Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝိနယဝိနိစ္ဆယ-ဋီကာ • Vinayavinicchaya-ṭīkā

    ဒုတိယပာရာဇိကကထာဝဏ္ဏနာ

    Dutiyapārājikakathāvaṇṇanā

    ၃၉. ဣဒာနိ ဒုတိယံ ပာရာဇိကဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘အာဒိယန္တော’’တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘ထေယ္ယစိတ္တေနာ’’တိ ပာဌသေသော။ သော စ ပစ္စတ္တေကဝစနန္တေဟိ သဗ္ဗပဒေဟိ ယောဇေတဗ္ဗော, ထေယ္ယစိတ္တေန အာဒိယန္တော ပရာဇိတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပရသန္တကံ အာရာမာဒိံ အဘိယုဉ္ဇိတ္ဝာ သာမိကံ ပရာဇေတ္ဝာ ထေယ္ယစိတ္တေန ဂဏ္ဟန္တော တဒတ္ထာယ ကတေ ပုဗ္ဗပယောဂေ ဒုက္ကဋံ, သာမိကသ္သ ဝိမတုပ္ပာဒနေ ထုလ္လစ္စယဉ္စ အာပဇ္ဇိတ္ဝာ တသ္သ စ အတ္တနော စ ဓုရနိက္ခေပေန ပာတိမောက္ခသံဝရသီလသမ္ပတ္တိယာ အဒာယာဒော ဟုတ္ဝာ ပရာဇိတော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

    39. Idāni dutiyaṃ pārājikavinicchayaṃ dassetumāha ‘‘ādiyanto’’tiādi. Tattha ‘‘theyyacittenā’’ti pāṭhaseso. So ca paccattekavacanantehi sabbapadehi yojetabbo, theyyacittena ādiyanto parājitoti sambandho. Parasantakaṃ ārāmādiṃ abhiyuñjitvā sāmikaṃ parājetvā theyyacittena gaṇhanto tadatthāya kate pubbapayoge dukkaṭaṃ, sāmikassa vimatuppādane thullaccayañca āpajjitvā tassa ca attano ca dhuranikkhepena pātimokkhasaṃvarasīlasampattiyā adāyādo hutvā parājito hotīti vuttaṃ hoti.

    ‘‘တထာ’’တိ စ ‘‘အပီ’’တိ စ ‘‘ပရာဇိတော’’တိ စ ‘‘ထေယ္ယစိတ္တေနာ’’တိ ဣမိနာ သဟ ဧကတော ကတ္ဝာ ‘‘ဟရန္တော’’တိအာဒီဟိ စတူဟိပိ ပဒေဟိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ထေယ္ယစိတ္တေန ဟရန္တောပိ တထာ ပရာဇိတောတိ ယောဇနာ သီသာဒီဟိ ပရသန္တကံ ဘဏ္ဍံ ဟရန္တော ထေယ္ယစိတ္တေန ဘဏ္ဍသ္သ အာမသနေ ဒုက္ကဋဉ္စ ဖန္ဒာပနေ ထုလ္လစ္စယဉ္စ အာပဇ္ဇိတ္ဝာ သီသတော ခန္ဓောဟရဏာဒိပယောဂံ ကရောန္တောပိ တထာ ပရာဇိတော ဟောတီတိ အတ္ထော။

    ‘‘Tathā’’ti ca ‘‘apī’’ti ca ‘‘parājito’’ti ca ‘‘theyyacittenā’’ti iminā saha ekato katvā ‘‘haranto’’tiādīhi catūhipi padehi yojetabbaṃ. Theyyacittena harantopi tathā parājitoti yojanā sīsādīhi parasantakaṃ bhaṇḍaṃ haranto theyyacittena bhaṇḍassa āmasane dukkaṭañca phandāpane thullaccayañca āpajjitvā sīsato khandhoharaṇādipayogaṃ karontopi tathā parājito hotīti attho.

    ထေယ္ယစိတ္တေန အဝဟရန္တောပိ တထာ ပရာဇိတောတိ ယောဇနာ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – အညေဟိ သင္ဂောပနာဒိံ သန္ဓာယ အတ္တနိ ဥပနိက္ခိတ္တဘဏ္ဍံ ‘‘ဒေဟိ မေ ဘဏ္ဍ’’န္တိ စောဒိယမာနော ‘‘န မယာ ဂဟိတ’’န္တိအာဒိနာ မုသာ ဝတ္ဝာ ထေယ္ယစိတ္တေန ဂဏ္ဟန္တောပိ တသ္သ ဝိမတုပ္ပာဒနေ ထုလ္လစ္စယမာပဇ္ဇိတ္ဝာ တထေဝ ဓုရနိက္ခေပေန ပရာဇိတော ဟောတီတိ။ ‘‘နာဟံ အဂ္ဂဟေသိ’’န္တိအာဒိနာ အဝဇာနိတ္ဝာ ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ ဟရန္တော ‘‘အဝဟရန္တော’’တိ ဝုတ္တော။

    Theyyacittena avaharantopi tathā parājitoti yojanā. Ayaṃ panettha attho – aññehi saṅgopanādiṃ sandhāya attani upanikkhittabhaṇḍaṃ ‘‘dehi me bhaṇḍa’’nti codiyamāno ‘‘na mayā gahita’’ntiādinā musā vatvā theyyacittena gaṇhantopi tassa vimatuppādane thullaccayamāpajjitvā tatheva dhuranikkhepena parājito hotīti. ‘‘Nāhaṃ aggahesi’’ntiādinā avajānitvā paṭikkhipitvā haranto ‘‘avaharanto’’ti vutto.

    ထေယ္ယစိတ္တေန ဣရိယာပထံ ဝိကောပေန္တောပိ တထာ ပရာဇိတောတိ ယောဇနာ။ ယံ ပန အညေသံ ဘဏ္ဍဟရဏကမနုသ္သာဒီနမညတရံ ‘‘တေန ဘဏ္ဍေန သဟ ဂဏ္ဟာမီ’’တိ ဘဏ္ဍံ ဟရန္တံ ထေယ္ယစိတ္တေန နိဝာရေတ္ဝာ အတ္တနာ ဣစ္ဆိတဒိသာဘိမုခံ ကတ္ဝာ တသ္သ ပကတိဣရိယာပထံ ဝိကောပေန္တောပိ ပဌမပာဒုဒ္ဓာရေန ထုလ္လစ္စယမာပဇ္ဇိတ္ဝာ ဒုတိယပဒဝာရာတိက္ကမေန တထေဝ ပရာဇိတော ဟောတီတိ အတ္ထော။

    Theyyacittena iriyāpathaṃ vikopentopi tathā parājitoti yojanā. Yaṃ pana aññesaṃ bhaṇḍaharaṇakamanussādīnamaññataraṃ ‘‘tena bhaṇḍena saha gaṇhāmī’’ti bhaṇḍaṃ harantaṃ theyyacittena nivāretvā attanā icchitadisābhimukhaṃ katvā tassa pakatiiriyāpathaṃ vikopentopi paṭhamapāduddhārena thullaccayamāpajjitvā dutiyapadavārātikkamena tatheva parājito hotīti attho.

    ထေယ္ယစိတ္တေန ဌာနာ စာဝေန္တောပိ တထာ ပရာဇိတောတိ ယောဇနာ။ ထလာဒီသု ဌိတံ ဘဏ္ဍံ ထေယ္ယစိတ္တေန အဝဟရိတုကာမတာယ ဌိတဋ္ဌာနတော အပနေန္တောပိ ဒုတိယပရိယေသနာဒီသု အာမသနာဝသာနေသု သဗ္ဗေသုပိ ပယောဂေသု ဒုက္ကဋာနိ စ ဖန္ဒာပနေ ထုလ္လစ္စယဉ္စ အာပဇ္ဇိတ္ဝာ ဥပရိ ဝက္ခမာနပ္ပကာရေသု ဝိယ ဌိတဋ္ဌာနတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အပနေန္တော တထေဝ ပရာဇိတော ဟောတီတိ အတ္ထော။

    Theyyacittena ṭhānā cāventopi tathā parājitoti yojanā. Thalādīsu ṭhitaṃ bhaṇḍaṃ theyyacittena avaharitukāmatāya ṭhitaṭṭhānato apanentopi dutiyapariyesanādīsu āmasanāvasānesu sabbesupi payogesu dukkaṭāni ca phandāpane thullaccayañca āpajjitvā upari vakkhamānappakāresu viya ṭhitaṭṭhānato kesaggamattampi apanento tatheva parājito hotīti attho.

    ဧဝမေတာယ ဂာထာယ ‘‘အာဒိယေယ္ယ ဟရေယ္ယ အဝဟရေယ္ယ ဣရိယာပထံ ဝိကောပေယ္ယ ဌာနာစာဝေယ္ယ သင္ကေတံ ဝီတိနာမေယ္ယာ’’တိ (ပာရာ. ၉၂) ပဒဘာဇနာဂတေသု ဆသု ပဒေသု အာဒော ပဉ္စ ပဒာနိ သင္ဂဟေတ္ဝာ ဆဋ္ဌံ ပဒံ ကသ္မာ န သင္ဂဟိတန္တိ စေ? အယံ ဂာထာ န တံပဒဘာဇနံ ဒသ္သေတုံ ဝုတ္တာ, အထ ခော တေသံ ပဒာနံ ဝိနိစ္ဆယံ သန္ဓာယ အဋ္ဌကထာသု (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၉၂) ဝုတ္တပဉ္စဝီသတိအဝဟာရေ ဒသ္သေတုံ တဒဝယဝဘူတပဉ္စပဉ္စကာနိ ဒသ္သေတုကာမေန ဝုတ္တာ, တသ္မာ ဧတ္ထ ဆဋ္ဌံ ပဒံ န ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အထ ဝာ ဝက္ခမာနေ တတိယပဉ္စကေ နိသ္သဂ္ဂိယာဝဟာရပဒေန, ပဉ္စမပဉ္စကေ ပရိကပ္ပာဝဟာရပဒေန စ သင္ဂယ္ဟမာနတ္တာ ဧတ္ထ နာနေကဘဏ္ဍပဉ္စကဒ္ဝယံ အသင္ကရတော ဒသ္သေတုံ ဆဋ္ဌံ ပဒံ န ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Evametāya gāthāya ‘‘ādiyeyya hareyya avahareyya iriyāpathaṃ vikopeyya ṭhānācāveyya saṅketaṃ vītināmeyyā’’ti (pārā. 92) padabhājanāgatesu chasu padesu ādo pañca padāni saṅgahetvā chaṭṭhaṃ padaṃ kasmā na saṅgahitanti ce? Ayaṃ gāthā na taṃpadabhājanaṃ dassetuṃ vuttā, atha kho tesaṃ padānaṃ vinicchayaṃ sandhāya aṭṭhakathāsu (pārā. aṭṭha. 1.92) vuttapañcavīsatiavahāre dassetuṃ tadavayavabhūtapañcapañcakāni dassetukāmena vuttā, tasmā ettha chaṭṭhaṃ padaṃ na vuttanti daṭṭhabbaṃ. Atha vā vakkhamāne tatiyapañcake nissaggiyāvahārapadena, pañcamapañcake parikappāvahārapadena ca saṅgayhamānattā ettha nānekabhaṇḍapañcakadvayaṃ asaṅkarato dassetuṃ chaṭṭhaṃ padaṃ na gahitanti veditabbaṃ.

    ၄၀. ဣမသ္မိံ အဒိန္နာဒာနပာရာဇိကေ ဝတ္ထုမ္ဟိ ဩတိဏ္ဏေ ကတ္တဗ္ဗဝိနိစ္ဆယသ္သ ပဉ္စဝီသတိအဝဟာရာနံ အင္ဂာနိ ဟောန္တိ, တေ စ နာနာဘဏ္ဍပဉ္စကံ ဧကဘဏ္ဍပဉ္စကံ သာဟတ္ထိကပဉ္စကံ ပုဗ္ဗပယောဂပဉ္စကံ ထေယ္ယာဝဟာရပဉ္စကန္တိ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ ပဉ္စပဉ္စကဘေဒာ, တတ္ထ ဣမာယ ဂာထာယ နာနေကဘဏ္ဍပဉ္စကဒ္ဝယပ္ပဘေဒေ ဒသ အဝဟာရေ သင္ဂဟေတ္ဝာ အဝသေသပဉ္စကတ္တယံ ဒသ္သေတုံ ‘‘တတ္ထာ’’တိ အာရဒ္ဓံ။ တတ္ထ တတ္ထာတိ တိသ္သံ ဂာထာယံ။ နာနေကဘဏ္ဍာနန္တိ နာနာ, ဧကော စ ဘဏ္ဍော ယေသန္တိ ဝိဂ္ဂဟော။ သဝိညာဏကအဝိညာဏကဘဏ္ဍဝသေန နာနာဘဏ္ဍပဉ္စကဉ္စ သဝိညာဏကဘဏ္ဍဝသေနေဝ ဧကဘဏ္ဍပဉ္စကဉ္စ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပဉ္စ ပရိမာဏာ ယေသန္တေ ပဉ္စကာ, တေသံ။ အဝဟာရာတိ အဝဟရဏာနိ, စောရကမ္မာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတေတိ အနန္တရဂာထာယ ‘‘အာဒိယန္တော’’တိအာဒိနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌာ အာဒိယန္တာဒယော။ ပဋိပတ္တိသန္တာနေ ဝိသေသံ ဝိနိစ္ဆယံ ဘာဝေတိ ဥပ္ပာဒေတီတိ ဝိဘာဝီ, ဝိနယဓရော, တေန ဝိဘာဝိနာ။ ဝိညာတဗ္ဗာတိ ပရေသံ အာရာမာဒိသဝိညာဏကဝတ္ထူနိ ဝာ ဒာသမယူရာဒိံ ကေဝလံ သဝိညာဏကဝတ္ထုမတ္တံ ဝာ အဝဟရိတုံ ကတာ ယထာဝုတ္တသရူပာ အာဒိယနာဒယော ဌာနာစာဝနပရိယောသာနာ ပဉ္စ အဝဟာရာ ယထာဝုတ္တနာနာဘဏ္ဍဧကဘဏ္ဍဝိသယာ ဟုတ္ဝာ ပဝတ္တန္တီတိ နာနာဘဏ္ဍပဉ္စကံ ဧကဘဏ္ဍပဉ္စကန္တိ ဒသ အဝဟာရာ ဘဝန္တီတိ ဝိနယဓရေန ဩတိဏ္ဏသ္သ ဝတ္ထုနော ဝိနိစ္ဆယောပကာရကတ္တာ တထတော ဉာတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။

    40. Imasmiṃ adinnādānapārājike vatthumhi otiṇṇe kattabbavinicchayassa pañcavīsatiavahārānaṃ aṅgāni honti, te ca nānābhaṇḍapañcakaṃ ekabhaṇḍapañcakaṃ sāhatthikapañcakaṃ pubbapayogapañcakaṃ theyyāvahārapañcakanti niddiṭṭhā pañcapañcakabhedā, tattha imāya gāthāya nānekabhaṇḍapañcakadvayappabhede dasa avahāre saṅgahetvā avasesapañcakattayaṃ dassetuṃ ‘‘tatthā’’ti āraddhaṃ. Tattha tatthāti tissaṃ gāthāyaṃ. Nānekabhaṇḍānanti nānā, eko ca bhaṇḍo yesanti viggaho. Saviññāṇakaaviññāṇakabhaṇḍavasena nānābhaṇḍapañcakañca saviññāṇakabhaṇḍavaseneva ekabhaṇḍapañcakañca veditabbaṃ. Pañca parimāṇā yesante pañcakā, tesaṃ. Avahārāti avaharaṇāni, corakammānīti vuttaṃ hoti. Eteti anantaragāthāya ‘‘ādiyanto’’tiādinā niddiṭṭhā ādiyantādayo. Paṭipattisantāne visesaṃ vinicchayaṃ bhāveti uppādetīti vibhāvī, vinayadharo, tena vibhāvinā. Viññātabbāti paresaṃ ārāmādisaviññāṇakavatthūni vā dāsamayūrādiṃ kevalaṃ saviññāṇakavatthumattaṃ vā avaharituṃ katā yathāvuttasarūpā ādiyanādayo ṭhānācāvanapariyosānā pañca avahārā yathāvuttanānābhaṇḍaekabhaṇḍavisayā hutvā pavattantīti nānābhaṇḍapañcakaṃ ekabhaṇḍapañcakanti dasa avahārā bhavantīti vinayadharena otiṇṇassa vatthuno vinicchayopakārakattā tathato ñātabbāti attho.

    ၄၁. ဧဝံ ပဉ္စဝီသတိ အဝဟာရေ ဒသ္သေတုံ ဝတ္တဗ္ဗေသု ပဉ္စသု ပဉ္စကေသု နာနေကဘဏ္ဍပဉ္စကာနိ ဒ္ဝေ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ အဝသေသပဉ္စကတ္တယံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘သာဟတ္ထာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သာဟတ္ထောတိ သကော ဟတ္ထော, တေန နိဗ္ဗတ္တော, တသ္သ ဝာ သမ္ဗန္ဓီတိ သာဟတ္ထော, အဝဟာရော, စောရေန သဟတ္ထာ ကတော အဝဟာရောတိ အတ္ထော။ အာဏတ္တိကော စေဝာတိ အာဏတ္တိယာ နိဗ္ဗတ္တော အာဏတ္တိကော, အဝဟာရော, စောရသ္သ ‘‘ဣမံ နာမ ဘဏ္ဍံ ဂဏ္ဟာ’’တိ ယသ္သ ကသ္သစိ အာဏာပနေန သိဒ္ဓော အဝဟာရော စ။ နိသ္သဂ္ဂောတိ နိသ္သဇ္ဇနံ နိသ္သဂ္ဂော, အဝဟာရော, သုင္ကဃာတဋ္ဌာနေ, ပရိကပ္ပိတောကာသေ ဝာ ဌတ္ဝာ ဘဏ္ဍသ္သ ဗဟိ ပာတနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

    41. Evaṃ pañcavīsati avahāre dassetuṃ vattabbesu pañcasu pañcakesu nānekabhaṇḍapañcakāni dve dassetvā idāni avasesapañcakattayaṃ dassetumāha ‘‘sāhatthā’’tiādi. Tattha sāhatthoti sako hattho, tena nibbatto, tassa vā sambandhīti sāhattho, avahāro, corena sahatthā kato avahāroti attho. Āṇattiko cevāti āṇattiyā nibbatto āṇattiko, avahāro, corassa ‘‘imaṃ nāma bhaṇḍaṃ gaṇhā’’ti yassa kassaci āṇāpanena siddho avahāro ca. Nissaggoti nissajjanaṃ nissaggo, avahāro, suṅkaghātaṭṭhāne, parikappitokāse vā ṭhatvā bhaṇḍassa bahi pātananti vuttaṃ hoti.

    အတ္ထသာဓကောတိ ပာရာဇိကာပတ္တိသင္ခာတံ အတ္ထံ သာဓေတီတိ အတ္ထသာဓကော, သော အဝဟာရော စ ယထာဏတ္တိကံ အဝိရာဓေတ္ဝာ ဧကံသေန အဝဟရန္တသ္သ ‘‘အသုကသ္သ ဘဏ္ဍံ အဝဟရာ’’တိ အဝိသေသေန ဝာ အဝဟရိတဗ္ဗဝတ္ထုဝိသေသော ဂဟဏကာလော ဂဟဏဒေသော ဂဟဏာကာရော စာတိ ဧဝမာဒိဝိသေသာနမညတရေန ဝိသေသေတ္ဝာ ဝာ အာဏာပနဉ္စ ဧကံသေန ပာဒဂ္ဃနကတေလပိဝနကံ ဥပာဟနာဒိကိဉ္စိဝတ္ထုံ တေလဘာဇနာဒီသု ပာတနာဒိပ္ပယောဂော စာတိ ဧဝမာဒိပ္ပယောဂော စ ကိရိယာသိဒ္ဓိယာ ပုရေတရမေဝ ပာရာဇိကသင္ခာတသ္သ အတ္ထသ္သ သာဓနတော အတ္ထသာဓကော အဝဟာရော စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

    Atthasādhakoti pārājikāpattisaṅkhātaṃ atthaṃ sādhetīti atthasādhako, so avahāro ca yathāṇattikaṃ avirādhetvā ekaṃsena avaharantassa ‘‘asukassa bhaṇḍaṃ avaharā’’ti avisesena vā avaharitabbavatthuviseso gahaṇakālo gahaṇadeso gahaṇākāro cāti evamādivisesānamaññatarena visesetvā vā āṇāpanañca ekaṃsena pādagghanakatelapivanakaṃ upāhanādikiñcivatthuṃ telabhājanādīsu pātanādippayogo cāti evamādippayogo ca kiriyāsiddhiyā puretarameva pārājikasaṅkhātassa atthassa sādhanato atthasādhako avahāro cāti vuttaṃ hoti.

    ဓုရနိက္ခေပနဉ္စာတိ ဓုရသ္သ နိက္ခေပနံ ဓုရနိက္ခေပနံ, တဉ္စ အဝဟာရော, ပရသန္တကာနံ အာရာမာဒီနံ အဘိယောဂဝိသယေ စ ဥပနိက္ခိတ္တသ္သ ဘဏ္ဍာဒိနော ဝိသယေ စ စောရသ္သ သာမိနော ဝိသ္သဇ္ဇနေ စ သာမိနော စ, ယဒာ ကဒာစိ ယထာကထဉ္စိ ဂဏ္ဟိသ္သာမီတိ ဂဟဏေ နိရုသ္သာဟဘာဝသင္ခာတော ဓုရနိက္ခေပာဝဟာရော စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣတိ ဣဒံ ဓုရနိက္ခေပနဉ္စ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရံ သာဟတ္ထာဒိစတုက္ကဉ္စ ပဉ္စန္နံ အဝဟာရာနံ သမူဟော ပဉ္စကံ, သာဟတ္ထာဒိပဉ္စကံ ‘‘သာဟတ္ထပဉ္စက’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ အာဒိ-သဒ္ဒော လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Dhuranikkhepanañcāti dhurassa nikkhepanaṃ dhuranikkhepanaṃ, tañca avahāro, parasantakānaṃ ārāmādīnaṃ abhiyogavisaye ca upanikkhittassa bhaṇḍādino visaye ca corassa sāmino vissajjane ca sāmino ca, yadā kadāci yathākathañci gaṇhissāmīti gahaṇe nirussāhabhāvasaṅkhāto dhuranikkhepāvahāro cāti vuttaṃ hoti. Iti idaṃ dhuranikkhepanañca yathāvuttappakāraṃ sāhatthādicatukkañca pañcannaṃ avahārānaṃ samūho pañcakaṃ, sāhatthādipañcakaṃ ‘‘sāhatthapañcaka’’nti vuccati. Ādi-saddo luttaniddiṭṭhoti veditabbaṃ.

    ၄၂. ပုဗ္ဗသဟပယောဂာ စာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပုဗ္ဗပယောဂော သဟပယောဂော’’တိ ပယောဂ-သဒ္ဒော ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော။ ‘‘အာဏတ္တိဝသေန ပုဗ္ဗပယောဂော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနတော (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၉၂) ယထာဏတ္တိကမဝိရာဓေတ္ဝာ ဂဏ္ဟတော ‘‘အသုကသ္သ ဣတ္ထန္နာမံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရာ’’တိ အာဏာပနံ ပုဗ္ဗပယောဂော နာမ အဝဟာရော။ ကာယေန, ဝာစာယ ဝာ ပယုဇ္ဇနံ အာဏာပနံ ပယောဂော, အာဏတ္တသ္သ ဘဏ္ဍဂ္ဂဟဏတော ပုဗ္ဗတ္တာ ပုဗ္ဗော စ သော ပယောဂော စာတိ ပုဗ္ဗပယောဂော အဝဟာရောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ‘‘ဌာနာစာဝနဝသေန သဟပယောဂော ဝေဒိတဗ္ဗော’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနသ္သ ဥပလက္ခဏပဒတ္တာ ဌာနာစာဝနဉ္စ ပရာယတ္တဘူမိဂဟဏေ ခီလသင္ကမနာဒိကဉ္စ သဟပယောဂော အဝဟာရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

    42.Pubbasahapayogā cāti ettha ‘‘pubbapayogo sahapayogo’’ti payoga-saddo paccekaṃ yojetabbo. ‘‘Āṇattivasena pubbapayogo veditabbo’’ti aṭṭhakathāvacanato (pārā. aṭṭha. 1.92) yathāṇattikamavirādhetvā gaṇhato ‘‘asukassa itthannāmaṃ bhaṇḍaṃ avaharā’’ti āṇāpanaṃ pubbapayogo nāma avahāro. Kāyena, vācāya vā payujjanaṃ āṇāpanaṃ payogo, āṇattassa bhaṇḍaggahaṇato pubbattā pubbo ca so payogo cāti pubbapayogo avahāroti daṭṭhabbaṃ. ‘‘Ṭhānācāvanavasena sahapayogo veditabbo’’ti aṭṭhakathāvacanassa upalakkhaṇapadattā ṭhānācāvanañca parāyattabhūmigahaṇe khīlasaṅkamanādikañca sahapayogo avahāroti veditabbo.

    သံဝိဒာဟရဏန္တိ ဗဟူဟိ ဧကတော ဟုတ္ဝာ ‘‘ဣဒံ နာမ ဘဏ္ဍံ အဝဟရိသ္သာမာ’’တိ သံဝိဒဟိတ္ဝာ သဗ္ဗေဟိ, ဧကတော ဝာ သဗ္ဗေသံ အနုမတိယာ ဧကေန ဝာ ဂန္တ္ဝာ ပရသန္တကသ္သ ထေယ္ယစိတ္တေန ဟရဏသင္ခာတော သံဝိဒာဝဟာရော စ။ သမံ ဧကီ ဟုတ္ဝာ ဝိသုံ ဧကေနာပိ ထေယ္ယစိတ္တေန ပာဒေ ဝာ ပာဒာရဟေ ဝာ ဂဟိတေ ကတမန္တနာနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပာရာဇိကံ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ။ သံဝိဒဟိတ္ဝာ မန္တေတ္ဝာ အဝဟရဏံ သံဝိဒာဟရဏံ။ နိရုတ္တိနယေန သဒ္ဒသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ‘‘သံဝိဒာဟရဏ’’န္တိ ‘‘သံဝိဒာဝဟာရော’’တိ ဣမသ္သ ဝေဝစနံ။ ‘‘သမ္ဗဟုလာ သံဝိဒဟိတ္ဝာ ဧကော ဘဏ္ဍံ အဝဟရတိ, အာပတ္တိ သဗ္ဗေသံ ပာရာဇိကသ္သာ’’တိ (ပာရာ. ၁၁၈) ဝစနတော ဧဝံ သဟကတမန္တနေသု ဧကေနာပိ ထေယ္ယစိတ္တေန ပာဒေ ဝာ ပာဒာရဟေ ဝာ ဂဟိတေ ကတမန္တနာနံ သဗ္ဗေသံ ပာရာဇိကံ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

    Saṃvidāharaṇanti bahūhi ekato hutvā ‘‘idaṃ nāma bhaṇḍaṃ avaharissāmā’’ti saṃvidahitvā sabbehi, ekato vā sabbesaṃ anumatiyā ekena vā gantvā parasantakassa theyyacittena haraṇasaṅkhāto saṃvidāvahāro ca. Samaṃ ekī hutvā visuṃ ekenāpi theyyacittena pāde vā pādārahe vā gahite katamantanānaṃ sabbesampi pārājikaṃ hotīti daṭṭhabbaṃ . Saṃvidahitvā mantetvā avaharaṇaṃ saṃvidāharaṇaṃ. Niruttinayena saddasiddhi veditabbā. ‘‘Saṃvidāharaṇa’’nti ‘‘saṃvidāvahāro’’ti imassa vevacanaṃ. ‘‘Sambahulā saṃvidahitvā eko bhaṇḍaṃ avaharati, āpatti sabbesaṃ pārājikassā’’ti (pārā. 118) vacanato evaṃ sahakatamantanesu ekenāpi theyyacittena pāde vā pādārahe vā gahite katamantanānaṃ sabbesaṃ pārājikaṃ hotīti daṭṭhabbaṃ.

    သင္ကေတကမ္မန္တိ ပုဗ္ဗဏ္ဟာဒိကာလပရိစ္ဆေဒေန သဉ္ဇာနနံ သင္ကေတော, တေန ကတံ ကမ္မံ အဝဟရဏံ သင္ကေတကမ္မံ နာမ။ တံ ပန ပုရေဘတ္တာဒီသု ကဉ္စိ ကာလံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ ‘‘ဣမသ္မိံ ကာလေ ဣတ္ထန္နာမံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရာ’’တိ ဝုတ္တေ တသ္မိံယေဝ ကာလေ တံယေဝ ယထာဝုတ္တံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရတိ စေ, သင္ကေတကာရကသ္သ သင္ကေတက္ခဏေယေဝ ပာရာဇိကန္တိ သင္ခေပတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Saṅketakammanti pubbaṇhādikālaparicchedena sañjānanaṃ saṅketo, tena kataṃ kammaṃ avaharaṇaṃ saṅketakammaṃ nāma. Taṃ pana purebhattādīsu kañci kālaṃ paricchinditvā ‘‘imasmiṃ kāle itthannāmaṃ bhaṇḍaṃ avaharā’’ti vutte tasmiṃyeva kāle taṃyeva yathāvuttaṃ bhaṇḍaṃ avaharati ce, saṅketakārakassa saṅketakkhaṇeyeva pārājikanti saṅkhepato veditabbaṃ.

    နေမိတ္တန္တိ ပရဘဏ္ဍာဝဟာရသ္သ ဟေတုတ္တာ အက္ခိနိခဏနာဒိ နိမိတ္တံ နာမ, တေန နိဗ္ဗတ္တံ နေမိတ္တံ, အဝဟရဏသင္ခာတကမ္မံ အဝဟာရော။ ‘‘မယာ အက္ခိမ္ဟိ နိခဏိတေ ဝာ ဘမုမ္ဟိ ဥက္ခိတ္တေ ဝာ ဣတ္ထန္နာမံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရာ’’တိ အာဏတ္တေန တံ နိမိတ္တံ ဒိသ္ဝာ ဝုတ္တမေဝ ဘဏ္ဍံ ဝုတ္တနိယာမမဝိရာဓေတ္ဝာ ဂဟိတံ စေ, နိမိတ္တကာရကသ္သ နိမိတ္တကရဏက္ခဏေယေဝ ပာရာဇိကံ ဟောတိ။ ဝုတ္တနိယာမံ ဝိရာဓေတ္ဝာ ဂဟိတံ စေ, နိမိတ္တကာရကော မုစ္စတိ, အဝဟာရကသ္သေဝ ပာရာဇိကံ။ ပုဗ္ဗပယောဂော အာဒိ ယသ္သ တံ ပုဗ္ဗပယောဂာဒိ, ပုဗ္ဗပယောဂာဒိ စ တံ ပဉ္စကဉ္စာတိ ဝိဂ္ဂဟော။

    Nemittanti parabhaṇḍāvahārassa hetuttā akkhinikhaṇanādi nimittaṃ nāma, tena nibbattaṃ nemittaṃ, avaharaṇasaṅkhātakammaṃ avahāro. ‘‘Mayā akkhimhi nikhaṇite vā bhamumhi ukkhitte vā itthannāmaṃ bhaṇḍaṃ avaharā’’ti āṇattena taṃ nimittaṃ disvā vuttameva bhaṇḍaṃ vuttaniyāmamavirādhetvā gahitaṃ ce, nimittakārakassa nimittakaraṇakkhaṇeyeva pārājikaṃ hoti. Vuttaniyāmaṃ virādhetvā gahitaṃ ce, nimittakārako muccati, avahārakasseva pārājikaṃ. Pubbapayogo ādi yassa taṃ pubbapayogādi, pubbapayogādi ca taṃ pañcakañcāti viggaho.

    ၄၃. ထေယ္ယဉ္စ ပသယ္ဟဉ္စ ပရိကပ္ပော စ ပဋိစ္ဆန္နော စ ကုသော စ ထေယ္ယပသယ္ဟပရိကပ္ပပဋိစ္ဆန္နကုသာ, တေ အာဒီ ဥပပဒဘူတာ ယေသံ အဝဟာရာနံ တေ ထေယ္ယ။ပေ.။ ကုသာဒိကာ , အဝဟာရာ, ဣမိနာ ထေယ္ယာဝဟာရော စ။ပေ.။ ကုသာဝဟာရော စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ထေယ္ယာဝဟာရောတိ ထေနော ဝုစ္စတိ စောရော, တသ္သ ဘာဝော ထေယ္ယံ, ဧတ္ထ န-ကာရလောပော နိရုတ္တိနယေန ဒဋ္ဌဗ္ဗော, တေန အဝဟရဏံ ထေယ္ယာဝဟာရော, သန္ဓိစ္ဆေဒာဒိဝသေန အဒိသ္သမာနေန ဂဟဏဉ္စ ကူဋမာနကူဋကဟာပဏာဒီဟိ ဝဉ္စေတ္ဝာ ဂဟဏဉ္စ ထေယ္ယာဝဟာရော။

    43. Theyyañca pasayhañca parikappo ca paṭicchanno ca kuso ca theyyapasayhaparikappapaṭicchannakusā, te ādī upapadabhūtā yesaṃ avahārānaṃ te theyya…pe… kusādikā, avahārā, iminā theyyāvahāro ca…pe… kusāvahāro cāti vuttaṃ hoti. Tattha theyyāvahāroti theno vuccati coro, tassa bhāvo theyyaṃ, ettha na-kāralopo niruttinayena daṭṭhabbo, tena avaharaṇaṃ theyyāvahāro, sandhicchedādivasena adissamānena gahaṇañca kūṭamānakūṭakahāpaṇādīhi vañcetvā gahaṇañca theyyāvahāro.

    ပသယ္ဟ အဘိဘဝိတ္ဝာ အဝဟရဏံ ပသယ္ဟာဝဟာရော, ဂာမဝိလောပကာ ဝိယ သာမိကေ အဘိဘဝိတ္ဝာ ဂဟဏဉ္စ ရာဇဘဋာဒယော ဝိယ အဘိဘဝိတ္ဝာ နိဗဒ္ဓကရဂ္ဂဟဏေ အဓိကဂ္ဂဟဏဉ္စ ပသယ္ဟာဝဟာရော။

    Pasayha abhibhavitvā avaharaṇaṃ pasayhāvahāro, gāmavilopakā viya sāmike abhibhavitvā gahaṇañca rājabhaṭādayo viya abhibhavitvā nibaddhakaraggahaṇe adhikaggahaṇañca pasayhāvahāro.

    ဝတ္ထသုတ္တာဒိကံ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ကပ္ပေတ္ဝာ အဝဟရဏံ ပရိကပ္ပာဝဟာရော, သော စ ဘဏ္ဍောကာသပရိကပ္ပဝသေန ဒုဝိဓော ဟောတိ။ တတ္ထ နိက္ခိတ္တဘဏ္ဍံ အန္ဓကာရပ္ပဒေသံ ပဝိသိတ္ဝာ သုတ္တာဒိဘဏ္ဍာနိ တတ္ထ နိက္ခိတ္တာနိ, တေ ပေဠာဒယော ဂဏ္ဟန္တသ္သ ‘‘ဝတ္ထာနိ စေ ဂဏ္ဟိသ္သာမိ, သုတ္တာနိ စေ န ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိအာဒိနာ နယေန ပရိကပ္ပေတ္ဝာ ဥက္ခိပနံ ဘဏ္ဍပရိကပ္ပပုဗ္ဗကတ္တာ ဘဏ္ဍပရိကပ္ပာဝဟာရော နာမ။ အာရာမပရိဝေဏာဒီနိ ပဝိသိတ္ဝာ လောဘနီယံ ဘဏ္ဍံ ဒိသ္ဝာ ဂဗ္ဘပာသာဒတလပမုခမာဠကပာကာရဒ္ဝာရကောဋ္ဌကာဒိံ ယံ ကိဉ္စိ ဌာနံ ပရိကပ္ပေတ္ဝာ ‘‘ဧတ္ထန္တရေ ဒိဋ္ဌော စေ, ဩလောကေတုံ ဂဟိတံ ဝိယ ဒသ္သာမိ, နော စေ, ဟရိသ္သာမီ’’တိ ပရိကပ္ပေတ္ဝာ အာဒာယ ဂန္တ္ဝာ ပရိကပ္ပိတဋ္ဌာနာတိက္ကမော ဩကာသပရိကပ္ပပုဗ္ဗကတ္တာ ဩကာသပရိကပ္ပာဝဟာရော နာမာတိ သင္ခေပတော ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Vatthasuttādikaṃ paricchijja kappetvā avaharaṇaṃ parikappāvahāro, so ca bhaṇḍokāsaparikappavasena duvidho hoti. Tattha nikkhittabhaṇḍaṃ andhakārappadesaṃ pavisitvā suttādibhaṇḍāni tattha nikkhittāni, te peḷādayo gaṇhantassa ‘‘vatthāni ce gaṇhissāmi, suttāni ce na gaṇhissāmī’’tiādinā nayena parikappetvā ukkhipanaṃ bhaṇḍaparikappapubbakattā bhaṇḍaparikappāvahāro nāma. Ārāmapariveṇādīni pavisitvā lobhanīyaṃ bhaṇḍaṃ disvā gabbhapāsādatalapamukhamāḷakapākāradvārakoṭṭhakādiṃ yaṃ kiñci ṭhānaṃ parikappetvā ‘‘etthantare diṭṭho ce, oloketuṃ gahitaṃ viya dassāmi, no ce, harissāmī’’ti parikappetvā ādāya gantvā parikappitaṭṭhānātikkamo okāsaparikappapubbakattā okāsaparikappāvahāro nāmāti saṅkhepato veditabbo.

    တိဏပဏ္ဏာဒီဟိ ပဋိစ္ဆန္နသ္သ ဘဏ္ဍသ္သ အဝဟရဏံ ပဋိစ္ဆန္နာဝဟာရော, ဥယ္ယာနာဒီသု ကီဠမာနေဟိ ဝာ သင္ဃပရိဝိသန္တေဟိ ဝာ မနုသ္သေဟိ ဩမုဉ္စိတ္ဝာ ဌပိတံ အလင္ကာရာဒိကံ ယံ ကိဉ္စိ ဘဏ္ဍံ ဒိသ္ဝာ ‘‘ဩဏမိတ္ဝာ ဂဏ္ဟန္တေ အာသင္ကန္တီ’’တိ ဌတ္ဝာ တိဏပဏ္ဏပံသုဝာလုကာဒီဟိ ပဋိစ္ဆာဒေတ္ဝာ သာမိကေသု ပရိယေသိတ္ဝာ အဒိသ္ဝာ သာလယေသု ဂတေသု ပစ္ဆာ ထေယ္ယစိတ္တေန ဂဟဏဉ္စ တဒေဝ ဘဏ္ဍံ ကဒ္ဒမာဒီသု ထေယ္ယစိတ္တေန အင္ဂုဋ္ဌာဒီဟိ ပီဠေတ္ဝာ ဩသီဒာပေတ္ဝာ ဟေဋ္ဌာဘာဂေန ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဥပရိဘာဂေန အတိက္ကမနဉ္စ ပဋိစ္ဆန္နာဝဟာရောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

    Tiṇapaṇṇādīhi paṭicchannassa bhaṇḍassa avaharaṇaṃ paṭicchannāvahāro, uyyānādīsu kīḷamānehi vā saṅghaparivisantehi vā manussehi omuñcitvā ṭhapitaṃ alaṅkārādikaṃ yaṃ kiñci bhaṇḍaṃ disvā ‘‘oṇamitvā gaṇhante āsaṅkantī’’ti ṭhatvā tiṇapaṇṇapaṃsuvālukādīhi paṭicchādetvā sāmikesu pariyesitvā adisvā sālayesu gatesu pacchā theyyacittena gahaṇañca tadeva bhaṇḍaṃ kaddamādīsu theyyacittena aṅguṭṭhādīhi pīḷetvā osīdāpetvā heṭṭhābhāgena phuṭṭhaṭṭhānaṃ uparibhāgena atikkamanañca paṭicchannāvahāroti vuttaṃ hoti.

    ကုသေန အဝဟာရော ကုသာဝဟာရော, ထေယ္ယစိတ္တေန ကုသံ သင္ကာမေတ္ဝာ ပရကောဋ္ဌာသသ္သ အဂ္ဃေန မဟန္တသ္သ ဝာ သမသမသ္သ ဝာ ဂဟဏန္တိ အတ္ထော။ ယော ပန ဘိက္ခု ကုသပာတနေန သင္ဃသ္သ စီဝရေသု ဘာဇိယမာနေသု အတ္တနော ကောဋ္ဌာသေန သမံ ဝာ အဓိကံ ဝာ ဦနကံ ဝာ အဂ္ဃေန ပဉ္စမာသကံ ဝာ အတိရေကပဉ္စမာသကံ ဝာ အဂ္ဃနကံ အညသ္သ ကောဋ္ဌာသံ အဝဟရိတုကာမော အတ္တနော ကောဋ္ဌာသေ ပတိတံ ကုသံ ပရကောဋ္ဌာသေ ပာတေတုကာမော ဥဒ္ဓရတိ, တင္ခဏေ စ ပရသ္သ ကောဋ္ဌာသေ ပာတိတက္ခဏေ စ န ပာရာဇိကံ အနာပဇ္ဇိတ္ဝာ ပရကောဋ္ဌာသတော ပရနာမလိခိတံ ကုသံ ဥက္ခိပေန္တော တတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အပနာမေတိ, ပာရာဇိကော ဟောတိ။ ယဒိ ပဌမံ ပရကောဋ္ဌာသတော ကုသံ ဥဒ္ဓရတိ, ဥဒ္ဓဋက္ခဏေ စ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသေ ပာတိတက္ခဏေ စ သကနာမလိခိတံ ကုသံ ဥဒ္ဓရဏက္ခဏေ စ ပာရာဇိကံ အနာပဇ္ဇိတ္ဝာ ပရကောဋ္ဌာသေ ပာတနက္ခဏေ ဟတ္ထတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ မုတ္တေ ပာရာဇိကော ဟောတိ။

    Kusena avahāro kusāvahāro, theyyacittena kusaṃ saṅkāmetvā parakoṭṭhāsassa agghena mahantassa vā samasamassa vā gahaṇanti attho. Yo pana bhikkhu kusapātanena saṅghassa cīvaresu bhājiyamānesu attano koṭṭhāsena samaṃ vā adhikaṃ vā ūnakaṃ vā agghena pañcamāsakaṃ vā atirekapañcamāsakaṃ vā agghanakaṃ aññassa koṭṭhāsaṃ avaharitukāmo attano koṭṭhāse patitaṃ kusaṃ parakoṭṭhāse pātetukāmo uddharati, taṅkhaṇe ca parassa koṭṭhāse pātitakkhaṇe ca na pārājikaṃ anāpajjitvā parakoṭṭhāsato paranāmalikhitaṃ kusaṃ ukkhipento tato kesaggamattampi apanāmeti, pārājiko hoti. Yadi paṭhamaṃ parakoṭṭhāsato kusaṃ uddharati, uddhaṭakkhaṇe ca attano koṭṭhāse pātitakkhaṇe ca sakanāmalikhitaṃ kusaṃ uddharaṇakkhaṇe ca pārājikaṃ anāpajjitvā parakoṭṭhāse pātanakkhaṇe hatthato kesaggamattampi mutte pārājiko hoti.

    ယဒိ ဒ္ဝေပိ ကုသေ ပဋိစ္ဆာဒေတ္ဝာ သဗ္ဗေသု ဘိက္ခူသု သကသကကောဋ္ဌာသံ အာဒာယ ဂတေသု ယသ္မိံ ကုသံ ပဋိစ္ဆာဒေသိ, တသ္သ သာမိကေန အာဂန္တ္ဝာ ‘‘မယ္ဟံ ကုသော ကသ္မာ န ဒိသ္သတီ’’တိ ဝုတ္တေ စောရော ‘‘မယ္ဟမ္ပိ ကုသော န ဒိသ္သတီ’’တိ ဝတ္ဝာ အတ္တနော ကောဋ္ဌာသံ တသ္သ သန္တကံ ဝိယ ဒသ္သေတ္ဝာ တသ္မိံ ဝိဝဒိတ္ဝာ ဝာ အဝိဝဒိတ္ဝာ ဝာ ဂဟေတ္ဝာ ဂတေ ဣတရံ ကောဋ္ဌာသံ ဥဒ္ဓရတိ စေ, ဥဒ္ဓဋက္ခဏေယေဝ ပာရာဇိကော ဟောတိ။ ယဒိ ပရော ‘‘မယ္ဟံ ကောဋ္ဌာသံ တုယ္ဟံ န ဒေမိ, တ္ဝံ တုယ္ဟံ ကောဋ္ဌာသံ ဝိစိနိတ္ဝာ ဂဏ္ဟာဟီ’’တိ ဝဒတိ, ဧဝံ ဝုတ္တေ သော အတ္တနော အသ္သာမိကဘာဝံ ဇာနန္တောပိ ပရသ္သ ကောဋ္ဌာသံ ဥဒ္ဓရတိ, ဥဒ္ဓဋက္ခဏေ ပာရာဇိကော ဟောတိ။ ယဒိ ပရော ဝိဝာဒဘီရုကတ္တာ ‘‘ကိံ ဝိဝာဒေနာ’’တိ စိန္တေတ္ဝာ ‘‘မယ္ဟံ ဝာ ပတ္တံ ဟောတု တုယ္ဟံ ဝာ, ဝရကောဋ္ဌာသံ တ္ဝံ ဂဏ္ဟာဟီ’’တိ ဝဒေယ္ယ, ဒိန္နကံ နာမ ဂဟိတံ ဟောတီတိ ပာရာဇိကံ န ဟောတီတိ။ ယဒိ ‘‘တဝ ရုစ္စနကံ ဂဏ္ဟာဟီ’’တိ ဝုတ္တော ဝိဝာဒဘယေန အတ္တနော ပတ္တံ ဝရဘာဂံ ဌပေတ္ဝာ လာမကဘာဂံ ဂဟေတ္ဝာ ဂတော, စောရော ပစ္ဆာ ဂဏ္ဟန္တော ဝိစိတာဝသေသံ နာမ အဂ္ဂဟေသီတိ ပာရာဇိကော န ဟောတိ။ ဧဝံ ကုသာဝဟာရဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အယမေတ္ထ ပဉ္စဝီသတိယာ အဝဟာရေသု သင္ခေပော, ဝိတ္ထာရော ပန သမန္တပာသာဒိကာယ ဝိနယသံဝဏ္ဏနာယ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Yadi dvepi kuse paṭicchādetvā sabbesu bhikkhūsu sakasakakoṭṭhāsaṃ ādāya gatesu yasmiṃ kusaṃ paṭicchādesi, tassa sāmikena āgantvā ‘‘mayhaṃ kuso kasmā na dissatī’’ti vutte coro ‘‘mayhampi kuso na dissatī’’ti vatvā attano koṭṭhāsaṃ tassa santakaṃ viya dassetvā tasmiṃ vivaditvā vā avivaditvā vā gahetvā gate itaraṃ koṭṭhāsaṃ uddharati ce, uddhaṭakkhaṇeyeva pārājiko hoti. Yadi paro ‘‘mayhaṃ koṭṭhāsaṃ tuyhaṃ na demi, tvaṃ tuyhaṃ koṭṭhāsaṃ vicinitvā gaṇhāhī’’ti vadati, evaṃ vutte so attano assāmikabhāvaṃ jānantopi parassa koṭṭhāsaṃ uddharati, uddhaṭakkhaṇe pārājiko hoti. Yadi paro vivādabhīrukattā ‘‘kiṃ vivādenā’’ti cintetvā ‘‘mayhaṃ vā pattaṃ hotu tuyhaṃ vā, varakoṭṭhāsaṃ tvaṃ gaṇhāhī’’ti vadeyya, dinnakaṃ nāma gahitaṃ hotīti pārājikaṃ na hotīti. Yadi ‘‘tava ruccanakaṃ gaṇhāhī’’ti vutto vivādabhayena attano pattaṃ varabhāgaṃ ṭhapetvā lāmakabhāgaṃ gahetvā gato, coro pacchā gaṇhanto vicitāvasesaṃ nāma aggahesīti pārājiko na hoti. Evaṃ kusāvahāravinicchayo veditabbo. Ayamettha pañcavīsatiyā avahāresu saṅkhepo, vitthāro pana samantapāsādikāya vinayasaṃvaṇṇanāya vuttanayeneva veditabbo.

    ၄၄. ဧတ္တာဝတာ အဒိန္နာဒာနပာရာဇိကသ္သ ဝိနိစ္ဆယာဝယဝရူပေန ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗေ ပဉ္စဝီသတိ အဝဟာရေ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ အဒိန္နာဒာနဝိနိစ္ဆယေ သမ္ပတ္တေ သဟသာ အာပတ္တိံ အနာရောပေတ္ဝာ ပဌမံ ဩလောကေတဗ္ဗာနိ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဒသ္သေတုံ ‘‘ဝတ္ထုကာလဂ္ဃဒေသေ စာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။

    44. Ettāvatā adinnādānapārājikassa vinicchayāvayavarūpena uggahetabbe pañcavīsati avahāre dassetvā idāni adinnādānavinicchaye sampatte sahasā āpattiṃ anāropetvā paṭhamaṃ oloketabbāni pañca ṭhānāni dassetuṃ ‘‘vatthukālagghadese cā’’tiādi āraddhaṃ.

    တတ္ထ ဝတ္ထု နာမ အဝဟဋဘဏ္ဍံ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? အဝဟာရကေန ‘‘မယာ ဣတ္ထန္နာမံ ဘဏ္ဍံ အဝဟဋ’’န္တိ ဝုတ္တေပိ တသ္သ ဘဏ္ဍသ္သ သသ္သာမိကအသ္သာမိကဘာဝံ ဥပပရိက္ခိတ္ဝာ သသ္သာမိကံ စေ, အဝဟာရကာလေ တေသံ သာလယဘာဝံ ဝာ နိရာလယဘာဝံ ဝာ နိယမေတ္ဝာ သာလယကာလေ စေ ဂဟိတံ, ဘဏ္ဍံ အဂ္ဃာပေတ္ဝာ မာသကံ ဝာ ဦနမာသကံ ဝာ ဟောတိ, ဒုက္ကဋေန, အတိရေကမာသကံ ဝာ ဦနပဉ္စမာသကံ ဝာ ဟောတိ, ထုလ္လစ္စယေန, ပဉ္စမာသကံ ဝာ အတိရေကပဉ္စမာသကံ ဝာ ဟောတိ, ပာရာဇိကေန ကာတဗ္ဗော။ သာမိကာနံ နိရာလယကာလေ စေ ဂဟိတံ, နတ္ထိ ပာရာဇိကံ။ ဘဏ္ဍသာမိကေ ပန ဘဏ္ဍံ အာဟရာပေန္တေ တံ ဝာ ဘဏ္ဍံ တဒဂ္ဃနကံ ဝာ ဒာတဗ္ဗန္တိ။

    Tattha vatthu nāma avahaṭabhaṇḍaṃ. Kiṃ vuttaṃ hoti? Avahārakena ‘‘mayā itthannāmaṃ bhaṇḍaṃ avahaṭa’’nti vuttepi tassa bhaṇḍassa sassāmikaassāmikabhāvaṃ upaparikkhitvā sassāmikaṃ ce, avahārakāle tesaṃ sālayabhāvaṃ vā nirālayabhāvaṃ vā niyametvā sālayakāle ce gahitaṃ, bhaṇḍaṃ agghāpetvā māsakaṃ vā ūnamāsakaṃ vā hoti, dukkaṭena, atirekamāsakaṃ vā ūnapañcamāsakaṃ vā hoti, thullaccayena, pañcamāsakaṃ vā atirekapañcamāsakaṃ vā hoti, pārājikena kātabbo. Sāmikānaṃ nirālayakāle ce gahitaṃ, natthi pārājikaṃ. Bhaṇḍasāmike pana bhaṇḍaṃ āharāpente taṃ vā bhaṇḍaṃ tadagghanakaṃ vā dātabbanti.

    ကာလော နာမ အဝဟာရကာလော။ ဘဏ္ဍံ နာမေတံ ကဒာစိ မဟဂ္ဃံ ဟောတိ, ကဒာစိ သမဂ္ဃံ။ တသ္မာ အဝဟဋဘဏ္ဍသ္သ အဂ္ဃံ ပရိစ္ဆိန္ဒန္တေဟိ အဝဟဋကာလာနုရူပံ ကတ္ဝာ ပရိစ္ဆိန္ဒနတ္ထံ ကာလဝိနိစ္ဆယော ကာတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

    Kālo nāma avahārakālo. Bhaṇḍaṃ nāmetaṃ kadāci mahagghaṃ hoti, kadāci samagghaṃ. Tasmā avahaṭabhaṇḍassa agghaṃ paricchindantehi avahaṭakālānurūpaṃ katvā paricchindanatthaṃ kālavinicchayo kātabboti vuttaṃ hoti.

    အဂ္ဃော နာမ အဝဟဋဘဏ္ဍသ္သ အဂ္ဃော။ ဧတ္ထ စ သဗ္ဗဒာ ဘဏ္ဍာနံ အဂ္ဃော သမာနရူပော န ဟောတိ, နဝဘဏ္ဍံ မဟဂ္ဃံ ဟောတိ, ပုရာဏံ စေ သမဂ္ဃံ။ တသ္မာ အဝဟာရကာလေ ဘဏ္ဍသ္သ နဝဘာဝံ ဝာ ပုရာဏဘာဝံ ဝာ နိယမေတ္ဝာ အဂ္ဃော ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။

    Aggho nāma avahaṭabhaṇḍassa aggho. Ettha ca sabbadā bhaṇḍānaṃ aggho samānarūpo na hoti, navabhaṇḍaṃ mahagghaṃ hoti, purāṇaṃ ce samagghaṃ. Tasmā avahārakāle bhaṇḍassa navabhāvaṃ vā purāṇabhāvaṃ vā niyametvā aggho paricchinditabboti adhippāyo.

    ဒေသော စာတိ ဘဏ္ဍာဝဟာရဒေသော။ ဧတ္ထ စ သဗ္ဗသ္သာပိ ဘဏ္ဍသ္သ ဥဋ္ဌာနဒေသေ သမဂ္ဃံ ဟုတ္ဝာ အညတ္ထ မဟဂ္ဃတ္တာ အဝဟဋဘဏ္ဍေ အဂ္ဃံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ တဒနုရူပာ အာပတ္တိယော နိယမန္တေဟိ အဂ္ဃံ ပရိစ္ဆိန္ဒနတ္ထာယ အဝဟာရဒေသံ နိယမေတ္ဝာ တသ္မိံ ဒေသေ အဂ္ဃဝသေန တဒနုရူပာ အာပတ္တိယော ကာရေတဗ္ဗာတိ အဓိပ္ပာယော။

    Deso cāti bhaṇḍāvahāradeso. Ettha ca sabbassāpi bhaṇḍassa uṭṭhānadese samagghaṃ hutvā aññattha mahagghattā avahaṭabhaṇḍe agghaṃ paricchinditvā tadanurūpā āpattiyo niyamantehi agghaṃ paricchindanatthāya avahāradesaṃ niyametvā tasmiṃ dese agghavasena tadanurūpā āpattiyo kāretabbāti adhippāyo.

    ပရိဘောဂော နာမ အဝဟဋဘဏ္ဍေ အဝဟာရတော ပုဗ္ဗေ ပရေဟိ ကတပရိဘောဂော။ ဧတ္ထ စ ယသ္သ ကသ္သစိ ဘဏ္ဍသ္သ ပရိဘောဂေန အဂ္ဃော ပရိဟာယတီတိ ဘဏ္ဍသာမိကံ ပုစ္ဆိတ္ဝာ တသ္မိံ ဘဏ္ဍေ နဝေပိ ဧကဝာရမ္ပိ ယေန ကေနစိ ပကာရေန ပရိဘုတ္တေ ပရိဟာပေတ္ဝာ အဂ္ဃော ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

    Paribhogo nāma avahaṭabhaṇḍe avahārato pubbe parehi kataparibhogo. Ettha ca yassa kassaci bhaṇḍassa paribhogena aggho parihāyatīti bhaṇḍasāmikaṃ pucchitvā tasmiṃ bhaṇḍe navepi ekavārampi yena kenaci pakārena paribhutte parihāpetvā aggho paricchinditabboti vuttaṃ hoti.

    ဧဝမာဒိနာ နယေန ဧတာနိ ပဉ္စ ဌာနာနိ ဥပပရိက္ခိတ္ဝာဝ ဝိနိစ္ဆယော ကာတဗ္ဗောတိ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘ပဉ္စပိ ဉတ္ဝာ ဧတာနိ ကတ္တဗ္ဗော ပဏ္ဍိတေန ဝိနိစ္ဆယော’’တိ။

    Evamādinā nayena etāni pañca ṭhānāni upaparikkhitvāva vinicchayo kātabboti dassetumāha ‘‘pañcapi ñatvā etāni kattabbo paṇḍitena vinicchayo’’ti.

    ၄၅. ဧတ္တာဝတာ အဒိန္နာဒာနဝိနိစ္ဆယာဝယဝဘူတေ ပဉ္စဝီသတိ အဝဟာရေ စ ပဉ္စဋ္ဌာနာဝလောကနဉ္စ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ အနာဂတေ ပာပဘိက္ခူနံ လေသောကာသပိဒဟနတ္ထံ ပရသန္တကံ ယံ ကိဉ္စိ ဝတ္ထုံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဌိတံ ယေန ကေနစိ ပကာရေန ဂဏ္ဟတော မောက္ခာဘာဝံ ဒသ္သေတုကာမေန တထာဂတေန ယာ ပနေတာ –

    45. Ettāvatā adinnādānavinicchayāvayavabhūte pañcavīsati avahāre ca pañcaṭṭhānāvalokanañca dassetvā idāni anāgate pāpabhikkhūnaṃ lesokāsapidahanatthaṃ parasantakaṃ yaṃ kiñci vatthuṃ yattha katthaci ṭhitaṃ yena kenaci pakārena gaṇhato mokkhābhāvaṃ dassetukāmena tathāgatena yā panetā –

    ဘူမဋ္ဌဉ္စ ထလဋ္ဌဉ္စ။

    Bhūmaṭṭhañca thalaṭṭhañca;

    အာကာသဋ္ဌ မထာပရံ။

    Ākāsaṭṭha mathāparaṃ;

    ဝေဟာသဋ္ဌော ဒကဋ္ဌဉ္စ။

    Vehāsaṭṭho dakaṭṭhañca;

    နာဝာ ယာနဋ္ဌမေဝ စ။

    Nāvā yānaṭṭhameva ca.

