Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పఞ్చపకరణ-మూలటీకా • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
౨. దుతియనయో సఙ్గహితేనఅసఙ్గహితపదవణ్ణనా
2. Dutiyanayo saṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā
౧౭౧. సఙ్గహితేనఅసఙ్గహితపదనిద్దేసే యం తం ఉద్దేసే అసఙ్గహితతాయ పుచ్ఛితబ్బం విస్సజ్జితబ్బఞ్చ సఙ్గహితతావిసిట్ఠం అసఙ్గహితం ధమ్మజాతం నిద్ధారితం, తదేవ తావ దస్సేన్తో ‘‘చక్ఖాయతనేన యే ధమ్మా ఖన్ధసఙ్గహేన సఙ్గహితా ఆయతనధాతుసఙ్గహేన అసఙ్గహితా’’తి ఆహ. సబ్బత్థ ఖన్ధాదిసఙ్గహసామఞ్ఞానం నిచ్చం విసేసాపేక్ఖత్తా భేదనిస్సితత్తా చ పుచ్ఛావిస్సజ్జనానం సవిసేసావ ఖన్ధాదిగణనా సుద్ధా. తత్థ సఙ్గహితేనఅసఙ్గహితవచనమత్తేన ధమ్మవిసేసస్స నిద్ధారితత్తా తీసు సఙ్గహేసు ఏకేన ద్వీహి వా యే సఙ్గహితా హుత్వా అఞ్ఞేహి అసఙ్గహితా, తేయేవ ధమ్మా ‘‘ఖన్ధసఙ్గహేన సఙ్గహితా ఆయతనధాతుసఙ్గహేన అసఙ్గహితా’’తి ఏత్తకేనేవ దస్సేతబ్బా సియుం, తేసం పన ఏవంవిధానం అసమ్భవా నయమాతికాయ చ అబ్భన్తరబాహిరమాతికాపేక్ఖత్తా ఉద్దేసేపి యం యం రూపక్ఖన్ధాదీసు అరణన్తేసు సఙ్గాహకం, తం తం అపేక్ఖిత్వా సఙ్గహితేనఅసఙ్గహితం నిద్ధారితన్తి విఞ్ఞాయతీతి తేన తేన సఙ్గాహకేన యథానిద్ధారితం ధమ్మం నియమేత్వా దస్సేతుం ‘‘చక్ఖాయతనేనా’’తిఆదిమాహ. యత్థ హి పుచ్ఛితబ్బవిస్సజ్జితబ్బధమ్మవిసేసనిద్ధారణం నత్థి, తస్మిం పఠమనయే ఛట్ఠనయే చ పుచ్ఛితబ్బవిస్సజ్జితబ్బభావేన, ఇతరేసు చ యం యం పుచ్ఛితబ్బవిస్సజ్జితబ్బం నిద్ధారితం, తస్స తస్స నియామకభావేన రూపక్ఖన్ధాదయో అరణన్తా ఉద్దిట్ఠాతి.
171. Saṅgahitenaasaṅgahitapadaniddese yaṃ taṃ uddese asaṅgahitatāya pucchitabbaṃ vissajjitabbañca saṅgahitatāvisiṭṭhaṃ asaṅgahitaṃ dhammajātaṃ niddhāritaṃ, tadeva tāva dassento ‘‘cakkhāyatanena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā āyatanadhātusaṅgahena asaṅgahitā’’ti āha. Sabbattha khandhādisaṅgahasāmaññānaṃ niccaṃ visesāpekkhattā bhedanissitattā ca pucchāvissajjanānaṃ savisesāva khandhādigaṇanā suddhā. Tattha saṅgahitenaasaṅgahitavacanamattena dhammavisesassa niddhāritattā tīsu saṅgahesu ekena dvīhi vā ye saṅgahitā hutvā aññehi asaṅgahitā, teyeva dhammā ‘‘khandhasaṅgahena saṅgahitā āyatanadhātusaṅgahena asaṅgahitā’’ti ettakeneva dassetabbā siyuṃ, tesaṃ pana evaṃvidhānaṃ asambhavā nayamātikāya ca abbhantarabāhiramātikāpekkhattā uddesepi yaṃ yaṃ rūpakkhandhādīsu araṇantesu saṅgāhakaṃ, taṃ taṃ apekkhitvā saṅgahitenaasaṅgahitaṃ niddhāritanti viññāyatīti tena tena saṅgāhakena yathāniddhāritaṃ dhammaṃ niyametvā dassetuṃ ‘‘cakkhāyatanenā’’tiādimāha. Yattha hi pucchitabbavissajjitabbadhammavisesaniddhāraṇaṃ natthi, tasmiṃ paṭhamanaye chaṭṭhanaye ca pucchitabbavissajjitabbabhāvena, itaresu ca yaṃ yaṃ pucchitabbavissajjitabbaṃ niddhāritaṃ, tassa tassa niyāmakabhāvena rūpakkhandhādayo araṇantā uddiṭṭhāti.
