સન્તકરો હોતિ. ‘અટ્ઠ પઞ્હા અટ્ઠુદ્દેસા અટ્ઠ વેય્યાકરણાની’તિ, ઇતિ યં તં વુત્તં ભગવતા ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
‘‘‘Pañca pañhā pañcuddesā pañca veyyākaraṇānī’ti, iti kho panetaṃ vuttaṃ bhagavatā. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Pañcasu, āvuso, dhammesu bhikkhu sammā subhāvitacitto sammā pariyantadassāvī sammadatthaṃ abhisamecca diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti. Katamesu pañcasu? Pañcasu indriyesu…pe… katamesu chasu? Chasu nissaraṇīyāsu dhātūsu…pe… katamesu sattasu? Sattasu bojjhaṅgesu…pe… katamesu aṭṭhasu? Aṭṭhasu ariyaaṭṭhaṅgikamaggesu – imesu kho, āvuso, aṭṭhasu dhammesu bhikkhu sammā subhāvitacitto sammā pariyantadassāvī sammadatthaṃ abhisamecca diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti. ‘Aṭṭha pañhā aṭṭhuddesā aṭṭha veyyākaraṇānī’ti, iti yaṃ taṃ vuttaṃ bhagavatā idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘નવ પઞ્હા નવુદ્દેસા નવ વેય્યાકરણાની’તિ, ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં ભગવતા. કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? નવસુ, આવુસો, ધમ્મેસુ ભિક્ખુ સમ્મા નિબ્બિન્દમાનો સમ્મા વિરજ્જમાનો સમ્મા વિમુચ્ચમાનો સમ્મા પરિયન્તદસ્સાવી સમ્મદત્થં અભિસમેચ્ચ દિટ્ઠેવ ધમ્મે દુક્ખસ્સન્તકરો હોતિ. કતમેસુ નવસુ? નવસુ સત્તાવાસેસુ – ઇમેસુ ખો, આવુસો, નવસુ ધમ્મેસુ ભિક્ખુ સમ્મા નિબ્બિન્દમાનો સમ્મા વિરજ્જમાનો સમ્મા વિમુચ્ચમાનો સમ્મા પરિયન્તદસ્સાવી સમ્મદત્થં અભિસમેચ્ચ દિટ્ઠેવ ધમ્મે દુક્ખસ્સન્તકરો હોતિ. ‘નવ પઞ્હા નવુદ્દેસા નવ વેય્યાકરણાની’તિ, ઇતિ યં તં વુત્તં ભગવતા ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
‘‘‘Nava pañhā navuddesā nava veyyākaraṇānī’ti, iti kho panetaṃ vuttaṃ bhagavatā. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Navasu, āvuso, dhammesu bhikkhu sammā nibbindamāno sammā virajjamāno sammā vimuccamāno sammā pariyantadassāvī sammadatthaṃ abhisamecca diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti. Katamesu navasu? Navasu sattāvāsesu – imesu kho, āvuso, navasu dhammesu bhikkhu sammā nibbindamāno sammā virajjamāno sammā vimuccamāno sammā pariyantadassāvī sammadatthaṃ abhisamecca diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti. ‘Nava pañhā navuddesā nava veyyākaraṇānī’ti, iti yaṃ taṃ vuttaṃ bhagavatā idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘‘દસ પઞ્હા દસુદ્દેસા દસ વેય્યાકરણાની’તિ, ઇતિ ખો પનેતં વુત્તં ભગવતા. કિઞ્ચેતં પટિચ્ચ વુત્તં? દસસુ, આવુસો, ધમ્મેસુ ભિક્ખુ સમ્મા સુભાવિતચિત્તો સમ્મા પરિયન્તદસ્સાવી સમ્મદત્થં અભિસમેચ્ચ દિટ્ઠેવ ધમ્મે દુક્ખસ્સન્તકરો હોતિ. કતમેસુ દસસુ? દસસુ કુસલેસુ કમ્મપથેસુ – ઇમેસુ ખો, આવુસો, દસસુ ધમ્મેસુ ભિક્ખુ સમ્મા સુભાવિતચિત્તો સમ્મા પરિયન્તદસ્સાવી સમ્મદત્થં અભિસમેચ્ચ દિટ્ઠેવ ધમ્મે દુક્ખસ્સન્તકરો હોતિ. ‘દસ પઞ્હા દસુદ્દેસા દસ વેય્યાકરણાની’તિ, ઇતિ યં તં વુત્તં ભગવતા ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્તં.