    ဘာရာ ရာမ ဝိဟာရဋ္ဌံ။

    Bhārā rāma vihāraṭṭhaṃ;

    ခေတ္တ ဝတ္ထုဋ္ဌမေဝ စ။

    Khetta vatthuṭṭhameva ca;

    ဂာမာ ရညဋ္ဌ မုဒကံ။

    Gāmā raññaṭṭha mudakaṃ;

    ဒန္တပောနော ဝနပ္ပတိ။

    Dantapono vanappati.

    ဟရဏကော ပနိဓိ စေဝ။

    Haraṇako panidhi ceva;

    သုင္ကဃာတကံ ပာဏကာ။

    Suṅkaghātakaṃ pāṇakā;

    အပဒံ ဒ္ဝိပဒဉ္စေဝ။

    Apadaṃ dvipadañceva;

    စတုပ္ပဒံ ဗဟုပ္ပဒံ။

    Catuppadaṃ bahuppadaṃ.

    ဩစရကောဏိရက္ခော စ။

    Ocarakoṇirakkho ca;

    သံဝိဒာဟရဏမ္ပိ စ။

    Saṃvidāharaṇampi ca;

    သင္ကေတကမ္မံ နိမိတ္တ-

    Saṅketakammaṃ nimitta-

    မိတိ တိံ သေတ္ထ မာတိကာ။ –

    Miti tiṃ settha mātikā. –

    နိက္ခိတ္တာ , တာသံ ယထာက္ကမံ ပဒဘာဇနေ, တဒဋ္ဌကထာယ စ အာဂတနယေန ဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတုကာမော ပဌမံ တာဝ ဘူမဋ္ဌေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘ဒုတိယံ ဝာပီ’’တိအာဒိ။

    Nikkhittā , tāsaṃ yathākkamaṃ padabhājane, tadaṭṭhakathāya ca āgatanayena vinicchayaṃ dassetukāmo paṭhamaṃ tāva bhūmaṭṭhe vinicchayaṃ dassetumāha ‘‘dutiyaṃ vāpī’’tiādi.

    တတ္ထ ဒုတိယံ ထေယ္ယစိတ္တေန ပရိယေသတော ဒုက္ကဋန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု။ ဥပရိ သဉ္ဇာတာဟိ ရုက္ခလတာဟိ, ဣဋ္ဌကပာသာဏာဒီဟိ စ သဉ္ဆန္နံ မဟာနိဓိံ ဥဒ္ဓရိတုကာမေန ‘‘မယာ ဧကေနေဝ န သက္ကာ’’တိ အတ္တနော အညံ သဟာယံ ပရိယေသိတုံ ထေယ္ယစိတ္တေန သယိတဋ္ဌာနာ ဥဋ္ဌာနာဒီသု သဗ္ဗပယောဂေသု ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ကုဒာလံ ဘူမိခဏနတ္ထာယ ပိဋကံ ဝာပိ ပံသုဥဒ္ဓရဏတ္ထာယ ယံ ကိဉ္စိ ဘာဇနံ။ ဣမေသု ဒ္ဝီသု ကုဒာလသ္သ စေ ဒဏ္ဍော နတ္ထိ, ဒဏ္ဍတ္ထာယ ရုက္ခတော ဒဏ္ဍံ ဆိန္ဒတော စ ကုဒာလော စေ န ဟောတိ, ကုဒာလကရဏတ္ထာယ အယောဗီဇံ ဥဒ္ဓရဏတ္ထာယ အကပ္ပိယပထဝိံ ခဏန္တသ္သပိ ပစ္ဆိကရဏတ္ထာယ ပဏ္ဏာနိ ဆိန္ဒတောပိ ပိဋကဝာယနတ္ထာယ ဝလ္လိံ ဆိန္ဒတောပိ ဥဘယတ္ထာပိ ပရိယေသနေ မုသာ ဘဏတောပိ ဒုက္ကဋဉ္စေဝ ပာစိတ္တိယဉ္စ, ဣတရပယောဂေသု ဒုက္ကဋမေဝာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Tattha dutiyaṃ theyyacittena pariyesato dukkaṭanti sambandho. Evaṃ sabbapadesu. Upari sañjātāhi rukkhalatāhi, iṭṭhakapāsāṇādīhi ca sañchannaṃ mahānidhiṃ uddharitukāmena ‘‘mayā ekeneva na sakkā’’ti attano aññaṃ sahāyaṃ pariyesituṃ theyyacittena sayitaṭṭhānā uṭṭhānādīsu sabbapayogesu dukkaṭaṃ hotīti attho. Kudālaṃ bhūmikhaṇanatthāya piṭakaṃ vāpi paṃsuuddharaṇatthāya yaṃ kiñci bhājanaṃ. Imesu dvīsu kudālassa ce daṇḍo natthi, daṇḍatthāya rukkhato daṇḍaṃ chindato ca kudālo ce na hoti, kudālakaraṇatthāya ayobījaṃ uddharaṇatthāya akappiyapathaviṃ khaṇantassapi pacchikaraṇatthāya paṇṇāni chindatopi piṭakavāyanatthāya valliṃ chindatopi ubhayatthāpi pariyesane musā bhaṇatopi dukkaṭañceva pācittiyañca, itarapayogesu dukkaṭamevāti veditabbaṃ.

    ဂစ္ဆတောတိ ဒုတိယာဒိံ ပရိယေသိတ္ဝာ လဒ္ဓာ ဝာ အလဒ္ဓာ ဝာ နိဓိဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆန္တသ္သ ပဒေ ပဒေ ဒုက္ကဋန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ‘‘ထေယ္ယစိတ္တော ဒုတိယံ ဝာ ပရိယေသတီ’’တိအာဒိ ပာဠိယံ (ပာရာ. ၉၄) ‘‘ထေယ္ယစိတ္တော’’တိ ဝုတ္တတ္တာ, ဣဓ ‘‘ထေယ္ယစိတ္တေနာ’’တိ ဝစနတော ‘‘ဣမံ နိဓိံ လဘိတ္ဝာ ဗုဒ္ဓပူဇံ ဝာ ကရိသ္သာမိ, သင္ဃဘတ္တံ ဝာ ကရိသ္သာမီ’’တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ကုသလစိတ္တပ္ပဝတ္တိယာ သတိ အနာပတ္တီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ပုဗ္ဗယောဂတောတိ အဒိန္နာဒာနသ္သ ပုဗ္ဗပယောဂဘာဝတော, ဒုတိယပရိယေသနာဒီသု ပုဗ္ဗပယောဂေသု ဒုက္ကဋန္တိ အတ္ထော။

    Gacchatoti dutiyādiṃ pariyesitvā laddhā vā aladdhā vā nidhiṭṭhānaṃ gacchantassa pade pade dukkaṭanti attho. Ettha ca ‘‘theyyacitto dutiyaṃ vā pariyesatī’’tiādi pāḷiyaṃ (pārā. 94) ‘‘theyyacitto’’ti vuttattā, idha ‘‘theyyacittenā’’ti vacanato ‘‘imaṃ nidhiṃ labhitvā buddhapūjaṃ vā karissāmi, saṅghabhattaṃ vā karissāmī’’ti evamādinā nayena kusalacittappavattiyā sati anāpattīti daṭṭhabbaṃ. Pubbayogatoti adinnādānassa pubbapayogabhāvato, dutiyapariyesanādīsu pubbapayogesu dukkaṭanti attho.

    ဒုက္ကဋဉ္စ အဋ္ဌဝိဓံ ဟောတိ ပုဗ္ဗပယောဂဒုက္ကဋံ သဟပယောဂဒုက္ကဋံ အနာမာသဒုက္ကဋံ ဒုရုပစိဏ္ဏဒုက္ကဋံ ဝိနယဒုက္ကဋံ ဉာတဒုက္ကဋံ ဉတ္တိဒုက္ကဋံ ပဋိသ္သဝဒုက္ကဋန္တိ။ တတ္ထ ‘‘ထေယ္ယစိတ္တော ဒုတိယံ ဝာ ကုဒာလံ ဝာ ပိဋကံ ဝာ ပရိယေသတိ ဂစ္ဆတိ ဝာ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋသ္သာ’’တိ ဝုတ္တံ ပုဗ္ဗပယောဂဒုက္ကဋံ နာမ။ ဣဓ ပာစိတ္တိယဋ္ဌာနေ ပာစိတ္တိယံ, ဣတရေသု ပုဗ္ဗပယောဂေသု ဒုက္ကဋံ။ ‘‘တတ္ထဇာတကံ ကဋ္ဌံ ဝာ လတံ ဝာ ဆိန္ဒတိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋသ္သာ’’တိ ဝုတ္တံ သဟပယောဂဒုက္ကဋံ။ ဣဓ အဒိန္နာဒာနသဟိတပယောဂတ္တာ ပာစိတ္တိယဝတ္ထုမ္ဟိ, ဣတရတ္ရ စ ဒုက္ကဋမေဝာတိ အယမေတ္ထ ဝိသေသော။ မုတ္တာမဏိအာဒီသု ဒသသု ရတနေသု, သာလိအာဒီသု သတ္တသု ဓညေသု, သဗ္ဗေသု စ အာဝုဓဘဏ္ဍာဒီသု အာမသနပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ အနာမာသဒုက္ကဋံ။ ကဒလိနာဠိကေရပနသာဒိရုက္ခဋ္ဌမေဝ ဖလံ အာမသန္တသ္သ ဝုတ္တံ ဒုက္ကဋံ ဒုရုပစိဏ္ဏဒုက္ကဋံ။ ဥပစရဏံ ဥပစိဏ္ဏံ, ပရာမသနန္တိ အတ္ထော။ ဒုဋ္ဌု ဥပစိဏ္ဏံ ဒုရုပစိဏ္ဏံ, ဒုရုပစိဏ္ဏေ ဒုက္ကဋံ ဒုရုပစိဏ္ဏဒုက္ကဋံ။ ဘိက္ခာစာရကာလေ ပတ္တေ ရဇသ္မိံ ပတိတေ ပတ္တံ အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဝာ အဓောဝိတ္ဝာ ဝာ ဘိက္ခာပဋိဂ္ဂဟဏေန ဒုက္ကဋံ ဝိနယဒုက္ကဋံ, ဝိနယေ ပညတ္တံ ဒုက္ကဋံ ဝိနယဒုက္ကဋံ။ ကိဉ္စာပိ အဝသေသဒုက္ကဋာနိပိ ဝိနယေ ပညတ္တာနေဝ, တထာပိ ရုဠ္ဟိယာ မယူရာဒိသဒ္ဒေဟိ မောရာဒယော ဝိယ ဣဒမေဝ တထာ ဝုစ္စတိ။ ‘‘သုတ္ဝာ န ဝဒန္တိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋသ္သာ’’တိ ဝုတ္တံ ဉာတဒုက္ကဋံ နာမ။ ဧကာဒသသု သမနုဘာသနာသု ‘‘ဉတ္တိယာ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝုတ္တံ ဉတ္တိဒုက္ကဋံ။ ‘‘တသ္သ ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခုနော ပုရိမိကာ စ န ပညာယတိ, ပဋိသ္သဝေ စ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋသ္သာ’’တိ (မဟာဝ. ၂၀၇) ဝုတ္တံ ပဋိသ္သဝဒုက္ကဋံ နာမ။ ဣမေသု အဋ္ဌသု ဒုက္ကဋေသု ဣဓ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ ဒုက္ကဋံ ပုဗ္ဗပယောဂဒုက္ကဋံ နာမ။ တေနာဟ ‘‘ပုဗ္ဗယောဂတော’’တိ။ ဂာထာဗန္ဓသုခတ္ထံ ဥပသဂ္ဂံ အနာဒိယိတ္ဝာ ‘‘ပုဗ္ဗပယောဂတော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘ပုဗ္ဗယောဂတော’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

    Dukkaṭañca aṭṭhavidhaṃ hoti pubbapayogadukkaṭaṃ sahapayogadukkaṭaṃ anāmāsadukkaṭaṃ durupaciṇṇadukkaṭaṃ vinayadukkaṭaṃ ñātadukkaṭaṃ ñattidukkaṭaṃ paṭissavadukkaṭanti. Tattha ‘‘theyyacitto dutiyaṃ vā kudālaṃ vā piṭakaṃ vā pariyesati gacchati vā, āpatti dukkaṭassā’’ti vuttaṃ pubbapayogadukkaṭaṃ nāma. Idha pācittiyaṭṭhāne pācittiyaṃ, itaresu pubbapayogesu dukkaṭaṃ. ‘‘Tatthajātakaṃ kaṭṭhaṃ vā lataṃ vā chindati, āpatti dukkaṭassā’’ti vuttaṃ sahapayogadukkaṭaṃ. Idha adinnādānasahitapayogattā pācittiyavatthumhi, itaratra ca dukkaṭamevāti ayamettha viseso. Muttāmaṇiādīsu dasasu ratanesu, sāliādīsu sattasu dhaññesu, sabbesu ca āvudhabhaṇḍādīsu āmasanapaccayā dukkaṭaṃ anāmāsadukkaṭaṃ. Kadalināḷikerapanasādirukkhaṭṭhameva phalaṃ āmasantassa vuttaṃ dukkaṭaṃ durupaciṇṇadukkaṭaṃ. Upacaraṇaṃ upaciṇṇaṃ, parāmasananti attho. Duṭṭhu upaciṇṇaṃ durupaciṇṇaṃ, durupaciṇṇe dukkaṭaṃ durupaciṇṇadukkaṭaṃ. Bhikkhācārakāle patte rajasmiṃ patite pattaṃ appaṭiggahetvā vā adhovitvā vā bhikkhāpaṭiggahaṇena dukkaṭaṃ vinayadukkaṭaṃ, vinaye paññattaṃ dukkaṭaṃ vinayadukkaṭaṃ. Kiñcāpi avasesadukkaṭānipi vinaye paññattāneva, tathāpi ruḷhiyā mayūrādisaddehi morādayo viya idameva tathā vuccati. ‘‘Sutvā na vadanti, āpatti dukkaṭassā’’ti vuttaṃ ñātadukkaṭaṃ nāma. Ekādasasu samanubhāsanāsu ‘‘ñattiyā dukkaṭa’’nti vuttaṃ ñattidukkaṭaṃ. ‘‘Tassa bhikkhave bhikkhuno purimikā ca na paññāyati, paṭissave ca āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 207) vuttaṃ paṭissavadukkaṭaṃ nāma. Imesu aṭṭhasu dukkaṭesu idha āpajjitabbaṃ dukkaṭaṃ pubbapayogadukkaṭaṃ nāma. Tenāha ‘‘pubbayogato’’ti. Gāthābandhasukhatthaṃ upasaggaṃ anādiyitvā ‘‘pubbapayogato’’ti vattabbe ‘‘pubbayogato’’ti vuttanti gahetabbaṃ.

    ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ဣမေသု ဒုက္ကဋေသု အသင္ဂဟိတာနိ ဥဘတောဝိဘင္ဂာဂတာနိ ဒိဝာသေယ္ယာဒိဒုက္ကဋာနိ စေဝ ခန္ဓကာဂတာနိ စ ဗဟူနိ ဒုက္ကဋာနိ သန္တိ, တာနိ ပနေတ္ထ ဝိနယဒုက္ကဋေယေဝ သင္ဂဟိတဗ္ဗာနိ။ ‘‘ဝိနယေ ပညတ္တံ ဒုက္ကဋံ ဝိနယဒုက္ကဋ’’န္တိ ဟိ သာရတ္ထဒီပနိယံ (သာရတ္ထ. ဋီ. ၂.၉၄) ဝုတ္တန္တိ။ အဋ္ဌကထာယံ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၉၄) ပန ရဇောကိဏ္ဏဒုက္ကဋသ္သေဝ ‘‘ဝိနယဒုက္ကဋ’’န္တိ ဂဟဏံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ။ ဣတရထာ အဋ္ဌ ဒုက္ကဋာနီတိ ဂဏနာပရိစ္ဆေဒောယေဝ နိရတ္ထကော သိယာတိ ပုဗ္ဗပယောဂေ ဒုက္ကဋာဒီနမ္ပိ ဝိနယဒုက္ကဋေယေဝ သင္ဂဟေတဗ္ဗဘာဝေပိ ကတိပယာနိ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣတရေသမေကတော ဒသ္သနတ္ထံ တေသံ ဝိသုံ ဂဟဏံ သုတ္တင္ဂသင္ဂဟိတတ္တေပိ ဂေယ္ယဂာထာဒီနံ အဋ္ဌန္နံ ဝိသုံ ဒသ္သနံ ဝိယာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Ettha ca kiñcāpi imesu dukkaṭesu asaṅgahitāni ubhatovibhaṅgāgatāni divāseyyādidukkaṭāni ceva khandhakāgatāni ca bahūni dukkaṭāni santi, tāni panettha vinayadukkaṭeyeva saṅgahitabbāni. ‘‘Vinaye paññattaṃ dukkaṭaṃ vinayadukkaṭa’’nti hi sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. 2.94) vuttanti. Aṭṭhakathāyaṃ (pārā. aṭṭha. 1.94) pana rajokiṇṇadukkaṭasseva ‘‘vinayadukkaṭa’’nti gahaṇaṃ upalakkhaṇamattaṃ. Itarathā aṭṭha dukkaṭānīti gaṇanāparicchedoyeva niratthako siyāti pubbapayoge dukkaṭādīnampi vinayadukkaṭeyeva saṅgahetabbabhāvepi katipayāni dassetvā itaresamekato dassanatthaṃ tesaṃ visuṃ gahaṇaṃ suttaṅgasaṅgahitattepi geyyagāthādīnaṃ aṭṭhannaṃ visuṃ dassanaṃ viyāti veditabbaṃ.

    ၄၆. တတ္ထဇာတကံ ကဋ္ဌံ ဝာတိ တသ္မိံ စိရနိဟိတနိဓူပရိ ဇာတံ အလ္လံ သုက္ခံ ကဋ္ဌံ ဝာ။ လတံ ဝာတိ တာဒိသံ ဝလ္လိံ ဝာ။ ဣဒံ ဥပလက္ခဏံ တိဏာဒီနံ ခုဒ္ဒကဂစ္ဆာနဉ္စ ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ။ ဥဘယတ္ထာပီတိ အလ္လေ စ သုက္ခေ စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အလ္လရုက္ခာဒီနိ ဆိန္ဒတော ပာစိတ္တိယံ အဟုတ္ဝာ ဒုက္ကဋမတ္တသ္သ ဘဝနေ ကာရဏံ ဒသ္သေတိ ‘‘သဟပယောဂတော’’တိ။ အဝဟာရေန သဟိတပယောဂတ္တာ ပာစိတ္တိယဋ္ဌာနေပိ ဒုက္ကဋမေဝာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘သဟပယောဂတော ဥဘယတ္ထာပိ ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝဒန္တော ပဌမဂာထာယ ဒသ္သိတပုဗ္ဗပယောဂတော ဣမာယ ဒသ္သိတသဟပယောဂသ္သ ဝိသေသံ ဒသ္သေတိ။

    46.Tatthajātakaṃ kaṭṭhaṃ vāti tasmiṃ ciranihitanidhūpari jātaṃ allaṃ sukkhaṃ kaṭṭhaṃ vā. Lataṃ vāti tādisaṃ valliṃ vā. Idaṃ upalakkhaṇaṃ tiṇādīnaṃ khuddakagacchānañca gahetabbattā. Ubhayatthāpīti alle ca sukkhe cāti vuttaṃ hoti. Allarukkhādīni chindato pācittiyaṃ ahutvā dukkaṭamattassa bhavane kāraṇaṃ dasseti ‘‘sahapayogato’’ti. Avahārena sahitapayogattā pācittiyaṭṭhānepi dukkaṭamevāti vuttaṃ hoti. ‘‘Sahapayogato ubhayatthāpi dukkaṭa’’nti vadanto paṭhamagāthāya dassitapubbapayogato imāya dassitasahapayogassa visesaṃ dasseti.

    ၄၇. ပထဝိန္တိ ကပ္ပိယံ ဝာ အကပ္ပိယံ ဝာ ပထဝိံ။ အကပ္ပိယပထဝိံ ခဏတော သဟပယောဂတ္တာ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဗ္ယူဟတောတိ ပံသုံ ဧကတော ရာသိံ ကရောန္တသ္သ။ ‘‘ဝိယူဟတိ ဧကပသ္သေ ရာသိံ ကရောတီ’’တိ အဋ္ဌကထာဝစနတော ဦဟ-ဣစ္စေတသ္သ ဓာတုနော ဝိတက္ကေ ဥပ္ပန္နတ္တေပိ ဓာတူနမနေကတ္ထတ္တာ ဝိ-ဥပသဂ္ဂဝသေန ဣဓ ရာသိကရဏေ ဝတ္တတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ရာသိဘူတံ ပံသုံ ကုဒာလေန ဝာ ဟတ္ထေန ဝာ ပစ္ဆိယာ ဝာ ဥဒ္ဓရန္တသ္သ စ အပနေန္တသ္သ စ ပယောဂဂဏနာယ ဒုက္ကဋံ ပံသုမေဝ ဝာတိ ဧတ္ထ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထေန ဝာ-သဒ္ဒေန သင္ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အာမသန္တသ္သာတိ နိဓိကုမ္ဘိံ ဟတ္ထေန ပရာမသန္တသ္သ။ ဝာတိ သမုစ္စယေ။ ဒုက္ကဋန္တိ ဒုဋ္ဌု ကတံ ကိရိယံ သတ္ထာရာ ဝုတ္တံ ဝိရာဓေတ္ဝာ ခလိတ္ဝာ ကတတ္တာတိ ဒုက္ကဋံ။ ဝုတ္တဉ္စေတံ ပရိဝာရေ (ပရိ. ၃၃၉) –

    47.Pathavinti kappiyaṃ vā akappiyaṃ vā pathaviṃ. Akappiyapathaviṃ khaṇato sahapayogattā dukkaṭameva. Byūhatoti paṃsuṃ ekato rāsiṃ karontassa. ‘‘Viyūhati ekapasse rāsiṃ karotī’’ti aṭṭhakathāvacanato ūha-iccetassa dhātuno vitakke uppannattepi dhātūnamanekatthattā vi-upasaggavasena idha rāsikaraṇe vattatīti gahetabbaṃ. Rāsibhūtaṃ paṃsuṃ kudālena vā hatthena vā pacchiyā vā uddharantassa ca apanentassa ca payogagaṇanāya dukkaṭaṃ paṃsumeva vāti ettha avuttasamuccayatthena vā-saddena saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ. Āmasantassāti nidhikumbhiṃ hatthena parāmasantassa. Vāti samuccaye. Dukkaṭanti duṭṭhu kataṃ kiriyaṃ satthārā vuttaṃ virādhetvā khalitvā katattāti dukkaṭaṃ. Vuttañcetaṃ parivāre (pari. 339) –

    ‘‘ဒုက္ကဋန္တိ ဟိ ယံ ဝုတ္တံ၊ တံ သုဏောဟိ ယထာတထံ။

    ‘‘Dukkaṭanti hi yaṃ vuttaṃ, taṃ suṇohi yathātathaṃ;

    အပရဒ္ဓံ ဝိရဒ္ဓဉ္စ၊ ခလိတံ ယဉ္စ ဒုက္ကဋ’’န္တိ။

    Aparaddhaṃ viraddhañca, khalitaṃ yañca dukkaṭa’’nti.

    ဒုဋ္ဌု ဝာ ဝိရူပံ ကတံ ကိရိယာတိ ဒုက္ကဋံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ပရိဝာရေ (ပရိ. ၃၃၉) –

    Duṭṭhu vā virūpaṃ kataṃ kiriyāti dukkaṭaṃ. Vuttampi cetaṃ parivāre (pari. 339) –

    ‘‘ယံ မနုသ္သော ကရေ ပာပံ၊ အာဝိ ဝာ ယဒိ ဝာ ရဟော။

    ‘‘Yaṃ manusso kare pāpaṃ, āvi vā yadi vā raho;

    ‘ဒုက္ကဋ’န္တိ ပဝေဒေန္တိ၊ တေနေတံ ဣတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။

    ‘Dukkaṭa’nti pavedenti, tenetaṃ iti vuccatī’’ti.

    ဧဝံ ‘‘တတ္ထဇာတက’’န္တိအာဒိဂာထာဒ္ဝယာဂတံ ဆေဒနဒုက္ကဋံ ခဏနဒုက္ကဋံ ဗ္ယူဟနဒုက္ကဋံ ဥဒ္ဓရဏဒုက္ကဋံ အာမသနဒုက္ကဋန္တိ ပဉ္စသု သဟပယောဂဒုက္ကဋေသု ပုရိမပုရိမပယောဂေဟိ အာပန္နာ ဒုက္ကဋာပတ္တိယော ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမံ ဒုက္ကဋံ ပတ္ဝာ ပဋိပသ္သမ္ဘန္တိ, တံတံပယောဂာဝသာနေ လဇ္ဇိဓမ္မံ ဩက္ကမိတ္ဝာ ဩရမတိ စေ, တံတံဒုက္ကဋမတ္တံ ဒေသေတ္ဝာ ပရိသုဒ္ဓော ဟောတိ။ ဓုရနိက္ခေပမကတ္ဝာ ဖန္ဒာပေန္တသ္သ ထုလ္လစ္စယံ ပတ္ဝာ အာမသနဒုက္ကဋံ ပဋိပသ္သမ္ဘတီတိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၉၄) ဝုတ္တံ။ ယထာပာဠိယာ ဂယ္ဟမာနေ ပုရိမပုရိမာပတ္တီနံ ပဋိပသ္သဒ္ဓိ ‘‘ဉတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ, ဒ္ဝီဟိ ကမ္မဝာစာဟိ ထုလ္လစ္စယာ ပဋိပသ္သမ္ဘန္တီ’’တိ ပာဠိယံ (ပာရာ. ၄၁၄, ၄၂၁, ၄၂၈, ၄၃၉) အာဂတတ္တာ အနုသ္သာဝနာယ ဧဝ လဗ္ဘတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣမသ္သ ပန သုတ္တသ္သ အနုလောမဝသေန မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တာ ဣမသ္မိံ အဒိန္နာဒာနသိက္ခာပဒေပိ အာပတ္တိပဋိပသ္သဒ္ဓိ ပမာဏန္တိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

    Evaṃ ‘‘tatthajātaka’’ntiādigāthādvayāgataṃ chedanadukkaṭaṃ khaṇanadukkaṭaṃ byūhanadukkaṭaṃ uddharaṇadukkaṭaṃ āmasanadukkaṭanti pañcasu sahapayogadukkaṭesu purimapurimapayogehi āpannā dukkaṭāpattiyo pacchimaṃ pacchimaṃ dukkaṭaṃ patvā paṭipassambhanti, taṃtaṃpayogāvasāne lajjidhammaṃ okkamitvā oramati ce, taṃtaṃdukkaṭamattaṃ desetvā parisuddho hoti. Dhuranikkhepamakatvā phandāpentassa thullaccayaṃ patvā āmasanadukkaṭaṃ paṭipassambhatīti mahāaṭṭhakathāyaṃ (pārā. aṭṭha. 1.94) vuttaṃ. Yathāpāḷiyā gayhamāne purimapurimāpattīnaṃ paṭipassaddhi ‘‘ñattiyā dukkaṭaṃ, dvīhi kammavācāhi thullaccayā paṭipassambhantī’’ti pāḷiyaṃ (pārā. 414, 421, 428, 439) āgatattā anussāvanāya eva labbhatīti daṭṭhabbaṃ. Imassa pana suttassa anulomavasena mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttā imasmiṃ adinnādānasikkhāpadepi āpattipaṭipassaddhi pamāṇanti niṭṭhamettha gantabbaṃ.

    ၄၈. ‘‘ဖန္ဒာပေတိ, အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယသ္သ။ ဌာနာ စာဝေတိ, အာပတ္တိ ပာရာဇိကသ္သာ’’တိ (ပာရာ. ၉၄) ဝုတ္တံ ဌာနာစာဝနေ ပာရာဇိကဉ္စ တသ္သ သာမန္တာပတ္တိဘူတံ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ဌာနဘေဒဝိညာပနမုခေန ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဣဒာနိ တံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘မုခေပာသ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ မုခေ ကုမ္ဘိမုခဝဋ္ဋိယံ။ ပာသံ ပဝေသေတ္ဝာတိ ဗန္ဓနံ ပာသံ ပက္ခိပိတ္ဝာ။ ခာဏုကေတိ အယောခာဏုမ္ဟိ, ခဒိရခာဏုကေ ဝာ။ ဗဒ္ဓကုမ္ဘိယာ ဌာနဘေဒော ဗန္ဓနာနံ ဝသာ ဉေယ္ယောတိ သမ္ဗန္ဓော။

    48. ‘‘Phandāpeti, āpatti thullaccayassa. Ṭhānā cāveti, āpatti pārājikassā’’ti (pārā. 94) vuttaṃ ṭhānācāvane pārājikañca tassa sāmantāpattibhūtaṃ thullaccayañca ṭhānabhedaviññāpanamukhena vattabbanti idāni taṃ dassetumāha ‘‘mukhepāsa’’ntiādi. Tattha mukhe kumbhimukhavaṭṭiyaṃ. Pāsaṃ pavesetvāti bandhanaṃ pāsaṃ pakkhipitvā. Khāṇuketi ayokhāṇumhi, khadirakhāṇuke vā. Baddhakumbhiyā ṭhānabhedo bandhanānaṃ vasā ñeyyoti sambandho.

    ၄၉. ဣဒာနိ ဌာနဘေဒံ ဒသ္သေတိ ‘‘ဒ္ဝေ’’တိအာဒိနာ။ ‘‘ဧကသ္မိံ ခာဏုကေ’’တိ ဣမိနာ ဒ္ဝီသု ဒိသာသု ဝာ တီသု စတူသု ဝာ ဒိသာသု ခာဏုကေ ခဏိတ္ဝာ ဗဒ္ဓခာဏုဂဏနာယ သမ္ဘဝန္တော ဌာနဘေဒော ဥပလက္ခိတော ဟောတိ။ ဝလယံ။ပေ.။ ကတာယ ဝာ ဒ္ဝေ ဌာနာနီတိ ယောဇနာ။ ဝာတိ သမုစ္စယေ ဥပလက္ခိတော ဟောတိ။

    49. Idāni ṭhānabhedaṃ dasseti ‘‘dve’’tiādinā. ‘‘Ekasmiṃ khāṇuke’’ti iminā dvīsu disāsu vā tīsu catūsu vā disāsu khāṇuke khaṇitvā baddhakhāṇugaṇanāya sambhavanto ṭhānabhedo upalakkhito hoti. Valayaṃ…pe… katāya vā dve ṭhānānīti yojanā. Vāti samuccaye upalakkhito hoti.

    ၅၀. ဧဝံ ဌာနဘေဒံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ ဌာနဝသေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ အာပတ္တိယော ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘ဥဒ္ဓရန္တသ္သာ’’တိအာဒိ။ သင္ခလိန္တိ ဒာမံ။ ထုလ္လစ္စယန္တိ ဧကသ္သ သန္တိကေ ဒေသေတဗ္ဗာသု အာပတ္တီသု ထူလတ္တာ, အစ္စယတ္တာ စ ထုလ္လစ္စယံ နာမ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ ပရိဝာရေ –

    50. Evaṃ ṭhānabhedaṃ dassetvā idāni ṭhānavasena āpajjitabbā āpattiyo dassetumāha ‘‘uddharantassā’’tiādi. Saṅkhalinti dāmaṃ. Thullaccayanti ekassa santike desetabbāsu āpattīsu thūlattā, accayattā ca thullaccayaṃ nāma. Vuttañhetaṃ parivāre –

    ‘‘ထုလ္လစ္စယန္တိ ယံ ဝုတ္တံ။

    ‘‘Thullaccayanti yaṃ vuttaṃ;

    တံ သုဏောဟိ ယထာတထံ။

    Taṃ suṇohi yathātathaṃ;

    ဧကသ္သ မူလေ ယော ဒေသေတိ။

    Ekassa mūle yo deseti;

    ယော စ တံ ပဋိဂဏ္ဟတိ။

    Yo ca taṃ paṭigaṇhati;

    အစ္စယော တေန သမော နတ္ထိ။

    Accayo tena samo natthi;

    တေနေတံ ဣတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ (ပရိ. ၃၃၉)။

    Tenetaṃ iti vuccatī’’ti. (pari. 339);

    ဧတ္ထ စ ထူလစ္စယန္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ‘‘သမ္ပရာယေ စ (သံ. နိ. ၁.၄၉) သုဂ္ဂတိ, တံ ဟောတိ ကဋုကပ္ဖလ’’န္တိအာဒီသု (ဓ. ပ. ၆၆) ဝိယ လကာရသ္သ ဒ္ဝိတ္တံ, သံယောဂေ ဦကာရသ္သ ရသ္သော စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတော သင္ခလိကဘေဒတော ပရံ။ ဌာနာ စာဝေတီတိ ဌိတဋ္ဌာနတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အပနေတိ။ ဧတ္ထ စ နာဝဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဥဒ္ဓံ ဝာ အဓော ဝာ တိရိယံ ဝာ အန္တမသော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ သင္ကာမေတိ, အာပတ္တိ ပာရာဇိကသ္သာ’’တိ (ပာရာ. ၉၉) ဝုတ္တနယေန ‘‘တိရိယ’’န္တိ ဝုတ္တာ စတသ္သော ဒိသာ, ဥဒ္ဓမဓော စာတိ ဆဋ္ဌာနာနိ။ တာသု ဧကံ ဒိသံ အပနီယမာနာယ ကုမ္ဘိယာ တံဒိသာဘိမုခံ ဣတရဒိသာယံ ဌိတပသ္သေ ဩရိမဒိသာယ ဌိတပသ္သေန ဖုဋ္ဌောကာသသ္သ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အနတိက္ကန္တေ ဖန္ဒာပနဝသေန ထုလ္လစ္စယံ ဟောတိ, အတိက္ကန္တေ ဌာနာ စာဝိတတ္တာ ပာရာဇိကံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမမေဝ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဌာနာ စာဝေတိ စေ စုတော’’တိ။ ဧသေဝ နယော ဖန္ဒနရဟိတာယ နိဓိကုမ္ဘိယာ ဌာနာစာဝနေပိ။

    Ettha ca thūlaccayanti vattabbe ‘‘samparāye ca (saṃ. ni. 1.49) suggati, taṃ hoti kaṭukapphala’’ntiādīsu (dha. pa. 66) viya lakārassa dvittaṃ, saṃyoge ūkārassa rasso ca veditabbo. Tato saṅkhalikabhedato paraṃ. Ṭhānā cāvetīti ṭhitaṭṭhānato kesaggamattampi apaneti. Ettha ca nāvaṭṭhakathāyaṃ ‘‘uddhaṃ vā adho vā tiriyaṃ vā antamaso kesaggamattampi saṅkāmeti, āpatti pārājikassā’’ti (pārā. 99) vuttanayena ‘‘tiriya’’nti vuttā catasso disā, uddhamadho cāti chaṭṭhānāni. Tāsu ekaṃ disaṃ apanīyamānāya kumbhiyā taṃdisābhimukhaṃ itaradisāyaṃ ṭhitapasse orimadisāya ṭhitapassena phuṭṭhokāsassa kesaggamattampi anatikkante phandāpanavasena thullaccayaṃ hoti, atikkante ṭhānā cāvitattā pārājikaṃ hotīti veditabbo. Imameva sandhāyāha ‘‘ṭhānā cāveti ce cuto’’ti. Eseva nayo phandanarahitāya nidhikumbhiyā ṭhānācāvanepi.

    ၅၁. ဧဝံ ပဌမံ ဗန္ဓနံ ဆိန္ဒိတ္ဝာ ပစ္ဆာ ကုမ္ဘိဂ္ဂဟဏေ နယံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ ပဌမံ ကုမ္ဘိံ အပနေတ္ဝာ ပစ္ဆာ ဗန္ဓနာပနယနေ နယံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘ပဌမ’’န္တိအာဒိ။ သော နယောတိ ‘‘ပဌမုဒ္ဓာရေ ထုလ္လစ္စယံ, ဒုတိယုဒ္ဓာရေ ပာရာဇိက’’န္တိ တမေဝတ္ထမတိဒိသတိ။

    51. Evaṃ paṭhamaṃ bandhanaṃ chinditvā pacchā kumbhiggahaṇe nayaṃ dassetvā idāni paṭhamaṃ kumbhiṃ apanetvā pacchā bandhanāpanayane nayaṃ dassetumāha ‘‘paṭhama’’ntiādi. So nayoti ‘‘paṭhamuddhāre thullaccayaṃ, dutiyuddhāre pārājika’’nti tamevatthamatidisati.

    ၅၂. ဝလယန္တိ ကုမ္ဘိယာ ဗဒ္ဓသင္ခလိကာယ မူလေ ပဝေသိတံ ဝလယံ။ မူလေ ဃံသန္တော ဣတော စိတော စ သာရေတီတိ ယောဇနာ။ ဃံသန္တောတိ ဖုသာပေန္တော။ ဣတော စိတော စ သာရေတီတိ ဩရတော စ ပာရတော စ သဉ္စာလေတိ။ ရက္ခတီတိ ဧတ္ထ ‘‘သီလံ ဘိက္ခု’’န္တိ ပာဌသေသော, ပာရာဇိကံ နာပဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ မူလေ။ ခေဂတံ ကရောန္တောဝာတိ သဗ္ဗပသ္သတော မူလံ အဖုသာပေတ္ဝာ အာကာသဂတံ ကရောန္တောဝ။ ပရာဇိတောတိ ဌာနာစာဝနသ္သ ကတတ္တာ ပရာဇယမာပန္နော ဟောတိ။

    52.Valayanti kumbhiyā baddhasaṅkhalikāya mūle pavesitaṃ valayaṃ. Mūle ghaṃsanto ito cito ca sāretīti yojanā. Ghaṃsantoti phusāpento. Ito cito ca sāretīti orato ca pārato ca sañcāleti. Rakkhatīti ettha ‘‘sīlaṃ bhikkhu’’nti pāṭhaseso, pārājikaṃ nāpajjatīti vuttaṃ hoti. Tatthāti tasmiṃ mūle. Khegataṃ karontovāti sabbapassato mūlaṃ aphusāpetvā ākāsagataṃ karontova. Parājitoti ṭhānācāvanassa katattā parājayamāpanno hoti.

    ၅၃. ကုမ္ဘိမတ္ထကေ ဇာတန္တိ ယောဇနာ။ စိရကာလံ နိဟိတတ္တာ မူလေဟိ ကုမ္ဘိံ ဝိနန္ဓိတ္ဝာ ဌိတန္တိ အတ္ထော။ သမီပေ ဇာတံ ရုက္ခံ ဆိန္ဒတောတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ ‘‘တတ္ထဇာတကံ ကဋ္ဌံ ဝာ’’တိအာဒိကာယ ဂာထာယ နိဓိမတ္ထကေ ဘူမိယံ ဌိတရုက္ခလတာဒိံ ဆိန္ဒန္တသ္သ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ, ဣမာယ ပန ဂာထာယ ဘူမိံ နိခဏိတ္ဝာ ဩတိဏ္ဏကာလေ နိဓိံ ဝိနန္ဓိတ္ဝာ ဌိတမူလံ အလ္လရုက္ခံ, ခာဏုကံ ဝာ ဂဟေတ္ဝာ အာဟာတိ ပုနရုတ္တိဒောသာဘာဝော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘အတတ္ထဇ’’န္တိ ဣမိနာ သဟပယောဂာဘာဝမာဟ။ ဣမိနာဝ ပုရိမဂာထာယ ဝုတ္တံ ကဋ္ဌလတာဒီနိ နိဓိသမ္ဗန္ဓာနိ စေ, ယထာဝုတ္တဒုက္ကဋသ္သ ဝတ္ထူနိ, သမီပာနိ စေ, ပာစိတ္တိယသ္သေဝ ဝတ္ထူနီတိ ဒီပေတိ။

    53. Kumbhimatthake jātanti yojanā. Cirakālaṃ nihitattā mūlehi kumbhiṃ vinandhitvā ṭhitanti attho. Samīpe jātaṃ rukkhaṃ chindatoti yojanā. Ettha ca ‘‘tatthajātakaṃ kaṭṭhaṃ vā’’tiādikāya gāthāya nidhimatthake bhūmiyaṃ ṭhitarukkhalatādiṃ chindantassa āpatti vuttā, imāya pana gāthāya bhūmiṃ nikhaṇitvā otiṇṇakāle nidhiṃ vinandhitvā ṭhitamūlaṃ allarukkhaṃ, khāṇukaṃ vā gahetvā āhāti punaruttidosābhāvo veditabbo. ‘‘Atatthaja’’nti iminā sahapayogābhāvamāha. Imināva purimagāthāya vuttaṃ kaṭṭhalatādīni nidhisambandhāni ce, yathāvuttadukkaṭassa vatthūni, samīpāni ce, pācittiyasseva vatthūnīti dīpeti.

    ၅၄. ဣဒာနိ ဧဝံ ပရိယေသိတ္ဝာ ဒိဋ္ဌနိဓိဘာဇနံ ဌိတဋ္ဌာနတော အစာလေတ္ဝာ အန္တောဌိတံ ဘဏ္ဍမတ္တံ ဂဏ္ဟတော ဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘အန္တောကုမ္ဘိဂတ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ဖန္ဒာပေတီတိ အန္တောစာဋိယာ ပက္ခိတ္တေ အတ္တနော ဘာဇနေ ပက္ခိပိတုံ ရာသိကရဏာဒိဝသေန ဖန္ဒာပေတိ။ အပဗ္ယူဟတိ ဝာတိ ဟေဋ္ဌာ ဌိတံ ဂဏ္ဟိတုံ ဥပရိ ဌိတာနိ အပနေန္တော ဝိယူဟတိ ဝာ။ အထ ဝာ အပဗ္ယူဟန္တောတိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၉၄) အဋ္ဌကထာဝစနသ္သ ဒ္ဝိဓာ ကရောန္တောတိ ဂဏ္ဌိပဒေ အတ္ထော ဝုတ္တောတိ အတ္တနော ဘာဇနေ ပက္ခိပိတုံ ဣတော စိတော စ ရာသိံ ကရောန္တောတိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထေဝာတိ အန္တောကုမ္ဘိယမေဝ။

    54. Idāni evaṃ pariyesitvā diṭṭhanidhibhājanaṃ ṭhitaṭṭhānato acāletvā antoṭhitaṃ bhaṇḍamattaṃ gaṇhato vinicchayaṃ dassetumāha ‘‘antokumbhigata’’ntiādi. Tattha phandāpetīti antocāṭiyā pakkhitte attano bhājane pakkhipituṃ rāsikaraṇādivasena phandāpeti. Apabyūhati vāti heṭṭhā ṭhitaṃ gaṇhituṃ upari ṭhitāni apanento viyūhati vā. Atha vā apabyūhantoti (pārā. aṭṭha. 1.94) aṭṭhakathāvacanassa dvidhā karontoti gaṇṭhipade attho vuttoti attano bhājane pakkhipituṃ ito cito ca rāsiṃ karontoti attho veditabbo. Tatthevāti antokumbhiyameva.

    ၅၅. ဟရန္တောတိ အဝဟရန္တော။ မုဋ္ဌိံ ဆိန္ဒတီတိ အတ္တနော ဘာဇနံ ပက္ခိပိတ္ဝာ ဂဏ္ဟိတုံ အသက္ကုဏေယ္ယော အန္တောကုမ္ဘိမ္ဟိ ဟတ္ထံ ဩတာရေတ္ဝာ ကုမ္ဘိဂတဘဏ္ဍေန ယထာ အဗဒ္ဓံ ဟောတိ, တထာ မုဋ္ဌိယာ ပရိစ္ဆိန္ဒတိ, ကုမ္ဘိဂတံ မုဋ္ဌိယာ ဂဏ္ဟန္တော ကုမ္ဘိဂတေန မုဋ္ဌိဂတံ ယထာ အသမ္မိသ္သံ ဟောတိ, တထာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ ပာဒဂ္ဃနကံ ဝာ အတိရေကပာဒဂ္ဃနကံ ဝာ ဂဏ္ဟာတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အတ္တနော ဘာဇနေ ဂတံ ကတ္ဝာ ဝာ ဆိန္ဒတီတိ ယောဇနာ။ အတ္တနော ဘာဇနဂတံ ကတ္ဝာ ကုမ္ဘိဂတေန ယထာ အသမ္မိသ္သံ ဟောတိ, တထာ ပရိစ္ဆိန္ဒတီတိ အတ္ထော, သစေ အတ္တနော ဘာဇနဂတံ ဟုတ္ဝာ ကုမ္ဘိဂတေန အသမ္မိသ္သံ ဘဏ္ဍံ ပဉ္စမာသကံ ဝာ အတိရေကပဉ္စမာသကံ ဝာ အဂ္ဃတိ, ပာရာဇိကောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

    55.Harantoti avaharanto. Muṭṭhiṃ chindatīti attano bhājanaṃ pakkhipitvā gaṇhituṃ asakkuṇeyyo antokumbhimhi hatthaṃ otāretvā kumbhigatabhaṇḍena yathā abaddhaṃ hoti, tathā muṭṭhiyā paricchindati, kumbhigataṃ muṭṭhiyā gaṇhanto kumbhigatena muṭṭhigataṃ yathā asammissaṃ hoti, tathā paricchinditvā pādagghanakaṃ vā atirekapādagghanakaṃ vā gaṇhātīti vuttaṃ hoti. Attano bhājane gataṃ katvā vā chindatīti yojanā. Attano bhājanagataṃ katvā kumbhigatena yathā asammissaṃ hoti, tathā paricchindatīti attho, sace attano bhājanagataṃ hutvā kumbhigatena asammissaṃ bhaṇḍaṃ pañcamāsakaṃ vā atirekapañcamāsakaṃ vā agghati, pārājikoti vuttaṃ hoti.

    ၅၆. ဟာရံ ဝာတိ မုတ္တာဟာရံ ဝာ။ ပာမင္ဂံ ဝာတိ သုဝဏ္ဏမယံ, ရဇတမယံ ဝာ ပာမင္ဂံ ဒာမံ။ သုတ္တာရုဠ္ဟန္တိ သုတ္တေ အာရုဠ္ဟံ သုတ္တာရုဠ္ဟံ, သုတ္တဉ္စ သုတ္တာရုဠ္ဟဉ္စ သုတ္တာရုဠ္ဟန္တိ ဧကဒေသသရူပေကသေသော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ‘‘သုတ္တေန အာဝုတသ္သာပိ သုတ္တမယသ္သာပိ ဧတံ အဓိဝစန’’န္တိ အဋ္ဌကထာဝစနတော (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၉၄) ပဌမမုတ္တာဟာရံ ဝိနာ သုဝဏ္ဏရဇတပဝာဠာဒိမဏိကံ ဝာ သုတ္တေသု အာဝုဏိတ္ဝာ ကတာ နာနာဝလိယော စေဝ သုတ္တမယာနိ စ ဘဏ္ဍာနိ ဂဟေတဗ္ဗာနိ။ ကုမ္ဘိယာ ဌိတန္တိ ပာဌသေသော။ ဖန္ဒာပေတီတိ ထေယ္ယစိတ္တေန ဂဏ္ဟိတုကာမတာယ စာလေတိ။ ယထာဝတ္ထုန္တိ ဝီတိက္ကမာနုရူပံ ထုလ္လစ္စယံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဌာနာ စာဝေတီတိ ဌိတဋ္ဌာနတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အတိက္ကာမေတိ ။ စုတောတိ ပာတိမောက္ခသံဝရသီလာ ပရိဟီနောတိ အတ္ထော။

    56.Hāraṃ vāti muttāhāraṃ vā. Pāmaṅgaṃ vāti suvaṇṇamayaṃ, rajatamayaṃ vā pāmaṅgaṃ dāmaṃ. Suttāruḷhanti sutte āruḷhaṃ suttāruḷhaṃ, suttañca suttāruḷhañca suttāruḷhanti ekadesasarūpekaseso daṭṭhabbo. ‘‘Suttena āvutassāpi suttamayassāpi etaṃ adhivacana’’nti aṭṭhakathāvacanato (pārā. aṭṭha. 1.94) paṭhamamuttāhāraṃ vinā suvaṇṇarajatapavāḷādimaṇikaṃ vā suttesu āvuṇitvā katā nānāvaliyo ceva suttamayāni ca bhaṇḍāni gahetabbāni. Kumbhiyā ṭhitanti pāṭhaseso. Phandāpetīti theyyacittena gaṇhitukāmatāya cāleti. Yathāvatthunti vītikkamānurūpaṃ thullaccayaṃ hotīti adhippāyo. Ṭhānā cāvetīti ṭhitaṭṭhānato kesaggamattampi atikkāmeti . Cutoti pātimokkhasaṃvarasīlā parihīnoti attho.

    အပရိပုဏ္ဏာယ ကုမ္ဘိယာဧကဒေသဋ္ဌံ ဘဏ္ဍံ တတော တတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဌာနံ အပနေတ္ဝာ တတ္ထေဝ အန္တောကုမ္ဘိယာ အညံ ဌာနံ နေန္တသ္သ စ တတ္ထေဝ အာကာသဂတံ ကရောန္တသ္သ စ ‘‘အတ္တနော ဘာဇနဂတံ ဝာ ကရောတိ, မုဋ္ဌိံ ဝာ ဆိန္ဒတီ’’တိ (ပာရာ. ၉၄) ဧတေဟိ သဒိသတ္တာ ဝတ္ထုမ္ဟိ ပာဒံ အဂ္ဃန္တေ ပာရာဇိကာ ဟောတီတိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၉၄) ဣဒံ သန္နိဋ္ဌာနံ။ ဘာဇနတလေ ကောဋိံ ဌပေတ္ဝာ ကမေန သကလဘာဇနကုစ္ဆိံ တေနေဝ ပူရေတ္ဝာ မုခဝဋ္ဋိယာ ဧကာ ကောဋိ နိက္ခိတ္တာ စေ, တထာဌပိတသ္သ ဟာရာဒိနော သကလဘာဇနံ အဋ္ဌာနန္တိ ကောဋိံ ဂဟေတ္ဝာ ဥဇုကံ ဥက္ခိပန္တသ္သ ဩသာနကောဋိ ဘာဇနတလတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အာကာသဂတံ ကရောတော စ မုခဝဋ္ဋိယံ ဃံသိတ္ဝာ အာကဍ္ဎန္တသ္သ သကလဘာဇနောဒရံ ခေပေတ္ဝာ မုခဝဋ္ဋိယာ ဌပိတကောဋိယာ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနံ အပရာယ ကောဋိယာ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အတိက္ကာမယတော စ ဘာဇနကုစ္ဆိယာ ဥပဍ္ဎံ ဝတ္ထာဒိနာ ကေနစိ ပူရေတ္ဝာ တသ္သောပရိ ဌပိတဟာရာဒိသုတ္တာရုဠ္ဟသ္သ ဌိတောကာသမေဝ ဌာနန္တိ တတော ကေသဂ္ဂမတ္တံ အပနေန္တသ္သပိ ပာရာဇိကံ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

    Aparipuṇṇāya kumbhiyāekadesaṭṭhaṃ bhaṇḍaṃ tato tato kesaggamattampi ṭhānaṃ apanetvā tattheva antokumbhiyā aññaṃ ṭhānaṃ nentassa ca tattheva ākāsagataṃ karontassa ca ‘‘attano bhājanagataṃ vā karoti, muṭṭhiṃ vā chindatī’’ti (pārā. 94) etehi sadisattā vatthumhi pādaṃ agghante pārājikā hotīti mahāaṭṭhakathāyaṃ (pārā. aṭṭha. 1.94) idaṃ sanniṭṭhānaṃ. Bhājanatale koṭiṃ ṭhapetvā kamena sakalabhājanakucchiṃ teneva pūretvā mukhavaṭṭiyā ekā koṭi nikkhittā ce, tathāṭhapitassa hārādino sakalabhājanaṃ aṭṭhānanti koṭiṃ gahetvā ujukaṃ ukkhipantassa osānakoṭi bhājanatalato kesaggamattampi ākāsagataṃ karoto ca mukhavaṭṭiyaṃ ghaṃsitvā ākaḍḍhantassa sakalabhājanodaraṃ khepetvā mukhavaṭṭiyā ṭhapitakoṭiyā phuṭṭhaṭṭhānaṃ aparāya koṭiyā kesaggamattampi atikkāmayato ca bhājanakucchiyā upaḍḍhaṃ vatthādinā kenaci pūretvā tassopari ṭhapitahārādisuttāruḷhassa ṭhitokāsameva ṭhānanti tato kesaggamattaṃ apanentassapi pārājikaṃ hotīti vuttaṃ hoti.

    ၅၇. သပ္ပိအာဒီသူတိ ဘာဇနဂတေသု သပ္ပိအာဒိဒ္ရဝဝတ္ထူသု ယံ ကိဉ္စိ။ ပာဒပူရဏန္တိ ပာဒံ ပူရေတီတိ ပာဒပူရဏံ, ပာဒဂ္ဃနကန္တိ အတ္ထော။ ပိဝတော ပရာဇယောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ကဒာတိ စေ? ဧကေနေဝ ပယောဂေန ပီတမတ္တေ ပာဒပူရဏေတိ ယောဇနာ။ ‘‘မုခဂတံ ဝိနာ’’တိ ပာဌသေသော။ တတ္ထ ဧကေနေဝ ပယောဂေနာတိ ဓုရနိက္ခေပမကတ္ဝာ ဧကာဗဒ္ဓံ ကတ္ဝာ အာကဍ္ဎေတ္ဝာ ပိဝနပယောဂေန။ ‘‘မုခဂတံ ဝိနာ’’တိ ဣမိနာ သစေ ဂလဂတေနေဝ ပာဒော ပူရတိ, အန္တောဂလံ ပဝိဋ္ဌေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မုခဂတေန ပူရတိ, မုခဂတံ ဘာဇနဂတေန ဝိယောဇေတ္ဝာ ဩဋ္ဌေသု ပိဟိတေသူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝေဠုနဠာဒီဟိ အာကဍ္ဎေတ္ဝာ ပိဝန္တသ္သ နာဠဂတေန ပူရတိ, နာဠဂတံ ဘာဇနဂတေန ဝိယောဇေတ္ဝာ နာဠိကောဋိယံ အင္ဂုလိယာ ပိဟိတာယန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣဒံ ‘‘အတ္တနော ဘာဇနဂတံ ဝာ ကရောတိ, မုဋ္ဌိံ ဝာ ဆိန္ဒတီ’’တိ (ပာရာ. ၉၄) ဝုတ္တနယသ္သ အနုလောမဝသေန မဟာပစ္စရိယာဒီသု (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၉၄) အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တနယေန ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။

    57.Sappiādīsūti bhājanagatesu sappiādidravavatthūsu yaṃ kiñci. Pādapūraṇanti pādaṃ pūretīti pādapūraṇaṃ, pādagghanakanti attho. Pivato parājayoti sambandho. Kadāti ce? Ekeneva payogena pītamatte pādapūraṇeti yojanā. ‘‘Mukhagataṃ vinā’’ti pāṭhaseso. Tattha ekeneva payogenāti dhuranikkhepamakatvā ekābaddhaṃ katvā ākaḍḍhetvā pivanapayogena. ‘‘Mukhagataṃ vinā’’ti iminā sace galagateneva pādo pūrati, antogalaṃ paviṭṭheti vuttaṃ hoti. Mukhagatena pūrati, mukhagataṃ bhājanagatena viyojetvā oṭṭhesu pihitesūti vuttaṃ hoti. Veḷunaḷādīhi ākaḍḍhetvā pivantassa nāḷagatena pūrati, nāḷagataṃ bhājanagatena viyojetvā nāḷikoṭiyaṃ aṅguliyā pihitāyanti vuttaṃ hoti. Idaṃ ‘‘attano bhājanagataṃ vā karoti, muṭṭhiṃ vā chindatī’’ti (pārā. 94) vuttanayassa anulomavasena mahāpaccariyādīsu (pārā. aṭṭha. 1.94) aṭṭhakathāsu vuttanayena gahetabbanti adhippāyo.

    ‘‘ဧကေနေဝ ပယောဂေန ပီတမတ္တေ ပရာဇယော’’တိ ဣမိနာ သပ္ပိအာဒီသု မဟဂ္ဃေသု တတ္တကေနေဝ ပာဒပူရဏဉ္စေ ဟောတိ, ဧကဝာရမေဝ မုခေန ဝာ သပ္ပိအာဒိနာ ဝာ ဘာဇနဂတေန ဧကာဗဒ္ဓဘာဝေ ဆိန္နမတ္တေပိ အတ္တနော ဘာဇနေ ကုမ္ဘိံ ပဏာမေတ္ဝာ ပက္ခိတ္တေန ကုမ္ဘိဂတေ ဆိန္နမတ္တေပိ ပာရာဇိကော ဟောတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

    ‘‘Ekeneva payogena pītamatte parājayo’’ti iminā sappiādīsu mahagghesu tattakeneva pādapūraṇañce hoti, ekavārameva mukhena vā sappiādinā vā bhājanagatena ekābaddhabhāve chinnamattepi attano bhājane kumbhiṃ paṇāmetvā pakkhittena kumbhigate chinnamattepi pārājiko hotīti gahetabbaṃ.

    ၅၈. ‘‘ဓုရနိက္ခေပံ ကတ္ဝာ ပုနပ္ပုနံ ပိဝန္တသ္သ န ပရာဇယော’’တိ ဣမိနာ ဓုရနိက္ခေပမကတ္ဝာ ပုနပ္ပုနံ ပိဝတော ပရာဇယောတိ သာမတ္ထိယာ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဓုရနိက္ခေပံ အကတ္ဝာ ပုနပ္ပုနံ မုခေန ဂဟေတ္ဝာ ဝာ ပုဋာဒီဟိ ဝာ ဂဟေတ္ဝာ ပာဒပူရဏမတ္တံ ပိဝန္တသ္သ ပရာဇယော ဟောတီတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

    58. ‘‘Dhuranikkhepaṃ katvā punappunaṃ pivantassa na parājayo’’ti iminā dhuranikkhepamakatvā punappunaṃ pivato parājayoti sāmatthiyā vuttaṃ hoti. Dhuranikkhepaṃ akatvā punappunaṃ mukhena gahetvā vā puṭādīhi vā gahetvā pādapūraṇamattaṃ pivantassa parājayo hotīti gahetabbaṃ.