తత్థ ‘‘చక్ఖాయతనేన…పే॰… ఫోట్ఠబ్బధాతుయా’’తి కత్తుఅత్థే కరణనిద్దేసో దట్ఠబ్బో, ‘‘ఖన్ధసఙ్గహేన ఆయతనసఙ్గహేన ధాతుసఙ్గహేనా’’తి కరణత్థే. ఏత్థ చ యేన యేన సఙ్గాహకేన ఖన్ధాదిసఙ్గహేసు తేన తేన సఙ్గహేతబ్బాసఙ్గహేతబ్బం అఞ్ఞం అత్థి, తం తదేవ సఙ్గాహకాసఙ్గాహకభావేన ఉద్ధటం. రూపక్ఖన్ధేన పన ఖన్ధసఙ్గహేన సఙ్గహేతబ్బో అఞ్ఞో ధమ్మో నత్థి, తథా వేదనాక్ఖన్ధాదీహి , న చ సో ఏవ తస్స సఙ్గాహకో అసఙ్గాహకో వా హోతి. యఞ్చ ‘‘రూపక్ఖన్ధో ఏకేన ఖన్ధేన సఙ్గహితో’’తి వుత్తం, తఞ్చ న తస్సేవ తేన సఙ్గహితతం సన్ధాయ వుత్తం, రూపక్ఖన్ధభావేన పన రూపక్ఖన్ధవచనేన వా గహితతం సన్ధాయ వుత్తన్తి పకాసితోయమత్థో.
Tattha ‘‘cakkhāyatanena…pe… phoṭṭhabbadhātuyā’’ti kattuatthe karaṇaniddeso daṭṭhabbo, ‘‘khandhasaṅgahena āyatanasaṅgahena dhātusaṅgahenā’’ti karaṇatthe. Ettha ca yena yena saṅgāhakena khandhādisaṅgahesu tena tena saṅgahetabbāsaṅgahetabbaṃ aññaṃ atthi, taṃ tadeva saṅgāhakāsaṅgāhakabhāvena uddhaṭaṃ. Rūpakkhandhena pana khandhasaṅgahena saṅgahetabbo añño dhammo natthi, tathā vedanākkhandhādīhi , na ca so eva tassa saṅgāhako asaṅgāhako vā hoti. Yañca ‘‘rūpakkhandho ekena khandhena saṅgahito’’ti vuttaṃ, tañca na tasseva tena saṅgahitataṃ sandhāya vuttaṃ, rūpakkhandhabhāvena pana rūpakkhandhavacanena vā gahitataṃ sandhāya vuttanti pakāsitoyamattho.