‘‘‘Dasa pañhā dasuddesā dasa veyyākaraṇānī’ti, iti kho panetaṃ vuttaṃ bhagavatā. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ? Dasasu, āvuso, dhammesu bhikkhu sammā subhāvitacitto sammā pariyantadassāvī sammadatthaṃ abhisamecca diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti. Katamesu dasasu? Dasasu kusalesu kammapathesu – imesu kho, āvuso, dasasu dhammesu bhikkhu sammā subhāvitacitto sammā pariyantadassāvī sammadatthaṃ abhisamecca diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hoti. ‘Dasa pañhā dasuddesā dasa veyyākaraṇānī’ti, iti yaṃ taṃ vuttaṃ bhagavatā idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
‘‘ઇતિ ખો, આવુસો, યં તં વુત્તં ભગવતા સંખિત્તેન ભાસિતાસુ મહાપઞ્હાસુ – ‘એકો પઞ્હો એકો ઉદ્દેસો એકં વેય્યાકરણં…પે॰… દસ પઞ્હા દસુદ્દેસા દસ વેય્યાકરણાની’તિ, ઇમસ્સ ખો અહં, આવુસો, ભગવતા સંખિત્તેન ભાસિતસ્સ એવં વિત્થારેન અત્થં આજાનામિ. આકઙ્ખમાના ચ પન તુમ્હે, આવુસો, ભગવન્તઞ્ઞેવ ઉપસઙ્કમિત્વા એતમત્થં પટિપુચ્છેય્યાથ. યથા વો 1 ભગવા બ્યાકરોતિ તથા નં ધારેય્યાથા’’તિ. ‘‘એવં, અય્યે’’તિ ખો કજઙ્ગલકા ઉપાસકા કજઙ્ગલિકાય ખો ભિક્ખુનિયા ભાસિતં અભિનન્દિત્વા અનુમોદિત્વા ઉટ્ઠાયાસના કજઙ્ગલિકં ભિક્ખુનિં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ. એકમન્તં નિસિન્ના ખો કજઙ્ગલકા ઉપાસકા યાવતકો અહોસિ કજઙ્ગલિકાય ભિક્ખુનિયા સદ્ધિં કથાસલ્લાપો, તં સબ્બં ભગવતો આરોચેસું.
‘‘Iti kho, āvuso, yaṃ taṃ vuttaṃ bhagavatā saṃkhittena bhāsitāsu mahāpañhāsu – ‘eko pañho eko uddeso ekaṃ veyyākaraṇaṃ…pe… dasa pañhā dasuddesā dasa veyyākaraṇānī’ti, imassa kho ahaṃ, āvuso, bhagavatā saṃkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmi. Ākaṅkhamānā ca pana tumhe, āvuso, bhagavantaññeva upasaṅkamitvā etamatthaṃ paṭipuccheyyātha. Yathā vo 2 bhagavā byākaroti tathā naṃ dhāreyyāthā’’ti. ‘‘Evaṃ, ayye’’ti kho kajaṅgalakā upāsakā kajaṅgalikāya kho bhikkhuniyā bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā kajaṅgalikaṃ bhikkhuniṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho kajaṅgalakā upāsakā yāvatako ahosi kajaṅgalikāya bhikkhuniyā saddhiṃ kathāsallāpo, taṃ sabbaṃ bhagavato ārocesuṃ.
‘‘સાધુ સાધુ, ગહપતયો! પણ્ડિતા, ગહપતયો, કજઙ્ગલિકા ભિક્ખુની. મહાપઞ્ઞા, ગહપતયો, કજઙ્ગલિકા ભિક્ખુની. મઞ્ચેપિ તુમ્હે, ગહપતયો, ઉપસઙ્કમિત્વા એતમત્થં પટિપુચ્છેય્યાથ, અહમ્પિ ચેતં એવમેવં 3 બ્યાકરેય્યં યથા તં કજઙ્ગલિકાય ભિક્ખુનિયા બ્યાકતં. એસો ચેવ તસ્સ 4 અત્થો. એવઞ્ચ નં ધારેય્યાથા’’તિ. અટ્ઠમં.
‘‘Sādhu sādhu, gahapatayo! Paṇḍitā, gahapatayo, kajaṅgalikā bhikkhunī. Mahāpaññā, gahapatayo, kajaṅgalikā bhikkhunī. Mañcepi tumhe, gahapatayo, upasaṅkamitvā etamatthaṃ paṭipuccheyyātha, ahampi cetaṃ evamevaṃ 5 byākareyyaṃ yathā taṃ kajaṅgalikāya bhikkhuniyā byākataṃ. Eso ceva tassa 6 attho. Evañca naṃ dhāreyyāthā’’ti. Aṭṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ૮. દુતિયમહાપઞ્હસુત્તવણ્ણના • 8. Dutiyamahāpañhasuttavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ૮-૯. દુતિયમહાપઞ્હસુત્તાદિવણ્ણના • 8-9. Dutiyamahāpañhasuttādivaṇṇanā