    ၅၉-၆၀. သစေ ခိပတိ ထေယ္ယစိတ္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ယံ ကိဉ္စိ ဘဏ္ဍကန္တိ တေလပိဝနာရဟံ ဒုကူလသာဋကစမ္မခဏ္ဍာဒိကံ ဘဏ္ဍံ။ တေလကုမ္ဘိယံ ပရသ္သာတိ လဗ္ဘတိ။ တံ နိက္ခိတ္တဘဏ္ဍံ။ ဓုဝန္တိ ဧကံသေန။ တာဝဒေ ဝိနသ္သတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တာဝဒေတိ တသ္မိံ ခဏေယေဝ။ ကတရသ္မိံ ခဏေတိ အာဟ ‘‘ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ’’တိ, တေလသ္သ ပီတကာလံ အနာဂမ္မ ပုဗ္ဗပယောဂတ္တာ ပဌမမေဝ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝိနသ္သတီတိ သီလဝိနာသံ ပာပုဏာတိ။ အာဝိဉ္ဇေတ္ဝာတိ ပဏာမေတ္ဝာ။ ဂာဠေတီတိ ပဂ္ဃရာပေတိ။ ‘‘သာဠေတီ’’တိပိ ပဌန္တိ, သောယေဝ အတ္ထော။ သာဠ သဝနေတိ ဓာတု။ တထာတိ ‘‘ထေယ္ယစိတ္တော ဝိနသ္သတီ’’တိ အာကဍ္ဎတိ, ထေယ္ယစိတ္တေန ဧဝံ ကရောန္တသ္သ ပာရာဇိကော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

    59-60. Sace khipati theyyacittoti sambandho. Yaṃ kiñci bhaṇḍakanti telapivanārahaṃ dukūlasāṭakacammakhaṇḍādikaṃ bhaṇḍaṃ. Telakumbhiyaṃ parassāti labbhati. Taṃ nikkhittabhaṇḍaṃ. Dhuvanti ekaṃsena. Tāvade vinassatīti sambandho. Tāvadeti tasmiṃ khaṇeyeva. Katarasmiṃ khaṇeti āha ‘‘hatthato muttamatte’’ti, telassa pītakālaṃ anāgamma pubbapayogattā paṭhamameva hotīti adhippāyo. Vinassatīti sīlavināsaṃ pāpuṇāti. Āviñjetvāti paṇāmetvā. Gāḷetīti paggharāpeti. ‘‘Sāḷetī’’tipi paṭhanti, soyeva attho. Sāḷa savaneti dhātu. Tathāti ‘‘theyyacitto vinassatī’’ti ākaḍḍhati, theyyacittena evaṃ karontassa pārājiko hotīti vuttaṃ hoti.

    ၆၁. တန္တိ တေလသ္သ ဩကိရဏဘာဝံ ဉတ္ဝာ ပဌမမေဝ တုစ္ဆဘာဇနေ ထေယ္ယစိတ္တေန နိက္ခိတ္တံ ပာဒဂ္ဃနကတေလပိဝနကံ တံ ဝတ္ထာဒိဘဏ္ဍံ။ ‘‘ဥဒ္ဓရန္တောဝာ’’တိ သာဝဓာရဏဝစနေန ‘‘ပီတမတ္တေ ပရာဇယော’’တိ ဒသ္သိတံ မဟာအဋ္ဌကထာမတံ ပဋိက္ခိတ္တံ ဟောတိ။ ဓံသိတောတိ ‘‘သာသနကပ္ပရုက္ခာ ပာတိတော, ပာရာဇိကာပန္နောတိ အဓိပ္ပာယော။ ‘‘ထေယ္ယစိတ္တော’’တိ အာကဍ္ဎနတ္ထံ ‘‘တထာ’’တိ အာနေတ္ဝာ သမ္ဗန္ဓနီယံ။ ဣမိနာ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဂောပနတ္ထာယ တုစ္ဆဘာဇနေ ဝတ္ထာဒိံ နိက္ခိပိတ္ဝာ အညေန တံ အနောလောကေတ္ဝာ တေလေ အာသိတ္တေ ပစ္ဆာ သုဒ္ဓစိတ္တေနေဝ ဥဒ္ဓရတော န ဒောသောတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။

    61.Tanti telassa okiraṇabhāvaṃ ñatvā paṭhamameva tucchabhājane theyyacittena nikkhittaṃ pādagghanakatelapivanakaṃ taṃ vatthādibhaṇḍaṃ. ‘‘Uddharantovā’’ti sāvadhāraṇavacanena ‘‘pītamatte parājayo’’ti dassitaṃ mahāaṭṭhakathāmataṃ paṭikkhittaṃ hoti. Dhaṃsitoti ‘‘sāsanakapparukkhā pātito, pārājikāpannoti adhippāyo. ‘‘Theyyacitto’’ti ākaḍḍhanatthaṃ ‘‘tathā’’ti ānetvā sambandhanīyaṃ. Iminā suddhacittena gopanatthāya tucchabhājane vatthādiṃ nikkhipitvā aññena taṃ anoloketvā tele āsitte pacchā suddhacitteneva uddharato na dosoti dīpitaṃ hoti.

    ၆၂. တတ္ထေဝာတိ ဌိတဋ္ဌာနေယေဝ။ ဘိန္ဒတောတိ ဌာနာ အစာဝေတ္ဝာ တိဏဇ္ဈာပကသ္သ ဝိယ ဘိက္ခုနော ဌာနာစာဝနာဓိပ္ပာယံ ဝိနာ ပာသာဏာဒိနာ ကေနစိ ပဟရိတ္ဝာ ဘိန္ဒတော။ ‘‘မန္တောသဓာနုဘာဝေန ဘိန္ဒတော’’တိ စ ဝဒန္တိ။ ဆဍ္ဍေန္တသ္သာတိ အဆဍ္ဍေတုကာမသ္သာပိ သတော ပရိပုဏ္ဏတေလဃဋာဒီသု စာပလ္လေန ဝာလုကံ ဝာ ဥဒကံ ဝာ ဩကိရိတ္ဝာ ဥတ္တရာပေန္တသ္သာတိ အတ္ထော။ ‘‘ဥဒကမာတိကံ ဃဋာဘိမုခံ ကတ္ဝာ ဩပိလာပေန္တသ္သာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဌာနာစာဝနာဓိပ္ပာယေ သတိပိ ထေယ္ယစိတ္တာဘာဝေန ပာရာဇိကာ န ဝိဇ္ဇတိ, ဘဏ္ဍဒေယ္ယံ ပန ဟောတီတိ သန္နိဋ္ဌာနံ။ ဈာပေန္တသ္သာတိ ကဋ္ဌာနိ ပက္ခိပိတ္ဝာ ဈာပေန္တသ္သ။ အပရိဘောဂံ ကရောန္တသ္သာတိ ဥစ္စာရပသ္သာဝာဒိမောကိရိတ္ဝာ အပရိဘောဂံ ကရောန္တသ္သ။ ဒုက္ကဋန္တိ ဧတေသု ဘိန္ဒနာဒီသု စတူသုပိ ဌာနေသု ပဒဘာဇနိယံ ဒုက္ကဋမေဝ အာဂတတ္တာ ဝုတ္တံ။

    62.Tatthevāti ṭhitaṭṭhāneyeva. Bhindatoti ṭhānā acāvetvā tiṇajjhāpakassa viya bhikkhuno ṭhānācāvanādhippāyaṃ vinā pāsāṇādinā kenaci paharitvā bhindato. ‘‘Mantosadhānubhāvena bhindato’’ti ca vadanti. Chaḍḍentassāti achaḍḍetukāmassāpi sato paripuṇṇatelaghaṭādīsu cāpallena vālukaṃ vā udakaṃ vā okiritvā uttarāpentassāti attho. ‘‘Udakamātikaṃ ghaṭābhimukhaṃ katvā opilāpentassā’’ti vadanti. Ṭhānācāvanādhippāye satipi theyyacittābhāvena pārājikā na vijjati, bhaṇḍadeyyaṃ pana hotīti sanniṭṭhānaṃ. Jhāpentassāti kaṭṭhāni pakkhipitvā jhāpentassa. Aparibhogaṃ karontassāti uccārapassāvādimokiritvā aparibhogaṃ karontassa. Dukkaṭanti etesu bhindanādīsu catūsupi ṭhānesu padabhājaniyaṃ dukkaṭameva āgatattā vuttaṃ.

    ဘူမဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

    Bhūmaṭṭhakathāvaṇṇanā.

    ၆၃. ဣဒာနိ ထလဋ္ဌေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘ဌပိတ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ပတ္ထရိတ္ဝာတိ အတ္ထရိတ္ဝာ။ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒော အဝုတ္တသမ္ပိဏ္ဍနတ္ထော, တေန ထလေ ရာသိကတဓညာဒီသု ဝိနိစ္ဆယော နိမိကုမ္ဘိယာ ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယာနုသာရေန ဝိညာတုံ သက္ကာတိ တံ သရူပတော အဝုတ္တံ သမုစ္စိနောတိ။ အတ္ထရဏာဒိကန္တိ ပစ္စတ္ထရဏာဒိကံ။ ဝေဌေတ္ဝာ ဥဒ္ဓရန္တသ္သာတိ ကိလဉ္ဇသံဟရဏနိယာမေန ဝဋ္ဋေတ္ဝာ သံဟရိတ္ဝာ ဥဒ္ဓရန္တသ္သ။ မုတ္တေ ဌာနာတိ ကမေန သံဟရိတ္ဝာ ဌိတဋ္ဌာနတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ မုတ္တေ သတိ။ ပရာဘဝောတိ သာသနတော ပရိဟီနော။

    63. Idāni thalaṭṭhe vinicchayaṃ dassetumāha ‘‘ṭhapita’’ntiādi. Tattha pattharitvāti attharitvā. Ettha ca-saddo avuttasampiṇḍanattho, tena thale rāsikatadhaññādīsu vinicchayo nimikumbhiyā vuttavinicchayānusārena viññātuṃ sakkāti taṃ sarūpato avuttaṃ samuccinoti. Attharaṇādikanti paccattharaṇādikaṃ. Veṭhetvā uddharantassāti kilañjasaṃharaṇaniyāmena vaṭṭetvā saṃharitvā uddharantassa. Mutte ṭhānāti kamena saṃharitvā ṭhitaṭṭhānato kesaggamattampi mutte sati. Parābhavoti sāsanato parihīno.

    ၆၄. ဧဝံ အတ္ထရိတ္ဝာ ဌပိတဝတ္ထာဒီနံ သံဟရိတ္ဝာ ဂဟဏေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတ္ဝာ တိရိယတော အာကဍ္ဎနေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘ဩရိမန္တေနာ’’တိအာဒိ။ ပိ, ဝာတိ ပကာရန္တရမေဝ သမုစ္စိနောတိ။ ဥဇုကံ ကဍ္ဎတောပိ ဝာတိ အတ္ထရိတ္ဝာ ဌပိတဝတ္ထာဒိကံ စတူသု ဒိသာသု ဧကံ ဒိသံ ဥဇုကမာကဍ္ဎတော စ ပာရာဇိကံ ဟောတိ။ ကဒာတိ စေ? ဧတ္ထာပိ ဩရိမန္တေန ဖုဋ္ဌမောကာသံ ပာရိမန္တတော အတိက္ကန္တေ ပာရာဇိကန္တိ ယောဇနာ။ ဩရိမန္တေန ဖုဋ္ဌမောကာသန္တိ ဂဟေတ္ဝာ အာကဍ္ဎန္တသ္သ အတ္တနော ဌိတဒိသာဂတပရိယန္တေန ဖုသိတ္ဝာ ဌိတဋ္ဌာနံ။ ပာရိမန္တတောတိ ပာရိမန္တေန, ကရဏတ္ထေ တော-ပစ္စယော။

    64. Evaṃ attharitvā ṭhapitavatthādīnaṃ saṃharitvā gahaṇe vinicchayaṃ dassetvā tiriyato ākaḍḍhane vinicchayaṃ dassetumāha ‘‘orimantenā’’tiādi. Pi, vāti pakārantarameva samuccinoti. Ujukaṃ kaḍḍhatopi vāti attharitvā ṭhapitavatthādikaṃ catūsu disāsu ekaṃ disaṃ ujukamākaḍḍhato ca pārājikaṃ hoti. Kadāti ce? Etthāpi orimantena phuṭṭhamokāsaṃ pārimantato atikkante pārājikanti yojanā. Orimantena phuṭṭhamokāsanti gahetvā ākaḍḍhantassa attano ṭhitadisāgatapariyantena phusitvā ṭhitaṭṭhānaṃ. Pārimantatoti pārimantena, karaṇatthe to-paccayo.

    ထလံ နာမ ပဋိစ္ဆန္နာပဋိစ္ဆန္နဘူမိပာသာဒပဗ္ဗတတလာဒီနိ, တတ္ရဋ္ဌံ ဓညာဒိဘဏ္ဍံ ထလဋ္ဌံ နာမ ဟောတိ။ တတ္ထ သဗ္ဗတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။

    Thalaṃ nāma paṭicchannāpaṭicchannabhūmipāsādapabbatatalādīni, tatraṭṭhaṃ dhaññādibhaṇḍaṃ thalaṭṭhaṃ nāma hoti. Tattha sabbattha vinicchayo vuttanayena veditabbo.

    ထလဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

    Thalaṭṭhakathāvaṇṇanā.

    ၆၅-၆. ပရိစ္ဆေဒာတိ ဌာနပရိစ္ဆေဒာ။ သေသံ သုဝိညေယ္ယမေဝ။

    65-6.Paricchedāti ṭhānaparicchedā. Sesaṃ suviññeyyameva.

    ၆၇-၈. ခေဂတန္တိ အာကာသဂတံ။ အသ္သာတိ မောရသ္သ။ တန္တိ မောရံ။

    67-8.Khegatanti ākāsagataṃ. Assāti morassa. Tanti moraṃ.

    ၆၉. ဌာနာတိ ယထာပရိစ္ဆိန္နာ ဆဗ္ဗိဓာ ဌာနာ။ တသ္သာတိ မောရသ္သ ဖန္ဒာပနေတိ ယောဇနာ။ တသ္သာတိ ဝာ ဘိက္ခုသ္သ ထုလ္လစ္စယမုဒီရိတံ။

    69.Ṭhānāti yathāparicchinnā chabbidhā ṭhānā. Tassāti morassa phandāpaneti yojanā. Tassāti vā bhikkhussa thullaccayamudīritaṃ.

    ၇၀. အဂ္ဂဟေတ္ဝာ ဟတ္ထေန လေဍ္ဍုခိပနာဒိပယောဂေန မောရံ တာသေတ္ဝာ ဌိတဋ္ဌာနတော အပနေတိ။ အတ္တနော ဌာနာတိ မောရသ္သ အတ္တနော ဆပ္ပကာရဋ္ဌာနာ။ သယံ ဌာနာတိ ဘိက္ခု သကဋ္ဌာနာ, သမဏဘာဝတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

    70. Aggahetvā hatthena leḍḍukhipanādipayogena moraṃ tāsetvā ṭhitaṭṭhānato apaneti. Attano ṭhānāti morassa attano chappakāraṭṭhānā. Sayaṃ ṭhānāti bhikkhu sakaṭṭhānā, samaṇabhāvatoti vuttaṃ hoti.

    ၇၁-၂. ဣဒာနိ ‘‘ဌာနာ စာဝေတိ စေ မောရ’’န္တိ ဒသ္သိတံ ဌာနာစာဝနံ ဝိဘာဝေတုမာဟ ‘‘ဖုဋ္ဌောကာသ’’န္တိအာဒိ။

    71-2. Idāni ‘‘ṭhānā cāveti ce mora’’nti dassitaṃ ṭhānācāvanaṃ vibhāvetumāha ‘‘phuṭṭhokāsa’’ntiādi.

    ၇၃. ကရေ နိလီယတီတိ ပသာရိတဟတ္ထတလေ နိသီဒတိ။

    73.Kare nilīyatīti pasāritahatthatale nisīdati.

    ၇၅. ဥဍ္ဍေတ္ဝာတိ အာကာသံ ဥပ္ပတိတ္ဝာ။

    75.Uḍḍetvāti ākāsaṃ uppatitvā.

    ၇၆. အင္ဂေ နိလီနန္တိ အံသကူဋာဒိသရီရာဝယဝေ နိလီနံ။ ပာဒေတိ အတ္တနော ပဌမုဒ္ဓာရပာဒေ။ ဒုတိယေ ပာဒေ။

    76.Aṅgenilīnanti aṃsakūṭādisarīrāvayave nilīnaṃ. Pādeti attano paṭhamuddhārapāde. Dutiye pāde.

    ၇၇. ပာဒာနန္တိ ဒ္ဝိန္နံ ပာဒာနံ။ ကလာပသ္သာတိ ဘူမိယံ ဖုသိယမာနသ္သ ကလာပဂ္ဂသ္သ။

    77.Pādānanti dvinnaṃ pādānaṃ. Kalāpassāti bhūmiyaṃ phusiyamānassa kalāpaggassa.

    ၇၈. တတော ပထဝိတောတိ တီဟိ အဝယဝေဟိ ပတိဋ္ဌိတပထဝိပ္ပဒေသတော, န ပဌမတော တတ္ထ ဒုက္ကဋတ္တာ, န ဒုတိယတော တတ္ထ ထုလ္လစ္စယတ္တာ, တတိယာ ပန ဌာနာ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ စာဝယတော ပာရာဇိကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

    78.Tato pathavitoti tīhi avayavehi patiṭṭhitapathavippadesato, na paṭhamato tattha dukkaṭattā, na dutiyato tattha thullaccayattā, tatiyā pana ṭhānā kesaggamattampi cāvayato pārājikanti vuttaṃ hoti.

    ဧတ္တာဝတာ –

    Ettāvatā –

    ‘‘ပဉ္ဇရေ ဌိတံ မောရံ သဟ ပဉ္ဇရေန ဥဒ္ဓရတိ, ပာရာဇိကံ။ ယဒိ ပန ပာဒံ နဂ္ဃတိ, သဗ္ဗတ္ထ အဂ္ဃဝသေန ကတ္တဗ္ဗံ။ အန္တောဝတ္ထုမ္ဟိ စရန္တံ မောရံ ထေယ္ယစိတ္တော ပဒသာ ဗဟိဝတ္ထုံ နီဟရန္တော ဒ္ဝာရပရိစ္ဆေဒံ အတိက္ကာမေတိ, ပာရာဇိကံ။ ဝဇေ ဌိတဗလိဗဒ္ဒသ္သ ဟိ ဝဇော ဝိယ အန္တောဝတ္ထု တသ္သ ဌာနံ။ ဟတ္ထေန ပန ဂဟေတ္ဝာ အန္တောဝတ္ထုသ္မိမ္ပိ အာကာသဂတံ ကရောန္တသ္သ ပာရာဇိကမေဝ။ အန္တောဂာမေ စရန္တမ္ပိ ဂာမပရိစ္ဆေဒံ အတိက္ကာမေန္တသ္သ ပာရာဇိကံ။ သယမေဝ နိက္ခမိတ္ဝာ ဂာမူပစာရေ ဝာ ဝတ္ထူပစာရေ ဝာ စရန္တံ ပန ထေယ္ယစိတ္တော ကဋ္ဌေန ဝာ ကထလာယ ဝာ ဥတ္ရာသေတ္ဝာ အဋဝီဘိမုခံ ကရောတိ, မောရော ဥဍ္ဍေတ္ဝာ အန္တောဂာမေ ဝာ အန္တောဝတ္ထုမ္ဟိ ဝာ ဆဒနပိဋ္ဌေ ဝာ နိလီယတိ, ရက္ခတိ။ သစေ ပန အဋဝီဘိမုခော ဥဍ္ဍေတိ ဝာ ဂစ္ဆတိ ဝာ, ‘အဋဝိံ ပဝေသေတ္ဝာ ဂဟေသ္သာမီ’တိ ပရိကပ္ပေ အသတိ ပထဝိတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဥပ္ပတိတမတ္တေ ဝာ ဒုတိယပဒဝာရေ ဝာ ပာရာဇိကံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဂာမတော နိက္ခမန္တသ္သ ဌိတဋ္ဌာနမေဝ ဌာနံ ဟောတီ’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၉၆) –

    ‘‘Pañjare ṭhitaṃ moraṃ saha pañjarena uddharati, pārājikaṃ. Yadi pana pādaṃ nagghati, sabbattha agghavasena kattabbaṃ. Antovatthumhi carantaṃ moraṃ theyyacitto padasā bahivatthuṃ nīharanto dvāraparicchedaṃ atikkāmeti, pārājikaṃ. Vaje ṭhitabalibaddassa hi vajo viya antovatthu tassa ṭhānaṃ. Hatthena pana gahetvā antovatthusmimpi ākāsagataṃ karontassa pārājikameva. Antogāme carantampi gāmaparicchedaṃ atikkāmentassa pārājikaṃ. Sayameva nikkhamitvā gāmūpacāre vā vatthūpacāre vā carantaṃ pana theyyacitto kaṭṭhena vā kathalāya vā utrāsetvā aṭavībhimukhaṃ karoti, moro uḍḍetvā antogāme vā antovatthumhi vā chadanapiṭṭhe vā nilīyati, rakkhati. Sace pana aṭavībhimukho uḍḍeti vā gacchati vā, ‘aṭaviṃ pavesetvā gahessāmī’ti parikappe asati pathavito kesaggamattampi uppatitamatte vā dutiyapadavāre vā pārājikaṃ. Kasmā? Yasmā gāmato nikkhamantassa ṭhitaṭṭhānameva ṭhānaṃ hotī’’ti (pārā. aṭṭha. 1.96) –

    အဋ္ဌကထာဂတော ဝိနိစ္ဆယော ဥပလက္ခိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကပိဉ္ဇရာဒိပရသန္တကသကုဏေသု စ ဧသေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

    Aṭṭhakathāgato vinicchayo upalakkhitoti veditabbaṃ. Kapiñjarādiparasantakasakuṇesu ca eseva vinicchayo daṭṭhabbo.

    ၇၉. ပတ္တေတိ ဒ္ဝာရေ ဘိက္ခာယ ဌိတံ ဘိက္ခုနော ဟတ္ထဂတေ ပတ္တေ။ တသ္သ ထေယ္ယစိတ္တသ္သ။

    79.Patteti dvāre bhikkhāya ṭhitaṃ bhikkhuno hatthagate patte. Tassa theyyacittassa.

    ၈၀. အနုဒ္ဓရိတ္ဝာဝာတိ ပတ္တေ ပတိတံ သုဝဏ္ဏာဒိံ ဟတ္ထေန အနုက္ခိပိတ္ဝာဝ ပဌမပဒဝာရေ ထုလ္လစ္စယံ ဂမ္မမာနတ္တာ န ဝုတ္တံ။

    80.Anuddharitvāvāti patte patitaṃ suvaṇṇādiṃ hatthena anukkhipitvāva paṭhamapadavāre thullaccayaṃ gammamānattā na vuttaṃ.

    ၈၁. ဟတ္ထေတိ ဟတ္ထတလေ။ ဝတ္ထေတိ စီဝရေ။ မတ္ထကေတိ သိရသိ။ ဂာထာဆန္ဒဝသေန ဝာ-သဒ္ဒေ အာကာရသ္သ ရသ္သတ္တံ။ ပတိဋ္ဌိတန္တိ ပတိတံ။ တန္တိ ဆိဇ္ဇမာနံ တံ သုဝဏ္ဏခဏ္ဍာဒိ။ ယဒိ အာကာသေ ဂစ္ဆန္တံ, ပတန္တံ ဝာ ဟတ္ထေန ဂဏ္ဟာတိ။ ဂဟိတဟတ္ထေ ဌိတဋ္ဌာနမေဝ ဌာနံ, တတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အပနေန္တသ္သ ပာရာဇိကံ။ တထာ ဂဟေတ္ဝာ ထေယ္ယစိတ္တေန ဂစ္ဆတော ဒုတိယပာဒုဒ္ဓာရေ။ ဝတ္ထာဒီသု ပတိတေပိ ဧသေဝ နယော။

    81.Hattheti hatthatale. Vattheti cīvare. Matthaketi sirasi. Gāthāchandavasena vā-sadde ākārassa rassattaṃ. Patiṭṭhitanti patitaṃ. Tanti chijjamānaṃ taṃ suvaṇṇakhaṇḍādi. Yadi ākāse gacchantaṃ, patantaṃ vā hatthena gaṇhāti. Gahitahatthe ṭhitaṭṭhānameva ṭhānaṃ, tato kesaggamattampi apanentassa pārājikaṃ. Tathā gahetvā theyyacittena gacchato dutiyapāduddhāre. Vatthādīsu patitepi eseva nayo.

    အာကာသဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

    Ākāsaṭṭhakathāvaṇṇanā.

    ၈၂. မဉ္စပီဌာဒီသူတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန မဉ္စပီဌသဒိသေ ဝေဟာသဘူတေ အဋ္ဋဝိတာနာဒယော သင္ဂဏ္ဟာတိ။ အာမာသမ္ပီတိ ဟတ္ထေန ဝာ ကာယေန ဝာ အာမသိတဗ္ဗံ ဝတ္ထာဒိဉ္စ။ အနာမာသမ္ပီတိ တထာ အပရာမသိတဗ္ဗံ သုဝဏ္ဏာဒိံ။ အာမသန္တသ္သာတိ ဟတ္ထာဒီဟိ ပရာမသန္တသ္သ။ ‘‘ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဣမိနာ ဖန္ဒာပနေ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ဌာနာစာဝနေ ပာရာဇိကဉ္စ ဟေဋ္ဌာ ထလဋ္ဌေ ဝုတ္တနယေန ဝိညာတုံ သက္ကာတိ အတိဒိသတိ။ ဌာနပရိစ္ဆေဒော ပန မဉ္စာဒီဟိ ဧဝ ဥက္ခိပန္တသ္သ စတုန္နံ ပာဒာနံ ဝသေန, တတ္ရဋ္ဌမေဝ ဂဏ္ဟန္တသ္သ မဉ္စသ္သ စတူသု ပာဒသီသေသု ဖုသိတ္ဝာ မဇ္ဈေ အဖုသိတ္ဝာ ဌိတသ္သ ခလိမက္ခိတထဒ္ဓသာဋကသ္သ စတုန္နံ ပာဒသီသာနံ ဝသေန, အဋနီသု ဖုသိတ္ဝာ ဌိတသ္သ အဋနီနံ ဝသေန ဝာ ဝေဒိတဗ္ဗော။

    82.Mañcapīṭhādīsūti ettha ādi-saddena mañcapīṭhasadise vehāsabhūte aṭṭavitānādayo saṅgaṇhāti. Āmāsampīti hatthena vā kāyena vā āmasitabbaṃ vatthādiñca. Anāmāsampīti tathā aparāmasitabbaṃ suvaṇṇādiṃ. Āmasantassāti hatthādīhi parāmasantassa. ‘‘Dukkaṭa’’nti iminā phandāpane thullaccayañca ṭhānācāvane pārājikañca heṭṭhā thalaṭṭhe vuttanayena viññātuṃ sakkāti atidisati. Ṭhānaparicchedo pana mañcādīhi eva ukkhipantassa catunnaṃ pādānaṃ vasena, tatraṭṭhameva gaṇhantassa mañcassa catūsu pādasīsesu phusitvā majjhe aphusitvā ṭhitassa khalimakkhitathaddhasāṭakassa catunnaṃ pādasīsānaṃ vasena, aṭanīsu phusitvā ṭhitassa aṭanīnaṃ vasena vā veditabbo.

    ၈၃. ဝံသေတိ စီဝရဝံသေ, ဣမိနာ စီဝရနိက္ခေပနတ္ထာယ ဌပိတရုက္ခဒဏ္ဍသလာကာရဇ္ဇုအာဒယော ဥပလက္ခိတာ။ ဩရတောတိ အတ္တနော ဌိတဒိသာဘိမုခတော။ ဘောဂန္တိ သံဟရိတ္ဝာ စီဝရံ တသ္သ နာမေတ္ဝာ ဌပိတမဇ္ဈဋ္ဌာနံ။ အန္တန္တိ နာမေတ္ဝာ ဧကတော ကတံ, ဥဘယာနံ ဝာ အန္တံ။ ပာရတော ကတ္ဝာတိ ဝံသတော ပရဘာဂေ ကတ္ဝာ။

    83.Vaṃseti cīvaravaṃse, iminā cīvaranikkhepanatthāya ṭhapitarukkhadaṇḍasalākārajjuādayo upalakkhitā. Oratoti attano ṭhitadisābhimukhato. Bhoganti saṃharitvā cīvaraṃ tassa nāmetvā ṭhapitamajjhaṭṭhānaṃ. Antanti nāmetvā ekato kataṃ, ubhayānaṃ vā antaṃ. Pārato katvāti vaṃsato parabhāge katvā.

    ၈၄. စီဝရေန ဖုဋ္ဌောကာသောတိ စီဝရေန ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနံ။ တသ္သာတိ တထာ ဌပိတသ္သ စီဝရသ္သ။ သော သကလော စီဝရဝံသော ဌာနံ န တု ဟောတီတိ မတောတိ သမ္ဗန္ဓော။

    84.Cīvarena phuṭṭhokāsoti cīvarena phuṭṭhaṭṭhānaṃ. Tassāti tathā ṭhapitassa cīvarassa. So sakalo cīvaravaṃso ṭhānaṃ na tu hotīti matoti sambandho.

    ၈၅-၆. ဩရိမန္တေန ဖုဋ္ဌံ ဝာ တံ ဩကာသန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ စီဝရဘောဂံ ဂဟေတ္ဝာ ထေယ္ယစိတ္တေန အတ္တနော အဘိမုခံ အာကဍ္ဎတော အတ္တနော ဌိတဒိသာယ စီဝရဝံသေ စီဝရေန ဖုသိတ္ဝာ ဌိတဋ္ဌာနပရိယန္တံ ဣတရေန အတိက္ကာမယတော စုတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဣတရေန ပာရိမန္တေန ဘိတ္တိဒိသာယ စီဝရသ္သ ဖုဋ္ဌောကာသပရိယန္တံ ဣတရေန ဖုဋ္ဌံ တံ ဩကာသံ ဩရိမန္တေန အတိက္ကာမယတော ဝာ စုတီတိ ယောဇနာ။ ဣတရေနာတိ ပာရိမန္တေန ဘိတ္တိပသ္သေ စီဝရဝံသေ ဖုသိတ္ဝာ ဌိတစီဝရပရိယန္တေန။ ဖုဋ္ဌံ စီဝရဝံသောကာသံ။ ဩရိမန္တေနာတိ အတ္တနော ဌိတဒိသာယ စီဝရဝံသေ ဖုသိတ္ဝာ ဌပိတစီဝရပ္ပဒေသေန။ အတိက္ကာမယတောတိ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အတိက္ကာမေန္တသ္သ။

    85-6. Orimantena phuṭṭhaṃ vā taṃ okāsanti sambandho. Cīvarabhogaṃ gahetvā theyyacittena attano abhimukhaṃ ākaḍḍhato attano ṭhitadisāya cīvaravaṃse cīvarena phusitvā ṭhitaṭṭhānapariyantaṃ itarena atikkāmayato cutīti sambandho. Itarena pārimantena bhittidisāya cīvarassa phuṭṭhokāsapariyantaṃ itarena phuṭṭhaṃ taṃ okāsaṃ orimantena atikkāmayato vā cutīti yojanā. Itarenāti pārimantena bhittipasse cīvaravaṃse phusitvā ṭhitacīvarapariyantena. Phuṭṭhaṃ cīvaravaṃsokāsaṃ. Orimantenāti attano ṭhitadisāya cīvaravaṃse phusitvā ṭhapitacīvarappadesena. Atikkāmayatoti kesaggamattampi atikkāmentassa.

    ဧဝံ ဒီဃန္တာကဍ္ဎနေ သမ္ဘဝန္တံ ဝိကပ္ပံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ တိရိယန္တေန အတိက္ကမနဝိဓိံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘ဒက္ခိဏန္တေနာ’’တိအာဒိ။ ပုနာတိ အထ ဝာ။ ဒက္ခိဏန္တေန ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဝာမန္တေန အတိက္ကာမယတော စုတီတိ ယောဇနာ။ စီဝရံ ဟရိတုံ စီဝရာဘိမုခံ ဌိတသ္သ အတ္တနော ဒက္ခိဏပသ္သေ စီဝရကောဋိယာ ဖုဋ္ဌံ စီဝရဋ္ဌိတပ္ပဒေသံ ဝာမပသ္သေ စီဝရန္တေန အတိက္ကာမယတော ပာရာဇိကမေဝာတိ အတ္ထော။ ဝာမန္တေန ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဣတရေန အတိက္ကာမယတော ဝာ စုတီတိ ယောဇနာ။ ဝာမန္တေန ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနန္တိ စီဝရာဘိမုခံ ဌိတသ္သ ဝာမပသ္သေ စီဝရန္တေန ဖုဋ္ဌံ စီဝရဋ္ဌိတပ္ပဒေသံ။ ဣတရေန ဒက္ခိဏပသ္သေ စီဝရန္တေန အတိက္ကာမယတော ဝာ စုတိ ပာရာဇိကာ ဟောတီတိ အတ္ထော။

    Evaṃ dīghantākaḍḍhane sambhavantaṃ vikappaṃ dassetvā idāni tiriyantena atikkamanavidhiṃ dassetumāha ‘‘dakkhiṇantenā’’tiādi. Punāti atha vā. Dakkhiṇantena phuṭṭhaṭṭhānaṃ vāmantena atikkāmayato cutīti yojanā. Cīvaraṃ harituṃ cīvarābhimukhaṃ ṭhitassa attano dakkhiṇapasse cīvarakoṭiyā phuṭṭhaṃ cīvaraṭṭhitappadesaṃ vāmapasse cīvarantena atikkāmayato pārājikamevāti attho. Vāmantena phuṭṭhaṭṭhānaṃ itarena atikkāmayato vā cutīti yojanā. Vāmantena phuṭṭhaṭṭhānanti cīvarābhimukhaṃ ṭhitassa vāmapasse cīvarantena phuṭṭhaṃ cīvaraṭṭhitappadesaṃ. Itarena dakkhiṇapasse cīvarantena atikkāmayato vā cuti pārājikā hotīti attho.

    ၈၇. ဝံသတောတိ စီဝရေန ဖုသိတ္ဝာ ဌိတစီဝရဝံသပ္ပဒေသတော။ ‘‘ကေသဂ္ဂမတ္တ’’န္တိ ကတ္ထစိ ပောတ္ထကေ လိခန္တိ, တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ။ ‘‘ဥက္ခိတ္တေ’’တိ ဘုမ္မေကဝစနန္တေန သမာနာဓိကရဏတ္တာ ပစ္စတ္တေကဝစနန္တတာ န ယုဇ္ဇတီတိ။ ‘‘ကေသဂ္ဂမတ္တေ ဥက္ခိတ္တေ’’တိ ကတ္ထစိ ပာဌော ဒိသ္သတိ, သော စ ပမာဏံ။

    87.Vaṃsatoti cīvarena phusitvā ṭhitacīvaravaṃsappadesato. ‘‘Kesaggamatta’’nti katthaci potthake likhanti, taṃ na gahetabbaṃ. ‘‘Ukkhitte’’ti bhummekavacanantena samānādhikaraṇattā paccattekavacanantatā na yujjatīti. ‘‘Kesaggamatte ukkhitte’’ti katthaci pāṭho dissati, so ca pamāṇaṃ.

    ၈၈. ဝိမောစေန္တော ထုလ္လစ္စယံ ဖုသေတိ ယောဇနာ။ စီဝရဝံသေ ဖုသာပေတ္ဝာ, အဖုသာပေတ္ဝာ ဝာ ရဇ္ဇုယာ ဗန္ဓိတ္ဝာ ဌပိတစီဝရံ ဂဏ္ဟိတုကာမော ထေယ္ယစိတ္တေန ဗန္ဓနံ မောစေန္တော ထုလ္လစ္စယံ အာပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ မုတ္တေတိ မုတ္တမတ္တေ။ ပာရာဇိကော ဟောတိ ဌာနာ စုတဘာဝတောတိ အဓိပ္ပာယော။

    88. Vimocento thullaccayaṃ phuseti yojanā. Cīvaravaṃse phusāpetvā, aphusāpetvā vā rajjuyā bandhitvā ṭhapitacīvaraṃ gaṇhitukāmo theyyacittena bandhanaṃ mocento thullaccayaṃ āpajjatīti attho. Mutteti muttamatte. Pārājiko hoti ṭhānā cutabhāvatoti adhippāyo.

    ၈၉. ဝေဌေတ္ဝာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝံသမေဝာ’’တိ သာမတ္ထိယတော လဗ္ဘတိ။ စီဝရဝံသံ ပလိဝေဌေတ္ဝာ တတ္ထေဝ ဌပိတစီဝရံ နိဗ္ဗေဌေန္တသ္သ ဘိက္ခုနောပိ အယံ နယောတိ သမ္ဗန္ဓော။ နိဗ္ဗေဌေန္တသ္သာတိ ဝိနိဝေဌေန္တသ္သ။ အယံ နယောတိ ‘‘နိဗ္ဗေဌေန္တသ္သ ထုလ္လစ္စယံ, နိဗ္ဗေဌိတေ ပာရာဇိက’’န္တိ ယထာဝုတ္တနယမတိဒိသတိ ။ ဝလယံ ဆိန္ဒတော ဝာပိ အယံ နယောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘ဘိက္ခုနော, ဝံသေ, ဌပိတံ, စီဝရ’’န္တိ စ အာနေတ္ဝာ ယောဇေတဗ္ဗံ။ စီဝရဝံသေ ပဝေသေတ္ဝာ ဌပိတံ စီဝရဝလယံ ယထာ ဆိန္နမတ္တေ ဌာနာ စဝတိ, တထာ ဆိန္ဒန္တသ္သ ဘိက္ခုနော ဆေဒနေ ထုလ္လစ္စယံ, ဆိန္နေ ပာရာဇိကန္တိ အတ္ထော။ မောစေန္တသ္သာပ္ယယံ နယောတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘ဝလယ’’န္တိ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ‘‘ဘိက္ခုနော’’တိအာဒိပဒာနိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ စီဝရဝံသေ ဌပိတံ စီဝရံ ဝလယံ မောစေန္တသ္သာပိ ထုလ္လစ္စယပာရာဇိကာနိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယာနေဝ။

    89.Veṭhetvāti ettha ‘‘vaṃsamevā’’ti sāmatthiyato labbhati. Cīvaravaṃsaṃ paliveṭhetvā tattheva ṭhapitacīvaraṃ nibbeṭhentassa bhikkhunopi ayaṃ nayoti sambandho. Nibbeṭhentassāti viniveṭhentassa. Ayaṃ nayoti ‘‘nibbeṭhentassa thullaccayaṃ, nibbeṭhite pārājika’’nti yathāvuttanayamatidisati . Valayaṃ chindato vāpi ayaṃ nayoti sambandho. ‘‘Bhikkhuno, vaṃse, ṭhapitaṃ, cīvara’’nti ca ānetvā yojetabbaṃ. Cīvaravaṃse pavesetvā ṭhapitaṃ cīvaravalayaṃ yathā chinnamatte ṭhānā cavati, tathā chindantassa bhikkhuno chedane thullaccayaṃ, chinne pārājikanti attho. Mocentassāpyayaṃ nayoti etthāpi ‘‘valaya’’nti iminā saddhiṃ ‘‘bhikkhuno’’tiādipadāni yojetabbāni. Cīvaravaṃse ṭhapitaṃ cīvaraṃ valayaṃ mocentassāpi thullaccayapārājikāni pubbe vuttanayāneva.

    ဣဟ ပုရိမေန အပိ-သဒ္ဒေန ယထာဝုတ္တပကာရဒ္ဝယေ သမ္ပိဏ္ဍိတေ ဣတရေန အပိ-သဒ္ဒေန အဝုတ္တသမ္ပိဏ္ဍနမန္တရေန အတ္ထဝိသေသာဘာဝတော အဝုတ္တမတ္ထံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ, တေန ‘‘အာကာသဂတံ ဝာ ကရောတိ, နီဟရတိ ဝာ’’တိ ပကာရဒ္ဝယံ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ တေန ရုက္ခမူလေ ပဝေသေတ္ဝာ ဌပိတနိဓိသင္ခလိကဝလယမိဝ စီဝရဝံသေ သဗ္ဗဋ္ဌာနေဟိပိ အဖုသာပေတ္ဝာ စီဝရဝလယံ အာကာသဂတံ ကရောန္တသ္သာပိ စီဝရဝံသကောဋိယာ ဗဟိ နီဟရန္တသ္သာပိ ထုလ္လစ္စယပာရာဇိကာနိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဉာတဗ္ဗာနီတိ ဧတေယေဝ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ ‘‘ဝလယံ ဆိန္ဒတော ဝာပိ, မောစေန္တသ္သ ဝာပိ, ဝလယံ အာကာသဂတံ ဝာ ကရောတိ, နီဟရတိ ဝာ’’တိ ဣမေသု စတူသု ဝိကပ္ပေသု ဧကမ္ပိ တထာ အကတ္ဝာ စီဝရဝလယံ စီဝရဝံသေ ဃံသေတ္ဝာ ဣတော စိတော စ သဉ္စာရေန္တသ္သ စီဝရဝလယသ္သ သဗ္ဗောပိ စီဝရဝံသော ဌာနန္တိ ‘‘ဌာနာစာဝနံ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တဗ္ယတိရေကဝသေန ဒသ္သိတဗ္ဗန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

    Iha purimena api-saddena yathāvuttapakāradvaye sampiṇḍite itarena api-saddena avuttasampiṇḍanamantarena atthavisesābhāvato avuttamatthaṃ sampiṇḍeti, tena ‘‘ākāsagataṃ vā karoti, nīharati vā’’ti pakāradvayaṃ saṅgaṇhāti. Tena rukkhamūle pavesetvā ṭhapitanidhisaṅkhalikavalayamiva cīvaravaṃse sabbaṭṭhānehipi aphusāpetvā cīvaravalayaṃ ākāsagataṃ karontassāpi cīvaravaṃsakoṭiyā bahi nīharantassāpi thullaccayapārājikāni vuttanayeneva ñātabbānīti eteyeva saṅgaṇhāti. ‘‘Valayaṃ chindato vāpi, mocentassa vāpi, valayaṃ ākāsagataṃ vā karoti, nīharati vā’’ti imesu catūsu vikappesu ekampi tathā akatvā cīvaravalayaṃ cīvaravaṃse ghaṃsetvā ito cito ca sañcārentassa cīvaravalayassa sabbopi cīvaravaṃso ṭhānanti ‘‘ṭhānācāvanaṃ natthī’’ti vuttabyatirekavasena dassitabbanti gahetabbaṃ.

    ၉၀. ဌပိတသ္သ ဟီတိ ဧတ္ထ ပသိဒ္ဓိသူစကံ ဟိ-သဒ္ဒံ အာနေတ္ဝာ ‘‘စီဝရေ ဝိယ ဟီ’’တိ ယောဇေတ္ဝာ ဝိသေသတ္ထဇောတကံ တု-သဒ္ဒံ အာနေတ္ဝာ ‘‘ဌပိတသ္သ တူ’’တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ အထ ဝာ နိပာတာနမနေကတ္ထတ္တာ ယထာဌာနေ ဌိတာနမေဝ ဝိသေသတ္ထေ ဟိ-သဒ္ဒော, ပသိဒ္ဓိယံ တု-သဒ္ဒော စ ယောဇေတဗ္ဗော။ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ ဒီဃတော ဝာ တိရိယတော ဝာ ပသာရေတ္ဝာ စီဝရဝံသေ နိက္ခိတ္တသ္သ စီဝရသ္သ ဝိနိစ္ဆယော ပန သံဟရိတ္ဝာ စီဝရဝံသေ ဌပိတစီဝရဝိနိစ္ဆယော ဝိယ ဝုတ္တော, ‘‘ဩရိမန္တေန။ပေ.။ ပာရာဇိကံ ဘဝေ’’တိ ဂာထာတ္တယေ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

    90.Ṭhapitassa hīti ettha pasiddhisūcakaṃ hi-saddaṃ ānetvā ‘‘cīvare viya hī’’ti yojetvā visesatthajotakaṃ tu-saddaṃ ānetvā ‘‘ṭhapitassa tū’’ti yojetabbaṃ. Atha vā nipātānamanekatthattā yathāṭhāne ṭhitānameva visesatthe hi-saddo, pasiddhiyaṃ tu-saddo ca yojetabbo. Vinicchayo veditabboti yojanā. Dīghato vā tiriyato vā pasāretvā cīvaravaṃse nikkhittassa cīvarassa vinicchayo pana saṃharitvā cīvaravaṃse ṭhapitacīvaravinicchayo viya vutto, ‘‘orimantena…pe… pārājikaṃ bhave’’ti gāthāttaye vuttanayena veditabboti attho.

    ၉၁. သိက္ကာယာတိ ဩလမ္ဗိကာဓာရေ။ ယံ ဘဏ္ဍကန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပက္ခိပိတ္ဝာတိ နိဝေသေတ္ဝာ။ လဂ္ဂိတံ ဟောတီတိ ဩလမ္ဗိတံ ဟောတိ။ ‘‘သိက္ကာတော တံ ဟရန္တော ဝာ စုတော’’တိ ဧတသ္မိံ ဝိကပ္ပေ သိက္ကာယ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနဝသေန ဌာနာစာဝနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဒုတိယဝိကပ္ပေ သိက္ကာယ, ဗန္ဓနဋ္ဌာနသ္သ စ ဘိတ္တိပသ္သေ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနံ ယဒိ သိယာ, တသ္သ စ ဝသေန ဌာနာစာဝနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    91.Sikkāyāti olambikādhāre. Yaṃ bhaṇḍakanti sambandho. Pakkhipitvāti nivesetvā. Laggitaṃ hotīti olambitaṃ hoti. ‘‘Sikkāto taṃ haranto vā cuto’’ti etasmiṃ vikappe sikkāya phuṭṭhaṭṭhānavasena ṭhānācāvanaṃ veditabbaṃ. Dutiyavikappe sikkāya, bandhanaṭṭhānassa ca bhittipasse phuṭṭhaṭṭhānaṃ yadi siyā, tassa ca vasena ṭhānācāvanaṃ veditabbaṃ.

    ၉၂-၃. ကုန္တာဒီတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဘိန္ဒိဝာလာဒိ ဒီဃဝတ္ထု ဂဟေတဗ္ဗံ။ တဋ္ဋိကာခာဏုကာ ဝိယ ဘိတ္တိယံ ပဋိပာဋိယာ နိဝေသိတာနိ မိဂသိင္ဂာနိ ဝာ သူလာနိ ဝာ နာဂဒန္တာ နာမ။ အဂ္ဂေ ဝာတိ ကုန္တဖလကောဋိယံ ဝာ။ ဗုန္ဒေ ဝာတိ ကုန္တဒန္တမူလေ ဝာ။ ပရိကဍ္ဎတောတိ ဥဇုကံ အာကဍ္ဎတော။

    92-3.Kuntādīti ādi-saddena bhindivālādi dīghavatthu gahetabbaṃ. Taṭṭikākhāṇukā viya bhittiyaṃ paṭipāṭiyā nivesitāni migasiṅgāni vā sūlāni vā nāgadantā nāma. Agge vāti kuntaphalakoṭiyaṃ vā. Bunde vāti kuntadantamūle vā. Parikaḍḍhatoti ujukaṃ ākaḍḍhato.

    ဖုဋ္ဌောကာသန္တိ တသ္မိံ တသ္မိံ နာဂဒန္တေ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနံ အတိက္ကာမယတော ကေသဂ္ဂမတ္တေန ပရာဇယော သိယာတိ သမ္ဗန္ဓော, ဌပိတဋ္ဌပိတဋ္ဌာနံ ဝိဟာယ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အတိက္ကာမယတော ပာရာဇိကန္တိ အတ္ထော။ ကေသဂ္ဂေန အန္တရေန ဟေတုနာ ပရာဇယောတိ ဂဟေတဗ္ဗံ, ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အပနယနဟေတု ပာရာဇိကံ ဟောတီတိ အတ္ထော။

    Phuṭṭhokāsanti tasmiṃ tasmiṃ nāgadante phuṭṭhaṭṭhānaṃ atikkāmayato kesaggamattena parājayo siyāti sambandho, ṭhapitaṭṭhapitaṭṭhānaṃ vihāya kesaggamattampi atikkāmayato pārājikanti attho. Kesaggena antarena hetunā parājayoti gahetabbaṃ, kesaggamattampi apanayanahetu pārājikaṃ hotīti attho.

    ၉၄-၅. ဧဝံ ဒီဃတော အာကဍ္ဎနေ, ဥက္ခိပနေ စ ဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတ္ဝာ တိရိယံ အာကဍ္ဎနေ, ပရတော နယနေ စ ဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘ပာကာရာဘိမုခော’’တိအာဒိ။ အာကဍ္ဎတီတိ အတ္တနော ဌိတဋ္ဌာနာဘိမုခံ အာဝိဉ္ဆတိ။ ဩရိမန္တဖုဋ္ဌောကာသန္တိ ဩရိမန္တေန ဖုဋ္ဌောကာသံ, အတ္တနော ဒိသာယ ကုန္တဒဏ္ဍေန ဖုဋ္ဌောကာသန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ အစ္စယနကိရိယာသမ္ဗန္ဓေ သာမိဝစနပ္ပသင္ဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ ‘‘သကမ္မကဓာတုပ္ပယောဂေ ဥပယောဂဝစနသ္သ မာဂဓိကဝောဟာရေ ဒသ္သနတော ကမ္မတ္ထေယေဝ ဥပယောဂဝစန’’န္တိ ဧကေ ဝဒန္တိ, ဧတံ ကစ္စာယနလက္ခဏေန သမာနံ။ ဣတရန္တစ္စယေတိ ဣတရန္တေန ကတော အစ္စယောတိ ဣတရန္တစ္စယော, မဇ္ဈေပဒလောပသမာသော, ပာရိမန္တေန ကတ္တဗ္ဗာတိက္ကမေ ကတေတိ အတ္ထော။ ကေသဂ္ဂေန စုတောတိ ယောဇနာ။ ယထာဝုတ္တောယေဝ အတ္ထော။

    94-5. Evaṃ dīghato ākaḍḍhane, ukkhipane ca vinicchayaṃ dassetvā tiriyaṃ ākaḍḍhane, parato nayane ca vinicchayaṃ dassetumāha ‘‘pākārābhimukho’’tiādi. Ākaḍḍhatīti attano ṭhitaṭṭhānābhimukhaṃ āviñchati. Orimantaphuṭṭhokāsanti orimantena phuṭṭhokāsaṃ, attano disāya kuntadaṇḍena phuṭṭhokāsanti attho. Ettha accayanakiriyāsambandhe sāmivacanappasaṅge upayogavacanaṃ. ‘‘Sakammakadhātuppayoge upayogavacanassa māgadhikavohāre dassanato kammattheyeva upayogavacana’’nti eke vadanti, etaṃ kaccāyanalakkhaṇena samānaṃ. Itarantaccayeti itarantena kato accayoti itarantaccayo, majjhepadalopasamāso, pārimantena kattabbātikkame kateti attho. Kesaggena cutoti yojanā. Yathāvuttoyeva attho.

    ပရတော ပေလ္လန္တသ္သာတိ ပရတော ကတ္ဝာ ပေလ္လန္တသ္သ, ဘိတ္တိပသ္သာဘိမုခံ ကတ္ဝာ နိပ္ပီဠေန္တသ္သာတိ အတ္ထော။ တထေဝာတိ ‘‘ကေသဂ္ဂေန စုတော’’တိ အာကဍ္ဎတိ။ ဌပိတေပိ စ ကုန္တာဒိမ္ဟိ အယံ နယောတိ ယောဇနာ။ ‘‘ကေသဂ္ဂေနာ’’တိအာဒိနာ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယနယော ဝတ္တဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

    Parato pellantassāti parato katvā pellantassa, bhittipassābhimukhaṃ katvā nippīḷentassāti attho. Tathevāti ‘‘kesaggena cuto’’ti ākaḍḍhati. Ṭhapitepi ca kuntādimhi ayaṃ nayoti yojanā. ‘‘Kesaggenā’’tiādinā ayameva vinicchayanayo vattabboti attho.

    ၉၆. တာလသ္သ ဖလံ စာလေန္တသ္သ အသ္သ ဘိက္ခုနော ယေန ဖလေန ဝတ္ထု ပဉ္စမာသကံ ပူရတိ, တသ္မိံ ဖလေ ဗန္ဓနာ မုတ္တေ ပာရာဇိကံ ဘဝေတိ ယောဇနာ။

    96. Tālassa phalaṃ cālentassa assa bhikkhuno yena phalena vatthu pañcamāsakaṃ pūrati, tasmiṃ phale bandhanā mutte pārājikaṃ bhaveti yojanā.

    ၉၇. တာလသ္သ ပိဏ္ဍိံ ဆိန္ဒတီတိ တာလဖလကဏ္ဏိကံ ဆိန္ဒတိ။ ယာယ ဝတ္ထု ပူရတိ, တသ္သာ ဆိန္နမတ္တာယ ‘‘အသ္သ ပာရာဇိကံ သိယာ’’တိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယော ဣဓာပိ ယောဇေတဗ္ဗော။ တာလပိဏ္ဍိ သစေ အာကာသဂတာ ဟောတိ, ပိဏ္ဍိမူလမေဝ ဌာနံ။ ပဏ္ဏဒဏ္ဍေ ဝာ ပဏ္ဏေ ဝာ အပသ္သာယ ဌိတာ စေ, ဌိတဋ္ဌာနေဟိ သဟ ပိဏ္ဍိမူလံ ဂဟေတ္ဝာ ဌာနဘေဒံ ဉတ္ဝာ ဌာနာစာဝနေန ပာရာဇိကမ္ပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧသေဝ နယောတိ ‘‘ယေန ဝတ္ထု ပူရတိ, တသ္မိံ ဗန္ဓနာ မုတ္တေ အသ္သ ပာရာဇိကံ သိယာ’’တိ ယထာဝုတ္တော ဧဝ နယော။ ဧတေသု သဗ္ဗေသု ဌာနေသု ပာရာဇိကဝီတိက္ကမတော ပုဗ္ဗဘာဂာနန္တရပ္ပယောဂေ ထုလ္လစ္စယဉ္စ သဟပယောဂေ ပာစိတ္တိယဋ္ဌာနေ ဒုက္ကဋဉ္စ တတောပိ ပုဗ္ဗပယောဂေ ပာစိတ္တိယဋ္ဌာနေ ပာစိတ္တိယဉ္စ ဒုက္ကဋဉ္စ ဂမနဒုတိယပရိယေသနာဒိအဝသေသပယောဂေသု အဒိန္နာဒာနပုဗ္ဗကတ္တာ ဒုက္ကဋဉ္စ အသမ္မုယ္ဟန္တေဟိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    97.Tālassapiṇḍiṃ chindatīti tālaphalakaṇṇikaṃ chindati. Yāya vatthu pūrati, tassā chinnamattāya ‘‘assa pārājikaṃ siyā’’ti heṭṭhā vuttanayo idhāpi yojetabbo. Tālapiṇḍi sace ākāsagatā hoti, piṇḍimūlameva ṭhānaṃ. Paṇṇadaṇḍe vā paṇṇe vā apassāya ṭhitā ce, ṭhitaṭṭhānehi saha piṇḍimūlaṃ gahetvā ṭhānabhedaṃ ñatvā ṭhānācāvanena pārājikampi daṭṭhabbaṃ. Eseva nayoti ‘‘yena vatthu pūrati, tasmiṃ bandhanā mutte assa pārājikaṃ siyā’’ti yathāvutto eva nayo. Etesu sabbesu ṭhānesu pārājikavītikkamato pubbabhāgānantarappayoge thullaccayañca sahapayoge pācittiyaṭṭhāne dukkaṭañca tatopi pubbapayoge pācittiyaṭṭhāne pācittiyañca dukkaṭañca gamanadutiyapariyesanādiavasesapayogesu adinnādānapubbakattā dukkaṭañca asammuyhantehi veditabbaṃ.

    ဝေဟာသဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

    Vehāsaṭṭhakathāvaṇṇanā.

    ၉၈. ဥဒကေ နိဓိဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ အဂမ္ဘီရောဒကေ နိဓိဋ္ဌာနံ ပဒဝာရေန ဂစ္ဆတော ပဒေ ပဒေ ပုဗ္ဗပယောဂေ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဂမ္ဘီရေ ပန တထာတိ ‘‘ပဒဝာရေန ဂစ္ဆတော ဒုက္ကဋ’’န္တိ ယထာဝုတ္တမတိဒိသတိ။ ဂစ္ဆတောတိ တရတော, ဟတ္ထံ အစာလေတ္ဝာ တရန္တသ္သ ပဒဝာရဂဏနာယ, ဟတ္ထေန စ ဝာယမန္တသ္သ ‘‘ပဒဝာရေနာ’’တိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏန္တိ ကတ္ဝာ ဟတ္ထဝာရဂဏနာယ ပဒဝာရဂဏနာယ ဒုက္ကဋာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တေန ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဂမ္ဘီရေ ဟတ္ထေဟိ ဝာ ပာဒေဟိ ဝာ ပယောဂံ ကရောန္တသ္သ ဟတ္ထဝာရေဟိ ဝာ ပဒဝာရေဟိ ဝာ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋ’’န္တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၉၈)။

    98. Udake nidhiṭṭhānaṃ gacchatoti sambandho. Agambhīrodake nidhiṭṭhānaṃ padavārena gacchato pade pade pubbapayoge dukkaṭaṃ hotīti yojanā. Gambhīre pana tathāti ‘‘padavārena gacchato dukkaṭa’’nti yathāvuttamatidisati. Gacchatoti tarato, hatthaṃ acāletvā tarantassa padavāragaṇanāya, hatthena ca vāyamantassa ‘‘padavārenā’’ti idaṃ upalakkhaṇanti katvā hatthavāragaṇanāya padavāragaṇanāya dukkaṭāni veditabbāni. Tena vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘gambhīre hatthehi vā pādehi vā payogaṃ karontassa hatthavārehi vā padavārehi vā payoge payoge dukkaṭa’’nti (pārā. aṭṭha. 1.98).