యది చ సో ఏవ తేన సఙ్గయ్హేయ్య, సఙ్గహితేనసమ్పయుత్తవిప్పయుత్తపదనిద్దేసే – ‘‘వేదనాక్ఖన్ధేన యే ధమ్మా ఖన్ధసఙ్గహేన సఙ్గహితా ఆయతనసఙ్గహేన సఙ్గహితా ధాతుసఙ్గహేన సఙ్గహితా, తే ధమ్మా తీహి ఖన్ధేహి ఏకేనాయతనేన సత్తహి ధాతూహి సమ్పయుత్తా’’తిఆది వత్తబ్బం సియా, న చ వుత్తం, తస్మా యథా చిత్తం చిత్తేన సమ్పయుత్తం విప్పయుత్తఞ్చ న హోతి, ఏవం రూపక్ఖన్ధో రూపక్ఖన్ధేన సఙ్గహితో అసఙ్గహితో చ న హోతి, తథా వేదనాక్ఖన్ధాదయో వేదనాక్ఖన్ధాదీహి. న హి సో ఏవ తస్స సభాగో విసభాగో చాతి. తేనేవ న ఏకదేసా వియ సముదాయస్స, సముదాయో ఏకదేసానం సఙ్గాహకో అసఙ్గాహకో చ. యథా రూపక్ఖన్ధో చక్ఖాయతనాదీనం, ధమ్మాయతనం వేదనాక్ఖన్ధాదీనం, సరణా ధమ్మా చతున్నం ఖన్ధానం. సముదాయన్తోగధానఞ్హి ఏకదేసానం న విభాగో అత్థి, యేన తే సముదాయస్స సముదాయో చ తేసం సభాగో విసభాగో చ సియాతి, తథా న సముదాయో ఏకదేససభాగవిసభాగానం సఙ్గాహకో అసఙ్గాహకో చ. యథా ధమ్మాయతనం సుఖుమరూపసభాగస్స వేదనాదివిసభాగస్స చ రూపక్ఖన్ధేకదేసస్స ఖన్ధసఙ్గహేన, జీవితిన్ద్రియం రూపారూపజీవితసభాగవిసభాగస్స రూపక్ఖన్ధేకదేసస్స సఙ్ఖారక్ఖన్ధేకదేసస్స చ జీవితవజ్జస్స ఖన్ధసఙ్గహేనేవ. న హి ఏకదేససభాగం సముదాయసభాగం, నాపి ఏకదేసవిసభాగం సముదాయవిసభాగన్తి, తస్మా సతిపి అత్తతో అత్తని అన్తోగధతో అత్తేకదేససభాగతో చ అఞ్ఞస్స అసఙ్గాహకత్తే సఙ్గాహకత్తమేవ ఏతేసం నత్థి, యేన సఙ్గహితస్స అసఙ్గాహకా సియున్తి సఙ్గాహకత్తాభావతో ఏవ ఏవరూపానం అగ్గహణం వేదితబ్బం.
Yadi ca so eva tena saṅgayheyya, saṅgahitenasampayuttavippayuttapadaniddese – ‘‘vedanākkhandhena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā āyatanasaṅgahena saṅgahitā dhātusaṅgahena saṅgahitā, te dhammā tīhi khandhehi ekenāyatanena sattahi dhātūhi sampayuttā’’tiādi vattabbaṃ siyā, na ca vuttaṃ, tasmā yathā cittaṃ cittena sampayuttaṃ vippayuttañca na hoti, evaṃ rūpakkhandho rūpakkhandhena saṅgahito asaṅgahito ca na hoti, tathā vedanākkhandhādayo vedanākkhandhādīhi. Na hi so eva tassa sabhāgo visabhāgo cāti. Teneva na ekadesā viya samudāyassa, samudāyo ekadesānaṃ saṅgāhako asaṅgāhako ca. Yathā rūpakkhandho cakkhāyatanādīnaṃ, dhammāyatanaṃ vedanākkhandhādīnaṃ, saraṇā dhammā catunnaṃ khandhānaṃ. Samudāyantogadhānañhi ekadesānaṃ na vibhāgo atthi, yena te samudāyassa samudāyo ca tesaṃ sabhāgo visabhāgo ca siyāti, tathā na samudāyo ekadesasabhāgavisabhāgānaṃ saṅgāhako asaṅgāhako ca. Yathā dhammāyatanaṃ sukhumarūpasabhāgassa vedanādivisabhāgassa ca rūpakkhandhekadesassa khandhasaṅgahena, jīvitindriyaṃ rūpārūpajīvitasabhāgavisabhāgassa rūpakkhandhekadesassa saṅkhārakkhandhekadesassa ca jīvitavajjassa khandhasaṅgaheneva. Na hi ekadesasabhāgaṃ samudāyasabhāgaṃ, nāpi ekadesavisabhāgaṃ samudāyavisabhāganti, tasmā satipi attato attani antogadhato attekadesasabhāgato ca aññassa asaṅgāhakatte saṅgāhakattameva etesaṃ natthi, yena saṅgahitassa asaṅgāhakā siyunti saṅgāhakattābhāvato eva evarūpānaṃ aggahaṇaṃ veditabbaṃ.
యం పన ‘‘ధమ్మాయతనం అసఙ్ఖతం ఖన్ధతో ఠపేత్వా చతూహి ఖన్ధేహి సఙ్గహిత’’న్తి (ధాతు॰ ౨౫), ‘‘చక్ఖాయతనఞ్చ సోతాయతనఞ్చ ఏకేన ఖన్ధేన సఙ్గహిత’’న్తి (ధాతు॰ ౨౬) చ వుత్తం, న తేన ఏకదేసానం సముదాయసఙ్గాహకత్తం, సముదాయస్స చ ఏకదేససఙ్గాహకత్తం దస్సేతి, చతుక్ఖన్ధగణనభేదేహి పన ధమ్మాయతనస్స గణేతబ్బాగణేతబ్బభావేన పఞ్చధా భిన్నతం, చక్ఖాయతనాదీనం ఏకక్ఖన్ధగణనేన గణేతబ్బతాయ ఏకవిధతఞ్చ దస్సేతి. సఙ్గాహకాసఙ్గాహకనిరపేక్ఖానం గణేతబ్బాగణేతబ్బానం తంతంగణనేహి గణనదస్సనమత్తమేవ హి పఠమనయో కమ్మకరణమత్తసబ్భావా, దుతియాదయో పన సఙ్గాహకాసఙ్గాహకేహి సఙ్గహితాసఙ్గహితానం అగణనాదిదస్సనాని కత్తుకరణకమ్మత్తయసబ్భావా . తథా పఠమనయే తథా తథా గణేతబ్బాగణేతబ్బభావసఙ్ఖాతో తంతంఖన్ధాదిభావాభావో సభాగవిసభాగతా , దుతియాదీసు యథానిద్ధారితధమ్మదస్సనే సఙ్గాహకసఙ్గహేతబ్బానం సమానక్ఖన్ధాదిభావో సభాగతా, తదభావో చ విసభాగతా. పుచ్ఛావిస్సజ్జనేసు తంతంఖన్ధాదిభావాభావో ఏవాతి అయమేతేసం విసేసోతి.
Yaṃ pana ‘‘dhammāyatanaṃ asaṅkhataṃ khandhato ṭhapetvā catūhi khandhehi saṅgahita’’nti (dhātu. 25), ‘‘cakkhāyatanañca sotāyatanañca ekena khandhena saṅgahita’’nti (dhātu. 26) ca vuttaṃ, na tena ekadesānaṃ samudāyasaṅgāhakattaṃ, samudāyassa ca ekadesasaṅgāhakattaṃ dasseti, catukkhandhagaṇanabhedehi pana dhammāyatanassa gaṇetabbāgaṇetabbabhāvena pañcadhā bhinnataṃ, cakkhāyatanādīnaṃ ekakkhandhagaṇanena gaṇetabbatāya ekavidhatañca dasseti. Saṅgāhakāsaṅgāhakanirapekkhānaṃ gaṇetabbāgaṇetabbānaṃ taṃtaṃgaṇanehi gaṇanadassanamattameva hi paṭhamanayo kammakaraṇamattasabbhāvā, dutiyādayo pana saṅgāhakāsaṅgāhakehi saṅgahitāsaṅgahitānaṃ agaṇanādidassanāni kattukaraṇakammattayasabbhāvā . Tathā paṭhamanaye tathā tathā gaṇetabbāgaṇetabbabhāvasaṅkhāto taṃtaṃkhandhādibhāvābhāvo sabhāgavisabhāgatā , dutiyādīsu yathāniddhāritadhammadassane saṅgāhakasaṅgahetabbānaṃ samānakkhandhādibhāvo sabhāgatā, tadabhāvo ca visabhāgatā. Pucchāvissajjanesu taṃtaṃkhandhādibhāvābhāvo evāti ayametesaṃ visesoti.