    ဥမ္မုဇ္ဇနာဒိသူတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန နိမုဇ္ဇနံ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ ဧတ္ထာပိ ‘‘တထာ’’တိ အနုဝတ္တမာနတ္တာ ပယောဂေ ပယောဂေ ဒုက္ကဋန္တိ အယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ နိဟိတကုမ္ဘိယာ ဂဟဏတ္ထံ နိမုဇ္ဇနုမ္မုဇ္ဇနေသုပိ ဟတ္ထဝာရေန, ပဒဝာရေန, ဟတ္ထပဒဝာရေဟိ စ ဒုက္ကဋမေဝာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဧသေဝ နယော ကုမ္ဘိဂဟဏတ္ထံ နိမုဇ္ဇနုမ္မုဇ္ဇနေသူ’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၉၈)။

    Ummujjanādisūti ettha ādi-saddena nimujjanaṃ saṅgaṇhāti. Etthāpi ‘‘tathā’’ti anuvattamānattā payoge payoge dukkaṭanti ayamattho veditabbo. Nihitakumbhiyā gahaṇatthaṃ nimujjanummujjanesupi hatthavārena, padavārena, hatthapadavārehi ca dukkaṭamevāti vuttaṃ hoti. Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘eseva nayo kumbhigahaṇatthaṃ nimujjanummujjanesū’’ti (pārā. aṭṭha. 1.98).

    ဣမိသ္သာ ဂာထာယ ‘‘နိဓိဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတော ဒုက္ကဋ’’န္တိ ဝစနတော တထာ ဂစ္ဆန္တသ္သ ဥဒကသပ္ပစဏ္ဍမစ္ဆဒသ္သနေန ဘာယိတ္ဝာ ပလာယန္တသ္သ ဂမနသ္သ အတဒတ္ထတ္တာ အနာပတ္တီတိ ဗ္ယတိရေကေန ဝိညာယတိ။ ဧတ္ထ ဒုတိယပရိယေသနာဒိသဗ္ဗပယောဂေသု ပာစိတ္တိယဋ္ဌာနေ ပာစိတ္တိယဉ္စ ပာစိတ္တိယေန သဟ ဒုက္ကဋဉ္စ အဝသေသပယောဂေသု သုဒ္ဓဒုက္ကဋဉ္စ သဟပယောဂေ ဘာဇနာမသနေ အနာမာသဒုက္ကဋဉ္စ ဖန္ဒာပနေ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ဌာနာစာဝနေ ပာရာဇိကဉ္စ နိဓိကုမ္ဘိယာ ဝုတ္တနယေန ဝိညာတုံ သက္ကာတိ န ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဌာနဘေဒော ပဉ္စဓာ ဟောတိ, ဣဓ ပီဠေတ္ဝာ ဩသာရေတုံ သက္ကုဏေယ္ယတ္တာ အဓောဒိသာယ သဟ ဆဗ္ဗိဓံ ဟောတီတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။

    Imissā gāthāya ‘‘nidhiṭṭhānaṃ gacchato dukkaṭa’’nti vacanato tathā gacchantassa udakasappacaṇḍamacchadassanena bhāyitvā palāyantassa gamanassa atadatthattā anāpattīti byatirekena viññāyati. Ettha dutiyapariyesanādisabbapayogesu pācittiyaṭṭhāne pācittiyañca pācittiyena saha dukkaṭañca avasesapayogesu suddhadukkaṭañca sahapayoge bhājanāmasane anāmāsadukkaṭañca phandāpane thullaccayañca ṭhānācāvane pārājikañca nidhikumbhiyā vuttanayena viññātuṃ sakkāti na vuttanti daṭṭhabbaṃ. Tattha ṭhānabhedo pañcadhā hoti, idha pīḷetvā osāretuṃ sakkuṇeyyattā adhodisāya saha chabbidhaṃ hotīti ayametesaṃ viseso.

    ၉၉. တတ္ထ ဇာတကပုပ္ဖေသူတိ တသ္မိံ ဇလေ ရုဠ္ဟေသု ဥပ္ပလာဒိကုသုမေသု, နိဒ္ဓာရဏေ ဘုမ္မံ။ ယေန ပုပ္ဖေနာတိ နိဒ္ဓာရိတဗ္ဗံ။ ဆိန္ဒတောတိ ဧတ္ထ ဝတ္တမာနကာလဝသေန အတ္ထံ အဂ္ဂဟေတ္ဝာ ‘‘ဆိန္နဝတော’’တိ ဘူတဝသေန အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဧဝံ အဂ္ဂဟိတေ အန္တိမသ္သ ပယောဂသ္သ ယာဝ အနုပရမော, ထုလ္လစ္စယာရဟတ္တာ ပာရာဇိကဝစနသ္သ ဝတ္ထုဝိရောဓိတာယ စ ဣမသ္သေဝ ပစ္ဆိမကုသုမသ္သ ကန္တနကာလေ ပုပ္ဖနာဠပသ္သေ တစမတ္တေပိ အစ္ဆိန္နေ ပာရာဇိကံ နတ္ထီတိ ဒသ္သေတုံ ‘‘ဧကနာဠ။ပေ.။ ပရိရက္ခတီ’’တိ ဧတ္ထေဝ အနန္တရေ ဝုစ္စမာနနယသ္သ ဝိရုဒ္ဓတ္တာ စ ဣမံ ဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတုံ လိခိတသ္သ ‘‘ယသ္မိံ ပုပ္ဖေ ဝတ္ထု ပူရတိ, တသ္မိံ ဆိန္နမတ္တေ ပာရာဇိက’’န္တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၉၈) အဋ္ဌကထာဝစနသ္သ ဝိရုဒ္ဓတ္တာ စ ဝတ္တမာနကာလမဂဟေတ္ဝာ ဘူတကာလသ္သေဝ ဂဟေတဗ္ဗတ္တာ ‘‘ကဒာ ဒေဝဒတ္တ အာဂတောသီ’’တိ ပဉ္ဟသ္သ ‘‘ဧသောဟမာဂစ္ဆာမိ, အာဂစ္ဆန္တံ မာ မံ ဝိဇ္ဈာ’’တိ ဥတ္တရေ ဝိယ ဝတ္တမာနသမီပေ ဝတ္တမာနေဝာတိ ဘူတေ ဝတ္တမာနဗ္ယပဒေသတော ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

    99.Tattha jātakapupphesūti tasmiṃ jale ruḷhesu uppalādikusumesu, niddhāraṇe bhummaṃ. Yena pupphenāti niddhāritabbaṃ. Chindatoti ettha vattamānakālavasena atthaṃ aggahetvā ‘‘chinnavato’’ti bhūtavasena attho gahetabbo. Evaṃ aggahite antimassa payogassa yāva anuparamo, thullaccayārahattā pārājikavacanassa vatthuvirodhitāya ca imasseva pacchimakusumassa kantanakāle pupphanāḷapasse tacamattepi acchinne pārājikaṃ natthīti dassetuṃ ‘‘ekanāḷa…pe… parirakkhatī’’ti ettheva anantare vuccamānanayassa viruddhattā ca imaṃ vinicchayaṃ dassetuṃ likhitassa ‘‘yasmiṃ pupphe vatthu pūrati, tasmiṃ chinnamatte pārājika’’nti (pārā. aṭṭha. 1.98) aṭṭhakathāvacanassa viruddhattā ca vattamānakālamagahetvā bhūtakālasseva gahetabbattā ‘‘kadā devadatta āgatosī’’ti pañhassa ‘‘esohamāgacchāmi, āgacchantaṃ mā maṃ vijjhā’’ti uttare viya vattamānasamīpe vattamānevāti bhūte vattamānabyapadesato vuttanti daṭṭhabbaṃ.

    ၁၀၀. ‘‘ဥပ္ပလဇာတိယာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ပဒုမဇာတိယာ’’တိ ဗ္ယတိရေကတော ဝုတ္တတ္တာ ‘‘ပဒုမဇာတိကာနံ ပန ဒဏ္ဍေ ဆိန္နေ အဗ္ဘန္တရေ သုတ္တံ အစ္ဆိန္နမ္ပိ ရက္ခတီ’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၉၈) အဋ္ဌကထာနယော သင္ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧကနာဠသ္သ ဝာ ပသ္သေတိ ‘‘နာဠသ္သ ဧကပသ္သေ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂာထာဗန္ဓသုခတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတောတိ နာဠတော။

    100.‘‘Uppalajātiyā’’ti iminā ‘‘padumajātiyā’’ti byatirekato vuttattā ‘‘padumajātikānaṃ pana daṇḍe chinne abbhantare suttaṃ acchinnampi rakkhatī’’ti (pārā. aṭṭha. 1.98) aṭṭhakathānayo saṅgahitoti daṭṭhabbaṃ. Ekanāḷassa vā passeti ‘‘nāḷassa ekapasse’’ti vattabbe gāthābandhasukhatthaṃ vuttanti veditabbaṃ. Tatoti nāḷato.

    ၁၀၁. ဘာရဗဒ္ဓကုသုမေသု ဝိနိစ္ဆယသ္သ ဝက္ခမာနတ္တာ ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဌပိတေသူတိ အဗဒ္ဓကုသုမဝသေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနာတိ တတ္ရဇာတကကုသုမေသု ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယာနုသာရေန။ ‘‘ယေန ပုပ္ဖေန ပူရတိ, တသ္မိံ ဆိန္နမတ္တေ’’တိ အဝတ္ဝာ ဂဟိတမတ္တေ ပာရာဇိကန္တိ ယောဇနာ စေတ္ထ ဝိသေသော။

    101. Bhārabaddhakusumesu vinicchayassa vakkhamānattā chinditvā ṭhapitesūti abaddhakusumavasena gahetabbaṃ. Pubbe vuttanayenāti tatrajātakakusumesu vuttavinicchayānusārena. ‘‘Yena pupphena pūrati, tasmiṃ chinnamatte’’ti avatvā gahitamatte pārājikanti yojanā cettha viseso.

    ၁၀၂. ဘာရံ ကတ္ဝာ ဗဒ္ဓာနိ ဘာရဗဒ္ဓာနီတိ မဇ္ဈပဒလောပီသမာသော။ ပုပ္ဖာနီတိ ပာဒဂ္ဃနကာနိ ဥပ္ပလာဒိကုသုမာနိ။ ဆသ္ဝာကာရေသူတိ ဥဒကေ ဩသီဒာပေတုံ သက္ကုဏေယ္ယတ္တာ အဓောဒိသာယ သဟ စတသ္သော ဒိသာ, ဥဒ္ဓန္တိ ဣမာသု ဆသု ဒိသာသု, နိဒ္ဓာရဏေ ဘုမ္မံ။ ကေနစိ အာကာရေနာတိ နိဒ္ဓာရေတဗ္ဗဒသ္သနံ။ ဌာနာစာဝနသ္သ သာဓကတမတ္တာ ကရဏေယေဝ ကရဏဝစနံ။ နသ္သတီတိ ပာဒဂ္ဃနကပုပ္ဖာနံ ဌာနာစာဝနေန ပာရာဇိကမာပဇ္ဇိတ္ဝာ လောကိယလောကုတ္တရာနံ အနဝသေသဂုဏာနံ ပတိဋ္ဌာနဘူတံ ပာတိမောက္ခသံဝရသီလံ နာသေတ္ဝာ သယံ ဂုဏမရဏေန မီယတီတိ အတ္ထော။

    102. Bhāraṃ katvā baddhāni bhārabaddhānīti majjhapadalopīsamāso. Pupphānīti pādagghanakāni uppalādikusumāni. Chasvākāresūti udake osīdāpetuṃ sakkuṇeyyattā adhodisāya saha catasso disā, uddhanti imāsu chasu disāsu, niddhāraṇe bhummaṃ. Kenaci ākārenāti niddhāretabbadassanaṃ. Ṭhānācāvanassa sādhakatamattā karaṇeyeva karaṇavacanaṃ. Nassatīti pādagghanakapupphānaṃ ṭhānācāvanena pārājikamāpajjitvā lokiyalokuttarānaṃ anavasesaguṇānaṃ patiṭṭhānabhūtaṃ pātimokkhasaṃvarasīlaṃ nāsetvā sayaṃ guṇamaraṇena mīyatīti attho.

    ၁၀၃. ပုပ္ဖာနံ ကလာပန္တိ ပာဒဂ္ဃနကဥပ္ပလာဒိကုသုမကလာပံ။ ဥဒကံ စာလေတ္ဝာတိ ယထာ ဝီစိ ဥဋ္ဌာတိ, တထာ စာလေတ္ဝာ။ ပုပ္ဖဋ္ဌာနာတိ ပုပ္ဖာနံ ဌိတဋ္ဌာနာ။ စာဝေတီတိ ကလာပံ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အပနေတိ။ ‘‘ပုပ္ဖံ ဌာနာ စာဝေတီ’’တိ ကတ္ထစိ ပောတ္ထကေသု ပာဌော ဒိသ္သတိ။ ပုပ္ဖကလာပသ္သေဝ ဂဟိတတ္တာ ပုရိမောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗော။

    103.Pupphānaṃ kalāpanti pādagghanakauppalādikusumakalāpaṃ. Udakaṃ cāletvāti yathā vīci uṭṭhāti, tathā cāletvā. Pupphaṭṭhānāti pupphānaṃ ṭhitaṭṭhānā. Cāvetīti kalāpaṃ kesaggamattampi apaneti. ‘‘Pupphaṃ ṭhānā cāvetī’’ti katthaci potthakesu pāṭho dissati. Pupphakalāpasseva gahitattā purimoyeva gahetabbo.

    ၁၀၄. ‘‘ဧတ္ထ ဂတံ ဂဟေသ္သာမီ’’တိ သဟ ပာဌသေသေန ယောဇနာ။ ပရိကပ္ပေတီတိ ‘‘ဧတ္ထ ဂတံ ဂဟေသ္သာမီ’’တိ ဌာနံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ တက္ကေတိ။ ရက္ခတီတိ ဌာနာစာဝနေပိ သတိ သော ပရိကပ္ပော ပာရာဇိကာပတ္တိတော တံ ဘိက္ခုံ ရက္ခတိ။ ဂတဋ္ဌာနာတိ ပုပ္ဖကလာပေန ဂတံ သမ္ပတ္တဉ္စ တံ ဌာနဉ္စာတိ ဝိဂ္ဂဟော။ ‘‘ဥဒ္ဓရန္တော’’တိ ဧတေန ‘‘ပုပ္ဖာနံ ကလာပ’’န္တိ အာနေတ္ဝာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ။ ‘‘ကတဋ္ဌာနာ’’တိပိ ပာဌော, ကတာ ပုပ္ဖာနံ ဌာနာ ဥဒ္ဓရန္တောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဥဒကံ စာလေတ္ဝာ ဝီစိယော ဥဋ္ဌာပေတ္ဝာ ဝီစိပ္ပဟာရေန ဥဒကပိဋ္ဌေန ပရိကပ္ပိတဋ္ဌာနံ သမ္ပတ္တံ ပုပ္ဖကလာပံ ဌိတဋ္ဌာနာ ဥဒ္ဓရန္တော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဌာနာ စာဝေန္တောတိ အတ္ထော။ ‘‘ဌာနာ’’တိ ဣဒံ ‘‘ဘဋ္ဌော’’တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓနီယံ။ ဘဋ္ဌော နာမ ပဝုစ္စတီတိ အတ္တနာ သမာဒာယ ရက္ခိယမာနာ ပာတိမောက္ခသံဝရသီလသင္ခာတသဗ္ဗဂုဏရတနင္ကုရာဘိနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနာ ပတိတော နာမ ဟောတီတိ ပဝုစ္စတိ။

    104.‘‘Ettha gataṃ gahessāmī’’ti saha pāṭhasesena yojanā. Parikappetīti ‘‘ettha gataṃ gahessāmī’’ti ṭhānaṃ paricchinditvā takketi. Rakkhatīti ṭhānācāvanepi sati so parikappo pārājikāpattito taṃ bhikkhuṃ rakkhati. Gataṭṭhānāti pupphakalāpena gataṃ sampattañca taṃ ṭhānañcāti viggaho. ‘‘Uddharanto’’ti etena ‘‘pupphānaṃ kalāpa’’nti ānetvā sambandhitabbaṃ. ‘‘Kataṭṭhānā’’tipi pāṭho, katā pupphānaṃ ṭhānā uddharantoti sambandho. Udakaṃ cāletvā vīciyo uṭṭhāpetvā vīcippahārena udakapiṭṭhena parikappitaṭṭhānaṃ sampattaṃ pupphakalāpaṃ ṭhitaṭṭhānā uddharanto kesaggamattampi ṭhānā cāventoti attho. ‘‘Ṭhānā’’ti idaṃ ‘‘bhaṭṭho’’ti iminā sambandhanīyaṃ. Bhaṭṭho nāma pavuccatīti attanā samādāya rakkhiyamānā pātimokkhasaṃvarasīlasaṅkhātasabbaguṇaratanaṅkurābhinibbattaṭṭhānā patito nāma hotīti pavuccati.

    ၁၀၅. ဇလတော အစ္စုဂ္ဂတသ္သာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပုပ္ဖသ္သာ’’တိ သာမတ္ထိယာ လဗ္ဘတိ။ ဇလပိဋ္ဌိတော အစ္စုဂ္ဂတသ္သ ပုပ္ဖသ္သ သကလဇလံ ဌာနံ, ကဒ္ဒမပိဋ္ဌိတော ပဋ္ဌာယ ဥဒကပိဋ္ဌိပရိယန္တံ ပုပ္ဖဒဏ္ဍေန ဖရိတ္ဝာ ဌိတံ သဗ္ဗမုဒကံ ဌာနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပ္ပာဋေတ္ဝာတိ ပုပ္ဖဂ္ဂံ အာကဍ္ဎိတ္ဝာ ဥပ္ပီဠေတ္ဝာ။ တတောတိ တသ္မာ ပုပ္ဖဋ္ဌာနဘူတသကလဇလရာသိတော။ ဥဇုန္တိ ဥဇုံ ကတ္ဝာ။ ဥဒ္ဓရတောတိ ဥပ္ပာဋေန္တသ္သ။

    105.Jalato accuggatassāti ettha ‘‘pupphassā’’ti sāmatthiyā labbhati. Jalapiṭṭhito accuggatassa pupphassa sakalajalaṃ ṭhānaṃ, kaddamapiṭṭhito paṭṭhāya udakapiṭṭhipariyantaṃ pupphadaṇḍena pharitvā ṭhitaṃ sabbamudakaṃ ṭhānanti vuttaṃ hoti. Uppāṭetvāti pupphaggaṃ ākaḍḍhitvā uppīḷetvā. Tatoti tasmā pupphaṭṭhānabhūtasakalajalarāsito. Ujunti ujuṃ katvā. Uddharatoti uppāṭentassa.

    ၁၀၆. နာဠန္တေတိ ဥပ္ပာဋိတပုပ္ဖနာဠသ္သ မူလကောဋိယာ။ ဇလတောတိ ဥဒကပိဋ္ဌိတော။ မုတ္တမတ္တေ ကေသဂ္ဂမတ္တံ ဒူရံ ကတ္ဝာတိ ပာဌသေသယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ ‘‘ဇလတော’’တိ ပဌမတတိယပာဒေသု ဒ္ဝိက္ခတ္တုံ ဝစနံ အတ္ထာဝိသေသေပိ ပဒာဝုတ္တိအလင္ကာရေ အဍ္ဎယမကဝသေန ဝုတ္တတ္တာ ပုနရုတ္တိဒောသော န ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘မုတ္တမတ္တေ, အမုတ္တေ’’တိ စ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗံ, အတ္ထာနံ ဝာ ဝိသေသတော ဥဘယတ္ထ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တသ္မိံ နာဠန္တေတိ သမ္ဗန္ဓော။

    106.Nāḷanteti uppāṭitapupphanāḷassa mūlakoṭiyā. Jalatoti udakapiṭṭhito. Muttamatte kesaggamattaṃ dūraṃ katvāti pāṭhasesayojanā kātabbā. ‘‘Jalato’’ti paṭhamatatiyapādesu dvikkhattuṃ vacanaṃ atthāvisesepi padāvuttialaṅkāre aḍḍhayamakavasena vuttattā punaruttidoso na hotīti veditabbaṃ. ‘‘Muttamatte, amutte’’ti ca sambandhitabbaṃ, atthānaṃ vā visesato ubhayattha vuttanti veditabbaṃ. Tasmiṃ nāḷanteti sambandho.

    ၁၀၇. တသ္သ နာမေတ္ဝာ ဥပ္ပာဋိတသ္သ။ သဟ ဂစ္ဆေန ဥပ္ပာဋိတသ္သာပိ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယော။ ဣဓ ပန သဗ္ဗပုပ္ဖပဏ္ဏနာဠာနိ မူလတော ပဘုတိ ပဌမံ ဌိတဋ္ဌာနတော အပနာမနဝသေန ဌာနာစာဝနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ပုပ္ဖာဒီနိ ဥပ္ပာဋေန္တသ္သ ဘူတဂာမဝိကောပနာပတ္တိယာ ဌာနေ သဟပယောဂဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    107.Tassa nāmetvā uppāṭitassa. Saha gacchena uppāṭitassāpi ayameva vinicchayo. Idha pana sabbapupphapaṇṇanāḷāni mūlato pabhuti paṭhamaṃ ṭhitaṭṭhānato apanāmanavasena ṭhānācāvanaṃ veditabbaṃ. Evaṃ pupphādīni uppāṭentassa bhūtagāmavikopanāpattiyā ṭhāne sahapayogadukkaṭaṃ hotīti veditabbaṃ.

    ၁၀၈-၉. ဗဠိသာဒိမစ္ဆဂ္ဂဟဏောပကရဏာနံ ဝစနတော, ဇလေ ဌိတမတမစ္ဆာနံ ဝိနိစ္ဆယသ္သ စ ဝက္ခမာနတ္တာ မစ္ဆေတိ ဇီဝမာနကမစ္ဆာနံ ဂဟဏံ။ ဥပလက္ခဏဝသေန ဝာ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထ ဝာ-သဒ္ဒေန ဝာ ခိပကာဒီနိ မစ္ဆဝဓောပကရဏာနိ ဝုတ္တာနေဝာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝတ္ထူတိ ပာဒော။ တသ္မိံ မစ္ဆေ။ ဥဒ္ဓဋောယေဝ ဥဒ္ဓဋမတ္တော, မစ္ဆော, တသ္မိံ။ ဇလာတိ ဥဒကတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အပနေတ္ဝာ ဥက္ခိတ္တမတ္တေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

    108-9. Baḷisādimacchaggahaṇopakaraṇānaṃ vacanato, jale ṭhitamatamacchānaṃ vinicchayassa ca vakkhamānattā maccheti jīvamānakamacchānaṃ gahaṇaṃ. Upalakkhaṇavasena vā avuttasamuccayattha vā-saddena vā khipakādīni macchavadhopakaraṇāni vuttānevāti daṭṭhabbaṃ. Vatthūti pādo. Tasmiṃ macche. Uddhaṭoyeva uddhaṭamatto, maccho, tasmiṃ. Jalāti udakato kesaggamattampi apanetvā ukkhittamatteti vuttaṃ hoti.

    ၁၁၀. ပုပ္ဖာနံ ဝိယ မစ္ဆာနမ္ပိ ဌိတဋ္ဌာနမေဝ ဌာနန္တိ အဂ္ဂဟေတ္ဝာ သကလဇလံ ဌာနံ ကတ္ဝာ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘ဌာနံ သလိလဇာနံ ဟီ’’တိအာဒိ။ သလိလေ ဇာတာ သလိလဇာ, ဣတိ ပကရဏတော မစ္ဆာယေဝ ဝုစ္စန္တိ။ အတ္ထပ္ပကရဏသဒ္ဒန္တရသန္နိဓာနာဒီဟိ သဒ္ဒာ ဝိသေသတ္ထံ ဝဒန္တီတိ။ ဟီတိ ပသိဒ္ဓိယံ။ ကေဝလန္တိ အဝဓာရဏေ, ဇလမေဝာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣမိနာ ဗဟိဥဒကံ နိဝတ္တိတံ ဟောတိ။ သကလံ ဇလမေဝ ဌာနံ ယသ္မာ, တသ္မာ သလိလဋ္ဌံ ဇလာ ဝိမောစေန္တော ပာရာဇိကော ဟောတီတိ ဟေတုဟေတုမန္တဘာဝေန ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အာပန္နံ ပရာဇေတီတိ ပာရာဇိကာ, အာပတ္တိ, သာ ဧတသ္သ အတ္ထီတိ ပာရာဇိကော, ပုဂ္ဂလော။

    110. Pupphānaṃ viya macchānampi ṭhitaṭṭhānameva ṭhānanti aggahetvā sakalajalaṃ ṭhānaṃ katvā kasmā vuttanti āha ‘‘ṭhānaṃ salilajānaṃ hī’’tiādi. Salile jātā salilajā, iti pakaraṇato macchāyeva vuccanti. Atthappakaraṇasaddantarasannidhānādīhi saddā visesatthaṃ vadantīti. Hīti pasiddhiyaṃ. Kevalanti avadhāraṇe, jalamevāti vuttaṃ hoti. Iminā bahiudakaṃ nivattitaṃ hoti. Sakalaṃ jalameva ṭhānaṃ yasmā, tasmā salilaṭṭhaṃ jalā vimocento pārājiko hotīti hetuhetumantabhāvena yojanā veditabbā. Āpannaṃ parājetīti pārājikā, āpatti, sā etassa atthīti pārājiko, puggalo.

    ၁၁၁. နီရံ ဥဒကံ။ ဝာရိမ္ဟိ ဇလေ ဇာတော ဝာရိဇော, ဣတိ ပကရဏတော မစ္ဆောဝ ဂယ္ဟတိ။ ဧတေနေဝ အာကာသေ ဥပ္ပတိတမစ္ဆော , ဂောစရတ္ထာယ စ ထလမုဂ္ဂတကုမ္မာဒယော ဥပလက္ခိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေသံ ဂဟဏေ ဝိနိစ္ဆယော အာကာသဋ္ဌထလဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ဝိနိဒ္ဒိသေတိ ဒုက္ကဋာဒိဝတ္ထုနော ဘဏ္ဍသ္သ အဂ္ဃဝသေန ဒုက္ကဋထုလ္လစ္စယပာရာဇိကာပတ္တိယော ဝဒေယ္ယာတိ အတ္ထော။

    111.Nīraṃ udakaṃ. Vārimhi jale jāto vārijo, iti pakaraṇato macchova gayhati. Eteneva ākāse uppatitamaccho , gocaratthāya ca thalamuggatakummādayo upalakkhitāti veditabbaṃ. Tesaṃ gahaṇe vinicchayo ākāsaṭṭhathalaṭṭhakathāya vuttanayena veditabbo. Bhaṇḍagghena viniddiseti dukkaṭādivatthuno bhaṇḍassa agghavasena dukkaṭathullaccayapārājikāpattiyo vadeyyāti attho.

    ၁၁၂. တဠာကေတိ သရသ္မိံ, ဣမိနာ စ ဝာပိပောက္ခရဏိသောဗ္ဘာဒိဇလာသယာ သင္ဂယ္ဟန္တိ။ နဒိယာတိ နိန္နဂာယ, ဣမိနာ စ ကန္ဒရာဒယော သင္ဂယ္ဟန္တိ။ နိန္နေတိ အာဝာဋေ။ မစ္ဆဝိသံ နာမာတိ ဧတ္ထ နာမ-သဒ္ဒော သညာယံ။ မစ္ဆဝိသနာမကံ မဒနဖလာဒိကံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဂတေတိ ဝိသပက္ခိပကေ မစ္ဆဃာတကေ ဂတေ။

    112.Taḷāketi sarasmiṃ, iminā ca vāpipokkharaṇisobbhādijalāsayā saṅgayhanti. Nadiyāti ninnagāya, iminā ca kandarādayo saṅgayhanti. Ninneti āvāṭe. Macchavisaṃ nāmāti ettha nāma-saddo saññāyaṃ. Macchavisanāmakaṃ madanaphalādikaṃ daṭṭhabbaṃ. Gateti visapakkhipake macchaghātake gate.

    ၁၁၄. သာမိကေသူတိ ဝိသံ ယောဇေတ္ဝာ ဂတေသု မစ္ဆသာမိကေသု။ အာဟရန္တေသူတိ အာဟရာပေန္တေသု။ ဘဏ္ဍဒေယ္ယန္တိ ဘဏ္ဍဉ္စ တံ ဒေယ္ယဉ္စာတိ ဝိဂ္ဂဟော, အတ္တနာ ဂဟိတဝတ္ထုံ ဝာ တဒဂ္ဃနကံ ဝာ ဘဏ္ဍံ ဒာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။

    114.Sāmikesūti visaṃ yojetvā gatesu macchasāmikesu. Āharantesūti āharāpentesu. Bhaṇḍadeyyanti bhaṇḍañca taṃ deyyañcāti viggaho, attanā gahitavatthuṃ vā tadagghanakaṃ vā bhaṇḍaṃ dātabbanti attho.

    ၁၁၅. မစ္ဆေတိ မတမစ္ဆေ။ သေသေတိ နမတမစ္ဆေ။

    115.Maccheti matamacche. Seseti namatamacche.

    ၁၁၆. အမတေသု ဂဟိတေသူတိ ပကရဏတော လဗ္ဘတိ, နိမိတ္တတ္ထေ စေတံ ဘုမ္မံ။ အနာပတ္တိံ ဝဒန္တီတိ အဒိန္နာဒာနာပတ္တိယာ အနာပတ္တိံ ဝဒန္တိ, မာရဏပ္ပတ္တိယာ ပာစိတ္တိယံ ဟောတေဝ။ အယဉ္စ ဝိနိစ္ဆယော အရက္ခိတအဂောပိတေသု အသ္သာမိကတဠာကာဒီသု ဝေဒိတဗ္ဗော။

    116.Amatesu gahitesūti pakaraṇato labbhati, nimittatthe cetaṃ bhummaṃ. Anāpattiṃ vadantīti adinnādānāpattiyā anāpattiṃ vadanti, māraṇappattiyā pācittiyaṃ hoteva. Ayañca vinicchayo arakkhitaagopitesu assāmikataḷākādīsu veditabbo.

    ဥဒကဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

    Udakaṭṭhakathāvaṇṇanā.

    ၁၁၇. နာဝန္တိ ဧတ္ထ ‘‘နာဝာ နာမ ယာယ တရတီ’’တိ (ပာရာ. ၉၉) ဝစနတော ဇလတာရဏာရဟံ အန္တမသော ဧကမ္ပိ ဝဟန္တံ ရဇနဒောဏိဝေဏုကလာပာဒိကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ နာဝဋ္ဌံ နာမ ဘဏ္ဍံ ယံ ကိဉ္စိ ဣန္ဒ္ရိယဗဒ္ဓံ ဝာ အနိန္ဒ္ရိယဗဒ္ဓံ ဝာ။ ‘‘ထေနေတ္ဝာ ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ထေယ္ယစိတ္တသ္သာ’’တိ ဣမမတ္ထံ ဝိညာပေတိ။ ပာဒုဒ္ဓာရေတိ ဒုတိယပရိယေသနာဒိအတ္ထံ ဂစ္ဆန္တသ္သ ပဒေ ပဒေ။ ဒောသာတိ ဒုက္ကဋာပတ္တိယော။ ဝုတ္တာတိ ‘‘နာဝဋ္ဌံ ဘဏ္ဍံ အဝဟရိသ္သာမီ’တိ ထေယ္ယစိတ္တော ဒုတိယံ ဝာ ပရိယေသတိ ဂစ္ဆတိ ဝာ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋသ္သာ’’တိ (ပာရာ. ၉၉) ပဒဘာဇနိယံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တာ, ဣမိနာ ပုဗ္ဗပယောဂသဟပယောဂဒုက္ကဋာနိ, ဖန္ဒာပနေ ထုလ္လစ္စယံ, ဌာနာစာဝနေ ပာရာဇိကဉ္စ ဥပလက္ခဏဝသေန ဒသ္သိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    117.Nāvanti ettha ‘‘nāvā nāma yāya taratī’’ti (pārā. 99) vacanato jalatāraṇārahaṃ antamaso ekampi vahantaṃ rajanadoṇiveṇukalāpādikaṃ veditabbaṃ. Nāvaṭṭhaṃ nāma bhaṇḍaṃ yaṃ kiñci indriyabaddhaṃ vā anindriyabaddhaṃ vā. ‘‘Thenetvā gaṇhissāmī’’ti iminā ‘‘theyyacittassā’’ti imamatthaṃ viññāpeti. Pāduddhāreti dutiyapariyesanādiatthaṃ gacchantassa pade pade. Dosāti dukkaṭāpattiyo. Vuttāti ‘‘nāvaṭṭhaṃ bhaṇḍaṃ avaharissāmī’ti theyyacitto dutiyaṃ vā pariyesati gacchati vā, āpatti dukkaṭassā’’ti (pārā. 99) padabhājaniyaṃ bhagavatā vuttā, iminā pubbapayogasahapayogadukkaṭāni, phandāpane thullaccayaṃ, ṭhānācāvane pārājikañca upalakkhaṇavasena dassitanti veditabbaṃ.

    ၁၁၈. စဏ္ဍသောတေတိ ဝေဂေန ဂစ္ဆန္တေ ဥဒကပ္ပဝာဟေ, ‘‘စဏ္ဍသောတေ’’တိ ဣမိနာ ဗန္ဓနံ ဝိနာ သဘာဝေန အဋ္ဌိတဘာဝသ္သ သူစနတော ‘‘ဗန္ဓနမေဝ ဌာန’’န္တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနပရိစ္ဆေဒသ္သ ကာရဏံ ဒသ္သိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယသ္မာ စဏ္ဍသောတေ ဗဒ္ဓာ, တသ္မာ ဗန္ဓနမေကမေဝ ဌာနံ မတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တသ္မိန္တိ ဗန္ဓနေ။ ဓီရာ ဝိနယဓရာ။

    118.Caṇḍasoteti vegena gacchante udakappavāhe, ‘‘caṇḍasote’’ti iminā bandhanaṃ vinā sabhāvena aṭṭhitabhāvassa sūcanato ‘‘bandhanameva ṭhāna’’nti vuttaṭṭhānaparicchedassa kāraṇaṃ dassitanti veditabbaṃ. Yasmā caṇḍasote baddhā, tasmā bandhanamekameva ṭhānaṃ matanti vuttaṃ hoti. Tasminti bandhane. Dhīrā vinayadharā.

    ၁၁၉-၁၂၀. ‘‘နိစ္စလေ ဥဒကေ နာဝ-မဗန္ဓနမဝဋ္ဌိတ’’န္တိ ဣမိနာ ဆဓာ ဌာနပရိစ္ဆေဒသ္သ လဗ္ဘမာနတ္တေ ကာရဏံ ဒသ္သေတိ။ နာဝံ ကဍ္ဎတော တသ္သ ပာရာဇိကန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ပုနပိ ကိံ ကရောန္တောတိ အာဟ ‘‘ဧကေနန္တေန သမ္ဖုဋ္ဌ’’န္တိအာဒိ။ တံ နာဝံ အတိက္ကာမယတောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတ္ထာပိ ‘‘ကဍ္ဎိတဝတော အတိက္ကမိတဝတော’’တိ ဘူတဝသေန အတ္ထော ယောဇေတဗ္ဗော။ ယမေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယမေဝ။

    119-120.‘‘Niccale udake nāva-mabandhanamavaṭṭhita’’nti iminā chadhā ṭhānaparicchedassa labbhamānatte kāraṇaṃ dasseti. Nāvaṃ kaḍḍhato tassa pārājikanti sambandho. Punapi kiṃ karontoti āha ‘‘ekenantena samphuṭṭha’’ntiādi. Taṃ nāvaṃ atikkāmayatoti sambandho. Etthāpi ‘‘kaḍḍhitavato atikkamitavato’’ti bhūtavasena attho yojetabbo. Yamettha vattabbaṃ, taṃ heṭṭhā vuttanayameva.

    ၁၂၁. ဧဝံ စတုပသ္သာကဍ္ဎနေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ ဥဒ္ဓံ, အဓော စ ဥက္ခိပနဩသီဒာပနေသု ဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘တထာ’’တိအာဒိ။ တထာတိ ‘‘တသ္သ ပာရာဇိက’’န္တိ အာကဍ္ဎတိ။ ကသ္မိံ ကာလေတိ အာဟ ‘‘ဥဒ္ဓံ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပီ’’တိအာဒိ။ အဓောနာဝာတလန္တိ နာဝာတလသ္သ အဓော အဓောနာဝာတလံ, တသ္မိံ ဥဒ္ဓံ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဥဒကမ္ဟာ ဝိမောစိတေတိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓော။ တေန ဖုဋ္ဌံ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ မုခဝဋ္ဋိယာ ဝိမောစိတေတိ ယောဇနာ။ တေနာတိ အဓောနာဝာတလေန ဖုဋ္ဌေ ဥဒကေ မုခဝဋ္ဋိယာ ကရဏဘူတာယ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဝိမောစိတေတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

    121. Evaṃ catupassākaḍḍhane vinicchayaṃ dassetvā idāni uddhaṃ, adho ca ukkhipanaosīdāpanesu vinicchayaṃ dassetumāha ‘‘tathā’’tiādi. Tathāti ‘‘tassa pārājika’’nti ākaḍḍhati. Kasmiṃ kāleti āha ‘‘uddhaṃ kesaggamattampī’’tiādi. Adhonāvātalanti nāvātalassa adho adhonāvātalaṃ, tasmiṃ uddhaṃ kesaggamattampi udakamhā vimociteti iminā sambandho. Tena phuṭṭhaṃ kesaggamattampi mukhavaṭṭiyā vimociteti yojanā. Tenāti adhonāvātalena phuṭṭhe udake mukhavaṭṭiyā karaṇabhūtāya kesaggamattampi vimociteti gahetabbaṃ.

    ၁၂၂. တီရေ ဗန္ဓိတ္ဝာ ပန နိစ္စလေ ဇလေ ဌပိတာ ယာ နာဝာ, တသ္သာ နာဝာယ ဌာနံ ဗန္ဓနဉ္စ ဌိတောကာသော စာတိ ဒ္ဝိဓာ မတန္တိ ယောဇနာ။

    122. Tīre bandhitvā pana niccale jale ṭhapitā yā nāvā, tassā nāvāya ṭhānaṃ bandhanañca ṭhitokāso cāti dvidhā matanti yojanā.

    ၁၂၃. ပုဗ္ဗံ ပဌမံ ဗန္ဓနသ္သ ဝိမောစနေ ထုလ္လစ္စယံ ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ကေနစုပာယေနာတိ ‘‘ပုရတော ပစ္ဆတော ဝာပီ’’တိအာဒိက္ကမေန ယထာဝုတ္တောပာယဆက္ကေသု ယေန ကေနစိ ဥပာယေနာတိ အတ္ထော။ ဌာနာ စာဝေတိ နာဝံ။

    123.Pubbaṃ paṭhamaṃ bandhanassa vimocane thullaccayaṃ hotīti yojanā. Kenacupāyenāti ‘‘purato pacchato vāpī’’tiādikkamena yathāvuttopāyachakkesu yena kenaci upāyenāti attho. Ṭhānā cāveti nāvaṃ.

    ၁၂၄. ပဌမံ ဌာနာ စာဝေတ္ဝာတိ ‘‘ပုရတော ပစ္ဆတော ဝာ’’တိအာဒိနာ ယထာဝုတ္တေသု ဆသု အာကာရေသု အညတရေန အာကာရေန နာဝံ ဌပိတဋ္ဌာနတော ပဌမံ စာဝေတ္ဝာ။ ဧသေဝ စ နယောတိ နာဝာယ ပဌမံ ဌိတဋ္ဌာနတော စာဝနေ ထုလ္လစ္စယံ, ပစ္ဆာ ဗန္ဓနမောစနေ ပာရာဇိကန္တိ ဧသေဝ နယော နေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ‘‘တီရေ ဗန္ဓိတ္ဝာ နိစ္စလေ ဥဒကေ ဌပိတနာဝာယ ဗန္ဓနဉ္စ ဌိတောကာသော စာတိ ဒ္ဝေ ဌာနာနိ, တံ ပဌမံ ဗန္ဓနာ မောစေတိ, ထုလ္လစ္စယံ။ ပစ္ဆာ ဆန္နံ အာကာရာနံ အညတရေန ဌာနာ စာဝေတိ, ပာရာဇိကံ။ ပဌမံ ဌာနာ စာဝေတ္ဝာ ပစ္ဆာ ဗန္ဓနမောစနေပိ ဧသေဝ နယော’’တိ (ပာရာ. ၉၉) အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယော သင္ဂဟိတော။ အာမသနဖန္ဒာပနေသု ဒုက္ကဋထုလ္လစ္စယာနိ ဟေဋ္ဌာ ကုမ္ဘိယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဉာတုံ သက္ကုဏေယ္ယတ္တာ န ဝုတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝမုပရိပိ။

    124.Paṭhamaṃ ṭhānā cāvetvāti ‘‘purato pacchato vā’’tiādinā yathāvuttesu chasu ākāresu aññatarena ākārena nāvaṃ ṭhapitaṭṭhānato paṭhamaṃ cāvetvā. Eseva ca nayoti nāvāya paṭhamaṃ ṭhitaṭṭhānato cāvane thullaccayaṃ, pacchā bandhanamocane pārājikanti eseva nayo netabboti attho. Ettha ca ‘‘tīre bandhitvā niccale udake ṭhapitanāvāya bandhanañca ṭhitokāso cāti dve ṭhānāni, taṃ paṭhamaṃ bandhanā moceti, thullaccayaṃ. Pacchā channaṃ ākārānaṃ aññatarena ṭhānā cāveti, pārājikaṃ. Paṭhamaṃ ṭhānā cāvetvā pacchā bandhanamocanepi eseva nayo’’ti (pārā. 99) aṭṭhakathāyaṃ vuttavinicchayo saṅgahito. Āmasanaphandāpanesu dukkaṭathullaccayāni heṭṭhā kumbhiyaṃ vuttanayeneva ñātuṃ sakkuṇeyyattā na vuttānīti veditabbaṃ. Evamuparipi.

    ၁၂၅. ဥသ္သာရေတ္ဝာတိ ဥဒကတော ထလံ အာရောပေတ္ဝာ။ နိကုဇ္ဇိတ္ဝာတိ အဓောမုခံ ကတ္ဝာ။ ထလေ ဌပိတာယ နာဝာယ မုခဝဋ္ဋိယာ ဖုဋ္ဌောကာသော ဧဝ ဌာနန္တိ ယောဇနာ။ ဟီတိ ဝိသေသော, တေန ဇလဋ္ဌတော ထလဋ္ဌာယ နာဝာယ ဝုတ္တံ ဝိသေသံ ဇောတေတိ။

    125.Ussāretvāti udakato thalaṃ āropetvā. Nikujjitvāti adhomukhaṃ katvā. Thale ṭhapitāya nāvāya mukhavaṭṭiyā phuṭṭhokāso eva ṭhānanti yojanā. Hīti viseso, tena jalaṭṭhato thalaṭṭhāya nāvāya vuttaṃ visesaṃ joteti.

    ၁၂၆. ဧတ္ထ အဓော ဩသီဒာပနသ္သ အလဗ္ဘမာနတာယ တံ ဝိနာ ဣတရေသံ ပဉ္စန္နံ အာကာရာနံ ဝသေန ဌာနာစာဝနံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘ဉေယ္ယော’’တိအာဒိ။ ယတော ကုတောစီတိ တိရိယံ စတသ္သန္နံ, ဥပရိဒိသာယ စ ဝသေန ယံ ကိဉ္စိ ဒိသာဘိမုခံ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အတိက္ကမေန္တော။

    126. Ettha adho osīdāpanassa alabbhamānatāya taṃ vinā itaresaṃ pañcannaṃ ākārānaṃ vasena ṭhānācāvanaṃ dassetumāha ‘‘ñeyyo’’tiādi. Yato kutocīti tiriyaṃ catassannaṃ, uparidisāya ca vasena yaṃ kiñci disābhimukhaṃ kesaggamattampi atikkamento.

    ၁၂၇. ဥက္ကုဇ္ဇိတာယပီတိ ဥဒ္ဓံမုခံ ဌပိတာယပိ။ ဃဋိကာနန္တိ ဒာရုခဏ္ဍာနံ။ ‘‘တထာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဉေယ္ယော ဌာနပရိစ္ဆေဒော’’တိအာဒိနာ ဝုတ္တနယံ အတိဒိသတိ။ သော ပန ဥက္ကုဇ္ဇိတ္ဝာ ဘူမိယံ ဌပိတနာဝာယ ယုဇ္ဇတိ။ ဃဋိကာနံ ဥပရိ ဌပိတာယ ပန နာဂဒန္တေသု ဌပိတကုန္တေ ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယော ယုဇ္ဇတိ။

    127.Ukkujjitāyapīti uddhaṃmukhaṃ ṭhapitāyapi. Ghaṭikānanti dārukhaṇḍānaṃ. ‘‘Tathā’’ti iminā ‘‘ñeyyo ṭhānaparicchedo’’tiādinā vuttanayaṃ atidisati. So pana ukkujjitvā bhūmiyaṃ ṭhapitanāvāya yujjati. Ghaṭikānaṃ upari ṭhapitāya pana nāgadantesu ṭhapitakunte vuttavinicchayo yujjati.

    ၁၂၈. ‘‘ထေယ္ယာ’’တိ ဣဒံ ‘‘ပာဇေန္တသ္သာ’’တိ ဝိသေသနံ။ တိတ္ထေတိ တိတ္ထာသန္နဇလေ။ အရိတ္တေနာတိ ကေနိပာတေန။ ဖိယေနာတိ ပာဇနဖလကေန။ ပာဇေန္တသ္သာတိ ပေသေန္တသ္သ။ ‘‘တံ ပာဇေတီ’’တိပိ ပာဌော ဒိသ္သတိ, တံ နာဝံ ယော ပာဇေတိ, တသ္သ ပရာဇယောတိ အတ္ထော။

    128.‘‘Theyyā’’ti idaṃ ‘‘pājentassā’’ti visesanaṃ. Tittheti titthāsannajale. Arittenāti kenipātena. Phiyenāti pājanaphalakena. Pājentassāti pesentassa. ‘‘Taṃ pājetī’’tipi pāṭho dissati, taṃ nāvaṃ yo pājeti, tassa parājayoti attho.

    ၁၂၉-၃၀. ဆတ္တန္တိ အာတပဝာရဏံ။ ပဏာမေတ္ဝာတိ ယထာ ဝာတံ ဂဏ္ဟာတိ, တထာ ပဏာမေတ္ဝာ။ ဥသ္သာပေတ္ဝာဝ စီဝရန္တိ စီဝရံ ဥဒ္ဓံ ဥစ္စာရေတ္ဝာ ဝာ။ ဂာထာဆန္ဒဝသေန ‘ဝ’ဣတိ ရသ္သတ္တံ။ လင္ကာရသဒိသန္တိ ပသာရိတပဋသရိက္ခကံ။ သမီရဏန္တိ မာလုတံ။ န ဒောသော တသ္သ ဝိဇ္ဇတီတိ ဣဒံ ဝာတသ္သ အဝိဇ္ဇမာနက္ခဏေ ဧဝံ ကရောတော ပစ္ဆာ အာဂတေန ဝာတေန နီတနာဝာယ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ဝာယမာနေ ပန ဝာတေ ဧဝံ ကရောန္တသ္သ အာပတ္တိယေဝာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

    129-30.Chattanti ātapavāraṇaṃ. Paṇāmetvāti yathā vātaṃ gaṇhāti, tathā paṇāmetvā. Ussāpetvāva cīvaranti cīvaraṃ uddhaṃ uccāretvā vā. Gāthāchandavasena ‘va’iti rassattaṃ. Laṅkārasadisanti pasāritapaṭasarikkhakaṃ. Samīraṇanti mālutaṃ. Na doso tassa vijjatīti idaṃ vātassa avijjamānakkhaṇe evaṃ karoto pacchā āgatena vātena nītanāvāya vasena vuttaṃ. Vāyamāne pana vāte evaṃ karontassa āpattiyevāti daṭṭhabbaṃ.

    ၁၃၁-၂. သယမေဝ ဥပာဂတန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ ဂာမသမီပေ တိတ္ထံ ဂာမတိတ္ထံ။ တန္တိ နာဝံ။ ဌာနာတိ ဆတ္တေန ဝာ စီဝရေန ဝာ ဂဟိတဝာတေန ဂန္တ္ဝာ ဂာမတိတ္ထေ ဌိတဋ္ဌာနာ။ အစာလေန္တောတိ ဖန္ဒာပနမ္ပိ အကရောန္တော, ဣမိနာ ထုလ္လစ္စယသ္သာပိ အဘာဝံ ဒသ္သေတိ။ ‘‘အစာဝေန္တော’’တိပိ ပာဌော, ဌိတဋ္ဌာနတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အနပနေန္တောတိ အတ္ထော, ဣမိနာ ပာရာဇိကာဘာဝံ ဒသ္သေတိ။ ကိဏိတ္ဝာတိ မူလေန ဝိက္ကိဏိတ္ဝာ။ သယမေဝ စ ဂစ္ဆန္တိန္တိ ဧတ္ထ စ-ကာရော ဝတ္တဗ္ဗန္တရသမုစ္စယေ။ တထာ ပဏာမိတဆတ္တေန ဝာ ဥသ္သာပိတစီဝရေန ဝာ ဂဟိတဝာတေန အတ္တနာ ဂစ္ဆန္တိံ။ ဌာနာ စာဝေတီတိ အတ္တနာ ဣစ္ဆိတဒိသာဘိမုခံ ကတ္ဝာ ပာဇနဝသေန ဂမနဋ္ဌာနာ စာဝေတိ။

    131-2. Sayameva upāgatanti sambandho. Gāmasamīpe titthaṃ gāmatitthaṃ. Tanti nāvaṃ. Ṭhānāti chattena vā cīvarena vā gahitavātena gantvā gāmatitthe ṭhitaṭṭhānā. Acālentoti phandāpanampi akaronto, iminā thullaccayassāpi abhāvaṃ dasseti. ‘‘Acāvento’’tipi pāṭho, ṭhitaṭṭhānato kesaggamattampi anapanentoti attho, iminā pārājikābhāvaṃ dasseti. Kiṇitvāti mūlena vikkiṇitvā. Sayameva ca gacchantinti ettha ca-kāro vattabbantarasamuccaye. Tathā paṇāmitachattena vā ussāpitacīvarena vā gahitavātena attanā gacchantiṃ. Ṭhānā cāvetīti attanā icchitadisābhimukhaṃ katvā pājanavasena gamanaṭṭhānā cāveti.

    နာဝဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

    Nāvaṭṭhakathāvaṇṇanā.

    ၁၃၃-၄. ယန္တိ ဧတေနာတိ ယာနံ။ ရမယတီတိ ရထော။ ဝဟတိ, ဝုယ္ဟတိ, ဝဟန္တိ ဧတေနာတိ ဝာ ဝယ္ဟံ။ ‘‘ဥပရိ မဏ္ဍပသဒိသံ ပဒရစ္ဆန္နံ, သဗ္ဗပာလိဂုဏ္ဌိမံ ဝာ ဆာဒေတ္ဝာ’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁၀၀) အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေန ကတံ သကဋံ ဝယ္ဟံ နာမ။ သန္ဒမာနိကာတိ ‘‘ဥဘောသု ပသ္သေသု သုဝဏ္ဏရဇတာဒိမယာ ဂောပာနသိယော ဒတ္ဝာ ဂရုဠပက္ခကနယေန ကတာ သန္ဒမာနိကာ’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁၀၀) အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယေန ကတယာနဝိသေသော။ ဌာနာ စာဝနယောဂသ္မိန္တိ ဌာနာ စာဝနပ္ပယောဂေ။

    133-4. Yanti etenāti yānaṃ. Ramayatīti ratho. Vahati, vuyhati, vahanti etenāti vā vayhaṃ. ‘‘Upari maṇḍapasadisaṃ padaracchannaṃ, sabbapāliguṇṭhimaṃ vā chādetvā’’ti (pārā. aṭṭha. 1.100) aṭṭhakathāyaṃ vuttanayena kataṃ sakaṭaṃ vayhaṃ nāma. Sandamānikāti ‘‘ubhosu passesu suvaṇṇarajatādimayā gopānasiyo datvā garuḷapakkhakanayena katā sandamānikā’’ti (pārā. aṭṭha. 1.100) aṭṭhakathāyaṃ vuttanayena katayānaviseso. Ṭhānā cāvanayogasminti ṭhānā cāvanappayoge.

    ၁၃၅-၆. ဒသဋ္ဌာနာစာဝနဝသေန ပာရာဇိကံ ဝဒန္တေဟိ ပဌမံ ဌာနဘေဒသ္သ ဉာတဗ္ဗတ္တာ တံ ဒသ္သေတ္ဝာ အာပတ္တိဘေဒံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘ယာနသ္သ ဒုကယုတ္တသ္သာ’’တိအာဒိ။ ဒုကယုတ္တသ္သာတိ ဒုကံ ဂောယုဂံ ယုတ္တသ္သ ယသ္သာတိ, ယုတ္တေ ယသ္မိန္တိ ဝာ ဝိဂ္ဂဟော။ ဒသ ဌာနာနီတိ ဒ္ဝိန္နံ ဂောဏာနံ အဋ္ဌ ပာဒာ, ဒ္ဝေ စ စက္ကာနီတိ ဧတေသံ ဒသန္နံ ပတိဋ္ဌိတဋ္ဌာနာနံ ဝသေန ဒသ ဌာနာနိ ဝဒေယ္ယာတိ အတ္ထော။ ဧတေနေဝ နယေန စတုယုတ္တာဒိယာနေ အဋ္ဌာရသာတိ ဌာနဘေဒသ္သ နယော ဒသ္သိတော ဟောတိ။ ယာနံ ပာဇယတောတိ သကဋာဒိယာနံ ပေသယတော။ ‘‘ဓုရေတိ ယုဂာသန္နေ’’တိ အဋ္ဌကထာယ ဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ ရထီသာယ ယုဂေန သဒ္ဓိံ ဗန္ဓနဋ္ဌာနာသန္နေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဓုရ’’န္တိ စ ယုဂသ္သေဝ နာမံ။ ‘‘ဓုရံ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ, ဓုရံ အာရောပေတ္ဝာ’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁၀၀) အဋ္ဌကထာဝစနတော တံသဟစရိယာယ သမ္ဗန္ဓနဋ္ဌာနမ္ပိ ဓုရံ နာမ။ ဣဓ ပန ဂင္ဂာ-သဒ္ဒော ဝိယ ဂင္ဂာသမီပေ ဓုရသမီပေ ပာဇကသ္သ နိသဇ္ဇာရဟဋ္ဌာနေ ဓုရသ္သ ဝတ္တမာနတာ လဗ္ဘတိ။

    135-6. Dasaṭṭhānācāvanavasena pārājikaṃ vadantehi paṭhamaṃ ṭhānabhedassa ñātabbattā taṃ dassetvā āpattibhedaṃ dassetumāha ‘‘yānassa dukayuttassā’’tiādi. Dukayuttassāti dukaṃ goyugaṃ yuttassa yassāti, yutte yasminti vā viggaho. Dasa ṭhānānīti dvinnaṃ goṇānaṃ aṭṭha pādā, dve ca cakkānīti etesaṃ dasannaṃ patiṭṭhitaṭṭhānānaṃ vasena dasa ṭhānāni vadeyyāti attho. Eteneva nayena catuyuttādiyāne aṭṭhārasāti ṭhānabhedassa nayo dassito hoti. Yānaṃ pājayatoti sakaṭādiyānaṃ pesayato. ‘‘Dhureti yugāsanne’’ti aṭṭhakathāya gaṇṭhipade vuttaṃ. Rathīsāya yugena saddhiṃ bandhanaṭṭhānāsanneti vuttaṃ hoti. ‘‘Dhura’’nti ca yugasseva nāmaṃ. ‘‘Dhuraṃ chaḍḍetvā, dhuraṃ āropetvā’’ti (pārā. aṭṭha. 1.100) aṭṭhakathāvacanato taṃsahacariyāya sambandhanaṭṭhānampi dhuraṃ nāma. Idha pana gaṅgā-saddo viya gaṅgāsamīpe dhurasamīpe pājakassa nisajjārahaṭṭhāne dhurassa vattamānatā labbhati.

    ဂောဏာနံ ပာဒုဒ္ဓာရေ တသ္သ ထုလ္လစ္စယံ ဝိနိဒ္ဒိသေတိ ယောဇနာ။ ဣဒဉ္စ ဂောဏာနံ အဝိလောမကာလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝိလောမကာလေ သမ္ဘဝန္တံ ဝိသေသံ ဇောတေတုံ ‘‘ထုလ္လစ္စယံ တု’’ ဣစ္စတ္ရ တု-သဒ္ဒေန အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သစေ ပန ဂောဏာ ‘နာယံ အမ္ဟာကံ သာမိကော’တိ ဉတ္ဝာ ဓုရံ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ အာကဍ္ဎန္တာ တိဋ္ဌန္တိ ဝာ ဖန္ဒန္တိ ဝာ, ရက္ခတိ တာဝ။ ဂောဏေ ပုန ဥဇုကံ ပဋိပာဒေတ္ဝာ ဓုရံ အာရောပေတ္ဝာ ဒဠ္ဟံ ယောဇေတ္ဝာ ပာစနေန ဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ပာဇေန္တသ္သ ဝုတ္တနယေနေဝ တေသံ ပာဒုဒ္ဓာရေန ထုလ္လစ္စယ’’န္တိ ဝုတ္တဝိသေသော သင္ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ စက္ကာနံ ဟီတိ ဧတ္ထ အဓိကေန ဟိ-သဒ္ဒေန ‘‘သစေပိ သကဒ္ဒမေ မဂ္ဂေ ဧကံ စက္ကံ ကဒ္ဒမေ လဂ္ဂံ ဟောတိ, ဒုတိယံ စက္ကံ ဂောဏာ ပရိဝတ္တေန္တာ ပဝတ္တေန္တိ, ဧကသ္သ ပန ဌိတတ္တာ န တာဝ အဝဟာရော ဟောတိ။ ဂောဏေ ပန ပုန ဥဇုကံ ပဋိပာဒေတ္ဝာ ပာဇေန္တသ္သ ဌိတစက္ကေ ကေသဂ္ဂမတ္တံ ဖုဋ္ဌောကာသံ အတိက္ကန္တေ ပာရာဇိက’’န္တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁၀၀) အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တဝိသေသော ဒသ္သိတော ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

    Goṇānaṃ pāduddhāre tassa thullaccayaṃ viniddiseti yojanā. Idañca goṇānaṃ avilomakālaṃ sandhāya vuttaṃ. Vilomakāle sambhavantaṃ visesaṃ jotetuṃ ‘‘thullaccayaṃ tu’’ iccatra tu-saddena aṭṭhakathāyaṃ ‘‘sace pana goṇā ‘nāyaṃ amhākaṃ sāmiko’ti ñatvā dhuraṃ chaḍḍetvā ākaḍḍhantā tiṭṭhanti vā phandanti vā, rakkhati tāva. Goṇe puna ujukaṃ paṭipādetvā dhuraṃ āropetvā daḷhaṃ yojetvā pācanena vijjhitvā pājentassa vuttanayeneva tesaṃ pāduddhārena thullaccaya’’nti vuttaviseso saṅgahitoti daṭṭhabbo. Cakkānaṃ hīti ettha adhikena hi-saddena ‘‘sacepi sakaddame magge ekaṃ cakkaṃ kaddame laggaṃ hoti, dutiyaṃ cakkaṃ goṇā parivattentā pavattenti, ekassa pana ṭhitattā na tāva avahāro hoti. Goṇe pana puna ujukaṃ paṭipādetvā pājentassa ṭhitacakke kesaggamattaṃ phuṭṭhokāsaṃ atikkante pārājika’’nti (pārā. aṭṭha. 1.100) aṭṭhakathāyaṃ vuttaviseso dassito hotīti daṭṭhabbaṃ.