సముదయసచ్చసుఖిన్ద్రియసదిసాని పన తేహి సఙ్గహేతబ్బమేవ అత్థి, న సఙ్గహితం అసఙ్గహేతబ్బన్తి అసఙ్గాహకత్తాభావతో న ఉద్ధటాని. దుక్ఖసచ్చసదిసాని తేహి విసభాగసముదాయభూతేహి అనేకక్ఖన్ధేహి ఖన్ధసఙ్గహేన సఙ్గహేతబ్బం, ఇతరేహి అసఙ్గహేతబ్బఞ్చ నత్థీతి సఙ్గాహకత్తాసఙ్గాహకత్తాభావతో. ఏవం సఙ్గాహకత్తాభావతో అసఙ్గాహకత్తాభావతో ఉభయాభావతో చ యథావుత్తసదిసాని అనుద్ధరిత్వా సఙ్గాహకత్తాసఙ్గాహకత్తభావతో చక్ఖాయతనాదీనేవ ఉద్ధటానీతి వేదితబ్బాని. తత్థ ‘‘చక్ఖాయతనేన యే ధమ్మా ఖన్ధసఙ్గహేన సఙ్గహితా’’తి చక్ఖాయతనవజ్జా రూపధమ్మా ఖన్ధసఙ్గహేన సఙ్గహితాతి వేదితబ్బా, న రూపక్ఖన్ధోతి. న హి ఏకదేసో సముదాయసఙ్గాహకోతి దస్సితమేతన్తి.
Samudayasaccasukhindriyasadisāni pana tehi saṅgahetabbameva atthi, na saṅgahitaṃ asaṅgahetabbanti asaṅgāhakattābhāvato na uddhaṭāni. Dukkhasaccasadisāni tehi visabhāgasamudāyabhūtehi anekakkhandhehi khandhasaṅgahena saṅgahetabbaṃ, itarehi asaṅgahetabbañca natthīti saṅgāhakattāsaṅgāhakattābhāvato. Evaṃ saṅgāhakattābhāvato asaṅgāhakattābhāvato ubhayābhāvato ca yathāvuttasadisāni anuddharitvā saṅgāhakattāsaṅgāhakattabhāvato cakkhāyatanādīneva uddhaṭānīti veditabbāni. Tattha ‘‘cakkhāyatanena ye dhammā khandhasaṅgahena saṅgahitā’’ti cakkhāyatanavajjā rūpadhammā khandhasaṅgahena saṅgahitāti veditabbā, na rūpakkhandhoti. Na hi ekadeso samudāyasaṅgāhakoti dassitametanti.
అట్ఠకథాయం పన ఖన్ధపదేనాతి ఖన్ధపదసఙ్గహేనాతి అత్థో, న సఙ్గాహకేనాతి. ‘‘కేనచి సఙ్గాహకేనా’’తి ఇదం పన ఆనేత్వా వత్తబ్బం. తం పన రూపక్ఖన్ధాదీసు న యుజ్జతీతి తం విస్సజ్జనం రూపక్ఖన్ధాదీసు సఙ్గాహకేసు న యుజ్జతీతి అత్థో. రూపక్ఖన్ధేన హి…పే॰… సఙ్గహితోతి ఏతేన నయేన చక్ఖాయతనేన రూపక్ఖన్ధోవ సఙ్గహితో, సో చ అడ్ఢేకాదసహి ఆయతనధాతూహి అసఙ్గహితో నామ నత్థీతి ఏవం చక్ఖాయతనాదీనిపి న గహేతబ్బానీతి ఆపజ్జతీతి చే? నాపజ్జతి. న హి అఞ్ఞమత్తనివారణం ఏవసద్దస్స అత్థో, అథ ఖో సఙ్గాహకతో అఞ్ఞనివారణం. సో చాతిఆది చ న నిరపేక్ఖవచనం, అథ ఖో సఙ్గాహకాపేక్ఖన్తి. కథం? రూపక్ఖన్ధేన హి రూపక్ఖన్ధోవ సఙ్గహితోతి యథా చక్ఖాయతనేన చక్ఖాయతనతో అఞ్ఞమ్పి ఖన్ధసఙ్గహేన సఙ్గహితం అత్థి, యం ఆయతనధాతుసఙ్గహేహి అసఙ్గహితం హోతి, న ఏవం రూపక్ఖన్ధేన రూపక్ఖన్ధతో అఞ్ఞం ఖన్ధసఙ్గహేన సఙ్గహితం అత్థి, యం ఆయతనధాతుసఙ్గహేహి అసఙ్గహితం సియా, రూపక్ఖన్ధేన పన రూపక్ఖన్ధోవ ఖన్ధసఙ్గహేన సఙ్గహితోతి అయఞ్హేత్థ అధిప్పాయో యుత్తో. సియా పనేతం ‘‘సో ఏవ రూపక్ఖన్ధో రూపక్ఖన్ధేన ఆయతనధాతుసఙ్గహేహి అసఙ్గహితో హోతూ’’తి, తం నివారేన్తో ఆహ ‘‘సో చ అడ్ఢేకాదసహి ఆయతనధాతూహి అసఙ్గహితో నామ నత్థీ’’తి . ఏత్థ చ ‘‘రూపక్ఖన్ధేనా’’తి ఆనేత్వా వత్తబ్బం. తత్థ రూపక్ఖన్ధో రూపక్ఖన్ధస్స వా తదేకదేసానం వా చక్ఖాదీనం ఆయతనధాతుసఙ్గహేహి సఙ్గాహకో అసఙ్గాహకో చ న హోతీతి ఇమినా పరియాయేన అసఙ్గహితతాయ అభావో వుత్తోతి యుజ్జతి, న రూపక్ఖన్ధేన రూపక్ఖన్ధస్స తదేకదేసానం వా అడ్ఢేకాదసహి ఆయతనధాతుసఙ్గహేహి సఙ్గహితతాయ. న హి సా సఙ్గహితతా అత్థి. యది సియా, సఙ్గహితేనసమ్పయుత్తవిప్పయుత్తపదనిద్దేసే రూపక్ఖన్ధోపి ఉద్ధరితబ్బో సియా. తేన హి తీహిపి సఙ్గహేహి రూపక్ఖన్ధో తదేకదేసో వా సఙ్గహితా సియుం, అత్థి చ తేసం విప్పయుత్తతాతి.
Aṭṭhakathāyaṃ pana khandhapadenāti khandhapadasaṅgahenāti attho, na saṅgāhakenāti. ‘‘Kenaci saṅgāhakenā’’ti idaṃ pana ānetvā vattabbaṃ. Taṃ pana rūpakkhandhādīsu na yujjatīti taṃ vissajjanaṃ rūpakkhandhādīsu saṅgāhakesu na yujjatīti attho. Rūpakkhandhena hi…pe… saṅgahitoti etena nayena cakkhāyatanena rūpakkhandhova saṅgahito, so ca aḍḍhekādasahi āyatanadhātūhi asaṅgahito nāma natthīti evaṃ cakkhāyatanādīnipi na gahetabbānīti āpajjatīti ce? Nāpajjati. Na hi aññamattanivāraṇaṃ evasaddassa attho, atha kho saṅgāhakato aññanivāraṇaṃ. So cātiādi ca na nirapekkhavacanaṃ, atha kho saṅgāhakāpekkhanti. Kathaṃ? Rūpakkhandhena hi rūpakkhandhova saṅgahitoti yathā cakkhāyatanena cakkhāyatanato aññampi khandhasaṅgahena saṅgahitaṃ atthi, yaṃ āyatanadhātusaṅgahehi asaṅgahitaṃ hoti, na evaṃ rūpakkhandhena rūpakkhandhato aññaṃ khandhasaṅgahena saṅgahitaṃ atthi, yaṃ āyatanadhātusaṅgahehi asaṅgahitaṃ siyā, rūpakkhandhena pana rūpakkhandhova khandhasaṅgahena saṅgahitoti ayañhettha adhippāyo yutto. Siyā panetaṃ ‘‘so eva rūpakkhandho rūpakkhandhena āyatanadhātusaṅgahehi asaṅgahito hotū’’ti, taṃ nivārento āha ‘‘so ca aḍḍhekādasahi āyatanadhātūhi asaṅgahito nāma natthī’’ti . Ettha ca ‘‘rūpakkhandhenā’’ti ānetvā vattabbaṃ. Tattha rūpakkhandho rūpakkhandhassa vā tadekadesānaṃ vā cakkhādīnaṃ āyatanadhātusaṅgahehi saṅgāhako asaṅgāhako ca na hotīti iminā pariyāyena asaṅgahitatāya abhāvo vuttoti yujjati, na rūpakkhandhena rūpakkhandhassa tadekadesānaṃ vā aḍḍhekādasahi āyatanadhātusaṅgahehi saṅgahitatāya. Na hi sā saṅgahitatā atthi. Yadi siyā, saṅgahitenasampayuttavippayuttapadaniddese rūpakkhandhopi uddharitabbo siyā. Tena hi tīhipi saṅgahehi rūpakkhandho tadekadeso vā saṅgahitā siyuṃ, atthi ca tesaṃ vippayuttatāti.