    ၁၃၇-၉. ဧတ္တာဝတာ ယုတ္တယာနဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ အယုတ္တယာနဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘အယုတ္တကသ္သာ’’တိအာဒိ။ ဓုရေန ဥပတ္ထမ္ဘနိယံ ဌိတသ္သ တသ္သ အယုတ္တကသ္သာပိ စ ယာနကသ္သ ဥပတ္ထမ္ဘနိစက္ကကာနံ ဝသေန တီဏေဝ ဌာနာနိ ဘဝန္တီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ အယုတ္တကသ္သာတိ ဂောဏေဟိ အယုတ္တကသ္သ။ ဓုရေနာတိ ယထာဝုတ္တနယေန ဓုရယုတ္တဋ္ဌာနသမီပဒေသေန, သကဋသီသေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဥပတ္ထမ္ဘနိယန္တိ သကဋသီသောပတ္ထမ္ဘနိယာ ဥပရိ ဌိတသ္သ။ ဥပတ္ထမ္ဘယတိ ဓုရန္တိ ဥပတ္ထမ္ဘနီ။ သကဋသ္သ ပစ္ဆိမဘာဂောပတ္ထမ္ဘနတ္ထံ ဒီယမာနံ ဒဏ္ဍဒ္ဝယံ ပစ္ဆိမောပတ္ထမ္ဘနီ နာမ, ပုရိမဘာဂသ္သ ဒီယမာနသ္သ ဥပတ္ထမ္ဘနီ ပုရိမောပတ္ထမ္ဘနီ နာမာတိ အယမုပတ္ထမ္ဘနီနံ ဝိသေသော။ ဣဓ ပုရိမောပတ္ထမ္ဘနီ အဓိပ္ပေတာ။ ‘‘ဥပတ္ထမ္ဘနိစက္ကကာနံ ဝသေန တီဏေဝ ဌာနာနီ’’တိ ဣဒံ ဟေဋ္ဌာ အကပ္ပကတာယ ဥပတ္ထမ္ဘနိယာ ဝသေန ဝုတ္တံ, ကပ္ပကတာယ ပန ဝသေန ‘‘စတ္တာရီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။

    137-9. Ettāvatā yuttayānavinicchayaṃ dassetvā idāni ayuttayānavinicchayaṃ dassetumāha ‘‘ayuttakassā’’tiādi. Dhurena upatthambhaniyaṃ ṭhitassa tassa ayuttakassāpi ca yānakassa upatthambhanicakkakānaṃ vasena tīṇeva ṭhānāni bhavantīti yojanā. Tattha ayuttakassāti goṇehi ayuttakassa. Dhurenāti yathāvuttanayena dhurayuttaṭṭhānasamīpadesena, sakaṭasīsenāti vuttaṃ hoti. Upatthambhaniyanti sakaṭasīsopatthambhaniyā upari ṭhitassa. Upatthambhayati dhuranti upatthambhanī. Sakaṭassa pacchimabhāgopatthambhanatthaṃ dīyamānaṃ daṇḍadvayaṃ pacchimopatthambhanī nāma, purimabhāgassa dīyamānassa upatthambhanī purimopatthambhanī nāmāti ayamupatthambhanīnaṃ viseso. Idha purimopatthambhanī adhippetā. ‘‘Upatthambhanicakkakānaṃ vasena tīṇeva ṭhānānī’’ti idaṃ heṭṭhā akappakatāya upatthambhaniyā vasena vuttaṃ, kappakatāya pana vasena ‘‘cattārī’’ti vattabbaṃ.

    ‘‘တထာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဌာနာနိ တီဏေဝာ’’တိ အာကဍ္ဎတိ, ဒာရုစက္ကဒ္ဝယဝသေန တီဏိ ဌာနာနီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဒာရူန’’န္တိ ဣမိနာ ဗဟုဝစနနိဒ္ဒေသေန ရာသိကတဒာရူနံ ဒာရုကသ္သ ဧကသ္သာပိ ဖလကသ္သာပိ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ဘူမိယမ္ပိ ဓုရေနေဝ, တထေဝ ဌပိတသ္သ စာ’’တိ ဣမိနာ တီဏိယေဝ ဌာနာနီတိ အတိဒိသတိ။ ဧတ္ထ ဓုရစက္ကာနံ ပတိဋ္ဌိတောကာသဝသေန တီဏိ ဌာနာနိ။ ဧတ္ထ စ ဥပရိဋ္ဌပိတသ္သ စာတိ စ-ကာရံ ‘‘ဘူမိယံ ဌပိတသ္သာ’’တိ ဧတ္ထာပိ ယောဇေတ္ဝာ သမုစ္စယံ ကာတုံ သက္ကာတိ။ တတ္ထ အဓိကဝစနေန စ-ကာရေန အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ယံ ပန အယုတ္တကံ ဓုရေ ဧကာယ, ပစ္ဆတော စ ဒ္ဝီဟိ ဥပတ္ထမ္ဘနီဟိ ဥပတ္ထမ္ဘေတ္ဝာ ဌပိတံ, တသ္သ တိဏ္ဏံ ဥပတ္ထမ္ဘနီနံ, စက္ကာနဉ္စ ဝသေန ပဉ္စ ဌာနာနိ။ သစေ ဓုရေ ဥပတ္ထမ္ဘနီ ဟေဋ္ဌာဘာဂေ ကပ္ပကတာ ဟောတိ, ဆ ဌာနာနီ’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁၀၀) ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယံ သင္ဂဏ္ဟာတိ။

    ‘‘Tathā’’ti iminā ‘‘ṭhānāni tīṇevā’’ti ākaḍḍhati, dārucakkadvayavasena tīṇi ṭhānānīti attho. ‘‘Dārūna’’nti iminā bahuvacananiddesena rāsikatadārūnaṃ dārukassa ekassāpi phalakassāpi gahaṇaṃ veditabbaṃ. ‘‘Bhūmiyampi dhureneva, tatheva ṭhapitassa cā’’ti iminā tīṇiyeva ṭhānānīti atidisati. Ettha dhuracakkānaṃ patiṭṭhitokāsavasena tīṇi ṭhānāni. Ettha ca upariṭṭhapitassa cāti ca-kāraṃ ‘‘bhūmiyaṃ ṭhapitassā’’ti etthāpi yojetvā samuccayaṃ kātuṃ sakkāti. Tattha adhikavacanena ca-kārena aṭṭhakathāyaṃ ‘‘yaṃ pana ayuttakaṃ dhure ekāya, pacchato ca dvīhi upatthambhanīhi upatthambhetvā ṭhapitaṃ, tassa tiṇṇaṃ upatthambhanīnaṃ, cakkānañca vasena pañca ṭhānāni. Sace dhure upatthambhanī heṭṭhābhāge kappakatā hoti, cha ṭhānānī’’ti (pārā. aṭṭha. 1.100) vuttavinicchayaṃ saṅgaṇhāti.

    ပုရတော ပစ္ဆတော ဝာပီတိ ဧတ္ထ ‘‘ကဍ္ဎိတ္ဝာ’’တိ ပာဌသေသော။ အပိ-သဒ္ဒေန ‘‘ဥက္ခိပိတ္ဝာပီ’’တိ အဝုတ္တံ သမုစ္စိနောတိ။ ယော ပန ပုရတော ကဍ္ဎိတ္ဝာ ဌာနာ စာဝေတိ, ယော ဝာ ပန ပစ္ဆတော ကဍ္ဎိတ္ဝာ ဌာနာ စာဝေတိ, ယော ဝာ ပန ဥက္ခိပိတ္ဝာ ဌာနာ စာဝေတီတိ ယောဇနာ။ တိဏ္ဏန္တိ ဣမေ တယော ဂဟိတာ, ‘‘တေသ’’န္တိ သာမတ္ထိယာ လဗ္ဘတိ, တေသံ တိဏ္ဏံ ပုဂ္ဂလာနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကဒာ ကိံ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘ထုလ္လစ္စယံ တု။ပေ.။ ပရာဇယော’’တိ။ ‘‘ဌာနာ စာဝေ’’တိ ဣဒံ ‘‘ထုလ္လစ္စယ’’န္တိ ဣမိနာပိ သမ္ဗန္ဓနီယံ။ တု-သဒ္ဒသ္သ ဝိသေသဇောတနတ္ထံ ဥပာတ္တတ္တာ သာဝသေသဋ္ဌာနာစာဝနေ ဖန္ဒာပနထုလ္လစ္စယံ, နိရဝသေသဋ္ဌာနာစာဝနေ ပန ကတေ ဌာနာစာဝနပာရာဇိကာ ဝုတ္တာ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

    Purato pacchato vāpīti ettha ‘‘kaḍḍhitvā’’ti pāṭhaseso. Api-saddena ‘‘ukkhipitvāpī’’ti avuttaṃ samuccinoti. Yo pana purato kaḍḍhitvā ṭhānā cāveti, yo vā pana pacchato kaḍḍhitvā ṭhānā cāveti, yo vā pana ukkhipitvā ṭhānā cāvetīti yojanā. Tiṇṇanti ime tayo gahitā, ‘‘tesa’’nti sāmatthiyā labbhati, tesaṃ tiṇṇaṃ puggalānanti vuttaṃ hoti. Kadā kiṃ hotīti āha ‘‘thullaccayaṃ tu…pe… parājayo’’ti. ‘‘Ṭhānā cāve’’ti idaṃ ‘‘thullaccaya’’nti imināpi sambandhanīyaṃ. Tu-saddassa visesajotanatthaṃ upāttattā sāvasesaṭṭhānācāvane phandāpanathullaccayaṃ, niravasesaṭṭhānācāvane pana kate ṭhānācāvanapārājikā vuttā hotīti daṭṭhabbaṃ.

    ၁၄၀. အက္ခာနံ သီသကေဟီတိ အက္ခသ္သ ဥဘယကောဋီဟိ။ ‘‘ဇာတ္ယာခ္ယာယမေကသ္မိံ ဗဟုဝစနမညတရာယ’’မိတိ ဝစနတော ဧကသ္မိံ အတ္ထေ ဗဟုဝစနံ ယုဇ္ဇတိ။ ‘‘ဌိတသ္သာ’’တိ ဧတသ္သ ဝိသေသနသ္သ ‘‘ယာနသ္သာ’’တိ ဝိသေသိတဗ္ဗံ သာမတ္ထိယာ လဗ္ဘတိ။ ‘‘ဌာနာနိ ဒ္ဝေ’’တိ ဝုတ္တတ္တာ ယထာ သကဋဓုရံ ဘူမိံ န ဖုသတိ, ဧဝံ ဥစ္စတရေသု ဒ္ဝီသု တုလာဒိဒာရူသု ဒ္ဝေ အက္ခသီသေ အာရောပေတ္ဝာ ဌပိတံ ယာနမေဝ ဂယ္ဟတိ။

    140.Akkhānaṃ sīsakehīti akkhassa ubhayakoṭīhi. ‘‘Jātyākhyāyamekasmiṃ bahuvacanamaññatarāya’’miti vacanato ekasmiṃ atthe bahuvacanaṃ yujjati. ‘‘Ṭhitassā’’ti etassa visesanassa ‘‘yānassā’’ti visesitabbaṃ sāmatthiyā labbhati. ‘‘Ṭhānāni dve’’ti vuttattā yathā sakaṭadhuraṃ bhūmiṃ na phusati, evaṃ uccataresu dvīsu tulādidārūsu dve akkhasīse āropetvā ṭhapitaṃ yānameva gayhati.

    ၁၄၁. ကဍ္ဎန္တောတိ ဒ္ဝိန္နံ အက္ခသီသာနံ အာဓာရဘူတေသု ဒာရူသု ဃံသိတ္ဝာ ဣတော စိတော စ ကဍ္ဎန္တော။ ဥက္ခိပန္တောတိ ဥဇုံ ဌိတဋ္ဌာနတော ဥစ္စာရေန္တော။ ဖုဋ္ဌောကာသစ္စယေတိ ဖုဋ္ဌောကာသတော ကေသဂ္ဂမတ္တာတိက္ကမေ။ အညသ္သာတိ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရတော ဣတရသ္သ။ ယသ္သ ကသ္သစိ ရထာဒိကသ္သ ယာနသ္သ။

    141.Kaḍḍhantoti dvinnaṃ akkhasīsānaṃ ādhārabhūtesu dārūsu ghaṃsitvā ito cito ca kaḍḍhanto. Ukkhipantoti ujuṃ ṭhitaṭṭhānato uccārento. Phuṭṭhokāsaccayeti phuṭṭhokāsato kesaggamattātikkame. Aññassāti yathāvuttappakārato itarassa. Yassa kassaci rathādikassa yānassa.

    ၁၄၂. အက္ခုဒ္ဓီနန္တိ စတုန္နံ အက္ခရုဒ္ဓနကအာဏီနံ။ အက္ခသ္သ ဥဘယကောဋီသု စက္ကာဝုဏနဋ္ဌာနတော အန္တော ဒ္ဝီသု သကဋဗာဟာသု အက္ခရုဒ္ဓနတ္ထာယ ဒ္ဝေ အင္ဂုလိယော ဝိယ အာကောဋိတာ စတသ္သော အာဏိယော အက္ခုဒ္ဓိ နာမ။ ဓုရသ္သာတိ ဓုရဗန္ဓနဋ္ဌာနာသန္နသ္သ ရထသီသဂ္ဂသ္သ။ တံ ယာနံ။ ဝာ-သဒ္ဒေန ပသ္သေ ဝာ ဂဟေတ္ဝာ ကဍ္ဎန္တော, မဇ္ဈေ ဝာ ဂဟေတ္ဝာ ဥက္ခိပေန္တောတိ ကိရိယန္တရံ ဝိကပ္ပေတိ။ ဂဟေတ္ဝာတိ ဧတ္ထ ‘‘ကဍ္ဎန္တော’’တိ ပာဌသေသော။ ဌာနာ စာဝေတီတိ ဥဒ္ဓီသု ဂဟေတ္ဝာ ကဍ္ဎန္တော အတ္တနော ဒိသာယ ဥဒ္ဓိအန္တေန ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနံ ဣတရေန ဥဒ္ဓိပရိယန္တေန ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အတိက္ကာမေတိ။

    142.Akkhuddhīnanti catunnaṃ akkharuddhanakaāṇīnaṃ. Akkhassa ubhayakoṭīsu cakkāvuṇanaṭṭhānato anto dvīsu sakaṭabāhāsu akkharuddhanatthāya dve aṅguliyo viya ākoṭitā catasso āṇiyo akkhuddhi nāma. Dhurassāti dhurabandhanaṭṭhānāsannassa rathasīsaggassa. Taṃ yānaṃ. Vā-saddena passe vā gahetvā kaḍḍhanto, majjhe vā gahetvā ukkhipentoti kiriyantaraṃ vikappeti. Gahetvāti ettha ‘‘kaḍḍhanto’’ti pāṭhaseso. Ṭhānā cāvetīti uddhīsu gahetvā kaḍḍhanto attano disāya uddhiantena phuṭṭhaṭṭhānaṃ itarena uddhipariyantena kesaggamattampi atikkāmeti.

    ‘‘ဥဒ္ဓီသု ဝာ’’တိ သာသင္ကဝစနေန အနုဒ္ဓိကယာနသ္သာပိ ဝိဇ္ဇမာနတ္တံ သူစိတံ ဟောတိ။ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အထ ဥဒ္ဓိခာဏုကာ န ဟောန္တိ, သမမေဝ ဗာဟံ ကတ္ဝာ မဇ္ဈေ ဝိဇ္ဈိတ္ဝာ အက္ခသီသာနိ ပဝေသိတာနိ ဟောန္တိ, တံ ဟေဋ္ဌိမတလသ္သ သမန္တာ သဗ္ဗံ ပထဝိံ ဖုသိတ္ဝာ တိဋ္ဌတိ, တတ္ထ စတူသု ဒိသာသု, ဥဒ္ဓဉ္စ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနာတိက္ကမဝသေန ပာရာဇိကံ ဝေဒိတဗ္ဗ’’န္တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁၀၀) ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယဉ္စ ဗ္ယတိရေကဝသေန သင္ဂဏ္ဟာတိ။

    ‘‘Uddhīsu vā’’ti sāsaṅkavacanena anuddhikayānassāpi vijjamānattaṃ sūcitaṃ hoti. Aṭṭhakathāyaṃ ‘‘atha uddhikhāṇukā na honti, samameva bāhaṃ katvā majjhe vijjhitvā akkhasīsāni pavesitāni honti, taṃ heṭṭhimatalassa samantā sabbaṃ pathaviṃ phusitvā tiṭṭhati, tattha catūsu disāsu, uddhañca phuṭṭhaṭṭhānātikkamavasena pārājikaṃ veditabba’’nti (pārā. aṭṭha. 1.100) vuttavinicchayañca byatirekavasena saṅgaṇhāti.

    ၁၄၃. နာဘိယာတိ နာဘိမုခေန။ ဧကမေဝ သိယာ ဌာနန္တိ ဧကံ နာဘိယာ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနမေဝ ဌာနံ ဘဝတီတိ အတ္ထော။ ‘‘ဧကမသ္သ သိယာ ဌာန’’န္တိ ပောတ္ထကေသု ဒိသ္သတိ, တတော ပုရိမပာဌောဝ သုန္ဒရတရော။ ပရိစ္ဆေဒောပီတိ ဧတ္ထ ပိ-သဒ္ဒော ဝိသေသတ္ထဇောတကော, ပရိစ္ဆေဒော ပနာတိ အတ္ထော။ ပဉ္စဓာတိ နာဘိယာ စတုပသ္သပရိယန္တံ, ဥဒ္ဓဉ္စ ပဉ္စဓာ, ဌာနာစာဝနာကာရော ဟောတီတိ အတ္ထော။

    143.Nābhiyāti nābhimukhena. Ekameva siyā ṭhānanti ekaṃ nābhiyā phuṭṭhaṭṭhānameva ṭhānaṃ bhavatīti attho. ‘‘Ekamassa siyā ṭhāna’’nti potthakesu dissati, tato purimapāṭhova sundarataro. Paricchedopīti ettha pi-saddo visesatthajotako, paricchedo panāti attho. Pañcadhāti nābhiyā catupassapariyantaṃ, uddhañca pañcadhā, ṭhānācāvanākāro hotīti attho.

    ၁၄၄. ဌာနာနိ ဒ္ဝေတိ နေမိယာ, နာဘိယာ စ ဖုဋ္ဌဋ္ဌာနဝသေန ဒ္ဝေ ဌာနာနိ။ အသ္သာတိ စက္ကသ္သ။ တေသံ ဒ္ဝိန္နံ ဌာနာနံ။ ဘိတ္တိအာဒိံ အပသ္သာယ ဌပိတစက္ကသ္သာပိ ဟိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တော အယမ္ပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော, ယောပိ ဣမိနာ စ ပာဌေန ဒသ္သိတော ဟောတိ။

    144.Ṭhānānidveti nemiyā, nābhiyā ca phuṭṭhaṭṭhānavasena dve ṭhānāni. Assāti cakkassa. Tesaṃ dvinnaṃ ṭhānānaṃ. Bhittiādiṃ apassāya ṭhapitacakkassāpi hi aṭṭhakathāyaṃ vutto ayampi vinicchayo vutto, yopi iminā ca pāṭhena dassito hoti.

    ၁၄၅. အနာရက္ခန္တိ သာမိကေန အသံဝိဟိတာရက္ခံ။ အဓောဒေတ္ဝာတိ ဂောဏေ အပေသေတ္ဝာ။ ဝဋ္ဋတိ, ပာရာဇိကံ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ သာမိကေ အာဟရာပေန္တေ ပန ဘဏ္ဍဒေယ္ယံ ဟောတိ။

    145.Anārakkhanti sāmikena asaṃvihitārakkhaṃ. Adhodetvāti goṇe apesetvā. Vaṭṭati, pārājikaṃ na hotīti adhippāyo. Sāmike āharāpente pana bhaṇḍadeyyaṃ hoti.

    ယာနဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

    Yānaṭṭhakathāvaṇṇanā.

    ၁၄၆. ဘာရဋ္ဌကထာယ သီသက္ခန္ဓကဋောလမ္ဗဝသာတိ ဧဝံနာမကာနံ သရီရာဝယဝာနံ ဝသေန ဘာရော စတုဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ တတ္ထ သီသဘာရာဒီသု အသမ္မောဟတ္ထံ သီသာဒီနံ ပရိစ္ဆေဒော ဝေဒိတဗ္ဗော – သီသသ္သ တာဝ ပုရိမဂလေ ဂလဝာဋကော ပိဋ္ဌိဂလေ ကေသဉ္စိ ကေသန္တေ အာဝဋ္ဋော ဟောတိ, ဂလသ္သေဝ ဥဘောသု ပသ္သေသု ကေသဉ္စိ ကေသာဝဋ္ဋာ ဩရုယ္ဟ ဇာယန္တိ, ယေ ‘‘ကဏ္ဏစူဠိကာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ, တေသံ အဓောဘာဂော စာတိ အယံ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒော, တတော ဥပရိ သီသံ, ဧတ္ထန္တရေ ဌိတဘာရော သီသဘာရော နာမ။

    146. Bhāraṭṭhakathāya sīsakkhandhakaṭolambavasāti evaṃnāmakānaṃ sarīrāvayavānaṃ vasena bhāro catubbidho hoti. Tattha sīsabhārādīsu asammohatthaṃ sīsādīnaṃ paricchedo veditabbo – sīsassa tāva purimagale galavāṭako piṭṭhigale kesañci kesante āvaṭṭo hoti, galasseva ubhosu passesu kesañci kesāvaṭṭā oruyha jāyanti, ye ‘‘kaṇṇacūḷikā’’ti vuccanti, tesaṃ adhobhāgo cāti ayaṃ heṭṭhimaparicchedo, tato upari sīsaṃ, etthantare ṭhitabhāro sīsabhāro nāma.

    ဥဘောသု ပသ္သေသု ကဏ္ဏစူဠိကာဟိ ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာ, ကပ္ပရေဟိ ပဋ္ဌာယ ဥပရိ, ပိဋ္ဌိဂလာဝဋ္ဋတော စ ဂလဝာဋကတော စ ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာ, ပိဋ္ဌိဝေမဇ္ဈာဝဋ္ဋတော စ ဥရပရိစ္ဆေဒမဇ္ဈေ ဟဒယအာဝာဋတော စ ပဋ္ဌာယ ဥပရိ ခန္ဓော, ဧတ္ထန္တရေ ဌိတဘာရော ခန္ဓဘာရော နာမ။

    Ubhosu passesu kaṇṇacūḷikāhi paṭṭhāya heṭṭhā, kapparehi paṭṭhāya upari, piṭṭhigalāvaṭṭato ca galavāṭakato ca paṭṭhāya heṭṭhā, piṭṭhivemajjhāvaṭṭato ca uraparicchedamajjhe hadayaāvāṭato ca paṭṭhāya upari khandho, etthantare ṭhitabhāro khandhabhāro nāma.

    ပိဋ္ဌိဝေမဇ္ဈာဝဋ္ဋတော , ပန ဟဒယအာဝာဋတော စ ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာ ယာဝ ပာဒနခသိခာ, အယံ ကဋိပရိစ္ဆေဒော, ဧတ္ထန္တရေ သမန္တတော သရီရေ ဌိတဘာရော ကဋိဘာရော နာမ။

    Piṭṭhivemajjhāvaṭṭato , pana hadayaāvāṭato ca paṭṭhāya heṭṭhā yāva pādanakhasikhā, ayaṃ kaṭiparicchedo, etthantare samantato sarīre ṭhitabhāro kaṭibhāro nāma.

    ကပ္ပရတော ပဋ္ဌာယ ပန ဟေဋ္ဌာ ယာဝ ဟတ္ထနခသိခာ, အယံ ဩလမ္ဗကပရိစ္ဆေဒော, ဧတ္ထန္တရေ ဌိတဘာရော ဩလမ္ဗကော နာမ။

    Kapparato paṭṭhāya pana heṭṭhā yāva hatthanakhasikhā, ayaṃ olambakaparicchedo, etthantare ṭhitabhāro olambako nāma.

    ဘရတီတိ ဘာရော, ဘရတိ ဧတေန, ဧတသ္မိန္တိ ဝာ ဘာရော, ဣတိ ယထာဝုတ္တသီသာဒယော အဝယဝာ ဝုစ္စန္တိ။ ဘာရေ တိဋ္ဌတီတိ ဘာရဋ္ဌံ။ ဣတိ သီသာဒီသု ဌိတံ ဘဏ္ဍံ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ဘာရောယေဝ ဘာရဋ္ဌ’’န္တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁၀၁) အဋ္ဌကထာဝစနတော ဘရီယတီတိ ဘာရော, ကမ္မနိ သိဒ္ဓေန ဘာရ-သဒ္ဒေန ဘဏ္ဍမေဝ ဝုစ္စတိ။

    Bharatīti bhāro, bharati etena, etasminti vā bhāro, iti yathāvuttasīsādayo avayavā vuccanti. Bhāre tiṭṭhatīti bhāraṭṭhaṃ. Iti sīsādīsu ṭhitaṃ bhaṇḍaṃ vuccati. ‘‘Bhāroyeva bhāraṭṭha’’nti (pārā. aṭṭha. 1.101) aṭṭhakathāvacanato bharīyatīti bhāro, kammani siddhena bhāra-saddena bhaṇḍameva vuccati.

    ၁၄၇. သိရသ္မိံယေဝာတိ ယထာပရိစ္ဆိန္နေ သိရသိ ဧဝ။ သာရေတီတိ အနုက္ခိပန္တော ဣတော စိတော စ သာရေတိ။ ထုလ္လစ္စယံ သိယာတိ ဖန္ဒာပနထုလ္လစ္စယံ ဘဝေယ္ယ။

    147.Sirasmiṃyevāti yathāparicchinne sirasi eva. Sāretīti anukkhipanto ito cito ca sāreti. Thullaccayaṃ siyāti phandāpanathullaccayaṃ bhaveyya.

    ၁၄၈. ခန္ဓန္တိ ယထာပရိစ္ဆိန္နမေဝ ခန္ဓံ။ ဩရောပိတေတိ ဩဟာရိတေ။ သီသတောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဥဒ္ဓ’’န္တိ ပာဌသေသော, ယထာပရိစ္ဆိန္နသီသတော ဥပရီတိ အတ္ထော။ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပီတိ ကေသဂ္ဂမတ္တံ ဒူရံ ကတ္ဝာ။ ပိ-သဒ္ဒော ပဂေဝ တတော အဓိကန္တိ ဒီပေတိ။ မောစေန္တောပီတိ ကေသဂ္ဂေန အဖုသန္တံ အပနေန္တော။ ဧတ္ထာပိ ပိ-သဒ္ဒေန န ကေဝလံ ခန္ဓံ ဩရောပေန္တသ္သေဝ ပာရာဇိကံ, အပိစ ခော မောစေန္တောပိ ပရာဇိတောတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမပေက္ခတိ။ ပသိဗ္ဗကာဒိယမကဘာရံ ပန သီသေ စ ပိဋ္ဌိယဉ္စာတိ ဒ္ဝီသု ဌာနေသု ဌိတတ္တာ ဒ္ဝီဟိ ဌာနေဟိ အပနယနေန ပာရာဇိကံ ဟောတိ, တဉ္စ ‘‘သီသတော မောစေန္တော’’တိ ဣမိနာဝ ဧကဒေသဝသေန သင္ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

    148.Khandhanti yathāparicchinnameva khandhaṃ. Oropiteti ohārite. Sīsatoti ettha ‘‘uddha’’nti pāṭhaseso, yathāparicchinnasīsato uparīti attho. Kesaggamattampīti kesaggamattaṃ dūraṃ katvā. Pi-saddo pageva tato adhikanti dīpeti. Mocentopīti kesaggena aphusantaṃ apanento. Etthāpi pi-saddena na kevalaṃ khandhaṃ oropentasseva pārājikaṃ, apica kho mocentopi parājitoti heṭṭhā vuttamapekkhati. Pasibbakādiyamakabhāraṃ pana sīse ca piṭṭhiyañcāti dvīsu ṭhānesu ṭhitattā dvīhi ṭhānehi apanayanena pārājikaṃ hoti, tañca ‘‘sīsato mocento’’ti imināva ekadesavasena saṅgahitanti daṭṭhabbaṃ.

    ၁၄၉-၅၀. ဧဝံ သီသဘာရေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတ္ဝာ တဒနန္တရံ ဥဒ္ဒေသက္ကမေသု ခန္ဓဘာရာဒီသု ဝိနိစ္ဆယေ ဒသ္သေတဗ္ဗေပိ အဝသာနေ ဝုတ္တဩလမ္ဗကဘာရေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတ္ဝာ အာဒ္ယန္တဘာရာနံ ဝုတ္တနယာနုသာရေန သေသေသုပိ ဝိနိစ္ဆယံ အတိဒိသိတုမာဟ ‘‘ဘာရ’’န္တိအာဒိ။ သုဒ္ဓမာနသောတိ ပာတရာသာဒိကာရဏေန အထေယ္ယစိတ္တော, ဟတ္ထဂတဘာရံ ထေယ္ယစိတ္တေန ဘူမိယံ ဌပနနိသ္သဇ္ဇနာဒိံ ကရောန္တသ္သ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ ပာရာဇိကန္တိ ဣဒမေတေန ဥပလက္ခိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

    149-50. Evaṃ sīsabhāre vinicchayaṃ dassetvā tadanantaraṃ uddesakkamesu khandhabhārādīsu vinicchaye dassetabbepi avasāne vuttaolambakabhāre vinicchayaṃ dassetvā ādyantabhārānaṃ vuttanayānusārena sesesupi vinicchayaṃ atidisitumāha ‘‘bhāra’’ntiādi. Suddhamānasoti pātarāsādikāraṇena atheyyacitto, hatthagatabhāraṃ theyyacittena bhūmiyaṃ ṭhapananissajjanādiṃ karontassa hatthato muttamatte pārājikanti idametena upalakkhitanti daṭṭhabbaṃ.

    ဧတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝာတိ သီသဘာရဩလမ္ဗကဘာရေသု ဝုတ္တာနုသာရေန။ သေသေသုပိ ဘာရေသူတိ ခန္ဓဘာရာဒိကေသုပိ။ မတိသာရေန သာရမတိနာ။ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိနိစ္ဆယောတိ ယထာပရိစ္ဆိန္နေသု ဌာနေသု ဌိတံ ပာဒဂ္ဃနကံ ယံ ကိဉ္စိ ဝတ္ထုံ ထေယ္ယစိတ္တေန ‘‘ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ အာမသန္တသ္သ ဒုက္ကဋံ, ဌာနာ အစာဝေတ္ဝာ ဖန္ဒာပေန္တသ္သ ထုလ္လစ္စယံ, ယထာပရိစ္ဆိန္နဋ္ဌာနာတိက္ကမနဝသေန ဝာ ဥဒ္ဓံဥက္ခိပနဝသေန ဝာ ဌာနာ စာဝေန္တသ္သ ပာရာဇိကံ ဟောတီတိ အယံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။

    Ettha vuttanayenevāti sīsabhāraolambakabhāresu vuttānusārena. Sesesupi bhāresūti khandhabhārādikesupi. Matisārena sāramatinā. Veditabbo vinicchayoti yathāparicchinnesu ṭhānesu ṭhitaṃ pādagghanakaṃ yaṃ kiñci vatthuṃ theyyacittena ‘‘gaṇhissāmī’’ti āmasantassa dukkaṭaṃ, ṭhānā acāvetvā phandāpentassa thullaccayaṃ, yathāparicchinnaṭṭhānātikkamanavasena vā uddhaṃukkhipanavasena vā ṭhānā cāventassa pārājikaṃ hotīti ayaṃ vinicchayo veditabboti attho.

    ဘာရဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

    Bhāraṭṭhakathāvaṇṇanā.

    ၁၅၁-၃. ဣဒာနိ အာရာမဋ္ဌဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘ဒုက္ကဋ’’န္တိအာဒိ။ အာရာမန္တိ စမ္ပကာဒိပုပ္ဖာရာမဉ္စ အမ္ဗာဒိဖလာရာမဉ္စာတိ ဒ္ဝီသု အာရာမေသု ယံ ကဉ္စိ အာရာမံ။ အာရမန္တိ ဧတ္ထ ပုပ္ဖာဒိကာမိနောတိ ဝိဂ္ဂဟော, တံ အာရာမံ, အဘိ-သဒ္ဒယောဂေ ဥပယောဂဝစနံ။ အဘိယုဉ္ဇတောတိ ပရာယတ္တဘာဝံ ဇာနန္တော ‘‘မမ သန္တက’’န္တိ အဋ္ဋံ ကတ္ဝာ ဂဏ္ဟိတုံ ထေယ္ယစိတ္တေန သဟာယာဒိဘာဝတ္ထံ ဒုတိယကပရိယေသနာဒိဝသေန အဘိယုဉ္ဇန္တသ္သ ဒုက္ကဋံ မုနိနာ ဝုတ္တန္တိ ဣမိနာ သမ္ဗန္ဓနီယံ, အဒိန္နာဒာနသ္သ ပုဗ္ဗပယောဂတ္တာ သဟပယောဂဂဏနာယ ဒုက္ကဋန္တိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တန္တိ အတ္ထော။ ဓမ္မံ စရန္တောတိ အဋ္ဋံ ကရောန္တော။ ပရံ သာမိကံ ပရာဇေတိ စေ, သယံ သာသနတော ပရာဇိတောတိ ယောဇနာ။

    151-3. Idāni ārāmaṭṭhavinicchayaṃ dassetumāha ‘‘dukkaṭa’’ntiādi. Ārāmanti campakādipupphārāmañca ambādiphalārāmañcāti dvīsu ārāmesu yaṃ kañci ārāmaṃ. Āramanti ettha pupphādikāminoti viggaho, taṃ ārāmaṃ, abhi-saddayoge upayogavacanaṃ. Abhiyuñjatoti parāyattabhāvaṃ jānanto ‘‘mama santaka’’nti aṭṭaṃ katvā gaṇhituṃ theyyacittena sahāyādibhāvatthaṃ dutiyakapariyesanādivasena abhiyuñjantassa dukkaṭaṃ muninā vuttanti iminā sambandhanīyaṃ, adinnādānassa pubbapayogattā sahapayogagaṇanāya dukkaṭanti bhagavatā vuttanti attho. Dhammaṃ carantoti aṭṭaṃ karonto. Paraṃ sāmikaṃ parājeti ce, sayaṃ sāsanato parājitoti yojanā.

    တသ္သာတိ ဘဏ္ဍသာမိနော။ ဝိမတိံ ဇနယန္တသ္သာတိ ‘‘ဣမိနာ သဟ အဋ္ဋံ ကတ္ဝာ မမ သန္တကံ လဘိသ္သာမိ ဝာ, န ဝာ’’တိ သံသယံ ဥပ္ပာဒေန္တသ္သ စောရသ္သ။ ယောပိ ဓမ္မံ စရန္တော သယံ ပရဇ္ဇတိ, တသ္သ စ ထုလ္လစ္စယန္တိ ယောဇနာ။

    Tassāti bhaṇḍasāmino. Vimatiṃ janayantassāti ‘‘iminā saha aṭṭaṃ katvā mama santakaṃ labhissāmi vā, na vā’’ti saṃsayaṃ uppādentassa corassa. Yopi dhammaṃ caranto sayaṃ parajjati, tassa ca thullaccayanti yojanā.

    သာမိနော ဓုရနိက္ခေပေတိ ‘‘အယံ ထဒ္ဓော ကက္ခဠော ဇီဝိတဗ္ရဟ္မစရိယန္တရာယမ္ပိ မေ ကရေယ္ယ, အလံ ဒာနိ မယ္ဟံ ဣမိနာ အာရာမေနာ’’တိ သာမိနော ဓုရနိက္ခေပေ သတိ, အတ္တနော ‘‘န ဒသ္သာမီ’’တိ ဓုရနိက္ခေပေ စာတိ ယောဇနာ။ ဧဝံ ဥဘိန္နံ ဓုရနိက္ခေပေ ပာရာဇိကံ။ တသ္သာတိ အဘိယုဉ္ဇန္တသ္သ။ သဗ္ဗေသံ ကူဋသက္ခီနဉ္စာတိ စ-ကာရော လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ စောရသ္သ အသ္သာမိကဘာဝံ ဉတ္ဝာပိ တဒာယတ္တကရဏတ္ထံ ယံ ကိဉ္စိ ဝဒန္တာ ကူဋသက္ခိနော, တေသံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဘိက္ခူနံ ပာရာဇိကံ ဟောတီတိ အတ္ထော။

    Sāmino dhuranikkhepeti ‘‘ayaṃ thaddho kakkhaḷo jīvitabrahmacariyantarāyampi me kareyya, alaṃ dāni mayhaṃ iminā ārāmenā’’ti sāmino dhuranikkhepe sati, attano ‘‘na dassāmī’’ti dhuranikkhepe cāti yojanā. Evaṃ ubhinnaṃ dhuranikkhepe pārājikaṃ. Tassāti abhiyuñjantassa. Sabbesaṃ kūṭasakkhīnañcāti ca-kāro luttaniddiṭṭhoti veditabbo. Corassa assāmikabhāvaṃ ñatvāpi tadāyattakaraṇatthaṃ yaṃ kiñci vadantā kūṭasakkhino, tesaṃ sabbesampi bhikkhūnaṃ pārājikaṃ hotīti attho.

    အာရာမဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

    Ārāmaṭṭhakathāvaṇṇanā.

    ၁၅၄. ဝိဟာရဋ္ဌကထာယံ ဝိဟာရန္တိ ဥပလက္ခဏတ္တာ ‘‘ပရိဝေဏံ ဝာ, အာဝာသံ ဝာ’’တိ စ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သင္ဃိကန္တိ စာတုဒ္ဒိသံ သင္ဃံ ဥဒ္ဒိသ္သ ဘိက္ခူနံ ဒိန္နတ္တာ သင္ဃသန္တကံ။ ကဉ္စီတိ ခုဒ္ဒကံ, မဟန္တံ ဝာတိ အတ္ထော။ အစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာန ဂဏ္ဟိတုံ အဘိယုဉ္ဇန္တသ္သ ပာရာဇိကာ န သိဇ္ဈတီတိပိ ပာဌသေသယောဇနာ။ ဟေတုံ ဒသ္သေတိ ‘‘သဗ္ဗေသံ ဓုရနိက္ခေပာဘာဝတော’’တိ, သဗ္ဗသ္သေဝ စာတုဒ္ဒိသိကသင္ဃသ္သ ဓုရနိက္ခေပသ္သ အသမ္ဘဝတောတိ အတ္ထော။ ‘‘ဝိဟာရ’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ အဝတ္ဝာ ‘‘သင္ဃိက’’န္တိ ဝိသေသနေန ဒီဃဘာဏကာဒိဘေဒသ္သ ဂဏသ္သ, ဧကပုဂ္ဂလသ္သ ဝာ ဒိန္နဝိဟာရာဒိံ အစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဂဏ္ဟန္တေ ဓုရနိက္ခေပသမ္ဘဝာ ပာရာဇိကန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော အာရာမေ ဝိယ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣမေသု တတ္ရဋ္ဌဘဏ္ဍေ ဝိနိစ္ဆယော ဘူမဋ္ဌထလဋ္ဌအာကာသဋ္ဌဝေဟာသဋ္ဌေသု ဝုတ္တနယေန ဉာတုံ သက္ကာတိ န ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။

    154. Vihāraṭṭhakathāyaṃ vihāranti upalakkhaṇattā ‘‘pariveṇaṃ vā, āvāsaṃ vā’’ti ca gahetabbaṃ. Saṅghikanti cātuddisaṃ saṅghaṃ uddissa bhikkhūnaṃ dinnattā saṅghasantakaṃ. Kañcīti khuddakaṃ, mahantaṃ vāti attho. Acchinditvāna gaṇhituṃ abhiyuñjantassa pārājikā na sijjhatītipi pāṭhasesayojanā. Hetuṃ dasseti ‘‘sabbesaṃ dhuranikkhepābhāvato’’ti, sabbasseva cātuddisikasaṅghassa dhuranikkhepassa asambhavatoti attho. ‘‘Vihāra’’nti ettakameva avatvā ‘‘saṅghika’’nti visesanena dīghabhāṇakādibhedassa gaṇassa, ekapuggalassa vā dinnavihārādiṃ acchinditvā gaṇhante dhuranikkhepasambhavā pārājikanti vuttaṃ hoti. Ettha vinicchayo ārāme viya veditabbo. Imesu tatraṭṭhabhaṇḍe vinicchayo bhūmaṭṭhathalaṭṭhaākāsaṭṭhavehāsaṭṭhesu vuttanayena ñātuṃ sakkāti na vuttoti veditabbo.

    ဝိဟာရဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

    Vihāraṭṭhakathāvaṇṇanā.

    ၁၅၅-၆. ခေတ္တဋ္ဌေ သီသာနီတိ ဝလ္လိယော။ နိဒမ္ပိတ္ဝာနာတိ ယထာ ဓညမတ္တံ ဟတ္ထဂတံ ဟောတိ, တထာ ကတ္ဝာ။ အသိတေနာတိ ဒာတ္တေန။ လာယိတ္ဝာတိ ဒာယိတ္ဝာ။ သဗ္ဗကိရိယာပဒေသု ‘‘သာလိအာဒီနံ သီသာနီ’’တိ သမ္ဗန္ဓနီယံ။ သာလိအာဒီနံ သီသာနိ နိဒမ္ပိတ္ဝာ ဂဏ္ဟတော ယသ္မိံ ဗီဇေ ဂဟိတေ ဝတ္ထု ပူရတိ, တသ္မိံ ဗန္ဓနာ မောစိတေ တသ္သ ပာရာဇိကံ ဘဝေတိ ယောဇနာ။ အသိတေန လာယိတ္ဝာ ဂဏ္ဟတော ယသ္မိံ သီသေ ဂဟိတေ။ပေ.။ ဘဝေ, ကရေန ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဂဏ္ဟတော ယသ္သံ မုဋ္ဌိယံ ဂဟိတာယံ။ပေ.။ ဘဝေတိ ယောဇနာ။ ဗီဇေတိ ဝီဟာဒိဖလေ။ ဝတ္ထု ပူရတီတိ ပာဒဂ္ဃနကံ ဟောတီတိ။ မုဋ္ဌိယန္တိ သီသမုဋ္ဌိယံ, ဗီဇမုဋ္ဌိယံ ဝာ။ ဗန္ဓနာ မောစိတေတိ ဗန္ဓနဋ္ဌာနတော မောစိတေ။

    155-6. Khettaṭṭhe sīsānīti valliyo. Nidampitvānāti yathā dhaññamattaṃ hatthagataṃ hoti, tathā katvā. Asitenāti dāttena. Lāyitvāti dāyitvā. Sabbakiriyāpadesu ‘‘sāliādīnaṃ sīsānī’’ti sambandhanīyaṃ. Sāliādīnaṃ sīsāni nidampitvā gaṇhato yasmiṃ bīje gahite vatthu pūrati, tasmiṃ bandhanā mocite tassa pārājikaṃ bhaveti yojanā. Asitena lāyitvā gaṇhato yasmiṃ sīse gahite…pe… bhave, karena chinditvā gaṇhato yassaṃ muṭṭhiyaṃ gahitāyaṃ…pe… bhaveti yojanā. Bījeti vīhādiphale. Vatthu pūratīti pādagghanakaṃ hotīti. Muṭṭhiyanti sīsamuṭṭhiyaṃ, bījamuṭṭhiyaṃ vā. Bandhanā mociteti bandhanaṭṭhānato mocite.

    ၁၅၇. ဒဏ္ဍော ဝာတိ ဝတ္ထုပူရကဝီဟိဒဏ္ဍော ဝာ။ အစ္ဆိန္နော ရက္ခတီတိ သမ္ဗန္ဓော။ တစော ဝာတိ တသ္သ ဒဏ္ဍသ္သ ဧကပသ္သေ ဆလ္လိ ဝာ အစ္ဆိန္နော ရက္ခတိစ္စေဝ သမ္ဗန္ဓော။ ဝာ-ဂ္ဂဟဏေန ဣဓာဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာဂတံ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁၀၄) ‘‘ဝာကော’’တိ ဣဒံ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ ဝာကော နာမ ဒဏ္ဍေ ဝာ တစေ ဝာ ဗာဟိရံ။ ဣဓာပိ တစော ဝာ အစ္ဆိန္နော ရက္ခတီတိ ယောဇနာ။ ဝီဟိနာဠမ္ပိ ဝာတိ ဂဟိတဓညသာလိသီသေန ပတိဋ္ဌိတံ ဝီဟိကုဒ္ရူသာဒိဂစ္ဆာနံ နာဠံ, တစဂဗ္ဘောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒီဃန္တိ ဒီဃံ စေ ဟောတိ။ ‘‘အနိက္ခန္တောဝာ’’တိ ဣမိနာ ‘‘ဒဏ္ဍော’’တိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘တတော’’တိ ပာဌသေသော။ တတော ဒီဃဝီဟိနာဠတော သဗီဇဝီဟိသီသဒဏ္ဍော သဗ္ဗသော ဆိန္နော ဆိန္နကောဋိယာ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဗဟိ အနိက္ခန္တောတိ အတ္ထော။ ရက္ခတီတိ တံ ဘိက္ခုံ ဒုက္ကဋထုလ္လစ္စယပာရာဇိကဝတ္ထူနံ အနုရူပာပတ္တိတော ပာလေတိ။ မုတ္တော စေ, န ရက္ခတီတိ အတ္ထော။

    157.Daṇḍo vāti vatthupūrakavīhidaṇḍo vā. Acchinno rakkhatīti sambandho. Taco vāti tassa daṇḍassa ekapasse challi vā acchinno rakkhaticceva sambandho. Vā-ggahaṇena idhāvuttaṃ aṭṭhakathāgataṃ (pārā. aṭṭha. 1.104) ‘‘vāko’’ti idaṃ saṅgaṇhāti. Vāko nāma daṇḍe vā tace vā bāhiraṃ. Idhāpi taco vā acchinno rakkhatīti yojanā. Vīhināḷampi vāti gahitadhaññasālisīsena patiṭṭhitaṃ vīhikudrūsādigacchānaṃ nāḷaṃ, tacagabbhoti vuttaṃ hoti. Dīghanti dīghaṃ ce hoti. ‘‘Anikkhantovā’’ti iminā ‘‘daṇḍo’’ti sambandho. ‘‘Tato’’ti pāṭhaseso. Tato dīghavīhināḷato sabījavīhisīsadaṇḍo sabbaso chinno chinnakoṭiyā kesaggamattampi bahi anikkhantoti attho. Rakkhatīti taṃ bhikkhuṃ dukkaṭathullaccayapārājikavatthūnaṃ anurūpāpattito pāleti. Mutto ce, na rakkhatīti attho.

    ဝုတ္တဉ္စေတံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဝီဟိနာဠံ ဒီဃမ္ပိ ဟောတိ, ယာဝ အန္တောနာဠတော ဝီဟိသီသဒဏ္ဍကော န နိက္ခမတိ, တာဝ ရက္ခတိ။ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ နာဠတော ဒဏ္ဍကသ္သ ဟေဋ္ဌိမတလေ နိက္ခန္တမတ္တေ ဘဏ္ဍဂ္ဃဝသေန ကာရေတဗ္ဗော’’တိ (ပာရာ. ၁.၁၀၄)။ တထာ ဣမိနာဝ ဝိနိစ္ဆယေန အဋ္ဌကထာယံ ‘‘လာယိတဗ္ဗဝတ္ထုပူရကဝီဟိသီသမုဋ္ဌိယာ မူလေ ဆိန္နေပိ သီသေသု အစ္ဆိန္နဝီဟိသီသဂ္ဂေဟိ သဒ္ဓိံ ဇဋေတ္ဝာ ဌိတေသု ရက္ခတိ, ဇဋံ ဝိဇဋေတ္ဝာ ဝိယောဇိတေသု ယထာဝုတ္တပာရာဇိကာဒိအာပတ္တိယော ဟောန္တီ’’တိ ဧဝမာဒိကော ဝိနိစ္ဆယော စ သူစိတောတိ ဂဟေတဗ္ဗော။

    Vuttañcetaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘vīhināḷaṃ dīghampi hoti, yāva antonāḷato vīhisīsadaṇḍako na nikkhamati, tāva rakkhati. Kesaggamattampi nāḷato daṇḍakassa heṭṭhimatale nikkhantamatte bhaṇḍagghavasena kāretabbo’’ti (pārā. 1.104). Tathā imināva vinicchayena aṭṭhakathāyaṃ ‘‘lāyitabbavatthupūrakavīhisīsamuṭṭhiyā mūle chinnepi sīsesu acchinnavīhisīsaggehi saddhiṃ jaṭetvā ṭhitesu rakkhati, jaṭaṃ vijaṭetvā viyojitesu yathāvuttapārājikādiāpattiyo hontī’’ti evamādiko vinicchayo ca sūcitoti gahetabbo.

    ၁၅၈. မဒ္ဒိတ္ဝာတိ ဝီဟိသီသာနိ မဒ္ဒိတ္ဝာ။ ပပ္ဖောဋေတ္ဝာတိ ဘုသာဒီနိ ဩဖုနိတ္ဝာ။ ဣတော သာရံ ဂဏ္ဟိသ္သာမီတိ ပရိကပ္ပေတီတိ ယောဇနာ။ ဣတောတိ ဝီဟိသီသတော။ သာရံ ဂဏ္ဟိသ္သာမီတိ သာရဘာဂံ အာဒိယိသ္သာမိ။ သစေ ပရိကပ္ပေတီတိ ယောဇနာ။ ရက္ခတီတိ ဝတ္ထုပဟောနကပ္ပမာဏံ ဒာတ္တေန လာယိတ္ဝာ ဝာ ဟတ္ထေန ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဝာ ဌာနာ စာဝေတ္ဝာ ဂဟိတမ္ပိ ယာဝ ပရိကပ္ပော န နိဋ္ဌာတိ, တာဝ အာပတ္တိတော ရက္ခတီတိ အတ္ထော။

    158.Madditvāti vīhisīsāni madditvā. Papphoṭetvāti bhusādīni ophunitvā. Ito sāraṃ gaṇhissāmīti parikappetīti yojanā. Itoti vīhisīsato. Sāraṃ gaṇhissāmīti sārabhāgaṃ ādiyissāmi. Sace parikappetīti yojanā. Rakkhatīti vatthupahonakappamāṇaṃ dāttena lāyitvā vā hatthena chinditvā vā ṭhānā cāvetvā gahitampi yāva parikappo na niṭṭhāti, tāva āpattito rakkhatīti attho.

    ၁၅၉. မဒ္ဒနေပီတိ ဝီဟိသီသမဒ္ဒနေပိ။ ဥဒ္ဓရဏေပီတိ ပလာလာပနယနေပိ။ ပပ္ဖောဋနေပီတိ ဘုသာဒိကစဝရာပနယနေပိ ။ ဒောသော နတ္ထီတိ အဂ္ဃဝသေန ပာရာဇိကာဒိအာပတ္တိယော န ဘဝန္တိ, သဟပယောဂဒုက္ကဋံ ပန ဟောတေဝ။ အတ္တနော။ပေ.။ ပရာဇယောတိ အတ္တနော ပဌမံ ပရိကပ္ပိတာကာရေန သဗ္ဗံ ကတ္ဝာ သာရဘာဂံ ဂဏ္ဟိတုံ အတ္တနော ဘာဇနေ ပက္ခိတ္တမတ္တေ ယထာဝုတ္တပာရာဇိကာဒယော ဟောန္တီတိ အတ္ထော။

    159.Maddanepīti vīhisīsamaddanepi. Uddharaṇepīti palālāpanayanepi. Papphoṭanepīti bhusādikacavarāpanayanepi . Doso natthīti agghavasena pārājikādiāpattiyo na bhavanti, sahapayogadukkaṭaṃ pana hoteva. Attano…pe… parājayoti attano paṭhamaṃ parikappitākārena sabbaṃ katvā sārabhāgaṃ gaṇhituṃ attano bhājane pakkhittamatte yathāvuttapārājikādayo hontīti attho.

    ၁၆၀. ဧတ္တာဝတာ ‘‘ခေတ္တဋ္ဌံ နာမ ဘဏ္ဍံ ခေတ္တေ စတူဟိ ဌာနေဟိ နိက္ခိတ္တံ ဟောတိ ဘူမဋ္ဌံ ထလဋ္ဌံ အာကာသဋ္ဌံ ဝေဟာသဋ္ဌ’’န္တိ (ပာရာ. ၁၀၄) ဝုတ္တာနိ ခေတ္တဋ္ဌာနိ စတ္တာရိ ယထာဝုတ္တသဒိသာနီတိ တာနိ ပဟာယ ‘‘တတ္ထဇာတက’’န္တိအာဒိ ပာဠိယံ အာဂတေ တတ္ရဇာတေ ဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ ‘‘ခေတ္တံ နာမ ယတ္ထ ပုဗ္ဗဏ္ဏံ ဝာ အပရဏ္ဏံ ဝာ ဇာယတီ’’တိ (ပာရာ. ၁၀၄) ဧဝမာဂတေ ခေတ္တေပိ ဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘ဇာန’’န္တိအာဒိ။ ဇာနန္တိ ပရသန္တကဘာဝံ ဇာနန္တော။ ခီလန္တိ အပ္ပိတက္ခရံ ဝာ ဣတရံ ဝာ ပာသာဏာဒိခီလံ။ သင္ကာမေတီတိ ပရာယတ္တဘူမိံ သာမိကာ ယထာ ပသ္သန္တိ, တထာ ဝာ အညထာ ဝာ အတ္တနော သန္တကံ ကာတုကာမတာယ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဌာနံ ယထာ သသန္တကံ ဟောတိ, တထာ ထေယ္ယစိတ္တေန နိခဏတီတိ အတ္ထော။

    160. Ettāvatā ‘‘khettaṭṭhaṃ nāma bhaṇḍaṃ khette catūhi ṭhānehi nikkhittaṃ hoti bhūmaṭṭhaṃ thalaṭṭhaṃ ākāsaṭṭhaṃ vehāsaṭṭha’’nti (pārā. 104) vuttāni khettaṭṭhāni cattāri yathāvuttasadisānīti tāni pahāya ‘‘tatthajātaka’’ntiādi pāḷiyaṃ āgate tatrajāte vinicchayaṃ dassetvā idāni ‘‘khettaṃ nāma yattha pubbaṇṇaṃ vā aparaṇṇaṃ vā jāyatī’’ti (pārā. 104) evamāgate khettepi vinicchayaṃ dassetumāha ‘‘jāna’’ntiādi. Jānanti parasantakabhāvaṃ jānanto. Khīlanti appitakkharaṃ vā itaraṃ vā pāsāṇādikhīlaṃ. Saṅkāmetīti parāyattabhūmiṃ sāmikā yathā passanti, tathā vā aññathā vā attano santakaṃ kātukāmatāya kesaggamattampi ṭhānaṃ yathā sasantakaṃ hoti, tathā theyyacittena nikhaṇatīti attho.

    ၁၆၁. တံ ပာရာဇိကတ္တံ တသ္သ ကဒာ ဟောတီတိ အာဟ ‘‘သာမိကာနံ တု ဓုရနိက္ခေပနေ သတီ’’တိ။ ‘‘ဟောတီ’’တိ ပာဌသေသော။ တု-သဒ္ဒေန ‘‘အတ္တနော ဝာ’’တိ ဝိသေသသ္သ သင္ဂဟိတတ္တာ သာမိနော နိရာလယဘာဝသင္ခာတဓုရနိက္ခေပေ စ ‘‘သာမိကသ္သ န ဒသ္သာမီ’’တိ အတ္တနော ဓုရနိက္ခေပေ စ တသ္သ ပာရာဇိကတ္တံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဧဝမုဒီရိတန္တိ ‘‘ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပီ’’တိ ဧဝံ နိယမိတံ ကထိတံ။

    161. Taṃ pārājikattaṃ tassa kadā hotīti āha ‘‘sāmikānaṃ tu dhuranikkhepane satī’’ti. ‘‘Hotī’’ti pāṭhaseso. Tu-saddena ‘‘attano vā’’ti visesassa saṅgahitattā sāmino nirālayabhāvasaṅkhātadhuranikkhepe ca ‘‘sāmikassa na dassāmī’’ti attano dhuranikkhepe ca tassa pārājikattaṃ hotīti attho. Evamudīritanti ‘‘kesaggamattampī’’ti evaṃ niyamitaṃ kathitaṃ.

    ၁၆၂. ယာ ပနာတိ ယာ ဘူမိ ပန။ တေသု ဒ္ဝီသု ခီလေသု။ အာဒော ထုလ္လစ္စယန္တိ ပဌမေ ခီလေ သင္ကာမိတေ သော ဘိက္ခု ထုလ္လစ္စယံ အာပဇ္ဇတိ။ ဒုတိယေတိ ဒုတိယေ ခီလေ သင္ကာမိတေ ပရာဇယော ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ဗဟူဟိ ခီလေဟိ ဂဟေတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ပရိယန္တခီလေသု ဒ္ဝီသု ဝိနိစ္ဆယော စ ဧတေနေဝ ဝုတ္တော ဟောတိ။ ဧတ္ထ ပန အန္တေ ခီလဒ္ဝယံ ဝိနာ အဝသေသခီလနိခဏနေ စ ဣတရေသု တဒတ္ထေသု သဗ္ဗပယောဂေသု စ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ဝိသေသော။

    162.Yā panāti yā bhūmi pana. Tesu dvīsu khīlesu. Ādo thullaccayanti paṭhame khīle saṅkāmite so bhikkhu thullaccayaṃ āpajjati. Dutiyeti dutiye khīle saṅkāmite parājayo hotīti yojanā. Bahūhi khīlehi gahetabbaṭṭhāne pariyantakhīlesu dvīsu vinicchayo ca eteneva vutto hoti. Ettha pana ante khīladvayaṃ vinā avasesakhīlanikhaṇane ca itaresu tadatthesu sabbapayogesu ca dukkaṭaṃ hotīti viseso.

    ၁၆၃-၄. ‘‘မမေဒံ သန္တက’’န္တိ ဉာပေတုကာမောတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပရသန္တကာယ ဘူမိယာ ပရာယတ္တဘာဝံ ဉတ္ဝာဝ ထေယ္ယစိတ္တေန ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဌာနံ ဂဏ္ဟိတုကာမတာယ ‘‘ဧတ္တကံ ဌာနံ မမ သန္တက’’န္တိ ရဇ္ဇုယာ ဝာ ယဋ္ဌိယာ ဝာ မိနိတ္ဝာ ပရသ္သ ဉာပေတုကာမောတိ အတ္ထော။ ယေဟိ ဒ္ဝီဟိ ပယောဂေဟီတိ သဗ္ဗပစ္ဆိမကေဟိ ရဇ္ဇုပသာရဏယဋ္ဌိပာတနာနမညတရေဟိ ဒ္ဝီဟိ ပယောဂေဟိ။ တေသူတိ နိဒ္ဓာရဏေ ဘုမ္မံ။

    163-4. ‘‘Mamedaṃ santaka’’nti ñāpetukāmoti sambandho. Parasantakāya bhūmiyā parāyattabhāvaṃ ñatvāva theyyacittena kesaggamattampi ṭhānaṃ gaṇhitukāmatāya ‘‘ettakaṃ ṭhānaṃ mama santaka’’nti rajjuyā vā yaṭṭhiyā vā minitvā parassa ñāpetukāmoti attho. Yehi dvīhi payogehīti sabbapacchimakehi rajjupasāraṇayaṭṭhipātanānamaññatarehi dvīhi payogehi. Tesūti niddhāraṇe bhummaṃ.

    ဣဓ ရဇ္ဇုံ ဝာပီတိ ဝိကပ္ပတ္ထဝာ-သဒ္ဒေန ‘‘ယဋ္ဌိံ ဝာ’’တိ ယောဇေတဗ္ဗေပိ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထံ အဓိကဝစနဘာဝေန ဝုတ္တပိ-သဒ္ဒေန ဣဓာဝုတ္တမရိယာဒဝတီနံ ဝိနိစ္ဆယသ္သ ဉာပိတတ္တာ ယထာဝုတ္တရဇ္ဇုယဋ္ဌိဝိနိစ္ဆယေသု ဝိယ ပရသန္တကာယ ဘူမိယာ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ ဌာနံ ထေယ္ယစိတ္တေန ဂဏ္ဟိတုကာမတာယ ဝတိပာဒေ နိခဏိတ္ဝာ ဝာ သာခာမတ္တေန ဝာ ဝတိံ ကရောန္တသ္သ မရိယာဒံ ဝာ ဗန္ဓန္တသ္သ ပာကာရံ ဝာ စိနန္တသ္သ ပံသုမတ္တိကာ ဝာ ဝဍ္ဎေန္တသ္သ ပုဗ္ဗပယောဂေ ပာစိတ္တိယဋ္ဌာနေ ပာစိတ္တိယဉ္စ ဒုက္ကဋဉ္စ သဟပယောဂေ ကေဝလဒုက္ကဋဉ္စ ပစ္ဆိမပယောဂေသု ဒ္ဝီသု ပဌမပယောဂေ ထုလ္လစ္စယဉ္စ အဝသာနပယောဂေ ပာရာဇိကဉ္စ ဟောတီတိ ဝိနိစ္ဆယောပိ သင္ဂဟိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

    Idha rajjuṃ vāpīti vikappatthavā-saddena ‘‘yaṭṭhiṃ vā’’ti yojetabbepi avuttasamuccayatthaṃ adhikavacanabhāvena vuttapi-saddena idhāvuttamariyādavatīnaṃ vinicchayassa ñāpitattā yathāvuttarajjuyaṭṭhivinicchayesu viya parasantakāya bhūmiyā kesaggamattampi ṭhānaṃ theyyacittena gaṇhitukāmatāya vatipāde nikhaṇitvā vā sākhāmattena vā vatiṃ karontassa mariyādaṃ vā bandhantassa pākāraṃ vā cinantassa paṃsumattikā vā vaḍḍhentassa pubbapayoge pācittiyaṭṭhāne pācittiyañca dukkaṭañca sahapayoge kevaladukkaṭañca pacchimapayogesu dvīsu paṭhamapayoge thullaccayañca avasānapayoge pārājikañca hotīti vinicchayopi saṅgahitoti daṭṭhabbaṃ.

    ခေတ္တဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

    Khettaṭṭhakathāvaṇṇanā.

    ၁၆၅. ဝတ္ထဋ္ဌာဒီသု ဝတ္ထဋ္ဌသ္သာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဝတ္ထု နာမ အာရာမဝတ္ထု ဝိဟာရဝတ္ထူ’’တိ (ပာရာ. ၁၀၅) ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တတ္တာ ပုပ္ဖာဒိအာရာမေ ကာတုံ သင္ခရိတ္ဝာ ဌပိတဘူမိ စ ပုဗ္ဗကတာရာမာနံ ဝိနာသေ တုစ္ဆဘူမိ စ ဝိဟာရံ ကာတုံ အဘိသင္ခတာ ဘူမိ စ နဋ္ဌဝိဟာရဘူမိ စာတိ ဧဝံ ဝိဘာဂဝတိ ဝသတိ ဧတ္ထ ဥပရောပော ဝာ ဝိဟာရော ဝာတိ ‘‘ဝတ္ထူ’’တိ ဝုစ္စတိ ဣစ္စေဝံ ဒုဝိဓံ ဝတ္ထုဉ္စ ‘‘ဝတ္ထုဋ္ဌံ နာမ ဘဏ္ဍံ ဝတ္ထုသ္မိံ စတူဟိ ဌာနေဟိ နိက္ခိတ္တံ ဟောတိ ဘူမဋ္ဌံ ထလဋ္ဌံ အာကာသဋ္ဌံ ဝေဟာသဋ္ဌ’’န္တိ (ပာရာ. ၁၀၅) ဝစနတော ဧဝံ စတုဗ္ဗိဓံ ဘဏ္ဍဉ္စာတိ ဣဒံ ဒ္ဝယံ ဝတ္ထု စ ဝတ္ထုဋ္ဌဉ္စ ဝတ္ထုဝတ္ထုဋ္ဌန္တိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဧကဒေသသရူပေကသေသဝသေန သမာသေတ္ဝာ, ဥ-ကာရသ္သ စ အကာရံ ကတ္ဝာ ‘‘ဝတ္ထဋ္ဌသ္သာ’’တိ ဒသ္သိတန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ယထာဝုတ္တဒုဝိဓဝတ္ထုနော, ဝတ္ထဋ္ဌသ္သ စ ဘဏ္ဍသ္သာတိ အတ္ထော။ ခေတ္တဋ္ဌေတိ ဧတ္ထာပိ အယမေဝ သမာသောတိ ခေတ္တေ စ ခေတ္တဋ္ဌေ စာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ နာဝဋ္ဌာဒိဝောဟာရေပိ ဧသေဝ နယော။ ဂာမဋ္ဌေပိ စာတိ ‘‘ဂာမဋ္ဌံ နာမ ဘဏ္ဍံ ဂာမေ စတူဟိ ဌာနေဟိ နိက္ခိတ္တံ ဟောတိ ဘူမဋ္ဌံ။ပေ.။ ဝေဟာသဋ္ဌ’’န္တိ (ပာရာ. ၁၀၆) ဝုတ္တေ စတုဗ္ဗိဓေ ဂာမဋ္ဌဘဏ္ဍေပီတိ အတ္ထော။

    165. Vatthaṭṭhādīsu vatthaṭṭhassāti ettha ‘‘vatthu nāma ārāmavatthu vihāravatthū’’ti (pārā. 105) padabhājane vuttattā pupphādiārāme kātuṃ saṅkharitvā ṭhapitabhūmi ca pubbakatārāmānaṃ vināse tucchabhūmi ca vihāraṃ kātuṃ abhisaṅkhatā bhūmi ca naṭṭhavihārabhūmi cāti evaṃ vibhāgavati vasati ettha uparopo vā vihāro vāti ‘‘vatthū’’ti vuccati iccevaṃ duvidhaṃ vatthuñca ‘‘vatthuṭṭhaṃ nāma bhaṇḍaṃ vatthusmiṃ catūhi ṭhānehi nikkhittaṃ hoti bhūmaṭṭhaṃ thalaṭṭhaṃ ākāsaṭṭhaṃ vehāsaṭṭha’’nti (pārā. 105) vacanato evaṃ catubbidhaṃ bhaṇḍañcāti idaṃ dvayaṃ vatthu ca vatthuṭṭhañca vatthuvatthuṭṭhanti vattabbe ekadesasarūpekasesavasena samāsetvā, u-kārassa ca akāraṃ katvā ‘‘vatthaṭṭhassā’’ti dassitanti gahetabbaṃ. Yathāvuttaduvidhavatthuno, vatthaṭṭhassa ca bhaṇḍassāti attho. Khettaṭṭheti etthāpi ayameva samāsoti khette ca khettaṭṭhe cāti gahetabbaṃ. Nāvaṭṭhādivohārepi eseva nayo. Gāmaṭṭhepi cāti ‘‘gāmaṭṭhaṃ nāma bhaṇḍaṃ gāme catūhi ṭhānehi nikkhittaṃ hoti bhūmaṭṭhaṃ…pe… vehāsaṭṭha’’nti (pārā. 106) vutte catubbidhe gāmaṭṭhabhaṇḍepīti attho.

    ဝတ္ထဋ္ဌဂာမဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

    Vatthaṭṭhagāmaṭṭhakathāvaṇṇanā.

    ၁၆၆. အရညဋ္ဌကထာယံ ‘‘တိဏံ ဝာ’’တိအာဒိပဒာနံ ‘‘တတ္ထဇာတက’’န္တိ ပဒေန သမ္ဗန္ဓော။ တတ္ထဇာတကန္တိ ‘‘အရညံ နာမ ယံ မနုသ္သာနံ ပရိဂ္ဂဟိတံ ဟောတီ’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁၀၇) ဝစနတော တတ္ထဇာတံ ယံ ကိဉ္စိ မနုသ္သသန္တကံ သာမိကာနံ အကာမာ အဂဟေတဗ္ဗတော သာရက္ခေ အရညေ ဥပ္ပန္နန္တိ အတ္ထော။ တိဏံ ဝာတိ ပရေဟိ လာယိတ္ဝာ ဌပိတံ ဝာ အတ္တနာ လာယိတဗ္ဗံ ဝာ ဂေဟစ္ဆာဒနာရဟံ တိဏံ ဝာ။ ပဏ္ဏံ ဝာတိ ဧဝရူပမေဝ ဂေဟစ္ဆာဒနာရဟံ တာလပဏ္ဏာဒိပဏ္ဏံ ဝာ။ လတံ ဝာတိ တထာရူပမေဝ ဝေတ္တလတာဒိကံ ဝလ္လိံ ဝာ။ ယာ ပန ဒီဃာ ဟောတိ , မဟာရုက္ခေ စ ဂစ္ဆေ စ ဝိနိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ဝာ ဝေဌေတ္ဝာ ဝာ ဂတာ, သာ မူလေ ဆိန္နာပိ အဝဟာရံ န ဇနေတိ, အဂ္ဂေ ဆိန္နာပိ။ ယဒာ ပန အဂ္ဂေပိ မူလေပိ ဆိန္နာ ဟောတိ, တဒာ အဝဟာရံ ဇနေတိ။ သစေ ပန ဝေဌေတ္ဝာ ဌိတာ ဟောတိ, ဝေဌေတ္ဝာ ဌိတာ ပန ရုက္ခတော မောစိတမတ္တာ အဝဟာရံ ဇနေတီတိ အယမေတ္ထ ဝိသေသော။ သာမိကေန အဝိသ္သဇ္ဇိတာလယံ ဆလ္လိဝာကာဒိအဝသေသဘဏ္ဍဉ္စ ဣမိနာဝ ဥပလက္ခိတ္ဝာ သင္ဂဟိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကဋ္ဌမေဝ ဝာတိ ဒာရုံ ဝာ။ ဘဏ္ဍဂ္ဃေနေဝ ကာတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ အန္တောဘူတဟေတုတ္ထဝသေန ကာရေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ တေနာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ကာရေတဗ္ဗော’’တိ။ အဝဟဋတိဏာဒိဘဏ္ဍေသု အဂ္ဃဝသေန မာသကံ ဝာ ဦနမာသကံ ဝာ ဟောတိ, ဒုက္ကဋံ။ အတိရေကမာသကံ ဝာ ဦနပဉ္စမာသကံ ဝာ ဟောတိ, ထုလ္လစ္စယံ။ ပဉ္စမာသကံ ဝာ အတိရေကပဉ္စမာသကံ ဝာ ဟောတိ, ပာရာဇိကံ။ ပာရာဇိကံ စေ အနာပန္နော, အာမသနဒုက္ကဋံ, ဖန္ဒာပနထုလ္လစ္စယဉ္စ ကာရေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ဂဏ္ဟန္တောတိ အဝဟရန္တော။

    166. Araññaṭṭhakathāyaṃ ‘‘tiṇaṃ vā’’tiādipadānaṃ ‘‘tatthajātaka’’nti padena sambandho. Tatthajātakanti ‘‘araññaṃ nāma yaṃ manussānaṃ pariggahitaṃ hotī’’ti (pārā. aṭṭha. 1.107) vacanato tatthajātaṃ yaṃ kiñci manussasantakaṃ sāmikānaṃ akāmā agahetabbato sārakkhe araññe uppannanti attho. Tiṇaṃ vāti parehi lāyitvā ṭhapitaṃ vā attanā lāyitabbaṃ vā gehacchādanārahaṃ tiṇaṃ vā. Paṇṇaṃ vāti evarūpameva gehacchādanārahaṃ tālapaṇṇādipaṇṇaṃ vā. Lataṃ vāti tathārūpameva vettalatādikaṃ valliṃ vā. Yā pana dīghā hoti , mahārukkhe ca gacche ca vinivijjhitvā vā veṭhetvā vā gatā, sā mūle chinnāpi avahāraṃ na janeti, agge chinnāpi. Yadā pana aggepi mūlepi chinnā hoti, tadā avahāraṃ janeti. Sace pana veṭhetvā ṭhitā hoti, veṭhetvā ṭhitā pana rukkhato mocitamattā avahāraṃ janetīti ayamettha viseso. Sāmikena avissajjitālayaṃ challivākādiavasesabhaṇḍañca imināva upalakkhitvā saṅgahitanti veditabbaṃ. Kaṭṭhameva vāti dāruṃ vā. Bhaṇḍaggheneva kātabboti ettha antobhūtahetutthavasena kāretabboti attho gahetabbo. Tenāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘bhaṇḍagghena kāretabbo’’ti. Avahaṭatiṇādibhaṇḍesu agghavasena māsakaṃ vā ūnamāsakaṃ vā hoti, dukkaṭaṃ. Atirekamāsakaṃ vā ūnapañcamāsakaṃ vā hoti, thullaccayaṃ. Pañcamāsakaṃ vā atirekapañcamāsakaṃ vā hoti, pārājikaṃ. Pārājikaṃ ce anāpanno, āmasanadukkaṭaṃ, phandāpanathullaccayañca kāretabboti attho. Gaṇhantoti avaharanto.

    ၁၆၇-၇၄. ဣဒာနိ ‘‘ကဋ္ဌမေဝ ဝာ’’တိ ဝုတ္တရုက္ခဒာရူသု ဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘မဟဂ္ဃေ’’တိအာဒိ။ မဟဂ္ဃေတိ ပဉ္စမာသကံ ဝာ အတိရေကပဉ္စမာသကံ ဝာ အဂ္ဃကံ ဟုတ္ဝာ မဟဂ္ဃေ။ နသ္သတီတိ ထေယ္ယစိတ္တသမင္ဂီ ဟုတ္ဝာ ဆိန္နမတ္တေပိ ပာရာဇိကံ အာပဇ္ဇတိ။ ပိ-သဒ္ဒော အဝဓာရဏေ။ ‘‘ကောစိပီ’’တိ ဣမိနာ အဒ္ဓဂတောပိ အလ္လံ ဝာ ဟောတု ပုရာဏံ ဝာ, တစ္ဆေတ္ဝာ ဌပိတံ န ဂဟေတဗ္ဗမေဝာတိ အတ္ထော။

    167-74. Idāni ‘‘kaṭṭhameva vā’’ti vuttarukkhadārūsu vinicchayaṃ dassetumāha ‘‘mahagghe’’tiādi. Mahaggheti pañcamāsakaṃ vā atirekapañcamāsakaṃ vā agghakaṃ hutvā mahagghe. Nassatīti theyyacittasamaṅgī hutvā chinnamattepi pārājikaṃ āpajjati. Pi-saddo avadhāraṇe. ‘‘Kocipī’’ti iminā addhagatopi allaṃ vā hotu purāṇaṃ vā, tacchetvā ṭhapitaṃ na gahetabbamevāti attho.

    မူလေတိ ဥပလက္ခဏမတ္တံ။ ‘‘အဂ္ဂေ စ မူလေ စ ဆိန္နော ဟောတီ’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁၀၇) အဋ္ဌကထာဝစနတော မူလဉ္စ အဂ္ဂဉ္စ ဆိန္ဒိတ္ဝာတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ အဒ္ဓဂတန္တိ ဇိဏ္ဏဂဠိတပတိတတစံ, စိရကာလံ ဌိတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။

    Mūleti upalakkhaṇamattaṃ. ‘‘Agge ca mūle ca chinno hotī’’ti (pārā. aṭṭha. 1.107) aṭṭhakathāvacanato mūlañca aggañca chinditvāti gahetabbo. Addhagatanti jiṇṇagaḷitapatitatacaṃ, cirakālaṃ ṭhitanti vuttaṃ hoti.

    လက္ခဏေတိ အတ္တနော သန္တကံ ဉာပေတုံ ရုက္ခက္ခန္ဓေ တစံ ဆိန္ဒိတ္ဝာ ကတသလ္လက္ခဏေ။ ဆလ္လိယောနဒ္ဓေတိ သမန္တတော အဘိနဝုပ္ပန္နာဟိ ဆလ္လီဟိ ပရိယောနန္ဓိတ္ဝာ အဒသ္သနံ ဂမိတေ။ အဇ္ဈာဝုတ္ထဉ္စာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဂေဟ’’န္တိ ပာဌသေသော။ ဂေဟံ ကတဉ္စ အဇ္ဈာဝုတ္ထဉ္စာတိ ယောဇနာ။ ဂေဟံ ကာတုံ အရညသာမိကာနံ မူလံ ဒတ္ဝာ ရုက္ခေ ကိဏိတ္ဝာ ဆိန္နဒာရူဟိ တံ ဂေဟံ ကတဉ္စ ပရိဘုတ္တဉ္စာတိ အတ္ထော။ ဝိနသ္သန္တဉ္စာတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘အဝသိဋ္ဌံ ဒာရု’’န္တိ ပာဌသေသော။ တံ ဂေဟံ ကတ္ဝာ အဝသိဋ္ဌံ ဝသ္သာတပာဒီဟိ ဝိဝိဓာ ဇီရိတ္ဝာ ဝိနသ္သမာနံ, ဝိပန္နဒာရုန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဂဏ္ဟတော န ဒောသော ကောစီတိ သမ္ဗန္ဓော။ ‘‘သာမိကာ နိရာလယာ’’တိ ဂဏ္ဟတော ကာစိပိ အာပတ္တိ နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ကိံကာရဏန္တိ စေ? အရညသာမိကေဟိ မူလံ ဂဟေတ္ဝာ အညေသံ ဒိန္နတ္တာ, တေသဉ္စ နိရာလယံ ဆဍ္ဍိတတ္တာတိ ဣဒမေတ္ထ ကာရဏံ။

    Lakkhaṇeti attano santakaṃ ñāpetuṃ rukkhakkhandhe tacaṃ chinditvā katasallakkhaṇe. Challiyonaddheti samantato abhinavuppannāhi challīhi pariyonandhitvā adassanaṃ gamite. Ajjhāvutthañcāti ettha ‘‘geha’’nti pāṭhaseso. Gehaṃ katañca ajjhāvutthañcāti yojanā. Gehaṃ kātuṃ araññasāmikānaṃ mūlaṃ datvā rukkhe kiṇitvā chinnadārūhi taṃ gehaṃ katañca paribhuttañcāti attho. Vinassantañcāti etthāpi ‘‘avasiṭṭhaṃ dāru’’nti pāṭhaseso. Taṃ gehaṃ katvā avasiṭṭhaṃ vassātapādīhi vividhā jīritvā vinassamānaṃ, vipannadārunti vuttaṃ hoti. Gaṇhato na doso kocīti sambandho. ‘‘Sāmikā nirālayā’’ti gaṇhato kācipi āpatti natthīti attho. Kiṃkāraṇanti ce? Araññasāmikehi mūlaṃ gahetvā aññesaṃ dinnattā, tesañca nirālayaṃ chaḍḍitattāti idamettha kāraṇaṃ.

    ဝုတ္တဉ္ဟေတံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဂေဟာဒီနံ အတ္ထာယ ရုက္ခေ ဆိန္ဒိတ္ဝာ ယဒာ တာနိ ကတာနိ, အဇ္ဈာဝုတ္ထာနိ စ ဟောန္တိ, ဒာရူနိပိ အရညေ ဝသ္သေန စ အာတပေန စ ဝိနသ္သန္တိ, ဤဒိသာနိပိ ဒိသ္ဝာ ‘ဆဍ္ဍိတာနီ’တိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ အရညသာမိကာ ဧတေသံ အနိသ္သရာ။ ယေဟိ အရညသာမိကာနံ ဒေယ္ယဓမ္မံ ဒတ္ဝာ ဆိန္နာနိ, တေ ဧဝ ဣသ္သရာ, တေဟိ စ တာနိ ဆဍ္ဍိတာနိ, နိရာလယာ တတ္ထ ဇာတာ’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁၀၇)။ ဧဝမ္ပိ သတိ ပစ္ဆာ သာမိကေသု အာဟရာပေန္တေသု ဘဏ္ဍဒေယ္ယံ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

    Vuttañhetaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘gehādīnaṃ atthāya rukkhe chinditvā yadā tāni katāni, ajjhāvutthāni ca honti, dārūnipi araññe vassena ca ātapena ca vinassanti, īdisānipi disvā ‘chaḍḍitānī’ti gahetuṃ vaṭṭati. Kasmā? Yasmā araññasāmikā etesaṃ anissarā. Yehi araññasāmikānaṃ deyyadhammaṃ datvā chinnāni, te eva issarā, tehi ca tāni chaḍḍitāni, nirālayā tattha jātā’’ti (pārā. aṭṭha. 1.107). Evampi sati pacchā sāmikesu āharāpentesu bhaṇḍadeyyaṃ hotīti daṭṭhabbaṃ.

    ယော စာတိ အရညသာမိကာနံ ဒေယ္ယဓမ္မံ ပဝိသန္တော အဒတ္ဝာ ‘‘နိက္ခမန္တော ဒသ္သာမီ’’တိ ရုက္ခေ ဂာဟာပေတ္ဝာ နိက္ခမန္တော ယော စ ဘိက္ခု။ အာရက္ခဋ္ဌာနံ ပတ္ဝာတိ အရညပာလကာ ယတ္ထ နိသိန္နာ အရညံ ရက္ခန္တိ, တံ ဌာနံ ပတ္ဝာ။ ‘‘စိန္တေန္တော’’တိ ကိရိယန္တရသာပေက္ခတ္တာ ‘‘အတိက္ကမေယ္ယာ’’တိ သာမတ္ထိယတော လဗ္ဘတိ။ တသ္မာ စိတ္တေ ကမ္မဋ္ဌာနာဒီနိ ကတ္ဝာတိ ဧတ္ထ အာဒိ-သဒ္ဒေန ပကာရတ္ထေန ကုသလပက္ခိယာ ဝိတက္ကာ သင္ဂယ္ဟန္တိ။ အညံ စိန္တေန္တော ဝာ အာရက္ခနဋ္ဌာနံ ပတ္ဝာယေဝ အတိက္ကာမေယ္ယာတိ ယောဇေတ္ဝာ အတ္ထော ဝတ္တဗ္ဗော။ တတ္ထ အညံ စိန္တေန္တော ဝာတိ အညံ ဝိဟိတော ဝာ, ဣမိနာ ယထာဝုတ္တဝိတက္ကာနံ သင္ဂဟော။ အသ္သာတိ ဧတ္ထ ‘‘ဒေယ္ယ’’န္တိ ကိတယောဂေ ကတ္တရိ သာမိဝစနတ္တာ အနေနာတိ အတ္ထော။

    Yo cāti araññasāmikānaṃ deyyadhammaṃ pavisanto adatvā ‘‘nikkhamanto dassāmī’’ti rukkhe gāhāpetvā nikkhamanto yo ca bhikkhu. Ārakkhaṭṭhānaṃ patvāti araññapālakā yattha nisinnā araññaṃ rakkhanti, taṃ ṭhānaṃ patvā. ‘‘Cintento’’ti kiriyantarasāpekkhattā ‘‘atikkameyyā’’ti sāmatthiyato labbhati. Tasmā citte kammaṭṭhānādīni katvāti ettha ādi-saddena pakāratthena kusalapakkhiyā vitakkā saṅgayhanti. Aññaṃ cintento vā ārakkhanaṭṭhānaṃ patvāyeva atikkāmeyyāti yojetvā attho vattabbo. Tattha aññaṃ cintento vāti aññaṃ vihito vā, iminā yathāvuttavitakkānaṃ saṅgaho. Assāti ettha ‘‘deyya’’nti kitayoge kattari sāmivacanattā anenāti attho.

    ‘‘ယောစာ’’တိ ဧတ္ထ အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထေန စ-သဒ္ဒေန အရညပဝိသနကာလေ ယထာဝုတ္တနယေန မူလံ အဒတ္ဝာ အရညံ ပဝိသိတ္ဝာ ဒာရူနိ ဂဟေတ္ဝာ ဂမနကာလေ ‘‘အရညပာလကာ သစေ ယာစန္တိ, ဒသ္သာမီ’’တိ ပရိကပ္ပေတ္ဝာ ဂန္တ္ဝာ တေဟိ အယာစိတတ္တာ အဒတ္ဝာ ဂစ္ဆန္တောပိ တထေဝ အာဂန္တ္ဝာ အာရက္ခကေသု ကီဠာပသုတေသု ဝာ နိဒ္ဒာယန္တေသု ဝာ ဗဟိ နိက္ခန္တေသု ဝာ တတ္ထ ဌတ္ဝာ အာရက္ခကေ ပရိယေသိတ္ဝာ အဒိသ္ဝာ ဂစ္ဆန္တောပိ တထေဝ အာဂန္တ္ဝာ တတ္ထ နိယုတ္တဣသ္သရဇနေဟိ အတ္တနော ဟတ္ထတော ဒာတဗ္ဗံ ဒတ္ဝာ ဝာ အတ္တာနံ သမ္မာနံ ကတ္ဝာ ဝာ ပာလကေ သညာပေတ္ဝာ ဝာ ပာလကေ ဩကာသံ ယာစိတ္ဝာ တေဟိ ဒိန္နောကာသော ဝာ ဂစ္ဆန္တောပီတိ ဧတ္တကာ ဝုတ္တေန သဒိသတ္တာ သင္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။

    ‘‘Yocā’’ti ettha avuttasamuccayatthena ca-saddena araññapavisanakāle yathāvuttanayena mūlaṃ adatvā araññaṃ pavisitvā dārūni gahetvā gamanakāle ‘‘araññapālakā sace yācanti, dassāmī’’ti parikappetvā gantvā tehi ayācitattā adatvā gacchantopi tatheva āgantvā ārakkhakesu kīḷāpasutesu vā niddāyantesu vā bahi nikkhantesu vā tattha ṭhatvā ārakkhake pariyesitvā adisvā gacchantopi tatheva āgantvā tattha niyuttaissarajanehi attano hatthato dātabbaṃ datvā vā attānaṃ sammānaṃ katvā vā pālake saññāpetvā vā pālake okāsaṃ yācitvā tehi dinnokāso vā gacchantopīti ettakā vuttena sadisattā saṅgahitāti daṭṭhabbā.

    ဝရာဟာတိ သူကရာ။ ဝဂ္ဃာတိ ဗ္ယဂ္ဃာ။ အစ္ဆာတိ ဣသ္သာ။ တရစ္ဆာတိ ကာဠသီဟာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဒီပိမတ္တဟတ္ထိသီဟာဒယော ဝာဠမိဂာ သင္ဂယ္ဟန္တိ။ ဧတေယေဝ ဝရာဟာဒယော သမာဂမဝသေန မရဏာဒိအနိဋ္ဌသမီပစာရိတာယ ဥပ အနိဋ္ဌသမီပေ ဒဝန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ‘‘ဥပဒ္ဒဝာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ အာရက္ခဋ္ဌာနံ အာဂတကာလေ ဒိဋ္ဌဝရာဟာဒိဥပဒ္ဒဝတောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ မုစ္စိတုကာမတာယာတိ မောက္ခာဓိပ္ပာယေန။ ‘‘တထေဝာ’’တိ ဣမိနာ ပဝိသနကာလေ ဒေယ္ယဓမ္မံ အဒတ္ဝာ ‘‘နိက္ခမနကာလေ ဒသ္သာမီ’’တိ ပဝိသိတ္ဝာ ဒာရုံ ဂဟေတ္ဝာ အာရက္ခဋ္ဌာနံ ပတ္တောတိ ပုရိမဂာထာယ သာမတ္ထိယတော လဗ္ဘမာနောယေဝတ္ထော ဒသ္သိတော။ တံ ဌာနန္တိ တံ အာရက္ခဋ္ဌာနံ။ အတိက္ကာမေတီတိ ‘‘ဣဒံ တံ ဌာန’’န္တိပိ အသလ္လက္ခဏမတ္တဘယုပဒ္ဒဝော ဟုတ္ဝာ ပလာယန္တော အတိက္ကမတိ, ဘဏ္ဍဒေယ္ယံ ပန ဟောတီတိ ယောဇနာ။

    Varāhāti sūkarā. Vagghāti byagghā. Acchāti issā. Taracchāti kāḷasīhā. Ādi-saddena dīpimattahatthisīhādayo vāḷamigā saṅgayhanti. Eteyeva varāhādayo samāgamavasena maraṇādianiṭṭhasamīpacāritāya upa aniṭṭhasamīpe davanti pavattantīti ‘‘upaddavā’’ti vuccanti. Ārakkhaṭṭhānaṃ āgatakāle diṭṭhavarāhādiupaddavatoti vuttaṃ hoti. Muccitukāmatāyāti mokkhādhippāyena. ‘‘Tathevā’’ti iminā pavisanakāle deyyadhammaṃ adatvā ‘‘nikkhamanakāle dassāmī’’ti pavisitvā dāruṃ gahetvā ārakkhaṭṭhānaṃ pattoti purimagāthāya sāmatthiyato labbhamānoyevattho dassito. Taṃ ṭhānanti taṃ ārakkhaṭṭhānaṃ. Atikkāmetīti ‘‘idaṃ taṃ ṭhāna’’ntipi asallakkhaṇamattabhayupaddavo hutvā palāyanto atikkamati, bhaṇḍadeyyaṃ pana hotīti yojanā.

    သုင္ကဃာတတောတိ ဧတ္ထာပိ ပိ-သဒ္ဒော လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော, သုင္ကဂဟဏဋ္ဌာနတောပီတိ အတ္ထော။ သုင္ကသ္သ ရညော ဒာတဗ္ဗဘာဂသ္သ ဃာတော မုသိတ္ဝာ ဂဟဏမတ္တော, သုင္ကော ဟညတိ ဧတ္ထာတိ ဝာ သုင္ကဃာတောတိ ဝိဂ္ဂဟော။ သုင္ကဃာတသရူပံ ပရတော အာဝိ ဘဝိသ္သတိ။ တသ္မာတိ သုင္ကဃာတတော တသ္သ ဂရုကတ္တာ ဧဝ။ တန္တိ တံ သုင္ကဃာတဋ္ဌာနံ။ အနောက္ကမ္မ ဂစ္ဆတောတိ အပဝိသိတ္ဝာ ဂစ္ဆန္တသ္သ။ ဒုက္ကဋံ ဥဒ္ဒိဋ္ဌံ ‘‘သုင္ကံ ပရိဟရတိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋသ္သာ’’တိ (ပာရာ. ၁၁၃)။

    Suṅkaghātatoti etthāpi pi-saddo luttaniddiṭṭhoti veditabbo, suṅkagahaṇaṭṭhānatopīti attho. Suṅkassa rañño dātabbabhāgassa ghāto musitvā gahaṇamatto, suṅko haññati etthāti vā suṅkaghātoti viggaho. Suṅkaghātasarūpaṃ parato āvi bhavissati. Tasmāti suṅkaghātato tassa garukattā eva. Tanti taṃ suṅkaghātaṭṭhānaṃ. Anokkamma gacchatoti apavisitvā gacchantassa. Dukkaṭaṃ uddiṭṭhaṃ ‘‘suṅkaṃ pariharati, āpatti dukkaṭassā’’ti (pārā. 113).

    ဧတန္တိ ယထာဝုတ္တအာရက္ခဋ္ဌာနံ။ ထေယ္ယစိတ္တေန ပရိဟရန္တသ္သာတိ ထေယ္ယစိတ္တေန ပရိဟရိတ္ဝာ ဒူရတော ဂစ္ဆန္တသ္သ။ အာကာသေနပိ ဂစ္ဆတော ပာရာဇိကမနုဒ္ဒိဋ္ဌံ သတ္ထုနာတိ သမ္ဗန္ဓော။

    Etanti yathāvuttaārakkhaṭṭhānaṃ. Theyyacittena pariharantassāti theyyacittena pariharitvā dūrato gacchantassa. Ākāsenapi gacchato pārājikamanuddiṭṭhaṃ satthunāti sambandho.

    နနု စ ‘‘ဣဒံ ပန ထေယ္ယစိတ္တေန ပရိဟရန္တသ္သ အာကာသေန ဂစ္ဆတောပိ ပာရာဇိကမေဝာ’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁၀၇) အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တဝစနံ ဝိနာ ပာဠိယံ ‘‘အရညဋ္ဌ’’န္တိ မာတိကာပဒသ္သ ဝိဘင္ဂေ ‘‘တတ္ထဇာတကံ ကဋ္ဌံ ဝာ လတံ ဝာ တိဏံ ဝာ ပဉ္စမာသကံ ဝာ အတိရေကပဉ္စမာသကံ ဝာ အဂ္ဃနကံ ထေယ္ယစိတ္တော အာမသတိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋသ္သ။ ဖန္ဒာပေတိ, အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယသ္သ။ ဌာနာ စာဝေတိ, အာပတ္တိ ပာရာဇိကသ္သာ’’တိ (ပာရာ. ၁၀၆) သာမညဝစနတော သုင္ကဃာတေ ‘‘သုင္ကံ ပရိဟရတိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋသ္သာ’’တိ ဝစနံ ဝိယ ဧတ္ထ အာရက္ခဋ္ဌာနံ ပရိဟရန္တသ္သ ဝိသုံ ဝုတ္တပာရာဇိကာပတ္တိဝစနေ အသတိပိ ‘‘အဋ္ဌကထာယ’’န္တိ အဝတ္ဝာ ‘‘သတ္ထုနာ’’တိ ကသ္မာ အာဟာတိ? ဝုစ္စတေ – အဋ္ဌကထာစရိယေန တထေဝ ဝုတ္တတ္တာ အာဟ။ ကသ္မာ ပန အဋ္ဌကထာစရိယေန ‘‘အပညတ္တံ န ပညပေသ္သာမ, ပညတ္တံ န သမုစ္ဆိန္ဒိသ္သာမာ’’တိ (ပာရာ. ၅၆၅) ပာဠိပာဌံ ဇာနန္တေနပိ ပာဠိယံ အဝုတ္တပာရာဇိကံ နိဒ္ဒိဋ္ဌန္တိ? ဧတ္ထ ဝိနိစ္ဆယံ ဘိက္ခူဟိ ပုဋ္ဌေန ဘဂဝတာ ဝုတ္တနယသ္သ မဟာအဋ္ဌကထာယ အာဂတတ္တာ တသ္သေဝ နယသ္သ သမန္တပာသာဒိကာယံ နိဒ္ဒိဋ္ဌဘာဝံ ဇာနန္တေန ဣမိနာပိ အာစရိယေန ဣဓ ‘‘သတ္ထုနာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

    Nanu ca ‘‘idaṃ pana theyyacittena pariharantassa ākāsena gacchatopi pārājikamevā’’ti (pārā. aṭṭha. 1.107) aṭṭhakathāyaṃ vuttavacanaṃ vinā pāḷiyaṃ ‘‘araññaṭṭha’’nti mātikāpadassa vibhaṅge ‘‘tatthajātakaṃ kaṭṭhaṃ vā lataṃ vā tiṇaṃ vā pañcamāsakaṃ vā atirekapañcamāsakaṃ vā agghanakaṃ theyyacitto āmasati, āpatti dukkaṭassa. Phandāpeti, āpatti thullaccayassa. Ṭhānā cāveti, āpatti pārājikassā’’ti (pārā. 106) sāmaññavacanato suṅkaghāte ‘‘suṅkaṃ pariharati, āpatti dukkaṭassā’’ti vacanaṃ viya ettha ārakkhaṭṭhānaṃ pariharantassa visuṃ vuttapārājikāpattivacane asatipi ‘‘aṭṭhakathāya’’nti avatvā ‘‘satthunā’’ti kasmā āhāti? Vuccate – aṭṭhakathācariyena tatheva vuttattā āha. Kasmā pana aṭṭhakathācariyena ‘‘apaññattaṃ na paññapessāma, paññattaṃ na samucchindissāmā’’ti (pārā. 565) pāḷipāṭhaṃ jānantenapi pāḷiyaṃ avuttapārājikaṃ niddiṭṭhanti? Ettha vinicchayaṃ bhikkhūhi puṭṭhena bhagavatā vuttanayassa mahāaṭṭhakathāya āgatattā tasseva nayassa samantapāsādikāyaṃ niddiṭṭhabhāvaṃ jānantena imināpi ācariyena idha ‘‘satthunā’’ti vuttanti gahetabbaṃ.

    အထ ဝာ ‘‘သုင္ကံ ပရိဟရတိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋသ္သာ’’တိ ဝတ္ဝာ အာရက္ခဋ္ဌာနဝိနိစ္ဆယေ အဝစနံ ယထာဝုတ္တဝိသယသ္သ အဒိဋ္ဌဘာဝေန ဝာ သိယာ, ဣမသ္သ တထာ အနဝဇ္ဇတာ ဝာ သိယာ, ဝုတ္တာနုသာရေန သုဝိညေယ္ယတာ ဝာ သိယာတိ တယော ဝိကပ္ပာ။ တေသု ပဌမဝိကပ္ပော သဗ္ဗညုဘာဝဗာဓနတော ဒုဗ္ဗိကပ္ပမတ္တံ ဟောတိ။ ဒုတိယဝိကပ္ပော လောကဝဇ္ဇသ္သ ဣမသ္သ အနဝဇ္ဇဘာဝော နာမ အနုပပန္နောတိ အနာဒာတဗ္ဗော။ ပာရိသေသတော တတိယဝိကပ္ပော ယုဇ္ဇတိ။

    Atha vā ‘‘suṅkaṃ pariharati, āpatti dukkaṭassā’’ti vatvā ārakkhaṭṭhānavinicchaye avacanaṃ yathāvuttavisayassa adiṭṭhabhāvena vā siyā, imassa tathā anavajjatā vā siyā, vuttānusārena suviññeyyatā vā siyāti tayo vikappā. Tesu paṭhamavikappo sabbaññubhāvabādhanato dubbikappamattaṃ hoti. Dutiyavikappo lokavajjassa imassa anavajjabhāvo nāma anupapannoti anādātabbo. Pārisesato tatiyavikappo yujjati.

    တတ္ထ ‘‘ဝုတ္တာနုသာရေနာ’’တိ ကိမေတ္ထ ဝုတ္တံ နာမ, တဒနုသာရေန ဣမသ္သာပိ သုဝိညေယ္ယတာ ကထန္တိ စေ? ပဌမနိဒ္ဒိဋ္ဌေ အရညဋ္ဌနိဒ္ဒေသေ သာမညေန ‘‘ဌာနာ စာဝေတိ, အာပတ္တိ ပာရာဇိကသ္သာ’’တိ (ပာရာ. ၁၀၆) ဣဒံ ဝုတ္တံ, န ပန ထေယ္ယစိတ္တေန အာရက္ခဋ္ဌာနပရိဟရဏဉ္စ။ ‘‘ဂမနကာလေ ‘မူလံ ဒတ္ဝာ ဂမိသ္သာမီ’တိ ပုဗ္ဗပရိကပ္ပိတနိယာမေန အဒတ္ဝာ ဂစ္ဆတော ပရိကပ္ပာဝဟာရောဝ ဟောတီ’’တိ စ ‘‘တံ ပန ယေန ကေနစိ အာကာရေန ပရိကပ္ပိတဋ္ဌာနံ ပဟာယ ဂမနံ ဌာနာစာဝနံ နာမ ဟောတေဝာတိ တေန ဝတ္ထုနာ ပာရာဇိကမေဝ ဟောတီ’’တိ စ ‘‘ဌာနာ စာဝေတိ, အာပတ္တိ ပာရာဇိကသ္သာ’တိ ဣမိနာ စ ဝိညာတတ္ထမေဝ ဟောတီ’’တိ စ ဝိသုံ န ဝုတ္တံ။ သုင္ကဋ္ဌာနပရိဟရဏံ ပန ဌာနပရိဟရဏသဘာဝတ္တာ သဘာဝတော ဤဒိသံဝ သန္တမ္ပိ ဣဒံ ဝိယ ပရိကပ္ပိတဋ္ဌာနံ န ဟောတီတိ ဝက္ခမာနရာဇသမ္မတဋ္ဌာနတော အညံ ပရိကပ္ပိတဋ္ဌာနံ သမာနမ္ပိ ထေယ္ယစိတ္တုပ္ပတ္တိမတ္တေန တံ ပရိဟရိတ္ဝာ ဂစ္ဆန္တသ္သ ထေယ္ယစိတ္တေန အတ္တနော ပတ္တံ ဂဏ္ဟန္တသ္သ ဝိယ ပာရာဇိကာယ အဝတ္ထုတဉ္စ ဒုက္ကဋသ္သေဝ ဝတ္ထုဘာဝဉ္စ ဝိညာပေတုံ ‘‘သုင္ကံ ပရိဟရတိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋသ္သာ’’တိ ဝုတ္တန္တိ ဘဂဝတော အဓိပ္ပာယညုနာ အဋ္ဌကထာစရိယေန ‘‘ပာရာဇိကမေဝာ’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁၀၇) ဝုတ္တတ္တာ တေန အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနီဟာရမေဝ ဒသ္သေတုံ အယမာစရိယောပိ ‘‘သတ္ထုနာ ပာရာဇိကမနုဒ္ဒိဋ္ဌ’’န္တိ အာဟာတိ နိဋ္ဌမေတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။

    Tattha ‘‘vuttānusārenā’’ti kimettha vuttaṃ nāma, tadanusārena imassāpi suviññeyyatā kathanti ce? Paṭhamaniddiṭṭhe araññaṭṭhaniddese sāmaññena ‘‘ṭhānā cāveti, āpatti pārājikassā’’ti (pārā. 106) idaṃ vuttaṃ, na pana theyyacittena ārakkhaṭṭhānapariharaṇañca. ‘‘Gamanakāle ‘mūlaṃ datvā gamissāmī’ti pubbaparikappitaniyāmena adatvā gacchato parikappāvahārova hotī’’ti ca ‘‘taṃ pana yena kenaci ākārena parikappitaṭṭhānaṃ pahāya gamanaṃ ṭhānācāvanaṃ nāma hotevāti tena vatthunā pārājikameva hotī’’ti ca ‘‘ṭhānā cāveti, āpatti pārājikassā’ti iminā ca viññātatthameva hotī’’ti ca visuṃ na vuttaṃ. Suṅkaṭṭhānapariharaṇaṃ pana ṭhānapariharaṇasabhāvattā sabhāvato īdisaṃva santampi idaṃ viya parikappitaṭṭhānaṃ na hotīti vakkhamānarājasammataṭṭhānato aññaṃ parikappitaṭṭhānaṃ samānampi theyyacittuppattimattena taṃ pariharitvā gacchantassa theyyacittena attano pattaṃ gaṇhantassa viya pārājikāya avatthutañca dukkaṭasseva vatthubhāvañca viññāpetuṃ ‘‘suṅkaṃ pariharati, āpatti dukkaṭassā’’ti vuttanti bhagavato adhippāyaññunā aṭṭhakathācariyena ‘‘pārājikamevā’’ti (pārā. aṭṭha. 1.107) vuttattā tena aṭṭhakathāyaṃ vuttanīhārameva dassetuṃ ayamācariyopi ‘‘satthunā pārājikamanuddiṭṭha’’nti āhāti niṭṭhamettha gantabbaṃ.

    တသ္မာတိ ယသ္မာ ဧဝံ ပရိဟရိတ္ဝာ ထေယ္ယစိတ္တေန ဒူရတော ဝဇ္ဇေတ္ဝာ ဂစ္ဆန္တသ္သာပိ ပာရာဇိကပ္ပဟောနကတာယ အစ္စန္တဘာရိယံ ဟောတိ, တသ္မာ။ ဧတ္ထာတိ ဣမသ္မိံ အရညာရက္ခဋ္ဌာနေ။ ‘‘ဝိသေသေနာ’’တိ ဣဒံ ‘‘အပ္ပမတ္တေန ဟောတဗ္ဗ’’န္တိ ဣမိနာ ဟေတုဘာဝေန သမ္ဗန္ဓနီယံ။ သတိသမ္ပန္နစေတသာတိ စ ပိယသီလေနာတိ စ ‘‘ဘိက္ခုနာ’’တိ ဧတသ္သ ဝိသေသနံ။ အသိက္ခာကာမသ္သ ဘိက္ခုနော ဣမသ္သ ဩဝာဒသ္သ အဘာဇနတာယ တံ ပရိဝဇ္ဇေတုမာဟ ‘‘ပိယသီလေနာ’’တိ။ ပိယသီလသ္သာပိ သတိဝိရဟိတသ္သ ပမတ္တဋ္ဌာနေ သရဏာသမ္ဘဝာ ဣမသ္သ အဘာဇနတာယ တံ ဝဇ္ဇေတုမာဟ ‘‘သတိသမ္ပန္နစေတသာ’’တိ။

    Tasmāti yasmā evaṃ pariharitvā theyyacittena dūrato vajjetvā gacchantassāpi pārājikappahonakatāya accantabhāriyaṃ hoti, tasmā. Etthāti imasmiṃ araññārakkhaṭṭhāne. ‘‘Visesenā’’ti idaṃ ‘‘appamattena hotabba’’nti iminā hetubhāvena sambandhanīyaṃ. Satisampannacetasāti ca piyasīlenāti ca ‘‘bhikkhunā’’ti etassa visesanaṃ. Asikkhākāmassa bhikkhuno imassa ovādassa abhājanatāya taṃ parivajjetumāha ‘‘piyasīlenā’’ti. Piyasīlassāpi sativirahitassa pamattaṭṭhāne saraṇāsambhavā imassa abhājanatāya taṃ vajjetumāha ‘‘satisampannacetasā’’ti.

    အရညဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

    Araññaṭṭhakathāvaṇṇanā.

    ၁၇၅-၆. တောယဒုလ္လဘကာလသ္မိန္တိ တောယံ ဒုလ္လဘံ ယသ္မိံ သော တောယဒုလ္လဘော, တောယဒုလ္လဘော စ သော ကာလော စာတိ တောယဒုလ္လဘကာလော, တသ္မိံ။ အာဝဇ္ဇေတ္ဝာ ဝာတိ ဥဒကဘာဇနံ နာမေတ္ဝာ ဝာ။ ပဝေသေတ္ဝာ ဝာတိ အတ္တနော ဘာဇနံ တသ္မိံ ပက္ခိပိတ္ဝာ ဝာ။ ဆိဒ္ဒံ ကတ္ဝာပိ ဝာတိ ဥဒကဘာဇနေ ဩမဋ္ဌာဒိဘေဒံ ဆိဒ္ဒံ ကတ္ဝာ ဝာ ဂဏ္ဟန္တသ္သ ဘဏ္ဍဂ္ဃေန ဝိနိဒ္ဒိသေတိ ဝက္ခမာနေန သမ္ဗန္ဓနီယံ။

    175-6.Toyadullabhakālasminti toyaṃ dullabhaṃ yasmiṃ so toyadullabho, toyadullabho ca so kālo cāti toyadullabhakālo, tasmiṃ. Āvajjetvā vāti udakabhājanaṃ nāmetvā vā. Pavesetvā vāti attano bhājanaṃ tasmiṃ pakkhipitvā vā. Chiddaṃ katvāpi vāti udakabhājane omaṭṭhādibhedaṃ chiddaṃ katvā vā gaṇhantassa bhaṇḍagghena viniddiseti vakkhamānena sambandhanīyaṃ.

    တထာတိ ယထာ တောယဒုလ္လဘကာလသ္မိံ ဘာဇနေ ရက္ခိတဂောပိတံ ဥဒကံ အဝဟရန္တသ္သ ပာရာဇိကံ ဝုတ္တံ, တေနေဝ နီဟာရေန။ ဝာပိယံ ဝာတိ ပရသန္တကာယ သာရက္ခာယ ဝာပိယံ ဝာ။ တဠာကေ ဝာတိ တာဒိသေ ဇာတသ္သရေ ဝာ။ ဧဝံ သာရက္ခာနံ ပောက္ခရဏိအာဒီနံ ဧတေဟိ ဝာ အဝုတ္တသမုစ္စယေန ဝာ-သဒ္ဒေန ဝာ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အတ္တနော ဘာဇနံ ပဝေသေတ္ဝာ ဂဏ္ဟန္တသ္သာတိ ဥပလက္ခဏပဒန္တိ ဘာဇနဂတဇလေ စ ဣဓ စ တေလဘာဇနေ ဝိယ မုခေန ဝာ ဝံသာဒီဟိ ဝာ အာကဍ္ဎိတ္ဝာ ထေယ္ယစိတ္တေန ပိဝန္တသ္သ ယထာဝတ္ထုကမာပတ္တိဝိဓာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Tathāti yathā toyadullabhakālasmiṃ bhājane rakkhitagopitaṃ udakaṃ avaharantassa pārājikaṃ vuttaṃ, teneva nīhārena. Vāpiyaṃ vāti parasantakāya sārakkhāya vāpiyaṃ vā. Taḷāke vāti tādise jātassare vā. Evaṃ sārakkhānaṃ pokkharaṇiādīnaṃ etehi vā avuttasamuccayena vā-saddena vā gahaṇaṃ veditabbaṃ. Attano bhājanaṃ pavesetvā gaṇhantassāti upalakkhaṇapadanti bhājanagatajale ca idha ca telabhājane viya mukhena vā vaṃsādīhi vā ākaḍḍhitvā theyyacittena pivantassa yathāvatthukamāpattividhānaṃ veditabbaṃ.

    ၁၇၇. မရိယာဒန္တိ ဝာပိအာဒီနံ ပာဠိဝဋ္ဋဗန္ဓံ။ ဆိန္ဒတောတိ ကုဒာလာဒီဟိ ပံသုအာဒီနိ ဥဒ္ဓရိတ္ဝာ ဒ္ဝိဓာ ကရောန္တသ္သ။ ဝိသေသတ္ထာဝဇောတကေန တု-သဒ္ဒေန ‘‘မရိယာဒံ ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဒုဗ္ဗလံ ကတ္ဝာ တသ္သ ဆိန္ဒနတ္ထာယ ဝီစိယော ဥဋ္ဌာပေတုံ ဥဒကံ သယံ ဩတရိတ္ဝာ ဝာ ဂောမဟိံသေ ဝာ အညေ မနုသ္သေ ဝာ ကီဠန္တေ ဒာရကေ ဝာ ဩတာရေတ္ဝာ ဝာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဩတိဏ္ဏေ တာသေတ္ဝာ ဝာ ဥဒကေ ဌိတံ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဝာ ဆေဒာပေတ္ဝာ ဝာ ပာတေတ္ဝာ ဝာ ပာတာပေတ္ဝာ ဝာ ဇလံ ခောဘေတိ, တတော ဥဋ္ဌိတာဟိ ဝီစီဟိ မရိယာဒေ ဆိန္နေပိ တေနေဝ ဆိန္နော ဟောတိ။ ဧဝမေဝ ဂောမဟိံသာဒယော မရိယာဒံ အာရောဟန္တေနာပိ အညေဟိ အာရောဟာပေန္တေနာပိ တေသံ ခုရေဟိ မရိယာဒေ ဆိန္နေပိ, ဥဒကနိဒ္ဓမနာဒိံ ပိဒဟိတ္ဝာ ဝာ ပိဒဟာပေတ္ဝာ ဝာ ဝာပိမရိယာဒာယ နီစဋ္ဌာနံ ဗန္ဓိတ္ဝာ ဝာ ဗန္ဓာပေတ္ဝာ ဝာ အတိရေကဇလာပဂမနမဂ္ဂတော နီဟရိတဗ္ဗောဒကံ ဝာရေတ္ဝာ ဝာ ဗာဟိရတော ဥဒကံ ပဝေသေတ္ဝာ ဝာ ပူရေတိ, ဩဃေန မရိယာဒေ ဆိန္နေပိ တေနေဝ ဆိန္နံ ဟောတီ’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁၀၈ အတ္ထတော သမာနံ) ဧဝမာဒိကံ အဋ္ဌကထာဂတဝိသေသံ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ အဒိန္နာဒာနပုဗ္ဗတောတိ အဒိန္နာဒာနသ္သ ပုဗ္ဗပယောဂတ္တာ။ ဘူတဂာမေန သဒ္ဓိမ္ပီတိ ဘူတဂာမေနပိ သဒ္ဓိံ။ အပိ-သဒ္ဒေန ပထဝိခဏနံ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ မရိယာဒံ ဆိန္ဒန္တော တတ္ထဇာတံ တိဏာဒိံ ဆိန္ဒတိ, ဘူတဂာမပာစိတ္တိယေန သဒ္ဓိံ ဒုက္ကဋံ။ ဇာတပထဝိံ ဆိန္ဒတိ, ပထဝိခဏနပာစိတ္တိယေန သဒ္ဓိံ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတီတိ အဓိပ္ပာယော။

    177.Mariyādanti vāpiādīnaṃ pāḷivaṭṭabandhaṃ. Chindatoti kudālādīhi paṃsuādīni uddharitvā dvidhā karontassa. Visesatthāvajotakena tu-saddena ‘‘mariyādaṃ chinditvā dubbalaṃ katvā tassa chindanatthāya vīciyo uṭṭhāpetuṃ udakaṃ sayaṃ otaritvā vā gomahiṃse vā aññe manusse vā kīḷante dārake vā otāretvā vā attano dhammatāya otiṇṇe tāsetvā vā udake ṭhitaṃ rukkhaṃ chinditvā vā chedāpetvā vā pātetvā vā pātāpetvā vā jalaṃ khobheti, tato uṭṭhitāhi vīcīhi mariyāde chinnepi teneva chinno hoti. Evameva gomahiṃsādayo mariyādaṃ ārohantenāpi aññehi ārohāpentenāpi tesaṃ khurehi mariyāde chinnepi, udakaniddhamanādiṃ pidahitvā vā pidahāpetvā vā vāpimariyādāya nīcaṭṭhānaṃ bandhitvā vā bandhāpetvā vā atirekajalāpagamanamaggato nīharitabbodakaṃ vāretvā vā bāhirato udakaṃ pavesetvā vā pūreti, oghena mariyāde chinnepi teneva chinnaṃ hotī’’ti (pārā. aṭṭha. 1.108 atthato samānaṃ) evamādikaṃ aṭṭhakathāgatavisesaṃ saṅgaṇhāti. Adinnādānapubbatoti adinnādānassa pubbapayogattā. Bhūtagāmena saddhimpīti bhūtagāmenapi saddhiṃ. Api-saddena pathavikhaṇanaṃ sampiṇḍeti. Mariyādaṃ chindanto tatthajātaṃ tiṇādiṃ chindati, bhūtagāmapācittiyena saddhiṃ dukkaṭaṃ. Jātapathaviṃ chindati, pathavikhaṇanapācittiyena saddhiṃ dukkaṭaṃ āpajjatīti adhippāyo.