ఏవం అసఙ్గహితతాయ అభావతో ఏతాని, అఞ్ఞాని చాతి ఏత్థాపి చక్ఖాయతనాదీహి వియ ఏతేహి అఞ్ఞేహి చ సఙ్గహితానం అసఙ్గహితతాయ అభావతో ఏతాని అఞ్ఞాని చ యథా వా తథా వా ఏతాని వియ అయుజ్జమానవిస్సజ్జనత్తా ఏవరూపాని పదాని సఙ్గాహకభావేన న గహితానీతి అధిప్పాయో.
Evaṃ asaṅgahitatāya abhāvato etāni, aññāni cāti etthāpi cakkhāyatanādīhi viya etehi aññehi ca saṅgahitānaṃ asaṅgahitatāya abhāvato etāni aññāni ca yathā vā tathā vā etāni viya ayujjamānavissajjanattā evarūpāni padāni saṅgāhakabhāvena na gahitānīti adhippāyo.
తత్థ యం వుత్తం ‘‘రూపక్ఖన్ధేన హి రూపక్ఖన్ధోవ సఙ్గహితో’’తి, తం తేనేవ తస్స సఙ్గహితత్తాసఙ్గహితత్తాభావదస్సనేన నివారితం. యఞ్హేత్థ అగ్గహణే కారణం వుత్తం, తఞ్చ సతిపి సఙ్గహితత్తే అసఙ్గహితతాయ అభావతోతి విఞ్ఞాయమానం సముదయసచ్చాదీసు యుజ్జేయ్య సతి తేహి సఙ్గహితే తదసఙ్గహితత్తాభావతో. రూపక్ఖన్ధాదీహి పన సఙ్గహితమేవ నత్థి, కుతో తస్స అసఙ్గహితతా భవిస్సతి, తస్మా సఙ్గాహకత్తాభావో ఏవేత్థ అగ్గహణే కారణన్తి యుత్తం. సఙ్గహితత్తాభావేన అసఙ్గహితత్తం యదిపి రూపక్ఖన్ధాదినా అత్తనో అత్తని అన్తోగధస్స అత్తేకదేససభాగస్స చ నత్థి, అఞ్ఞస్స పన అత్థీతి న దుక్ఖసచ్చాదీసు వియ ఉభయాభావో చేత్థ అగ్గహణే కారణం భవితుం యుత్తోతి. ధమ్మాయతనజీవితిన్ద్రియాదీనఞ్చ ఖన్ధచతుక్కదుకాదిసఙ్గాహకత్తే సతి న తేసం సఙ్గహితానం తేహి ధమ్మాయతనజీవితిన్ద్రియాదీహి ఆయతనధాతుసఙ్గహేహి అసఙ్గహితతా నత్థీతి అసఙ్గహితతాయ అభావో అనేకన్తికో, తస్మా పుబ్బే వుత్తనయేనేవ అగ్గహితానం అగ్గహణే, గహితానఞ్చ గహణే కారణం వేదితబ్బన్తి.
Tattha yaṃ vuttaṃ ‘‘rūpakkhandhena hi rūpakkhandhova saṅgahito’’ti, taṃ teneva tassa saṅgahitattāsaṅgahitattābhāvadassanena nivāritaṃ. Yañhettha aggahaṇe kāraṇaṃ vuttaṃ, tañca satipi saṅgahitatte asaṅgahitatāya abhāvatoti viññāyamānaṃ samudayasaccādīsu yujjeyya sati tehi saṅgahite tadasaṅgahitattābhāvato. Rūpakkhandhādīhi pana saṅgahitameva natthi, kuto tassa asaṅgahitatā bhavissati, tasmā saṅgāhakattābhāvo evettha aggahaṇe kāraṇanti yuttaṃ. Saṅgahitattābhāvena asaṅgahitattaṃ yadipi rūpakkhandhādinā attano attani antogadhassa attekadesasabhāgassa ca natthi, aññassa pana atthīti na dukkhasaccādīsu viya ubhayābhāvo cettha aggahaṇe kāraṇaṃ bhavituṃ yuttoti. Dhammāyatanajīvitindriyādīnañca khandhacatukkadukādisaṅgāhakatte sati na tesaṃ saṅgahitānaṃ tehi dhammāyatanajīvitindriyādīhi āyatanadhātusaṅgahehi asaṅgahitatā natthīti asaṅgahitatāya abhāvo anekantiko, tasmā pubbe vuttanayeneva aggahitānaṃ aggahaṇe, gahitānañca gahaṇe kāraṇaṃ veditabbanti.