    ၁၇၈. ကာတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဘဏ္ဍဂ္ဃေန အာပတ္တိယာ’’တိ ပာဌသေသော။ အန္တောဘူတဟေတ္ဝတ္ထဝသေန ကာရေတဗ္ဗောတိ ဂဟေတဗ္ဗော။ အန္တော ဌတ္ဝာ ဆိန္ဒန္တော ဗဟိအန္တေန, ဗဟိ ဌတ္ဝာ ဆိန္ဒန္တော အန္တောအန္တေန, ဥဘယတ္ထာပိ ဌတ္ဝာ ဆိန္ဒန္တော မဇ္ဈတော ဘဏ္ဍဂ္ဃေန အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗောတိ ယောဇနာ။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – အန္တောဝာပိယံ ဌတ္ဝာ မရိယာဒံ ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဥဒကေ ဗဟိ နိက္ခမိတေ နိက္ခန္တဥဒကဂ္ဃေန ဒုက္ကဋထုလ္လစ္စယပာရာဇိကာသု ယထာပန္နာယ အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော။ ဗဟိ ဌတ္ဝာ မရိယာဒံ ဆိန္ဒိတ္ဝာ အန္တောဝာပိယံ ပဝိသန္တောဒကသ္သ ဌိတဋ္ဌာနတော စာဝိတက္ခဏေ နိက္ခန္တဥဒကဂ္ဃေန အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော။ ကဒာစိ အန္တော ကဒာစိ ဗဟိ ဌတ္ဝာ မရိယာဒံ မဇ္ဈေ ဌပေတ္ဝာ ဆိန္ဒန္တော မဇ္ဈေ ဌိတဋ္ဌာနံ ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဥဒကသ္သ နီဟဋက္ခဏေ နီဟဋဥဒကသ္သ အဂ္ဃေန အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗောတိ။

    178.Kātabboti ettha ‘‘bhaṇḍagghena āpattiyā’’ti pāṭhaseso. Antobhūtahetvatthavasena kāretabboti gahetabbo. Anto ṭhatvā chindanto bahiantena, bahi ṭhatvā chindanto antoantena, ubhayatthāpi ṭhatvā chindanto majjhato bhaṇḍagghena āpattiyā kāretabboti yojanā. Ayaṃ panettha attho – antovāpiyaṃ ṭhatvā mariyādaṃ chinditvā udake bahi nikkhamite nikkhantaudakagghena dukkaṭathullaccayapārājikāsu yathāpannāya āpattiyā kāretabbo. Bahi ṭhatvā mariyādaṃ chinditvā antovāpiyaṃ pavisantodakassa ṭhitaṭṭhānato cāvitakkhaṇe nikkhantaudakagghena āpattiyā kāretabbo. Kadāci anto kadāci bahi ṭhatvā mariyādaṃ majjhe ṭhapetvā chindanto majjhe ṭhitaṭṭhānaṃ chinditvā udakassa nīhaṭakkhaṇe nīhaṭaudakassa agghena āpattiyā kāretabboti.

    ဥဒကဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

    Udakaṭṭhakathāvaṇṇanā.

    ၁၇၉-၈၀. ဝာရေနာတိ ဝာရေန ဝာရေန သာမဏေရာ အရညတော ယံ ဒန္တကဋ္ဌံ သင္ဃသ္သတ္ထာယ အာနေတ္ဝာ သစေ အာစရိယာနမ္ပိ အာဟရန္တိ, ယာဝ တေ ဒန္တကဋ္ဌံ ပမာဏေန ဆိန္ဒိတ္ဝာ သင္ဃသ္သ စ အာစရိယာနဉ္စ န နိယ္ယာဒေန္တိ, တာဝ အရညတော အာဘတတ္တာ တံ သဗ္ဗံ သင္ဃသ္သ စ သကသကအာစရိယာနဉ္စ အာဘတံ ဒန္တကဋ္ဌံ တေသမေဝ စ ဒန္တကဋ္ဌဟာရကာနံ သာမဏေရာနံ သန္တကံ ဟောတီတိ အတ္ထယောဇနာ။

    179-80.Vārenāti vārena vārena sāmaṇerā araññato yaṃ dantakaṭṭhaṃ saṅghassatthāya ānetvā sace ācariyānampi āharanti, yāva te dantakaṭṭhaṃ pamāṇena chinditvā saṅghassa ca ācariyānañca na niyyādenti, tāva araññato ābhatattā taṃ sabbaṃ saṅghassa ca sakasakaācariyānañca ābhataṃ dantakaṭṭhaṃ tesameva ca dantakaṭṭhahārakānaṃ sāmaṇerānaṃ santakaṃ hotīti atthayojanā.

    ၁၈၁. တသ္မာတိ ယသ္မာ တေသမေဝ သာမဏေရာနံ သန္တကံ ဟောတိ, တသ္မာ။ တံ အရညတော အာဘတံ ဒန္တကဋ္ဌဉ္စ သင္ဃသ္သ ဂရုဘဏ္ဍဉ္စ ဒန္တကဋ္ဌန္တိ သမ္ဗန္ဓော။ သင္ဃိကာယ ဘူမိယံ ဥပ္ပန္နံ သင္ဃေန ရက္ခိတဂောပိတတ္တာ ဂရုဘဏ္ဍဘူတံ ဒန္တကဋ္ဌဉ္စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဂဏ္ဟန္တသ္သ စာတိ အဓိကစ-ကာရေန ဣဟာဝုတ္တသ္သ အဋ္ဌကထာဂတသ္သ ဂဏပုဂ္ဂလဂိဟိပရိဗဒ္ဓ အာရာမုယ္ယာနသဉ္ဇာတဆိန္နာဆိန္နရက္ခိတဂောပိတဒန္တကဋ္ဌသ္သ သမုစ္စိတတ္တာ တဉ္စ ထေယ္ယစိတ္တေန ဂဏ္ဟန္တသ္သ အဝဟဋဒန္တကဋ္ဌသ္သ အဂ္ဃဝသေန အာပတ္တိယော ဝတ္တဗ္ဗာတိ အယမတ္ထော ဒီပိတော ဟောတိ။

    181.Tasmāti yasmā tesameva sāmaṇerānaṃ santakaṃ hoti, tasmā. Taṃ araññato ābhataṃ dantakaṭṭhañca saṅghassa garubhaṇḍañca dantakaṭṭhanti sambandho. Saṅghikāya bhūmiyaṃ uppannaṃ saṅghena rakkhitagopitattā garubhaṇḍabhūtaṃ dantakaṭṭhañcāti vuttaṃ hoti. Gaṇhantassa cāti adhikaca-kārena ihāvuttassa aṭṭhakathāgatassa gaṇapuggalagihiparibaddha ārāmuyyānasañjātachinnāchinnarakkhitagopitadantakaṭṭhassa samuccitattā tañca theyyacittena gaṇhantassa avahaṭadantakaṭṭhassa agghavasena āpattiyo vattabbāti ayamattho dīpito hoti.

    ၁၈၂. တေဟိ ဒန္တကဋ္ဌဟာရကေဟိ သာမဏေရေဟိ။ နိယ္ယာဒိတန္တိ မဟာသင္ဃသ္သ ပဋိပာဒိတံ။

    182.Tehi dantakaṭṭhahārakehi sāmaṇerehi. Niyyāditanti mahāsaṅghassa paṭipāditaṃ.

    ၁၈၃. သင္ဃိကကာလတော ပဋ္ဌာယ ထေယ္ယစိတ္တေန ဂဏ္ဟတောပိ အဝဟာရာဘာဝေ ကာရဏံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘အရက္ခတ္တာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အရက္ခတ္တာတိ သင္ဃိကဘာဝေန လဒ္ဓေပိ ရက္ခိတဂောပိတဒန္တကဋ္ဌေ ဝိယ သင္ဃေန ကတာရက္ခာယာဘာဝာ။ ယထာဝုဍ္ဎမဘာဇေတဗ္ဗတောတိ သင္ဃိကတ္တသ္သာပိ သတော ယထာဝုဍ္ဎံ ပဋိပာဋိမနတိက္ကမ္မ ဘာဇေတဗ္ဗဖလပုပ္ဖာဒီနံ ဝိယ ဘာဇေတဗ္ဗတာဘာဝတော။ သဗ္ဗသာဓာရဏတ္တာ စာတိ သင္ဃပရိယာပန္နာနံ သဗ္ဗေသမေဝ သာဓာရဏတ္တာ။

    183. Saṅghikakālato paṭṭhāya theyyacittena gaṇhatopi avahārābhāve kāraṇaṃ dassetumāha ‘‘arakkhattā’’tiādi. Tattha arakkhattāti saṅghikabhāvena laddhepi rakkhitagopitadantakaṭṭhe viya saṅghena katārakkhāyābhāvā. Yathāvuḍḍhamabhājetabbatoti saṅghikattassāpi sato yathāvuḍḍhaṃ paṭipāṭimanatikkamma bhājetabbaphalapupphādīnaṃ viya bhājetabbatābhāvato. Sabbasādhāraṇattā cāti saṅghapariyāpannānaṃ sabbesameva sādhāraṇattā.

    ဣဒန္တိ သင္ဃသ္သ နိယ္ယာဒိတဒန္တကဋ္ဌံ။ အညံ ဝိယာတိ အညံ ဂဏပုဂ္ဂလာဒိသန္တကံ ရက္ခိတဂောပိတဒန္တကဋ္ဌံ ဝိယ။ ဧဝံ စောရိကာယ ဂဏ္ဟတော အဝဟာရာဘာဝေ ကာရဏေန သာဓိတေပိ ထေယ္ယစိတ္တေန သကပရိက္ခာရမ္ပိ ဂဏ္ဟတော ဒုက္ကဋသ္သ ဝုတ္တတ္တာ တထာ ဂဏ္ဟန္တော ဒုက္ကဋာ န မုစ္စတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဝတ္တံ ပန ဇာနိတဗ္ဗံ – သင္ဃိကဒန္တကဋ္ဌံ ဂဏ္ဟန္တေန ပဓာနဃရာဒီသု ပဝိသိတ္ဝာ စိရေန ဩသရန္တေန ဗဟိ ဝီတိနာမေတဗ္ဗဒိဝသေ ဂဏေတ္ဝာ တံပမာဏေန ဂဟေတဗ္ဗံ, မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တေန ဧကံ ဒ္ဝေ ဒန္တကဋ္ဌာနိ ထဝိကာယ ပက္ခိပိတ္ဝာ ဂန္တဗ္ဗံ, တတ္ထေဝ ဝသန္တေန ဒိဝသေ ခာဒိတဗ္ဗဒန္တကဋ္ဌံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ။

    Idanti saṅghassa niyyāditadantakaṭṭhaṃ. Aññaṃ viyāti aññaṃ gaṇapuggalādisantakaṃ rakkhitagopitadantakaṭṭhaṃ viya. Evaṃ corikāya gaṇhato avahārābhāve kāraṇena sādhitepi theyyacittena sakaparikkhārampi gaṇhato dukkaṭassa vuttattā tathā gaṇhanto dukkaṭā na muccatīti daṭṭhabbaṃ. Vattaṃ pana jānitabbaṃ – saṅghikadantakaṭṭhaṃ gaṇhantena padhānagharādīsu pavisitvā cirena osarantena bahi vītināmetabbadivase gaṇetvā taṃpamāṇena gahetabbaṃ, maggaṃ gacchantena ekaṃ dve dantakaṭṭhāni thavikāya pakkhipitvā gantabbaṃ, tattheva vasantena divase khāditabbadantakaṭṭhaṃ gahetabbanti.

    ဒန္တကဋ္ဌကထာဝဏ္ဏနာ။

    Dantakaṭṭhakathāvaṇṇanā.

    ၁၈၄. ‘‘အဂ္ဂိံ ဝာ ဒေတီ’’တိအာဒီသု ‘‘ရုက္ခေ’’တိ ပကရဏတော လဗ္ဘတိ ‘‘ရုက္ခော ဝိနသ္သတီ’’တိ ဝက္ခမာနတ္တာ, ရုက္ခော စ ‘‘ဝနပ္ပတိ နာမ ယော မနုသ္သာနံ ပရိဂ္ဂဟိတော ဟောတိ ရုက္ခော ပရိဘောဂော’’တိ (ပာရာ. ၁၁၀) ပာဠိယံ အာဂတတ္တာ စ အဋ္ဌကထာယ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁၁၀) စ ဝုတ္တနယေန အမ္ဗလဗုဇပနသာဒိကော မနုသ္သာနံ ပရိဘောဂာရဟော မနုသ္သာယတ္တော ရက္ခိတဂောပိတောယေဝ ဂဟေတဗ္ဗော။ အဂ္ဂိံ ဝာ ဒေတီတိ စောရိကာယ အဂ္ဂိံ အာလိမ္ပေတိ ဝာ။ သတ္ထေန ရုက္ခေ သမန္တတော အာကောဋေတီတိ ဝာသိဖရသုအာဒိသတ္ထေန ရုက္ခတစံ ဆိန္ဒန္တော သမန္တတော အာဝာဋံ ဒသ္သေတိ။ မဏ္ဍူကကဏ္ဋကနာမကံ ဝိသံ ဝာ ရုက္ခေ အာကောဋေတီတိ စောရိကာယ ရုက္ခံ နာသေတုကာမော ရုက္ခေ မဏ္ဍူကကဏ္ဋကနာမကံ ဝိသံ ပဝေသေတိ။

    184.‘‘Aggiṃvā detī’’tiādīsu ‘‘rukkhe’’ti pakaraṇato labbhati ‘‘rukkho vinassatī’’ti vakkhamānattā, rukkho ca ‘‘vanappati nāma yo manussānaṃ pariggahito hoti rukkho paribhogo’’ti (pārā. 110) pāḷiyaṃ āgatattā ca aṭṭhakathāya (pārā. aṭṭha. 1.110) ca vuttanayena ambalabujapanasādiko manussānaṃ paribhogāraho manussāyatto rakkhitagopitoyeva gahetabbo. Aggiṃ vā detīti corikāya aggiṃ ālimpeti vā. Satthena rukkhe samantato ākoṭetīti vāsipharasuādisatthena rukkhatacaṃ chindanto samantato āvāṭaṃ dasseti. Maṇḍūkakaṇṭakanāmakaṃ visaṃ vā rukkhe ākoṭetīti corikāya rukkhaṃ nāsetukāmo rukkhe maṇḍūkakaṇṭakanāmakaṃ visaṃ paveseti.

    ၁၈၅. ယေန ဝာ တေန ဝာတိ ယထာဝုတ္တေန ဝာ အဝုတ္တေန ဝာ ယေန ကေနစိ ဥပာယေန။ ရုက္ခော ဝိနသ္သတီတိ အဂ္ဂိံ ဒတ္ဝာ ဈာပိတော ဓညကလာပော ဝိယ, တေလကုမ္ဘီ ဝိယ စ ဝိနာဝ ဌာနာစာဝနေန ယထာဋ္ဌိတမေဝနသ္သတိ။ ‘‘ဍယ္ဟတီ’’တိ ဣဒံ ‘‘အဂ္ဂိံ ဒေတီ’’တိ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဝိနသ္သတီတိ မဏ္ဍူကကဏ္ဋကာကောဋနာဒိအဝသေသပယောဂံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ‘‘ထေယ္ယစိတ္တော ဆိန္ဒတိ, ပဟာရေ ပဟာရေ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋသ္သ, ဧကံ ပဟာရံ အနာဂတေ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယသ္သ, တသ္မိံ ပဟာရေ အာဂတေ အာပတ္တိ ပာရာဇိကသ္သာ’’တိ (ပာရာ. ၁၁၀) ဌာနာစာဝနေန ပာရာဇိကသ္သ အာဂတတ္တာ။ ပကာသိတန္တိ ဧတ္ထ ‘‘အဋ္ဌကထာယ’’န္တိ လဗ္ဘတိ။ ပာဌာဂတံ ပာရာဇိကံ ပန ပာရိသေသတော စ သူစီယတီတိ တဗ္ဗာစကသ္သ ဝာ သင္ဂာဟကသ္သ ဝာ ဝစနသ္သ ဣဟာဝိဇ္ဇမာနတ္တာ တတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ပာသံသိကောပိ ဣဟာဝုတ္တော။

    185.Yena vā tena vāti yathāvuttena vā avuttena vā yena kenaci upāyena. Rukkho vinassatīti aggiṃ datvā jhāpito dhaññakalāpo viya, telakumbhī viya ca vināva ṭhānācāvanena yathāṭṭhitamevanassati. ‘‘Ḍayhatī’’ti idaṃ ‘‘aggiṃ detī’’ti idaṃ sandhāya vuttaṃ. Vinassatīti maṇḍūkakaṇṭakākoṭanādiavasesapayogaṃ sandhāya vuttanti daṭṭhabbaṃ ‘‘theyyacitto chindati, pahāre pahāre āpatti dukkaṭassa, ekaṃ pahāraṃ anāgate āpatti thullaccayassa, tasmiṃ pahāre āgate āpatti pārājikassā’’ti (pārā. 110) ṭhānācāvanena pārājikassa āgatattā. Pakāsitanti ettha ‘‘aṭṭhakathāya’’nti labbhati. Pāṭhāgataṃ pārājikaṃ pana pārisesato ca sūcīyatīti tabbācakassa vā saṅgāhakassa vā vacanassa ihāvijjamānattā tattha vinicchayo pāsaṃsikopi ihāvutto.

    ဝနပ္ပတိကထာဝဏ္ဏနာ။

    Vanappatikathāvaṇṇanā.

    ၁၈၆-၇. ‘‘ဟရဏကံ နာမ အညသ္သ ဟရဏကံ ဘဏ္ဍံ။ ထေယ္ယစိတ္တော အာမသတိ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋသ္သ။ ဖန္ဒာပေတိ, အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယသ္သ။ ဌာနာ စာဝေတိ, အာပတ္တိ ပာရာဇိကသ္သာ’’တိ (ပာရာ. ၁၁၁) ဝုတ္တဟရဏကနိဒ္ဒေသေ ‘‘ဌာနာ စာဝေတိ, အာပတ္တိ ပာရာဇိကသ္သာ’’တိ (ပာရာ. ၁၁၁) ပာဌေ ‘‘ဌာန’’န္တိ ဂဟိတသီသာဒိဋ္ဌာနပ္ပဘေဒဝသေန အဋ္ဌကထာယ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁၁၀) အာဂတဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘ဆိန္ဒိတ္ဝာ မောစေတ္ဝာ ဂဏ္ဟတော’’တိ။ ကိရိယာနံ သကမ္မကတ္တာ ‘‘အလင္ကာရ’’န္တိ ပာဌသေသော။ ဆိန္ဒိတ္ဝာတိ ဂီဝေယ္ယကာဒိံ။ မောစေတ္ဝာတိ ကဏ္ဏပိဠန္ဓနာဒိံ။

    186-7. ‘‘Haraṇakaṃ nāma aññassa haraṇakaṃ bhaṇḍaṃ. Theyyacitto āmasati, āpatti dukkaṭassa. Phandāpeti, āpatti thullaccayassa. Ṭhānā cāveti, āpatti pārājikassā’’ti (pārā. 111) vuttaharaṇakaniddese ‘‘ṭhānā cāveti, āpatti pārājikassā’’ti (pārā. 111) pāṭhe ‘‘ṭhāna’’nti gahitasīsādiṭṭhānappabhedavasena aṭṭhakathāya (pārā. aṭṭha. 1.110) āgatavinicchayaṃ dassetumāha ‘‘chinditvā mocetvā gaṇhato’’ti. Kiriyānaṃ sakammakattā ‘‘alaṅkāra’’nti pāṭhaseso. Chinditvāti gīveyyakādiṃ. Mocetvāti kaṇṇapiḷandhanādiṃ.

    သီသာဒီဟိ မောစိတမတ္တသ္မိန္တိ ဧတ္ထာပိ ဝိသေသိတဗ္ဗဒသ္သနတ္ထံ ‘‘အလင္ကာရသ္မိ’’န္တိ တမေဝ ဘုမ္မေကဝစနန္တဝသေန ဂဟေတဗ္ဗံ။ အာကဍ္ဎနဝိကဍ္ဎနန္တိ ဧတ္ထ အဘိမုခံ ကဍ္ဎနံ အာကဍ္ဎနန္တိ ကတ္ဝာ အတ္တနော သမီပမာဝိဉ္ဆနံ အာကဍ္ဎနံ, ဝိပရီတံ ကဍ္ဎနံ ဝိကဍ္ဎနန္တိ ကတ္ဝာ တဗ္ဗိပရီတံ ဝိကဍ္ဎနံ။

    Sīsādīhimocitamattasminti etthāpi visesitabbadassanatthaṃ ‘‘alaṅkārasmi’’nti tameva bhummekavacanantavasena gahetabbaṃ. Ākaḍḍhanavikaḍḍhananti ettha abhimukhaṃ kaḍḍhanaṃ ākaḍḍhananti katvā attano samīpamāviñchanaṃ ākaḍḍhanaṃ, viparītaṃ kaḍḍhanaṃ vikaḍḍhananti katvā tabbiparītaṃ vikaḍḍhanaṃ.

    ၁၈၈-၉. ဝလယန္တိ အဝင္ကံ မဋ္ဌဟတ္ထူပဂံ။ ကဋကမ္ပိ ဝာတိ အနေကဝင္ကေ ယောဇေတ္ဝာ ဗုဗ္ဗုဠာဒီနိ ဒသ္သေတ္ဝာ ဝာ အဒသ္သေတ္ဝာ ဝာ ကတံ ဟတ္ထူပဂံ။ အဂ္ဂဗာဟုန္တိ ကပ္ပရတော ပဋ္ဌာယ အဂ္ဂဟတ္ထံ။ အပရာပရံ စာရေတီတိ ဣတော စိတော စ သဉ္စာရေတိ။ ‘‘သာရေတီ’’တိ ဝာ ပာဌော, သောယေဝ အတ္ထော။ တံ ဝလယံ ဝာ ကဋကံ ဝာ။ အာကာသဂတံ ကရောတီတိ သဗ္ဗဒိသာဟိ ယထာ ဟတ္ထံ န ဖုသတိ, တထာ အာကာသဂတံ ကရောတိ။ နိဓိဝလယသ္သ ပဝေသိတရုက္ခမူလေ သဗ္ဗဒိသာဟိ အဖုသန္တံ အာကာသဂတကရဏေ ပာရာဇိကံ ဟောတိ, ဣဓ ‘‘ရက္ခတီ’’တိ ကသ္မာ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘သဝိညာဏကတော’’တိအာဒိ။ ဣဒန္တိ ဝလယံ ကဋကဉ္စ။

    188-9.Valayanti avaṅkaṃ maṭṭhahatthūpagaṃ. Kaṭakampi vāti anekavaṅke yojetvā bubbuḷādīni dassetvā vā adassetvā vā kataṃ hatthūpagaṃ. Aggabāhunti kapparato paṭṭhāya aggahatthaṃ. Aparāparaṃ cāretīti ito cito ca sañcāreti. ‘‘Sāretī’’ti vā pāṭho, soyeva attho. Taṃ valayaṃ vā kaṭakaṃ vā. Ākāsagataṃ karotīti sabbadisāhi yathā hatthaṃ na phusati, tathā ākāsagataṃ karoti. Nidhivalayassa pavesitarukkhamūle sabbadisāhi aphusantaṃ ākāsagatakaraṇe pārājikaṃ hoti, idha ‘‘rakkhatī’’ti kasmā vuttanti āha ‘‘saviññāṇakato’’tiādi. Idanti valayaṃ kaṭakañca.

    ၁၉၀. ‘‘နိဝတ္ထံ ဝတ္ထ’’န္တိ ဣမိနာ စီဝရမ္ပိ ဂယ္ဟတိ။ ပရသ္သ ဝတ္ထသာမိကသ္သ။ ပရောပီတိ ဝတ္ထသာမိကောပိ။ တန္တိ စောရေန အစ္ဆိဇ္ဇမာနံ အတ္တနာ နိဝတ္ထဝတ္ထံ။ လဇ္ဇာယ သဟသာ န မုဉ္စတီတိ လဇ္ဇာယ သီဃတရံ န ပရိစ္စဇတိ။

    190.‘‘Nivatthaṃ vattha’’nti iminā cīvarampi gayhati. Parassa vatthasāmikassa. Paropīti vatthasāmikopi. Tanti corena acchijjamānaṃ attanā nivatthavatthaṃ. Lajjāya sahasā na muñcatīti lajjāya sīghataraṃ na pariccajati.

    ၁၉၁. စောရောပိ အာကဍ္ဎတိ, သော ပရောပိ အာကဍ္ဎတီတိ ယောဇနာ။ သော ပရော စောရတော အညော, ဝတ္ထသာမိကောတိ အတ္ထော။ ပရသ္သာတိ ဝတ္ထသာမိကသ္သ။

    191. Coropi ākaḍḍhati, so paropi ākaḍḍhatīti yojanā. So paro corato añño, vatthasāmikoti attho. Parassāti vatthasāmikassa.

    ၁၉၂. ‘‘ဌာနာ စာဝေယ္ယာ’’တိ ပာဌေ ဌာန-သဒ္ဒေန သင္ဂဟိတသီသာဒိဋ္ဌာနတော ဟရီယတေတိ ဟရဏကန္တိ ဝုတ္တာလင္ကာရာဒိဘဏ္ဍသ္သ စာဝနေန ပာရာဇိကံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ တဒေဝ ဟရဏကံ ဟာရကေန သဟ ဟရန္တသ္သ ဟာရကသ္သ ဌိတဋ္ဌာနတော အပနယနေန ဌာနာစာဝနဉ္စ ‘‘ဌာနာ စာဝေယ္ယာ’’တိ ဣမိနာဝ သင္ဂယ္ဟတီတိ တတ္ထာပိ ဝိနိစ္ဆယံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘သဘဏ္ဍဟာရက’’န္တိအာဒိ။ ဘဏ္ဍံ ဟရတိ နေတီတိ ဘဏ္ဍဟာရကော, ပုရိသာဒိကော, တေန သဟာတိ သဘဏ္ဍဟာရကံ, အလင္ကာရဝတ္ထာဒီနိ အာဒာယ ဂစ္ဆန္တေဟိ ဣတ္ထိပုရိသာဒိပာဏေဟိ သဟေဝ။ ဘဏ္ဍန္တိ တေဟိ ဟရိယမာနတ္တာ ဟရဏကသင္ခာတဝတ္ထာဘရဏာဒိဘဏ္ဍံ ။ နေန္တသ္သာတိ ‘‘နေန္တော အသ္သာ’’တိ ပဒစ္ဆေဒော။ နေန္တောတိ ဌိတဋ္ဌာနတော စာဝေတ္ဝာ အတ္တနာ ဣစ္ဆိတဒိသာဘိမုခံ ပာပေန္တော။ အသ္သ ပဌမေ ပာဒေ အတိက္ကန္တေ ထုလ္လစ္စယံ အာပဇ္ဇိတ္ဝာတိ ပာဌသေသယောဇနာ။ အသ္သာတိ ဣမသ္သ ဘဏ္ဍဟာရကသ္သ။ ပဌမပာဒေ အတိက္ကန္တေ အတ္တနာ ပဌမံ ဂန္တဗ္ဗဒိသတော စောရသ္သာဘိမတဒိသံ ဂတေ ထုလ္လစ္စယံ အာပဇ္ဇိတ္ဝာ ဒုတိယေ အတိက္ကန္တေ စုတော သိယာတိ ယောဇနာ။

    192. ‘‘Ṭhānā cāveyyā’’ti pāṭhe ṭhāna-saddena saṅgahitasīsādiṭṭhānato harīyateti haraṇakanti vuttālaṅkārādibhaṇḍassa cāvanena pārājikaṃ dassetvā idāni tadeva haraṇakaṃ hārakena saha harantassa hārakassa ṭhitaṭṭhānato apanayanena ṭhānācāvanañca ‘‘ṭhānā cāveyyā’’ti imināva saṅgayhatīti tatthāpi vinicchayaṃ dassetumāha ‘‘sabhaṇḍahāraka’’ntiādi. Bhaṇḍaṃ harati netīti bhaṇḍahārako, purisādiko, tena sahāti sabhaṇḍahārakaṃ, alaṅkāravatthādīni ādāya gacchantehi itthipurisādipāṇehi saheva. Bhaṇḍanti tehi hariyamānattā haraṇakasaṅkhātavatthābharaṇādibhaṇḍaṃ . Nentassāti ‘‘nento assā’’ti padacchedo. Nentoti ṭhitaṭṭhānato cāvetvā attanā icchitadisābhimukhaṃ pāpento. Assa paṭhame pāde atikkante thullaccayaṃ āpajjitvāti pāṭhasesayojanā. Assāti imassa bhaṇḍahārakassa. Paṭhamapāde atikkante attanā paṭhamaṃ gantabbadisato corassābhimatadisaṃ gate thullaccayaṃ āpajjitvā dutiye atikkante cuto siyāti yojanā.

    ၁၉၃. ထေယ္ယစေတနော သစေ တဇ္ဇေတ္ဝာ ပရသ္သ ဟတ္ထတော ဘဏ္ဍံ ပာတာပေတိ, ပရသ္သ ဟတ္ထတော ဘဏ္ဍေ မုတ္တမတ္တေ တဇ္ဇေတ္ဝာ ပာတာပကသ္သ ပရာဇယောတိ ယောဇနာ။ ဘဏ္ဍေ မုတ္တမတ္တေတိ ဘဏ္ဍေ ဟတ္ထတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ မုတ္တက္ခဏေ။

    193. Theyyacetano sace tajjetvā parassa hatthato bhaṇḍaṃ pātāpeti, parassa hatthato bhaṇḍe muttamatte tajjetvā pātāpakassa parājayoti yojanā. Bhaṇḍe muttamatteti bhaṇḍe hatthato kesaggamattampi muttakkhaṇe.

    ၁၉၄. အထာပီတိ အထ ဝာ။ ပရိကပ္ပေတ္ဝာ ပာတာပေတိ ဝာတိ ဧတ္ထ ‘‘ယံ မယ္ဟံ ရုစ္စတိ, တံ ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ ဝာ ‘‘ဧဝရူပံ စေ ဟောတိ, ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ ဝိသေသေတ္ဝာ ဝာ ပရိကပ္ပေတ္ဝာ တဇ္ဇေတ္ဝာ ပာတေတိ, ဒုက္ကဋံ။ ဧဝံ ပာတိတံ ဘဏ္ဍံ တသ္သ စောရသ္သ အာမသနေ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တန္တိ ယောဇနာ။

    194.Athāpīti atha vā. Parikappetvā pātāpeti vāti ettha ‘‘yaṃ mayhaṃ ruccati, taṃ gaṇhissāmī’’ti vā ‘‘evarūpaṃ ce hoti, gaṇhissāmī’’ti visesetvā vā parikappetvā tajjetvā pāteti, dukkaṭaṃ. Evaṃ pātitaṃ bhaṇḍaṃ tassa corassa āmasane dukkaṭaṃ vuttanti yojanā.

    ၁၉၅. ယထာဝတ္ထုန္တိ ဘဏ္ဍသ္သ အဂ္ဃာနုရူပံ, ထုလ္လစ္စယံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဆဍ္ဍိတေပီတိ တသ္သ စောရဘာဝံ ဇာနိတ္ဝာ ဘီတတသိတေန အတ္တနာ နီယမာနေ ဘဏ္ဍေ ဆဍ္ဍိတေပိ သတိ။ တေနေဝ ဌာနာစာဝနံ ကာရာပိတန္တိ ပာရာဇိကန္တိ န ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အာဟ ‘‘န ဒောသော’’တိ။ ‘‘တိဋ္ဌ တိဋ္ဌာ’’တိ ဝုတ္တေ ပန ဥတ္တသိတ္ဝာ ဆဍ္ဍနံ တသ္သ အာဏတ္တိယာ ဝိနာ ဟောတီတိ တတ္ထ တသ္သ အနာပတ္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ တထာ ဝဒတော ပန အဒိန္နာဒာနပုဗ္ဗပယောဂတ္တာ ဒုက္ကဋမေဝ။

    195.Yathāvatthunti bhaṇḍassa agghānurūpaṃ, thullaccayaṃ hotīti adhippāyo. Chaḍḍitepīti tassa corabhāvaṃ jānitvā bhītatasitena attanā nīyamāne bhaṇḍe chaḍḍitepi sati. Teneva ṭhānācāvanaṃ kārāpitanti pārājikanti na gahetabbanti āha ‘‘na doso’’ti. ‘‘Tiṭṭha tiṭṭhā’’ti vutte pana uttasitvā chaḍḍanaṃ tassa āṇattiyā vinā hotīti tattha tassa anāpattīti adhippāyo. Tathā vadato pana adinnādānapubbapayogattā dukkaṭameva.

    ၁၉၆. တန္တိ တံ ဆဍ္ဍိတံ ဘဏ္ဍံ။ တဒုဒ္ဓာရေတိ တသ္သ ဆဍ္ဍိတသ္သ ဘဏ္ဍသ္သ ဥဒ္ဓာရေ ပာရာဇိကံ။ ပာရာဇိကံ ကဒာ သိယာတိ အာဟ ‘‘သာမိကေ သာလယေ ဂတေ’’တိ။ နိရာလယံ ဆဍ္ဍိတံ ပန ဂဏ္ဟတော အသတိ ထေယ္ယစိတ္တေ န ဒောသောတိ ဗ္ယတိရေကတော ဒသ္သေတိ။

    196.Tanti taṃ chaḍḍitaṃ bhaṇḍaṃ. Taduddhāreti tassa chaḍḍitassa bhaṇḍassa uddhāre pārājikaṃ. Pārājikaṃ kadā siyāti āha ‘‘sāmike sālaye gate’’ti. Nirālayaṃ chaḍḍitaṃ pana gaṇhato asati theyyacitte na dosoti byatirekato dasseti.

    ၁၉၇. သာမိကသ္သ သာလယကာလေ ဂဏ္ဟန္တသ္သာပိ ပာရာဇိကာဘာဝပ္ပကာရံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘ဂဏ္ဟတော’’တိ။ ပုဗ္ဗဂာထာယ ‘‘တ’’န္တိ ဣဓာနုဝတ္တတေ။ သကသညာယဂဏ္ဟတောတိ ‘‘တိဋ္ဌ တိဋ္ဌာ’’တိ ဝစနတော ဥတ္တသိတ္ဝာ သာလယံ ဆဍ္ဍိတံ တံ ဝတ္ထုံ သကသညာယ ဂဏ္ဟန္တသ္သ။ ဂဟဏေတိ သကသညာယ ဂဟဏဟေတု, သကသညာယ ဂဟိတဘဏ္ဍံ အတ္တနော ဂဟဏကာရဏာ ဘိက္ခုံ အဝဟာရာပတ္တိတော ရက္ခတီတိ အဓိပ္ပာယော ။ တေနာဟ ‘‘ဂဟဏေ ပန ရက္ခတီ’’တိ။ ဘဏ္ဍဒေယ္ယံ ပန ဟောတီတိ ယောဇနာ။ ‘‘တထာ’’တိ ဣမိနာ ဂဟဏေ ရက္ခတီတိ အတိဒိသတိ။

    197. Sāmikassa sālayakāle gaṇhantassāpi pārājikābhāvappakāraṃ dassetumāha ‘‘gaṇhato’’ti. Pubbagāthāya ‘‘ta’’nti idhānuvattate. Sakasaññāyagaṇhatoti ‘‘tiṭṭha tiṭṭhā’’ti vacanato uttasitvā sālayaṃ chaḍḍitaṃ taṃ vatthuṃ sakasaññāya gaṇhantassa. Gahaṇeti sakasaññāya gahaṇahetu, sakasaññāya gahitabhaṇḍaṃ attano gahaṇakāraṇā bhikkhuṃ avahārāpattito rakkhatīti adhippāyo . Tenāha ‘‘gahaṇe pana rakkhatī’’ti. Bhaṇḍadeyyaṃ pana hotīti yojanā. ‘‘Tathā’’ti iminā gahaṇe rakkhatīti atidisati.

    ၁၉၈-၉. ဓုရနိက္ခေပံ ကတ္ဝာတိ ‘‘မယ္ဟံ ကိမေတေန ဘဏ္ဍေန, ဇီဝိတရက္ခနမေဝ ဝရတရ’’န္တိ နိရာလယော ဟုတ္ဝာ။ တေနာဟ ‘‘ဘီတော စောရာ ပလာယတီ’’တိ။ စောရာတိ ဧတ္ထ စ ဟေတုမ္ဟိ နိသ္သက္ကံ။ ဂဏ္ဟတောတိ ဧတ္ထ ‘‘တ’’န္တိ ပာဌသေသော, တထာ ဆဍ္ဍိတံ တံ ဘဏ္ဍန္တိ အတ္ထော။ ဥဒ္ဓာရေ ဒုက္ကဋန္တိ ဝတ္ထုမ္ဟိ အနဝဇ္ဇေပိ ထေယ္ယစိတ္တဝသေန ဒုက္ကဋံ ဟောတိ, အသတိ ထေယ္ယစိတ္တေ ဒုက္ကဋမ္ပိ န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာဟရာပေန္တေတိ ဧတ္ထ ဘာဝလက္ခဏေ ဘုမ္မံ, တသ္မိံ ဘဏ္ဍသာမိနိ အာဟရာပေန္တေ သတီတိ အတ္ထော။

    198-9.Dhuranikkhepaṃ katvāti ‘‘mayhaṃ kimetena bhaṇḍena, jīvitarakkhanameva varatara’’nti nirālayo hutvā. Tenāha ‘‘bhīto corā palāyatī’’ti. Corāti ettha ca hetumhi nissakkaṃ. Gaṇhatoti ettha ‘‘ta’’nti pāṭhaseso, tathā chaḍḍitaṃ taṃ bhaṇḍanti attho. Uddhāre dukkaṭanti vatthumhi anavajjepi theyyacittavasena dukkaṭaṃ hoti, asati theyyacitte dukkaṭampi na hotīti vuttaṃ hoti. Āharāpenteti ettha bhāvalakkhaṇe bhummaṃ, tasmiṃ bhaṇḍasāmini āharāpente satīti attho.

    ၂၀၀. နိရာလယေန ဆဍ္ဍိတဝတ္ထုနော ဂဟဏေ ဘဏ္ဍဒေယ္ယဉ္စ အဒေန္တသ္သ ပရာဇယော စ ကသ္မာတိ အာဟ ‘‘တသ္သာ’’တိအာဒိ။ အညာသူတိ မဟာပစ္စရိယာဒီသု ဣတရာသု အဋ္ဌကထာသု။

    200. Nirālayena chaḍḍitavatthuno gahaṇe bhaṇḍadeyyañca adentassa parājayo ca kasmāti āha ‘‘tassā’’tiādi. Aññāsūti mahāpaccariyādīsu itarāsu aṭṭhakathāsu.

    ဟရဏကကထာဝဏ္ဏနာ။

    Haraṇakakathāvaṇṇanā.

    ၂၀၁. ဥပနိဓိကထာယ ‘‘န ဂဏ္ဟာမီ’’တိ သမ္ပဇာနမုသာဝာဒံ ဘာသတောတိ ယောဇနာ။ ယေန ကေနစိ ရဟသိ ‘‘ဣဒံ မယ္ဟံ ဘဏ္ဍံ ပဋိသာမေတ္ဝာ ဒေဟီ’’တိ နိယ္ယာဒိတံ ဘဏ္ဍံ ပစ္ဆာ သာမိကေန ‘‘ဒေဟိ မေ တံ ဘဏ္ဍ’’န္တိ ဝုတ္တေ အစ္စန္တမုပဂန္တုံ ‘‘နာဟံ ဂဏ္ဟာမီ’’တိ သမ္ပဇာနမုသာဝာဒံ ဘာသတောတိ အတ္ထော။ ဂဏ္ဟာမီတိ အဂ္ဂဟေသိံ။ အစ္စန္တာ ဟေသော အတီတေ ဝတ္တမာနပ္ပယောဂောယံ။ ‘‘သမ္ပဇာနမုသာဝာဒေ ပာစိတ္တိယ’’န္တိ (ပာစိ. ၂) ဣမသ္သ သိက္ခာပဒသ္သ ဝိသယေ ကသ္မာ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တန္တိ အာဟ ‘‘အဒိန္နာဒာနပုဗ္ဗကတ္တာ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ အဒိန္နာဒာနပုဗ္ဗကတ္တာတိ အဒိန္နာဒာနသ္သ သဟပယောဂဝသေန ပုဗ္ဗင္ဂမတ္တာ, န ပုဗ္ဗပယောဂတ္တာ။ န ဟိ အဒိန္နာဒာနသ္သ ပုဗ္ဗပယောဂေ ပာစိတ္တိယဋ္ဌာနေ ဒုက္ကဋမတ္ထီတိ။ တေနေဝာဟ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အဒိန္နာဒာနသ္သ ပယောဂတ္တာ’’တိ။

    201. Upanidhikathāya ‘‘na gaṇhāmī’’ti sampajānamusāvādaṃ bhāsatoti yojanā. Yena kenaci rahasi ‘‘idaṃ mayhaṃ bhaṇḍaṃ paṭisāmetvā dehī’’ti niyyāditaṃ bhaṇḍaṃ pacchā sāmikena ‘‘dehi me taṃ bhaṇḍa’’nti vutte accantamupagantuṃ ‘‘nāhaṃ gaṇhāmī’’ti sampajānamusāvādaṃ bhāsatoti attho. Gaṇhāmīti aggahesiṃ. Accantā heso atīte vattamānappayogoyaṃ. ‘‘Sampajānamusāvāde pācittiya’’nti (pāci. 2) imassa sikkhāpadassa visaye kasmā dukkaṭaṃ vuttanti āha ‘‘adinnādānapubbakattā’’tiādi. Tattha adinnādānapubbakattāti adinnādānassa sahapayogavasena pubbaṅgamattā, na pubbapayogattā. Na hi adinnādānassa pubbapayoge pācittiyaṭṭhāne dukkaṭamatthīti. Tenevāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘adinnādānassa payogattā’’ti.

    ၂၀၂. ဧတသ္သာတိ ဧတသ္သ သမီပေ။ ကိံ နု ဒသ္သတီတိ ဒသ္သတိ ကိံ နု။ ဝိမတုပ္ပာဒေတိ ဟေတုမ္ဟိ ဘုမ္မံ။ တသ္သာတိ ယသ္သ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ ဥပနိက္ခိတ္တံ, တသ္သ။

    202.Etassāti etassa samīpe. Kiṃ nu dassatīti dassati kiṃ nu. Vimatuppādeti hetumhi bhummaṃ. Tassāti yassa bhikkhuno santike upanikkhittaṃ, tassa.

    ၂၀၃. တသ္မိန္တိ ယသ္မိံ ဥပနိက္ခိတ္တံ, တသ္မိံ ဘိက္ခုမ္ဟိ။ ဒာနေ နိရုသ္သာဟေတိ အတ္တနိ နိက္ခိတ္တသ္သ ဘဏ္ဍသ္သ သာမိကသ္သ ဒာနဝိသယေ ဥသ္သာဟရဟိတေ သတိ, ‘‘န ဒာနိ တံ ဒသ္သာမီ’’တိ ဓုရနိက္ခေပေ ကတေတိ အဓိပ္ပာယော။ တေနေဝာဟ ‘‘ဥဘိန္နံ ဓုရနိက္ခေပေ’’တိ။ ပရောတိ ဘဏ္ဍသာမိကော။ ဓုရန္တိ ‘‘ယေန ကေနစိ အာကာရေန ဂဏ္ဟိသ္သာမီ’’တိ ဥသ္သာဟံ။ နိက္ခိပေတိ နိက္ခိပေယ္ယ။

    203.Tasminti yasmiṃ upanikkhittaṃ, tasmiṃ bhikkhumhi. Dāne nirussāheti attani nikkhittassa bhaṇḍassa sāmikassa dānavisaye ussāharahite sati, ‘‘na dāni taṃ dassāmī’’ti dhuranikkhepe kateti adhippāyo. Tenevāha ‘‘ubhinnaṃ dhuranikkhepe’’ti. Paroti bhaṇḍasāmiko. Dhuranti ‘‘yena kenaci ākārena gaṇhissāmī’’ti ussāhaṃ. Nikkhipeti nikkhipeyya.

    ၂၀၄. စိတ္တေနာဒာတုကာမောဝာတိ ဧတ္ထ ‘‘ယော တသ္သာ’’တိ ပာဌသေသော။ စေတိ အပိ-သဒ္ဒတ္ထေ။ ယော စောရော စိတ္တေန အဒာတုကာမောဝ, တသ္သ စောရသ္သ ‘‘ဒသ္သာမီ’’တိ မုခေန ဝဒတောပီတိ ယောဇနာ။ အထ ဝာ အဒာတုကာမောတိ ဧတ္ထ ‘‘ဟုတ္ဝာ’’တိ ပာဌသေသော။ စေတိ ဝုတ္တတ္ထော။ ဧဝာတိ ‘‘ပရာဇယော’’တိ ဣမိနာ ယုဇ္ဇတိ။ စိတ္တေန အဒာတုကာမော ဟုတ္ဝာ မုခေန ‘‘ဒသ္သာမီ’’တိ ဝဒတောပိ သာမိနော ဓုရနိက္ခေပေ သတိ ပရာဇယော ဟောတေဝာတိ ယောဇနာ။

    204.Cittenādātukāmovāti ettha ‘‘yo tassā’’ti pāṭhaseso. Ceti api-saddatthe. Yo coro cittena adātukāmova, tassa corassa ‘‘dassāmī’’ti mukhena vadatopīti yojanā. Atha vā adātukāmoti ettha ‘‘hutvā’’ti pāṭhaseso. Ceti vuttattho. Evāti ‘‘parājayo’’ti iminā yujjati. Cittena adātukāmo hutvā mukhena ‘‘dassāmī’’ti vadatopi sāmino dhuranikkhepe sati parājayo hotevāti yojanā.

    ဥပနိဓိကထာဝဏ္ဏနာ။

    Upanidhikathāvaṇṇanā.

    ၂၀၅. သုင္ကဃာတသ္သာတိ ‘‘သုင္ကဃာတံ နာမ ရညာ ဌပိတံ ဟောတိ ပဗ္ဗတခဏ္ဍေ ဝာ နဒီတိတ္ထေ ဝာ ဂာမဒ္ဝာရေ ဝာ’’တိ (ပာရာ. ၁၁၃) ပာဠိယံ အာဂတသ္သ ‘‘သုင္ကံ တတော ဟနန္တိ။ပေ.။ ဝိနာသေန္တီ’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁၁၃) အဋ္ဌကထာယံ နိရုတ္တသ္သ ‘‘ဣတော ပဋ္ဌာယ နီယမာနေ ဘဏ္ဍေ ဧတ္တကတော ဧတ္တကံ ရာဇဘာဂံ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ရာဇာဒီဟိ တံတံပဒေသသာမိကေဟိ နိယမိတသ္သ ပဗ္ဗတခဏ္ဍာဒိဋ္ဌာနသ္သ။ ဗဟီတိ သုင္ကဂဟဏတ္ထာယ ပရိကပ္ပိတသီမတော ဗဟိ။ ပာတေတီတိ ဧတ္ထ ‘‘ထေယ္ယစိတ္တော’’တိ ပကရဏတော လဗ္ဘတိ။ ‘‘ရာဇာရဟံ ဘဏ္ဍ’’န္တိ ပာဌသေသော။ ယတော ကုတောစိ ဘဏ္ဍတော ပဉ္စမာသကံ ဝာ အတိရေကပဉ္စမာသကံ ဝာ အဂ္ဃနကော ဘာဂော ရာဇာဒိဒေသသာမိကသ္သ ဒာတဗ္ဗော ဟောတိ, တာဒိသံ ဘဏ္ဍံ ထေယ္ယစိတ္တော ယထာ ဗဟိ ပတတိ, ဧဝံ ခိပတီတိ အတ္ထော။ ဓုဝံ ပတတီတိ ဧတ္ထာပိ ‘‘တ’’န္တိ ပာဌသေသော, ‘‘ဘဏ္ဍ’’န္တိ ပကရဏတော လဗ္ဘတိ။ ယထာ ခိတ္တံ တံ ဘဏ္ဍံ ဧကန္တေန ဗဟိ ပတတီတိ။ ဟတ္ထတော မုတ္တမတ္တေ တသ္မိံ ဘဏ္ဍေ။

    205.Suṅkaghātassāti ‘‘suṅkaghātaṃ nāma raññā ṭhapitaṃ hoti pabbatakhaṇḍe vā nadītitthe vā gāmadvāre vā’’ti (pārā. 113) pāḷiyaṃ āgatassa ‘‘suṅkaṃ tato hananti…pe… vināsentī’’ti (pārā. aṭṭha. 1.113) aṭṭhakathāyaṃ niruttassa ‘‘ito paṭṭhāya nīyamāne bhaṇḍe ettakato ettakaṃ rājabhāgaṃ gahetabba’’nti rājādīhi taṃtaṃpadesasāmikehi niyamitassa pabbatakhaṇḍādiṭṭhānassa. Bahīti suṅkagahaṇatthāya parikappitasīmato bahi. Pātetīti ettha ‘‘theyyacitto’’ti pakaraṇato labbhati. ‘‘Rājārahaṃ bhaṇḍa’’nti pāṭhaseso. Yato kutoci bhaṇḍato pañcamāsakaṃ vā atirekapañcamāsakaṃ vā agghanako bhāgo rājādidesasāmikassa dātabbo hoti, tādisaṃ bhaṇḍaṃ theyyacitto yathā bahi patati, evaṃ khipatīti attho. Dhuvaṃ patatīti etthāpi ‘‘ta’’nti pāṭhaseso, ‘‘bhaṇḍa’’nti pakaraṇato labbhati. Yathā khittaṃ taṃ bhaṇḍaṃ ekantena bahi patatīti. Hatthato muttamatte tasmiṃ bhaṇḍe.

    ၂၀၆. ‘‘ဓုဝံ ပတတီ’’တိ ဧတ္ထ ဗ္ယတိရေကံ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘တံ ရုက္ခေ’’တိအာဒိ။ တန္တိ ထေယ္ယာယ ဗဟိ ပာတေတုံ ခိတ္တံ ဘဏ္ဍံ ပဋိဟတံ ဟုတ္ဝာတိ ယောဇနာ။ ဝာတက္ခိတ္တမ္ပိ ဝာတိ ပာဌော ဂဟေတဗ္ဗော။ ‘‘ဝာတက္ခိတ္တော’’တိ လိင္ဂဝိပလ္လာသော ဝာ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။

    206. ‘‘Dhuvaṃ patatī’’ti ettha byatirekaṃ dassetumāha ‘‘taṃ rukkhe’’tiādi. Tanti theyyāya bahi pātetuṃ khittaṃ bhaṇḍaṃ paṭihataṃ hutvāti yojanā. Vātakkhittampi vāti pāṭho gahetabbo. ‘‘Vātakkhitto’’ti liṅgavipallāso vā daṭṭhabbo.

    ၂၀၇. ပစ္ဆာတိ ပတိတဋ္ဌာနေ ထောကံ စိရာယိတ္ဝာ, ဣမိနာ ထောကမ္ပိ စိရာယိတမတ္တေ ပယောဂသာဓိယံ ကာရိယံ သိဒ္ဓမေဝာတိ ပာရာဇိကသ္သ ကာရဏံ သမ္ပန္နမေဝာတိ ဒသ္သေတိ။ တေနာဟ ‘‘ပာရာဇိကံ သိယာ’’တိ။

    207.Pacchāti patitaṭṭhāne thokaṃ cirāyitvā, iminā thokampi cirāyitamatte payogasādhiyaṃ kāriyaṃ siddhamevāti pārājikassa kāraṇaṃ sampannamevāti dasseti. Tenāha ‘‘pārājikaṃ siyā’’ti.

    ၂၀၈. ‘‘ဌတ္ဝာ’’တိအာဒိနာ ပတိတဋ္ဌာနေ အစိရာယိတ္ဝာ ဂတေပိ တသ္မိံ ဗဟိ ပတိတဋ္ဌာနတော ဣတရတ္ရာပိ စိရာယိတေန ဗဟိ ပာတနပ္ပယောဂေန သာဓိယံ ကာရိယံ သိဒ္ဓမေဝာတိ ပာရာဇိကကာရဏသ္သ သိဒ္ဓတံ ဒသ္သေတိ။ တေနေဝာဟ ‘‘ပရာဇယော’’တိ။ ‘‘အတိဋ္ဌမာန’’န္တိအာဒိနာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အစိရာယနေန ပယောဂသ္သ နိရတ္ထကတံ ဒသ္သေတိ။ တေနေဝာဟ ‘‘ရက္ခတီ’’တိ။

    208.‘‘Ṭhatvā’’tiādinā patitaṭṭhāne acirāyitvā gatepi tasmiṃ bahi patitaṭṭhānato itaratrāpi cirāyitena bahi pātanappayogena sādhiyaṃ kāriyaṃ siddhamevāti pārājikakāraṇassa siddhataṃ dasseti. Tenevāha ‘‘parājayo’’ti. ‘‘Atiṭṭhamāna’’ntiādinā yattha katthaci acirāyanena payogassa niratthakataṃ dasseti. Tenevāha ‘‘rakkhatī’’ti.

    ၂၀၉. တန္တိ အဋ္ဌကထာဝစနံ။

    209.Tanti aṭṭhakathāvacanaṃ.

    ၂၁၀. သယံ ဝာ ဝဋ္ဋေတီတိ အန္တော ဌိတော သယံ ဝာ ဟတ္ထေန ဝာ ပာဒေန ဝာ ယဋ္ဌိယာ ဝာ ဗဟိသီမာယ နိန္နဋ္ဌာနံ ပရိဝဋ္ဋေတိ။ အဋ္ဌတ္ဝာတိ ပဝဋ္ဋိတမတ္တေ အန္တော ကတ္ထစိပိ အဋ္ဌတ္ဝာ။ ဝဋ္ဋမာနန္တိ ပဝဋ္ဋန္တံ။ ဂတန္တိ ဗဟိသီမံ ကေသဂ္ဂမတ္တဋ္ဌာနမ္ပိ အန္တောသီမမတိက္ကမမတ္တံ။

    210.Sayaṃ vā vaṭṭetīti anto ṭhito sayaṃ vā hatthena vā pādena vā yaṭṭhiyā vā bahisīmāya ninnaṭṭhānaṃ parivaṭṭeti. Aṭṭhatvāti pavaṭṭitamatte anto katthacipi aṭṭhatvā. Vaṭṭamānanti pavaṭṭantaṃ. Gatanti bahisīmaṃ kesaggamattaṭṭhānampi antosīmamatikkamamattaṃ.

    ၂၁၁. တံ ဘဏ္ဍံ သစေ အန္တော ဌတ္ဝာ ဌတ္ဝာ ဗဟိ ဂစ္ဆတီတိ ယောဇနာ။ ယဒိ အန္တောသီမာယ ဌတ္ဝာ ဌတ္ဝာ ဗဟိသီမံ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ရက္ခတီတိ အန္တောသီမာယ ပဌမဂတိနိဝတ္တနေနေဝ ဧတသ္သ ဘိက္ခုနော ပယောဂဝေဂသ္သ နိဝတ္တတ္တာ, တတော ဥပရိ နိဝတ္တနာရဟကာရဏသ္သ အလဒ္ဓဘာဝေန အတ္တနာ စ ဂတတ္တာ တထာ ဗဟိသီမပ္ပတ္တံ တံ ဘဏ္ဍံ တံမူလကပယောဇကံ ဘိက္ခုံ အာပတ္တိယာ ရက္ခတီတိ အဓိပ္ပာယော။ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဌပိတေတိ ‘‘ဧဝံ ဌပိတေ ဝဋ္ဋိတ္ဝာ ဂမိသ္သတီ’’တိ ထေယ္ယစိတ္တေန ဝိနာ ‘‘ကေဝလံ ဌပေသ္သာမီ’’တိ စိတ္တေန ဗဟိသီမာဘိမုခံ နိန္နဋ္ဌာနံ ဩတာရေတ္ဝာ ဌပိတေ။ သယံ ဝဋ္ဋတီတိ ဘဏ္ဍံ သယမေဝ နိန္နဋ္ဌာနံ နိန္နံ ဟုတ္ဝာ ဗဟိသီမံ စေ ပဝဋ္ဋန္တံ ဂစ္ဆတိ။ ဝဋ္ဋတီတိ အာပတ္တိယာ အကရဏတော ဝဋ္ဋတိ။

    211. Taṃ bhaṇḍaṃ sace anto ṭhatvā ṭhatvā bahi gacchatīti yojanā. Yadi antosīmāya ṭhatvā ṭhatvā bahisīmaṃ gacchatīti attho. Rakkhatīti antosīmāya paṭhamagatinivattaneneva etassa bhikkhuno payogavegassa nivattattā, tato upari nivattanārahakāraṇassa aladdhabhāvena attanā ca gatattā tathā bahisīmappattaṃ taṃ bhaṇḍaṃ taṃmūlakapayojakaṃ bhikkhuṃ āpattiyā rakkhatīti adhippāyo. Suddhacittena ṭhapiteti ‘‘evaṃ ṭhapite vaṭṭitvā gamissatī’’ti theyyacittena vinā ‘‘kevalaṃ ṭhapessāmī’’ti cittena bahisīmābhimukhaṃ ninnaṭṭhānaṃ otāretvā ṭhapite. Sayaṃ vaṭṭatīti bhaṇḍaṃ sayameva ninnaṭṭhānaṃ ninnaṃ hutvā bahisīmaṃ ce pavaṭṭantaṃ gacchati. Vaṭṭatīti āpattiyā akaraṇato vaṭṭati.

    ၂၁၂. ဂစ္ဆန္တေတိ စောရသ္သ ပယောဂံ ဝိနာ အတ္တနာဝ ဂစ္ဆန္တေ။ တန္တိ ရာဇဒေယ္ယပဉ္စမာသကအတိရေကပဉ္စမာသကမတ္တံ သုင္ကဝန္တံ ဘဏ္ဍံ။ နီဟဋေပိ နာဝဟာရောတိ ယောဇနာ။ ကေဝလံ ထေယ္ယစိတ္တသ္သ အာပတ္တိယာ အနင္ဂဘာဝတော, ယာနာဒိပယောဇကကာယဝစီပယောဂသ္သ အဘာဝတော, ဘဏ္ဍဋ္ဌပိတယာနာဒိနော အတ္တနာဝ ဗဟိသီမပ္ပတ္တတ္တာ, တေနေဝ ဘဏ္ဍသ္သာပိ ဂတတ္တာ စ ဘိက္ခုနော အဝဟာရော နတ္ထီတိ အတ္ထော။

    212.Gacchanteti corassa payogaṃ vinā attanāva gacchante. Tanti rājadeyyapañcamāsakaatirekapañcamāsakamattaṃ suṅkavantaṃ bhaṇḍaṃ. Nīhaṭepi nāvahāroti yojanā. Kevalaṃ theyyacittassa āpattiyā anaṅgabhāvato, yānādipayojakakāyavacīpayogassa abhāvato, bhaṇḍaṭṭhapitayānādino attanāva bahisīmappattattā, teneva bhaṇḍassāpi gatattā ca bhikkhuno avahāro natthīti attho.