అనిదస్సనం పునదేవ సప్పటిఘన్తి ఏత్థ అనిదస్సనన్తి ఏతేన ‘‘సనిదస్సనసప్పటిఘ’’న్తి ఏత్థ వుత్తేన సప్పటిఘసద్దేన సద్ధిం యోజేత్వా అనిదస్సనసప్పటిఘా దస్సితా. పునదేవాతి ఏతేన తత్థేవ అవిసిట్ఠం సనిదస్సనపదం నివత్తేత్వా గణ్హన్తో సనిదస్సనదుకపదం దస్సేతి. ‘‘చక్ఖాయతనేన చక్ఖాయతనమేవేకం సఙ్గహిత’’న్తి ఇదం న సక్కా వత్తుం. న హి ‘‘చక్ఖాయతనేన చక్ఖాయతనం ఆయతనసఙ్గహేన సఙ్గహిత’’న్తి చ ‘‘అసఙ్గహిత’’న్తి చ వత్తబ్బన్తి దస్సితోయం నయోతి. ఏవం సబ్బత్థ తస్సేవ సముదాయేకదేసానఞ్చ సఙ్గాహకసఙ్గహితన్తి వచనేసు అసఙ్గాహకఅసఙ్గహితన్తి వచనేసు చ తదవత్తబ్బతా యోజేతబ్బా. అసఙ్గాహకత్తాభావతో ఏవ హి చక్ఖాయతనాదీని చక్ఖాయతనాదీహి అసఙ్గహితానీతి న వుచ్చన్తి, న సఙ్గాహకత్తాభావతోతి.
Anidassanaṃ punadeva sappaṭighanti ettha anidassananti etena ‘‘sanidassanasappaṭigha’’nti ettha vuttena sappaṭighasaddena saddhiṃ yojetvā anidassanasappaṭighā dassitā. Punadevāti etena tattheva avisiṭṭhaṃ sanidassanapadaṃ nivattetvā gaṇhanto sanidassanadukapadaṃ dasseti. ‘‘Cakkhāyatanena cakkhāyatanamevekaṃ saṅgahita’’nti idaṃ na sakkā vattuṃ. Na hi ‘‘cakkhāyatanena cakkhāyatanaṃ āyatanasaṅgahena saṅgahita’’nti ca ‘‘asaṅgahita’’nti ca vattabbanti dassitoyaṃ nayoti. Evaṃ sabbattha tasseva samudāyekadesānañca saṅgāhakasaṅgahitanti vacanesu asaṅgāhakaasaṅgahitanti vacanesu ca tadavattabbatā yojetabbā. Asaṅgāhakattābhāvato eva hi cakkhāyatanādīni cakkhāyatanādīhi asaṅgahitānīti na vuccanti, na saṅgāhakattābhāvatoti.
దుతియనయసఙ్గహితేనఅసఙ్గహితపదవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Dutiyanayasaṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / ధాతుకథాపాళి • Dhātukathāpāḷi / ౨. సఙ్గహితేనఅసఙ్గహితపదనిద్దేసో • 2. Saṅgahitenaasaṅgahitapadaniddeso
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / అభిధమ్మపిటక (అట్ఠకథా) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / పఞ్చపకరణ-అట్ఠకథా • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ౨. దుతియనయో సఙ్గహితేనఅసఙ్గహితపదవణ్ణనా • 2. Dutiyanayo saṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / పఞ్చపకరణ-అనుటీకా • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ౨. దుతియనయో సఙ్గహితేనఅసఙ్గహితపదవణ్ణనా • 2. Dutiyanayo saṅgahitenaasaṅgahitapadavaṇṇanā