    ၂၁၃. ပယောဂေန ဝိနာတိ စောရသ္သ သကပယောဂမန္တရေန။ အဝဟာရော န ဝိဇ္ဇတီတိ ဧတ္ထ ယုတ္တိ ဝုတ္တနယာဝ။

    213.Payogena vināti corassa sakapayogamantarena. Avahāro na vijjatīti ettha yutti vuttanayāva.

    ၂၁၄. မဏိန္တိ ပာဒာရဟံ သုင္ကဒာတဗ္ဗမဏိရတနံ, ဧတေနေဝ ဥပလက္ခဏပဒတ္တာ ယံကိဉ္စိ ဘဏ္ဍံ သင္ဂဟိတမေဝ။ ပာရာဇိကံ သိယာတိ ယာနသ္သ အတ္တနာ ပာဇိတတ္တာတိ အဓိပ္ပာယော။ သီမာတိက္ကမနေတိ သုင္ကဂ္ဂဟဏသ္သ နိယမိတဋ္ဌာနာတိက္ကမနေ။

    214.Maṇinti pādārahaṃ suṅkadātabbamaṇiratanaṃ, eteneva upalakkhaṇapadattā yaṃkiñci bhaṇḍaṃ saṅgahitameva. Pārājikaṃ siyāti yānassa attanā pājitattāti adhippāyo. Sīmātikkamaneti suṅkaggahaṇassa niyamitaṭṭhānātikkamane.

    ၂၁၅. မတန္တိ ‘‘ဧတ္တကဘဏ္ဍတော ဧတ္တကံ ဂဟေတဗ္ဗ’’န္တိ ရာဇူဟိ အနုမတံ။ သေသော ကထာမဂ္ဂောတိ ‘‘သုင္ကဋ္ဌာနံ ပတ္ဝာ သုင္ကိကေသု နိဒ္ဒာယမာနေသု, ကီဠန္တေသု, ဗဟိဂတေသု ဝာ ပရိယေသိတ္ဝာ အဒိသ္ဝာ ဂစ္ဆတော န ဒောသော, ဘဏ္ဍဒေယ္ယံ ဟောတီ’’တိ ဧဝမာဒိကော ဝိနိစ္ဆယကထာမဂ္ဂော။ အရညဋ္ဌကထာသမောတိ ‘‘ယော စာရက္ခဋ္ဌာနံ ပတ္ဝာ’’တိအာဒိနာ (ဝိ. ဝိ. ၁၇၀) ယထာဝုတ္တအရညဋ္ဌကထာယ သဒိသော,

    215.Matanti ‘‘ettakabhaṇḍato ettakaṃ gahetabba’’nti rājūhi anumataṃ. Seso kathāmaggoti ‘‘suṅkaṭṭhānaṃ patvā suṅkikesu niddāyamānesu, kīḷantesu, bahigatesu vā pariyesitvā adisvā gacchato na doso, bhaṇḍadeyyaṃ hotī’’ti evamādiko vinicchayakathāmaggo. Araññaṭṭhakathāsamoti ‘‘yo cārakkhaṭṭhānaṃ patvā’’tiādinā (vi. vi. 170) yathāvuttaaraññaṭṭhakathāya sadiso,

    ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနံ စိတ္တေ ကတ္ဝာ။

    ‘‘Kammaṭṭhānaṃ citte katvā;

    စိန္တေန္တော အညဝိဟိတော။

    Cintento aññavihito;

    သုင္ကဋ္ဌာနံ ပတ္ဝာ ဂစ္ဆေ။

    Suṅkaṭṭhānaṃ patvā gacche;

    ဘဏ္ဍဒေယ္ယံ ဟောတေဝသ္သာ’’တိ။ –

    Bhaṇḍadeyyaṃ hotevassā’’ti. –

    အာဒိနာ နယေန ဝုစ္စမာနသဒိသောယေဝ။ တေနေဝ ဂတတ္ထတာယ ဣဒာနိ န ဝိစာရီယတီတိ အဓိပ္ပာယော။

    Ādinā nayena vuccamānasadisoyeva. Teneva gatatthatāya idāni na vicārīyatīti adhippāyo.

    သုင္ကဃာတကထာဝဏ္ဏနာ။

    Suṅkaghātakathāvaṇṇanā.

    ၂၁၆. ‘‘ပာဏော နာမ မနုသ္သပာဏော ဝုစ္စတီ’’တိ (ပာရာ. ၁၁၄) ပာဠိတော စ ‘‘တမ္ပိ ဘုဇိသ္သံ ဟရန္တသ္သ အဝဟာရော နတ္ထီ’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁၁၄) အဋ္ဌကထာဝစနတော စ ပရဒာသမနုသ္သောယေဝ အဓိပ္ပေတောတိ တမေဝ ဒသ္သေတုမာဟ ‘‘အန္တောဇာတ’’န္တိအာဒိ။ ဂေဟဒာသိယာ ကုစ္ဆိမ္ဟိ ဒာသသ္သ ဇာတော အန္တောဇာတော နာမ, တံ ဝာ။ ဓနေန ကီတော ဓနက္ကီတော, တံ ဝာ။ ဒိန္နံ ဝာ ပန ကေနစီတိ မာတုလအယ္ယကာဒီသု ယေန ကေနစိ ဒာသံ ကတ္ဝာ ဒိန္နံ ဝာ။ ဒာသန္တိ ပစ္စေကံ သမ္ဗန္ဓနီယံ။ ကရမရာနီတံ ဝာ ဒာသန္တိ ပရဝိသယံ ဝိလုမ္ပိတ္ဝာ အာနေတ္ဝာ ဒာသဘာဝာယ ဂဟိတသင္ခာတံ ကရမရာနီတဒာသံ ဝာ။ ဟရန္တသ္သ ပရာဇယောတိ ဧတ္ထ ‘‘စောရိကာယ ဟရိသ္သာမီ’’တိ အာမသနေ ဒုက္ကဋံ, ဖန္ဒာပနေ ထုလ္လစ္စယံ အာပဇ္ဇိတ္ဝာ ဌိတဋ္ဌာနတော ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ အတိက္ကာမယတော ပာရာဇိကံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။

    216. ‘‘Pāṇo nāma manussapāṇo vuccatī’’ti (pārā. 114) pāḷito ca ‘‘tampi bhujissaṃ harantassa avahāro natthī’’ti (pārā. aṭṭha. 1.114) aṭṭhakathāvacanato ca paradāsamanussoyeva adhippetoti tameva dassetumāha ‘‘antojāta’’ntiādi. Gehadāsiyā kucchimhi dāsassa jāto antojāto nāma, taṃ vā. Dhanena kīto dhanakkīto, taṃ vā. Dinnaṃ vā pana kenacīti mātulaayyakādīsu yena kenaci dāsaṃ katvā dinnaṃ vā. Dāsanti paccekaṃ sambandhanīyaṃ. Karamarānītaṃ vā dāsanti paravisayaṃ vilumpitvā ānetvā dāsabhāvāya gahitasaṅkhātaṃ karamarānītadāsaṃ vā. Harantassa parājayoti ettha ‘‘corikāya harissāmī’’ti āmasane dukkaṭaṃ, phandāpane thullaccayaṃ āpajjitvā ṭhitaṭṭhānato kesaggamattampi atikkāmayato pārājikaṃ hotīti adhippāyo.

    ၂၁၇. ဘုဇိသ္သံ ဝာတိ ယသ္သ ကသ္သစိ မနုသ္သသ္သ အဒာသဘူတံ။ မာနုသန္တိ မနုသ္သဇာတိကံ သတ္တံ။ အာဌပိတန္တိ ဥပနိက္ခိတ္တံ။

    217.Bhujissaṃ vāti yassa kassaci manussassa adāsabhūtaṃ. Mānusanti manussajātikaṃ sattaṃ. Āṭhapitanti upanikkhittaṃ.

    ၂၁၈. တန္တိ အန္တောဇာတာဒီသု ဒာသေသု ယံ ကဉ္စိ ဒာသံ။ ပလာယိတုကာမောဝာတိ ပလာပေတုကာမော နီဟရိတုကာမော။ အထ ဝာ တံ ဒာသံ ဘုဇေဟိ ဥက္ခိပိတ္ဝာ အယံ ပလာယိတုကာမောတိပိ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ ဘုဇေဟီတိ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ။ တံ ဌိတဋ္ဌာနတောတိ တသ္သ ဌိတဋ္ဌာနံ တံဌိတဋ္ဌာနံ, တတော တံဌိတဋ္ဌာနတော, စောရေန အတ္တနာ ဌိတဋ္ဌာနတောတိ အတ္ထော န ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဒသ္သေတုမေဝံ ဝုတ္တံ။ ကိဉ္စိ သင္ကာမေတီတိ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ တတော အညံ ဌာနံ ပာပေတိ။ ဘုဇေဟိ ဝာတိ ဧတ္ထ ဝာ-သဒ္ဒော ဝက္ခမာနပကာရန္တရာပေက္ခော, ‘‘သင္ကာမေတိ ဝာ’’တိ ယောဇေတဗ္ဗံ။

    218.Tanti antojātādīsu dāsesu yaṃ kañci dāsaṃ. Palāyitukāmovāti palāpetukāmo nīharitukāmo. Atha vā taṃ dāsaṃ bhujehi ukkhipitvā ayaṃ palāyitukāmotipi attho gahetabbo. Bhujehīti ubhohi hatthehi. Taṃ ṭhitaṭṭhānatoti tassa ṭhitaṭṭhānaṃ taṃṭhitaṭṭhānaṃ, tato taṃṭhitaṭṭhānato, corena attanā ṭhitaṭṭhānatoti attho na gahetabboti dassetumevaṃ vuttaṃ. Kiñci saṅkāmetīti kesaggamattampi tato aññaṃ ṭhānaṃ pāpeti. Bhujehi vāti ettha vā-saddo vakkhamānapakārantarāpekkho, ‘‘saṅkāmeti vā’’ti yojetabbaṃ.

    ၂၁၉. တဇ္ဇေတ္ဝာတိ ဘယကရေန ဝစနေန လေသေန, ဣင္ဂိတေန ဝာ တာသေတ္ဝာ နေန္တသ္သ တသ္သာတိ သမ္ဗန္ဓော။ ပဒဝာရတောတိ ပဒဝာရေန ယုတ္တာ ထုလ္လစ္စယာဒယော အာပတ္တိယော ဟောန္တီတိ ယောဇနာ။ ပဌမပဒဝာရယုတ္တာ ထုလ္လစ္စယာပတ္တိ, ဒုတိယပဒဝာရယုတ္တာ ပာရာဇိကာပတ္တိ ဟောတီတိ အတ္ထော။

    219.Tajjetvāti bhayakarena vacanena lesena, iṅgitena vā tāsetvā nentassa tassāti sambandho. Padavāratoti padavārena yuttā thullaccayādayo āpattiyo hontīti yojanā. Paṭhamapadavārayuttā thullaccayāpatti, dutiyapadavārayuttā pārājikāpatti hotīti attho.

    ၂၂၀. ဟတ္ထာဒီသူတိ အာဒိ-သဒ္ဒေန ကေသဝတ္ထာဒိံ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ တန္တိ ဒာသံ။ ကဍ္ဎတောပီတိ အာကဍ္ဎတောပိ။ ပရာဇယောတိ ‘‘ပဒဝာရတော’’တိ အနုဝတ္တမာနတ္တာ ပဌမပဒဝာရေ ထုလ္လစ္စယံ, ဒုတိယပဒဝာရေ အတိက္ကန္တေ ပာရာဇိကန္တိ အတ္ထော။ အယံ နယောတိ ‘‘ပဒဝာရတော ယုတ္တာ ထုလ္လစ္စယာဒယော အာပတ္တိယော ဟောန္တီ’’တိ ဝုတ္တနယော။

    220.Hatthādīsūti ādi-saddena kesavatthādiṃ saṅgaṇhāti. Tanti dāsaṃ. Kaḍḍhatopīti ākaḍḍhatopi. Parājayoti ‘‘padavārato’’ti anuvattamānattā paṭhamapadavāre thullaccayaṃ, dutiyapadavāre atikkante pārājikanti attho. Ayaṃ nayoti ‘‘padavārato yuttā thullaccayādayo āpattiyo hontī’’ti vuttanayo.

    ၂၂၁. ဝေဂသာဝာတိ ဝေဂေနေဝ, စောရသ္သ ဝစနေန ကာတဗ္ဗဝိသေသရဟိတေန ဗလဝဂမနဝေဂေနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဣမိနာ အနာပတ္တိဘာဝသ္သ ကာရဏံ ဒသ္သေတိ။

    221.Vegasāvāti vegeneva, corassa vacanena kātabbavisesarahitena balavagamanavegenāti vuttaṃ hoti. Iminā anāpattibhāvassa kāraṇaṃ dasseti.

    ၂၂၂. သဏိကန္တိ မန္ဒဂတိယာ။ ဝဒတီတိ ‘‘ဂစ္ဆ, ယာဟိ, ပလာယာ’’တိအာဒိကံ ဝစနံ ကထေတိ။ သောပိ စာတိ ယော မန္ဒဂတိယာ ဂစ္ဆန္တော ဧဝံ ဝုတ္တော, သောပိ စ။

    222.Saṇikanti mandagatiyā. Vadatīti ‘‘gaccha, yāhi, palāyā’’tiādikaṃ vacanaṃ katheti. Sopi cāti yo mandagatiyā gacchanto evaṃ vutto, sopi ca.

    ၂၂၃. ပလာယိတ္ဝာတိ သာမိကံ ပဟာယ ဂန္တ္ဝာ။ အညန္တိ သာမိကာယတ္တဋ္ဌာနတော အညံ ဌာနံ။ သာပဏံ ဝီထိသန္နိဝေသယုတ္တံ နိဂမမ္ပိ ဝာ။ တတောတိ ပလာယိတ္ဝာ ပဝိဋ္ဌဂာမာဒိတော။ တန္တိ ပလာယိတ္ဝာ ပဝိဋ္ဌံ တံ ဒာသံ။

    223.Palāyitvāti sāmikaṃ pahāya gantvā. Aññanti sāmikāyattaṭṭhānato aññaṃ ṭhānaṃ. Sāpaṇaṃ vīthisannivesayuttaṃ nigamampi vā. Tatoti palāyitvā paviṭṭhagāmādito. Tanti palāyitvā paviṭṭhaṃ taṃ dāsaṃ.

    ပာဏကထာဝဏ္ဏနာ။

    Pāṇakathāvaṇṇanā.

    ၂၂၄. ထေယ္ယာတိ ထေယ္ယစိတ္တေန။ သပ္ပကရဏ္ဍန္တိ သပ္ပသယနပေဠံ။ ယထာဝတ္ထုန္တိ ထုလ္လစ္စယမာဟ။ ဌာနတောတိ သပ္ပပေဠာယ ဌိတဋ္ဌာနတော။ စာဝနေတိ ကေသဂ္ဂမတ္တာတိက္ကမေ။

    224.Theyyāti theyyacittena. Sappakaraṇḍanti sappasayanapeḷaṃ. Yathāvatthunti thullaccayamāha. Ṭhānatoti sappapeḷāya ṭhitaṭṭhānato. Cāvaneti kesaggamattātikkame.

    ၂၂၅. ကရဏ္ဍန္တိ သပ္ပပေဠံ။ ဥဂ္ဃာဋေတ္ဝာတိ ဝိဝရိတ္ဝာ။ ကရဏ္ဍတလတောတိ အန္တောပေဠာယ တလတော။ နင္ဂုဋ္ဌေတိ နင္ဂုဋ္ဌပရိယန္တေ။

    225.Karaṇḍanti sappapeḷaṃ. Ugghāṭetvāti vivaritvā. Karaṇḍatalatoti antopeḷāya talato. Naṅguṭṭheti naṅguṭṭhapariyante.

    ၂၂၆. ဃံသိတ္ဝာတိ ပေဠာပသ္သေ ဖုသာပေတ္ဝာ။ သပ္ပကရဏ္ဍသ္သ မုခဝဋ္ဋိတောတိ ကရဏ္ဍပုဋမုခဝဋ္ဋိတော။ တသ္သ နင္ဂုဋ္ဌေ မုတ္တမတ္တေတိ ယောဇနာ။

    226.Ghaṃsitvāti peḷāpasse phusāpetvā. Sappakaraṇḍassa mukhavaṭṭitoti karaṇḍapuṭamukhavaṭṭito. Tassa naṅguṭṭhe muttamatteti yojanā.

    ၂၂၇. နာမတောတိ နာမေန, နာမံ ဝတ္ဝာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပက္ကောသန္တသ္သာတိ အဝ္ဟာယန္တသ္သ။ တသ္သာတိ ပက္ကောသကသ္သ။

    227.Nāmatoti nāmena, nāmaṃ vatvāti vuttaṃ hoti. Pakkosantassāti avhāyantassa. Tassāti pakkosakassa.

    ၂၂၈. တထာတိ ကရဏ္ဍံ ဝိဝရိတ္ဝာ။ မဏ္ဍူကမူသိကာနံ ရဝံ ကတ္ဝာ နာမေန ပက္ကောသန္တသ္သာတိ ယောဇနာ။ ဝာ-သဒ္ဒေန လာဇာဝိကိရဏအစ္ဆရပဟာရာဒိကံ သင္ဂဏ္ဟာတိ။

    228.Tathāti karaṇḍaṃ vivaritvā. Maṇḍūkamūsikānaṃ ravaṃ katvā nāmena pakkosantassāti yojanā. Vā-saddena lājāvikiraṇaaccharapahārādikaṃ saṅgaṇhāti.

    ၂၂၉. မုခန္တိ သပ္ပကရဏ္ဍသ္သ မုခံ။ ဧဝမေဝ စ ကရောန္တသ္သာတိ မဏ္ဍူကသညံ, မူသိကသညံ ကတ္ဝာ ဝာ လာဇာ ဝိကိရိတ္ဝာ ဝာ အစ္ဆရံ ပဟရိတ္ဝာ ဝာ နာမံ ဝတ္ဝာ ပက္ကောသန္တသ္သ။ ယေန ကေနစီတိ ဝုတ္တနီဟာရတော ယေန ဝာ တေန ဝာ။

    229.Mukhanti sappakaraṇḍassa mukhaṃ. Evameva ca karontassāti maṇḍūkasaññaṃ, mūsikasaññaṃ katvā vā lājā vikiritvā vā accharaṃ paharitvā vā nāmaṃ vatvā pakkosantassa. Yena kenacīti vuttanīhārato yena vā tena vā.

    ၂၃၀. န ပက္ကောသတိ စေတိ ယထာဝုတ္တနယေန ယောဇေတ္ဝာ နာမံ ဝတ္ဝာ န ပက္ကောသတိ။ တသ္သာတိ ကရဏ္ဍမုခဝိဝရကသ္သ ဘိက္ခုသ္သ။

    230.Na pakkosati ceti yathāvuttanayena yojetvā nāmaṃ vatvā na pakkosati. Tassāti karaṇḍamukhavivarakassa bhikkhussa.

    အပဒကထာဝဏ္ဏနာ။

    Apadakathāvaṇṇanā.

    ၂၃၁. ဟတ္ထိန္တိ ဟတ္ထိမ္ဟိ, ဘုမ္မတ္ထေ ဧဝ ဥပယောဂဝစနံ။

    231.Hatthinti hatthimhi, bhummatthe eva upayogavacanaṃ.

    ၂၃၂. သာလာယန္တိ ဟတ္ထိသာလာယံ။ ဝသတိ ဧတ္ထာတိ ဝတ္ထု, ရာဇာဂာရံ, တသ္သ အန္တော အန္တောဝတ္ထု, အန္တောရာဇဂေဟန္တိ အတ္ထော။ အင္ဂဏေတိ အန္တောရာဇင္ဂဏေ။ ပိ-သဒ္ဒော ‘‘အန္တောနဂရေ’’တိ အဝုတ္တမ္ပိ သမ္ပိဏ္ဍေတိ။ ဝတ္ထု စာတိ စ-သဒ္ဒေန အင္ဂဏံ သမုစ္စိနောတိ။ သကလံ အင္ဂဏံ ဌာနန္တိ ဟတ္ထိနော ဝိစရဏယောဂ္ဂံ အင္ဂဏဋ္ဌာနံ သန္ဓာယာဟ, သကလသာလာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။

    232.Sālāyanti hatthisālāyaṃ. Vasati etthāti vatthu, rājāgāraṃ, tassa anto antovatthu, antorājagehanti attho. Aṅgaṇeti antorājaṅgaṇe. Pi-saddo ‘‘antonagare’’ti avuttampi sampiṇḍeti. Vatthu cāti ca-saddena aṅgaṇaṃ samuccinoti. Sakalaṃ aṅgaṇaṃ ṭhānanti hatthino vicaraṇayoggaṃ aṅgaṇaṭṭhānaṃ sandhāyāha, sakalasālāti gahetabbaṃ.

    ၂၃၃. အဗဒ္ဓသ္သာတိ ယထာဝုတ္တသာလာရာဇဝတ္ထင္ဂဏာပေက္ခာယ ဝုတ္တံ။ အဗဒ္ဓသ္သ ဟိ ဟတ္ထိနော သကလသာလာဒယော ဌာနံ, တဒတိက္ကမေ ဌာနာစာဝနံ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဟီတိ အဝဓာရဏေ ဝာ။ ‘‘ဗဒ္ဓသ္သ ဟီ’’တိ ယောဇနာယ ဝိသေသတ္ထောဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗော, ဗဒ္ဓသ္သ ပနာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဗဒ္ဓသ္သ ပနာတိ သာလာဒီသု သန္နိဟိတသ္သ ပန။ ဌိတဋ္ဌာနဉ္စာတိ သာလာဒီသု ဌိတဋ္ဌာနဉ္စ, စတူဟိ ပာဒေဟိ အက္ကန္တဋ္ဌာနန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဗန္ဓနဉ္စာတိ ဂီဝာယ ဝာ ပစ္ဆာ ပာဒဒ္ဝယဗန္ဓနဝလယေ ဝာ ဥဘယတ္ထ ဝာ ဗန္ဓနဋ္ဌာနဉ္စ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဌိတဋ္ဌာနဉ္စ ဗန္ဓနဉ္စ ဌာနန္တိ ဆ ဝာ ပဉ္စ ဝာ ဌာနာနိ လဗ္ဘန္တိ, တသ္မာ။ တေသံ ဌာနာနံ။ ကာရယေတိ ဧတ္ထ ‘‘အာပတ္တိ’’န္တိ သာမတ္ထိယာ လဗ္ဘတီတိ။ ဟရတောတိ ဟတ္ထိသာလာဒိတော စောရိကာယ ဟရန္တသ္သ ။ ကာရယေတိ အာမသနေ ဒုက္ကဋံ, ဌာနဘေဒဂဏနာယ ယာဝ ပစ္ဆိမဋ္ဌာနာ ပုရိမေသု ထုလ္လစ္စယာနိ, အန္တိမဋ္ဌာနာ ကေသဂ္ဂမတ္တမ္ပိ စာဝနေ ပာရာဇိကံ ကာရေယ္ယာတိ အတ္ထော။

    233.Abaddhassāti yathāvuttasālārājavatthaṅgaṇāpekkhāya vuttaṃ. Abaddhassa hi hatthino sakalasālādayo ṭhānaṃ, tadatikkame ṭhānācāvanaṃ hotīti attho. Hīti avadhāraṇe vā. ‘‘Baddhassa hī’’ti yojanāya visesatthova daṭṭhabbo, baddhassa panāti vuttaṃ hoti. Baddhassa panāti sālādīsu sannihitassa pana. Ṭhitaṭṭhānañcāti sālādīsu ṭhitaṭṭhānañca, catūhi pādehi akkantaṭṭhānanti vuttaṃ hoti. Bandhanañcāti gīvāya vā pacchā pādadvayabandhanavalaye vā ubhayattha vā bandhanaṭṭhānañca. Tasmāti yasmā ṭhitaṭṭhānañca bandhanañca ṭhānanti cha vā pañca vā ṭhānāni labbhanti, tasmā. Tesaṃ ṭhānānaṃ. Kārayeti ettha ‘‘āpatti’’nti sāmatthiyā labbhatīti. Haratoti hatthisālādito corikāya harantassa . Kārayeti āmasane dukkaṭaṃ, ṭhānabhedagaṇanāya yāva pacchimaṭṭhānā purimesu thullaccayāni, antimaṭṭhānā kesaggamattampi cāvane pārājikaṃ kāreyyāti attho.

    ၂၃၄. ဌိတဋ္ဌာနန္တိ စတူဟိ ပာဒေဟိ အက္ကန္တဋ္ဌာနံ, ဣဒဉ္စ အဗဒ္ဓဟတ္ထိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဗဒ္ဓသ္သ ဝိနိစ္ဆယော သာလာဒီသု ဗဒ္ဓသ္သ ဝုတ္တဝိနိစ္ဆယသဒိသောတိ ဂတတ္ထတာယ န ဝုတ္တော။

    234.Ṭhitaṭṭhānanti catūhi pādehi akkantaṭṭhānaṃ, idañca abaddhahatthiṃ sandhāya vuttaṃ. Baddhassa vinicchayo sālādīsu baddhassa vuttavinicchayasadisoti gatatthatāya na vutto.

    ၂၃၅. ဧကံ ဌာနန္တိ သယိတဋ္ဌာနမတ္တံ။ တသ္မိန္တိ ဂဇေ။ တသ္သာတိ ဘိက္ခုသ္သ။ တုရင္ဂမဟိသာဒီသု ဒ္ဝိပဒေ စ ဗဟုပ္ပဒေ စ။

    235.Ekaṃ ṭhānanti sayitaṭṭhānamattaṃ. Tasminti gaje. Tassāti bhikkhussa. Turaṅgamahisādīsu dvipade ca bahuppade ca.

    ၂၃၆. ဧသေဝ နယော ဉေယ္ယော, ဝတ္တဗ္ဗံ ကိဉ္စိပိ နတ္ထီတိ ယောဇနာ။ တတ္ထ တုရင္ဂာ အသ္သာ။ မဟိသာ လုလာယာ။ အာဒိ-သဒ္ဒေန ဂောဂဒ္ရဘဩဋ္ဌာဒိစတုပ္ပဒာနံ သင္ဂဟော။ နတ္ထိ ကိဉ္စိပိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ အသ္သသာလာရာဇာဂာရင္ဂဏဗဟိနဂရာဒီသု အဗန္ဓိတသယနအသ္သာဒီနံ ဌာနဘေဒော ယထာဝုတ္တသဒိသတ္တာ န ဝုတ္တော။

    236. Eseva nayo ñeyyo, vattabbaṃ kiñcipi natthīti yojanā. Tattha turaṅgā assā. Mahisā lulāyā. Ādi-saddena gogadrabhaoṭṭhādicatuppadānaṃ saṅgaho. Natthi kiñcipi vattabbanti assasālārājāgāraṅgaṇabahinagarādīsu abandhitasayanaassādīnaṃ ṭhānabhedo yathāvuttasadisattā na vutto.

    ဗန္ဓိတ္ဝာ ဌပိတအသ္သသ္သ ပန သစေ သော စတူသု ပာဒေသု ဗဒ္ဓော ဟောတိ, ဗန္ဓနာနံ, ခုရာနဉ္စ ဂဏနာယ အဋ္ဌ ဌာနာနိ, သစေ မုခေ စ ဗဒ္ဓော ဟောတိ, နဝ ဌာနာနိ, မုခေယေဝ ဗဒ္ဓော, ပဉ္စ ဌာနာနီတိ ဌာနဘေဒော စ တထေဝ သသမိဂသူကရာဒိစတုပ္ပဒေသု ဗန္ဓိတ္ဝာ ဌပိတေသု ဗဒ္ဓဗဒ္ဓဋ္ဌာနေဟိ သဟ စတူဟိ ပာဒေဟိ အက္ကန္တဋ္ဌာနဝသေန လဗ္ဘမာနော ဌာနဘေဒော စ ဂောမဟိသေသု ဗဒ္ဓေသု ဧဝမေဝ လဗ္ဘမာနော ဌာနဘေဒော စ ဝဇာဒီသု ပဒေသေသု ပဝေသိတေသု ဒ္ဝာရေသု ရုက္ခသူစိယော အပနေတ္ဝာ ဝာ အနပနေတ္ဝာ ဝာ နာမံ ဝတ္ဝာ ဝာ အဝတ္ဝာ ဝာ ပက္ကောသန္တသ္သ, သာခာဘင္ဂတိဏာဒီနိ ဒသ္သေတ္ဝာ ပက္ကောသိတ္ဝာ ဝာ အပက္ကောသိတ္ဝာ ဝာ ပလောဘေန္တသ္သ တာသေတ္ဝာ နိက္ခမန္တသ္သ သပ္ပကရဏ္ဍကေ သပ္ပသ္သ ဝုတ္တနယေန လဗ္ဘမာနော ဝိသေသော စ နေတဗ္ဗော။ ဣဟ သဗ္ဗတ္ထ ဌာနဘေဒေသု ဗဟုကေသုပိ ဥပန္တဋ္ဌာနေသု ထုလ္လစ္စယံ, အန္တဋ္ဌာနေ ပာရာဇိကံ ဝုတ္တသဒိသန္တိ ဣမသ္သ သဗ္ဗသ္သ ဝိနိစ္ဆယသ္သ ‘‘ဧသေဝ နယော’’တိ ဣမိနာဝ ဂတတ္တာ, အာဟဋတော အဝိညာယမာနသ္သ ကသ္သစိ ဝိသေသသ္သာဘာဝာ စ ဝုတ္တံ ‘‘နတ္ထိ ကိဉ္စိပိ ဝတ္တဗ္ဗ’’န္တိ။

    Bandhitvā ṭhapitaassassa pana sace so catūsu pādesu baddho hoti, bandhanānaṃ, khurānañca gaṇanāya aṭṭha ṭhānāni, sace mukhe ca baddho hoti, nava ṭhānāni, mukheyeva baddho, pañca ṭhānānīti ṭhānabhedo ca tatheva sasamigasūkarādicatuppadesu bandhitvā ṭhapitesu baddhabaddhaṭṭhānehi saha catūhi pādehi akkantaṭṭhānavasena labbhamāno ṭhānabhedo ca gomahisesu baddhesu evameva labbhamāno ṭhānabhedo ca vajādīsu padesesu pavesitesu dvāresu rukkhasūciyo apanetvā vā anapanetvā vā nāmaṃ vatvā vā avatvā vā pakkosantassa, sākhābhaṅgatiṇādīni dassetvā pakkositvā vā apakkositvā vā palobhentassa tāsetvā nikkhamantassa sappakaraṇḍake sappassa vuttanayena labbhamāno viseso ca netabbo. Iha sabbattha ṭhānabhedesu bahukesupi upantaṭṭhānesu thullaccayaṃ, antaṭṭhāne pārājikaṃ vuttasadisanti imassa sabbassa vinicchayassa ‘‘eseva nayo’’ti imināva gatattā, āhaṭato aviññāyamānassa kassaci visesassābhāvā ca vuttaṃ ‘‘natthi kiñcipi vattabba’’nti.

    ဒ္ဝိပဒေပီတိ ‘‘ဒ္ဝိပဒံ နာမ မနုသ္သာ ပက္ခဇာတာ’’တိ (ပာရာ. ၁၁၅) ပာဠိယံ ဝုတ္တာ မနုသ္သာ စ မယူရာဒိလောမပက္ခာ စ ဝဂ္ဂုလိအာဒိစမ္မပက္ခာ စ ဘမရာဒိအဋ္ဌိပက္ခာ စာတိ ဧဝမာဒိကေ သတ္တေ စ။ ဗဟုပ္ပဒေတိ ‘‘ဗဟုပ္ပဒံ နာမ ဝိစ္ဆိကာ သတပဒီ ဥစ္စာလိင္ဂပာဏကာ’’တိ (ပာရာ. ၁၁၇) ပာဠိယံ ဝုတ္တဗဟုပ္ပဒသတ္တေ စာတိ အတ္ထော။

    Dvipadepīti ‘‘dvipadaṃ nāma manussā pakkhajātā’’ti (pārā. 115) pāḷiyaṃ vuttā manussā ca mayūrādilomapakkhā ca vagguliādicammapakkhā ca bhamarādiaṭṭhipakkhā cāti evamādike satte ca. Bahuppadeti ‘‘bahuppadaṃ nāma vicchikā satapadī uccāliṅgapāṇakā’’ti (pārā. 117) pāḷiyaṃ vuttabahuppadasatte cāti attho.

    ဧတ္တာဝတာ ပာပဘိက္ခူနံ လေသောကာသပိဒဟနတ္ထံ ပဒဘာဇနေ ဝုတ္တဘူမဋ္ဌာဒိတိံသဝိနိစ္ဆယမာတိကာကထာသု ပဉ္စဝီသတိ မာတိကာကထာ ဒသ္သေတ္ဝာ အဝသိဋ္ဌာသု ပဉ္စမာတိကာကထာသု သံဝိဒာဝဟာရော, သင္ကေတကမ္မံ, နိမိတ္တကမ္မန္တိ မာတိကတ္တယကထာ ပဌမမေဝ အဒိန္နာဒာနဝိနိစ္ဆယသမ္ဘာရဘူတာနံ ပဉ္စဝီသတိယာ အဝဟာရာနံ ဒသ္သနဋ္ဌာနေ ဌတ္ဝာ –

    Ettāvatā pāpabhikkhūnaṃ lesokāsapidahanatthaṃ padabhājane vuttabhūmaṭṭhāditiṃsavinicchayamātikākathāsu pañcavīsati mātikākathā dassetvā avasiṭṭhāsu pañcamātikākathāsu saṃvidāvahāro, saṅketakammaṃ, nimittakammanti mātikattayakathā paṭhamameva adinnādānavinicchayasambhārabhūtānaṃ pañcavīsatiyā avahārānaṃ dassanaṭṭhāne ṭhatvā –

    ‘‘ပုဗ္ဗသဟပယောဂော စ၊ သံဝိဒာဟရဏမ္ပိ စ။

    ‘‘Pubbasahapayogo ca, saṃvidāharaṇampi ca;

    သင္ကေတကမ္မံ နေမိတ္တံ၊ ပုဗ္ဗယောဂာဒိပဉ္စက’’န္တိ။ (ဝိ. ဝိ. ၄၂) –

    Saṅketakammaṃ nemittaṃ, pubbayogādipañcaka’’nti. (vi. vi. 42) –

    ဣမိနာ သင္ဂဟိတာတိ တံ ပဟာယ အဝသေသေ ဩစရကော, ဩဏိရက္ခကောတိ ကထာဒ္ဝယေ ဩစရဏကကထာယ အာဏတ္တိကပ္ပယောဂတ္တာ, တဉ္စ ဩဏိရက္ခကေန ကရိယမာနံ ဌာနာစာဝနံ သာဟတ္ထိကေန ဝာ အာဏတ္တိကေန ဝာ ပယောဂေန ဟောတီတိ တသ္သာပိ ‘‘သာဟတ္ထာဏတ္တိကော စေဝာ’’တိ သာဟတ္ထိကပဉ္စကေ ပဌမမေဝ သင္ဂဟိတတ္တာ စ ထလဋ္ဌဝေဟာသဋ္ဌကထာဒီသု သင္ဂဟိတတ္တာ စ တဉ္စ ဒ္ဝယံ န ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Iminā saṅgahitāti taṃ pahāya avasese ocarako, oṇirakkhakoti kathādvaye ocaraṇakakathāya āṇattikappayogattā, tañca oṇirakkhakena kariyamānaṃ ṭhānācāvanaṃ sāhatthikena vā āṇattikena vā payogena hotīti tassāpi ‘‘sāhatthāṇattiko cevā’’ti sāhatthikapañcake paṭhamameva saṅgahitattā ca thalaṭṭhavehāsaṭṭhakathādīsu saṅgahitattā ca tañca dvayaṃ na vuttanti veditabbaṃ.

    တတ္ထ ‘‘ဩစရကော နာမ ဘဏ္ဍံ ဩစရိတ္ဝာ အာစိက္ခတီ’’တိ (ပာရာ. ၁၁၈) ပာဠိယံ ဝုတ္တော စောရာပနပုရိသော ‘‘ဩစရကော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဩစရတီတိ ဩစရကော, တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တ္ဝာ အန္တော အနုပဝိသတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ။ ‘‘ဩဏိရက္ခော နာမ အာဟဋံ ဘဏ္ဍံ ဂောပေန္တော’’တိ (ပာရာ. ၁၁၈) ပာဠိယံ ဝုတ္တော မုဟုတ္တံ အတ္တနိ ဌပိတသ္သ ပရဘဏ္ဍသ္သ ရက္ခကော ‘‘ဩဏိရက္ခော’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဩဏိတံ ရက္ခတီတိ ဩဏိရက္ခော, ယော ပရေန အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေ အာဘတံ ဘဏ္ဍံ ‘‘ဣဒံ တာဝ ဘန္တေ မုဟုတ္တံ ဩလောကေထ, ယာဝာဟံ ဣဒံ နာမ ကိစ္စံ ကတ္ဝာ အာဂစ္ဆာမီ’’တိ ဝုတ္တော ရက္ခတိ, တသ္သေတံ အဓိဝစနံ။

    Tattha ‘‘ocarako nāma bhaṇḍaṃ ocaritvā ācikkhatī’’ti (pārā. 118) pāḷiyaṃ vutto corāpanapuriso ‘‘ocarako’’ti veditabbo. Ocaratīti ocarako, tattha tattha gantvā anto anupavisatīti vuttaṃ hotīti. ‘‘Oṇirakkho nāma āhaṭaṃ bhaṇḍaṃ gopento’’ti (pārā. 118) pāḷiyaṃ vutto muhuttaṃ attani ṭhapitassa parabhaṇḍassa rakkhako ‘‘oṇirakkho’’ti veditabbo. Oṇitaṃ rakkhatīti oṇirakkho, yo parena attano vasanaṭṭhāne ābhataṃ bhaṇḍaṃ ‘‘idaṃ tāva bhante muhuttaṃ oloketha, yāvāhaṃ idaṃ nāma kiccaṃ katvā āgacchāmī’’ti vutto rakkhati, tassetaṃ adhivacanaṃ.

    ဒ္ဝိစတုဗဟုပ္ပဒကထာဝဏ္ဏနာ။

    Dvicatubahuppadakathāvaṇṇanā.

    ၂၃၇. ‘‘ပဉ္စဟိ အာကာရေဟိ အဒိန္နံ အာဒိယန္တသ္သ အာပတ္တိ ပာရာဇိကသ္သာ’’တိအာဒိနာ (ပာရာ. ၁၂၂) နယေန ပာဠိယံ အာဂတာနိ ပဉ္စင္ဂာနိ သင္ဂဟေတုမာဟ ‘‘ပရေသ’’န္တိအာဒိ။ တတ္ထ ‘‘ပရေသံ သန္တကံ ဓန’’န္တိ ဣမိနာ ပရမနုသ္သသန္တကတာ, ‘‘ပရေသန္တိ ဝိဇာနိတ္ဝာ’’တိ ဣမိနာ ပရာယတ္တဘာဝသ္သ ဇာနနံ, ‘‘ဂရုက’’န္တိ ဣမိနာ ပာဒံ ဝာ အတိရေကပာဒံ ဝာ အဂ္ဃနကတာ, ‘‘ထေယ္ယစိတ္တေနာ’’တိ ဣမိနာ ထေယ္ယစိတ္တတာ, ‘‘ဌာနာ စာဝေတီ’’တိ ဣမိနာ ပဉ္စဝီသတိယာ အဝဟာရာနံ အညတရသ္သ သမင္ဂိတာတိ ဧဝမေတ္ထ ပဉ္စင္ဂသင္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။

    237. ‘‘Pañcahi ākārehi adinnaṃ ādiyantassa āpatti pārājikassā’’tiādinā (pārā. 122) nayena pāḷiyaṃ āgatāni pañcaṅgāni saṅgahetumāha ‘‘paresa’’ntiādi. Tattha ‘‘paresaṃ santakaṃ dhana’’nti iminā paramanussasantakatā, ‘‘paresanti vijānitvā’’ti iminā parāyattabhāvassa jānanaṃ, ‘‘garuka’’nti iminā pādaṃ vā atirekapādaṃ vā agghanakatā, ‘‘theyyacittenā’’ti iminā theyyacittatā, ‘‘ṭhānā cāvetī’’ti iminā pañcavīsatiyā avahārānaṃ aññatarassa samaṅgitāti evamettha pañcaṅgasaṅgaho veditabbo.

    ၂၃၈. ဧတ္တာဝတာ တိံသမာတိကာကထာဝိနိစ္ဆယံ သင္ဂဟေတ္ဝာ ဣဒာနိ ‘‘အနာပတ္တိ သသညိသ္သ ဝိသ္သာသဂ္ဂာဟေ တာဝကာလိကေ ပေတပရိဂ္ဂဟေ တိရစ္ဆာနဂတပရိဂ္ဂဟေ ပံသုကူလသညိသ္သာ’’တိအာဒိနာ (ပာရာ. ၁၃၁) နယေန ပာဠိယံ အာဂတံ အနာပတ္တိဝာရံ သင္ဂဟေတုမာဟ ‘‘အနာပတ္တီ’’တိအာဒိ။ တတ္ထ သသညိသ္သာတိ ပရသန္တကမ္ပိ ‘‘သသန္တက’’န္တိ သုဒ္ဓသညာယ ဂဏ္ဟန္တသ္သ အနာပတ္တီတိ သဗ္ဗတ္ထ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ ဂဟိတံ သာမိကေဟိ ဒိသ္ဝာ ယာစိတေ အဒေန္တသ္သ ဥဘိန္နံ ဓုရနိက္ခေပေန ပာရာဇိကံ။

    238. Ettāvatā tiṃsamātikākathāvinicchayaṃ saṅgahetvā idāni ‘‘anāpatti sasaññissa vissāsaggāhe tāvakālike petapariggahe tiracchānagatapariggahe paṃsukūlasaññissā’’tiādinā (pārā. 131) nayena pāḷiyaṃ āgataṃ anāpattivāraṃ saṅgahetumāha ‘‘anāpattī’’tiādi. Tattha sasaññissāti parasantakampi ‘‘sasantaka’’nti suddhasaññāya gaṇhantassa anāpattīti sabbattha yojetabbaṃ. Evaṃ gahitaṃ sāmikehi disvā yācite adentassa ubhinnaṃ dhuranikkhepena pārājikaṃ.

    တိရစ္ဆာနပရိဂ္ဂဟေတိ တိရစ္ဆာနေဟိ ပရိဂ္ဂဟိတဝတ္ထုမ္ဟိ။ သစေပိ ဟိ နာဂဂရုဠမာဏဝကမာဏဝိကာပိ မနုသ္သဝေသေန အာပဏံ ပသာရေတ္ဝာ နိသိန္နာ ဟောန္တိ, ဘိက္ခု စ ထေယ္ယစိတ္တေန တေသံ သန္တကံ ဂဏ္ဟာတိ, အနာပတ္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သီဟဗ္ယဂ္ဃဒီပိပဘုတီဟိ ဝာဠမိဂေဟိ ဂဟိတဂောစရံ ပဌမံ မောစာပေန္တသ္သ တံ မုဉ္စိတ္ဝာ အတ္တနောပိ ဟိံသနတော ထောကံ ခာယိတေ ဝာရေန္တသ္သ ဒောသော နတ္ထိ။ သေနာဒီသု တိရစ္ဆာနေသု ယေန ကေနစိ ဂဟိတံ ဂောစရံ မောစာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝုတ္တဉ္ဟေတံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘သေနာဒယောပိ အာမိသံ ဂဟေတ္ဝာ ဂစ္ဆန္တေ ပာတာပေတ္ဝာ ဂဏ္ဟိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁၃၁)။ ဧဝမေဝ ဓမ္မနိဒေဍ္ဍုဘာဒီဟိ ဂဟိတမဏ္ဍူကာဒယော ဇီဝိတရက္ခနတ္ထာယ မောစာပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Tiracchānapariggaheti tiracchānehi pariggahitavatthumhi. Sacepi hi nāgagaruḷamāṇavakamāṇavikāpi manussavesena āpaṇaṃ pasāretvā nisinnā honti, bhikkhu ca theyyacittena tesaṃ santakaṃ gaṇhāti, anāpattīti vuttaṃ hoti. Sīhabyagghadīpipabhutīhi vāḷamigehi gahitagocaraṃ paṭhamaṃ mocāpentassa taṃ muñcitvā attanopi hiṃsanato thokaṃ khāyite vārentassa doso natthi. Senādīsu tiracchānesu yena kenaci gahitaṃ gocaraṃ mocāpetuṃ vaṭṭati. Vuttañhetaṃ aṭṭhakathāyaṃ ‘‘senādayopi āmisaṃ gahetvā gacchante pātāpetvā gaṇhituṃ vaṭṭatī’’ti (pārā. aṭṭha. 1.131). Evameva dhammanideḍḍubhādīhi gahitamaṇḍūkādayo jīvitarakkhanatthāya mocāpetuṃ vaṭṭatīti veditabbaṃ.

    တာဝကာလိကဂ္ဂာဟေတိ ‘‘ပဋိကရိသ္သာမီ’’တိ တာဝကာလိကံ ဂဏ္ဟန္တသ္သ ဧဝံ ဂဟိတံ သစေ ဘဏ္ဍသာမိကော ပုဂ္ဂလော ဝာ ဂဏော ဝာ ‘‘တုမ္ဟေဝ ဂဏ္ဟထာ’’တိ အနုဇာနေယ္ယ, ဝဋ္ဋတိ။ နာနုဇာနေယ္ယ, န ဂဏ္ဟေယ္ယ, ဒာတဗ္ဗံ။ အဒေန္တသ္သ ဥဘိန္နံ ဓုရနိက္ခေပေန ပာရာဇိကံ။ ‘‘သင္ဃသန္တကံ ပန ပဋိဒာတုမေဝ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။

    Tāvakālikaggāheti ‘‘paṭikarissāmī’’ti tāvakālikaṃ gaṇhantassa evaṃ gahitaṃ sace bhaṇḍasāmiko puggalo vā gaṇo vā ‘‘tumheva gaṇhathā’’ti anujāneyya, vaṭṭati. Nānujāneyya, na gaṇheyya, dātabbaṃ. Adentassa ubhinnaṃ dhuranikkhepena pārājikaṃ. ‘‘Saṅghasantakaṃ pana paṭidātumeva vaṭṭatī’’ti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.

    ဝိသ္သာသဂ္ဂာဟေတိ ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ပဉ္စဟင္ဂေဟိ သမန္နာဂတသ္သ ဝိသ္သာသံ ဂဟေတုံ, သန္ဒိဋ္ဌော စ ဟောတိ, သမ္ဘတ္တော စ, အာလပိတော စ, ဇီဝတိ စ, ဂဟိတေ စ အတ္တမနော ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ. ၃၅၆) ပာဠိယံ အာဂတံ ပဉ္စဟင္ဂေဟိ သမန္နာဂတသ္သ သန္တကံ ဝိသ္သာသေန ဂဏ္ဟန္တသ္သ ဂဟဏေ ဝိနိစ္ဆယော ယထာဝုတ္တသုတ္တဝဏ္ဏနာယံ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယထာဟ သမန္တပာသာဒိကာယံ –

    Vissāsaggāheti ‘‘anujānāmi bhikkhave pañcahaṅgehi samannāgatassa vissāsaṃ gahetuṃ, sandiṭṭho ca hoti, sambhatto ca, ālapito ca, jīvati ca, gahite ca attamano hotī’’ti (mahāva. 356) pāḷiyaṃ āgataṃ pañcahaṅgehi samannāgatassa santakaṃ vissāsena gaṇhantassa gahaṇe vinicchayo yathāvuttasuttavaṇṇanāyaṃ veditabbo. Yathāha samantapāsādikāyaṃ –

    တတ္ထ သန္ဒိဋ္ဌောတိ ဒိဋ္ဌမတ္တကမိတ္တော။ သမ္ဘတ္တောတိ ဒဠ္ဟမိတ္တော။ အာလပိတောတိ ‘‘မမ သန္တကံ ယံ ဣစ္ဆသိ, တံ ဂဏ္ဟေယ္ယာသိ, အာပုစ္ဆိတ္ဝာ ဂဟဏေ ကာရဏံ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တော။ ဇီဝတီတိ အနုဋ္ဌာနသေယ္ယာယ သယိတောပိ ယာဝ ဇီဝိတိန္ဒ္ရိယုပစ္ဆေဒံ န ပာပုဏာတိ။ ဂဟိတေ စ အတ္တမနောတိ ဂဟိတေ တုဋ္ဌစိတ္တော ဟောတိ, ဧဝရူပသ္သ သန္တကံ ‘‘ဂဟိတေ မေ အတ္တမနော ဘဝိသ္သတီ’’တိ ဇာနန္တေန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနဝသေသပရိယာဒာနဝသေန စေတာနိ ပဉ္စင္ဂာနိ ဝုတ္တာနိ, ဝိသ္သာသဂ္ဂာဟော ပန တီဟင္ဂေဟိ ရုဟတိ – သန္ဒိဋ္ဌော, ဇီဝတိ, ဂဟိတေ အတ္တမနော, သမ္ဘတ္တော, ဇီဝတိ, ဂဟိတေ အတ္တမနော, အာလပိတော, ဇီဝတိ, ဂဟိတေ အတ္တမနောတိ။

    Tattha sandiṭṭhoti diṭṭhamattakamitto. Sambhattoti daḷhamitto. Ālapitoti ‘‘mama santakaṃ yaṃ icchasi, taṃ gaṇheyyāsi, āpucchitvā gahaṇe kāraṇaṃ natthī’’ti vutto. Jīvatīti anuṭṭhānaseyyāya sayitopi yāva jīvitindriyupacchedaṃ na pāpuṇāti. Gahite ca attamanoti gahite tuṭṭhacitto hoti, evarūpassa santakaṃ ‘‘gahite me attamano bhavissatī’’ti jānantena gahetuṃ vaṭṭati. Anavasesapariyādānavasena cetāni pañcaṅgāni vuttāni, vissāsaggāho pana tīhaṅgehi ruhati – sandiṭṭho, jīvati, gahite attamano, sambhatto, jīvati, gahite attamano, ālapito, jīvati, gahite attamanoti.

    ယော ပန ဇီဝတိ, န စ ဂဟိတေ အတ္တမနော ဟောတိ, တသ္သ သန္တကံ ဝိသ္သာသဂ္ဂာဟေန ဂဟိတမ္ပိ ပုန ဒာတဗ္ဗံ။ ဒဒမာနေန စ မတကဓနံ တာဝ ယေ တသ္သ ဓနေ ဣသ္သရာ ဂဟဋ္ဌာ ဝာ ပဗ္ဗဇိတာ ဝာ, တေသံ ဒာတဗ္ဗံ။ အနတ္တမနသ္သ သန္တကံ တသ္သေဝ ဒာတဗ္ဗံ။ ယော ပန ပဌမံယေဝ ‘‘သုဋ္ဌု ကတံ တယာ မမ သန္တကံ ဂဏ္ဟန္တေနာ’’တိ ဝစီဘေဒေန ဝာ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေန ဝာ အနုမောဒိတ္ဝာ ပစ္ဆာ ကေနစိ ကာရဏေန ကုပိတော ပစ္စာဟရာပေတုံ န လဘတိ။ ယောပိ အဒာတုကာမောဝ, စိတ္တေန ပန အဓိဝာသေတိ, န ကိဉ္စိ ဝဒတိ, သောပိ ပုန ပစ္စာဟရာပေတုံ န လဘတိ။ ယော ပန ‘‘မယာ တုမ္ဟာကံ သန္တကံ ဂဟိတံ ဝာ ပရိဘုတ္တံ ဝာ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဂဟိတံ ဝာ ဟောတု ပရိဘုတ္တံ ဝာ, မယာ ပန တံ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဌပိတံ, တံ ပာကတိကံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ ဝဒတိ, အယံ ပစ္စာဟရာပေတုံ လဘတီတိ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁၃၁)။

    Yo pana jīvati, na ca gahite attamano hoti, tassa santakaṃ vissāsaggāhena gahitampi puna dātabbaṃ. Dadamānena ca matakadhanaṃ tāva ye tassa dhane issarā gahaṭṭhā vā pabbajitā vā, tesaṃ dātabbaṃ. Anattamanassa santakaṃ tasseva dātabbaṃ. Yo pana paṭhamaṃyeva ‘‘suṭṭhu kataṃ tayā mama santakaṃ gaṇhantenā’’ti vacībhedena vā cittuppādamattena vā anumoditvā pacchā kenaci kāraṇena kupito paccāharāpetuṃ na labhati. Yopi adātukāmova, cittena pana adhivāseti, na kiñci vadati, sopi puna paccāharāpetuṃ na labhati. Yo pana ‘‘mayā tumhākaṃ santakaṃ gahitaṃ vā paribhuttaṃ vā’’ti vutte ‘‘gahitaṃ vā hotu paribhuttaṃ vā, mayā pana taṃ kenacideva karaṇīyena ṭhapitaṃ, taṃ pākatikaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti vadati, ayaṃ paccāharāpetuṃ labhatīti (pārā. aṭṭha. 1.131).

    ပေတပရိဂ္ဂဟေတိ ပေတ္တိဝိသယုပ္ပန္နာ စ မရိတ္ဝာ တသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ နိဗ္ဗတ္တာ စ စာတုမဟာရာဇိကာဒယော ဒေဝာ စ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ ပေတာ နာမ, တေသံ သန္တကံ ဂဏ္ဟန္တသ္သ စ အနာပတ္တီတိ အတ္ထော။ သစေပိ ဟိ သက္ကော ဒေဝရာဇာ အာပဏံ ပသာရေတ္ဝာ နိသိန္နော ဟောတိ, ဒိဗ္ဗစက္ခုကော စ ဘိက္ခု တံ ဉတ္ဝာ သတသဟသ္သဂ္ဃနကမ္ပိ ဝတ္ထံ တသ္သ ဝိရဝန္တသ္သေဝ အစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဂဏ္ဟိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဒေဝပူဇတ္ထံ ရုက္ခာဒီသု မဋ္ဌဝတ္ထာဒီနိ ဂဏ္ဟတော နိဒ္ဒောသတာယ ကိမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပံသုကူလသညာယ ဂဏ္ဟတောပိ အနာပတ္တိ။ တထာ ဂဟိတမ္ပိ သစေ သသ္သာမိကံ ဟောတိ, သာမိကေ အာဟရာပေန္တေ ဒာတဗ္ဗန္တိ ဥပလက္ခဏတော ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Petapariggaheti pettivisayuppannā ca maritvā tasmiṃyeva attabhāve nibbattā ca cātumahārājikādayo devā ca imasmiṃ atthe petā nāma, tesaṃ santakaṃ gaṇhantassa ca anāpattīti attho. Sacepi hi sakko devarājā āpaṇaṃ pasāretvā nisinno hoti, dibbacakkhuko ca bhikkhu taṃ ñatvā satasahassagghanakampi vatthaṃ tassa viravantasseva acchinditvā gaṇhituṃ vaṭṭati. Devapūjatthaṃ rukkhādīsu maṭṭhavatthādīni gaṇhato niddosatāya kimeva vattabbaṃ. Paṃsukūlasaññāya gaṇhatopi anāpatti. Tathā gahitampi sace sassāmikaṃ hoti, sāmike āharāpente dātabbanti upalakkhaṇato veditabbaṃ.

    ၂၃၉. ဧတ္ထာတိ ဒုတိယပာရာဇိကဝိနိစ္ဆယေ။ စ-သဒ္ဒေန အဝုတ္တသမုစ္စယတ္ထေန အဝသေသသိက္ခာပဒဝိနိစ္ဆယေ သင္ဂဏ္ဟာတိ။ ဝတ္တဗ္ဗောတိ မာတိကဋ္ဌကထာဒီသု ဝိယ အဝသာနေ ကထေတဗ္ဗော။ ပာဠိမုတ္တဝိနိစ္ဆယောတိ သမုဋ္ဌာနာဒိကော တံတံသိက္ခာပဒပာဠိယံ အနာဂတော ဥပာလိတ္ထေရာဒီဟိ ဌပိတော ဝိနိစ္ဆယော။

    239.Etthāti dutiyapārājikavinicchaye. Ca-saddena avuttasamuccayatthena avasesasikkhāpadavinicchaye saṅgaṇhāti. Vattabboti mātikaṭṭhakathādīsu viya avasāne kathetabbo. Pāḷimuttavinicchayoti samuṭṭhānādiko taṃtaṃsikkhāpadapāḷiyaṃ anāgato upālittherādīhi ṭhapito vinicchayo.

    ၂၄၀. ပရာဇိတာနေကမလေနာတိ အပရိမေယ္ယကပ္ပကောဋိသတသဟသ္သောပစိတပာရမိတာသမ္ဘူတေန သဗ္ဗညုတညာဏပဒဋ္ဌာနေန အာသဝက္ခယဉာဏေန သဟ ဝာသနာယ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနေန ပရာဇိတာ ရာဂာဒယော အနေကကိလေသမလာ ယေန သော ပရာဇိတာနေကမလော, တေန ပရာဇိတာနေကမလေန ။ ဇိနေန ယံ ဒုတိယံ ပာရာဇိကံ ဝုတ္တံ, အသ္သ ဒုတိယပာရာဇိကသ္သ စ အတ္ထော မယာ သမာသေန ဝုတ္တော။ အသေသေန အတိဝိတ္ထာရနယေန ဝတ္တုံ တသ္သ အတ္ထံ ကထေတုံ ကော ဟိ သမတ္ထောတိ ယောဇနာ။ ဧတ္ထ စ-သဒ္ဒော ပဌမပာရာဇိကသမုစ္စယတ္ထော။ ဟိ-သဒ္ဒော အဝဓာရဏေ, တေန အသေသေန တဒတ္ထံ ဝတ္တုံ သမတ္ထော နတ္ထေဝ အညတ္ရ တထာဂတာတိ ဒီပေတိ။

    240.Parājitānekamalenāti aparimeyyakappakoṭisatasahassopacitapāramitāsambhūtena sabbaññutaññāṇapadaṭṭhānena āsavakkhayañāṇena saha vāsanāya samucchedappahānena parājitā rāgādayo anekakilesamalā yena so parājitānekamalo, tena parājitānekamalena . Jinena yaṃ dutiyaṃ pārājikaṃ vuttaṃ, assa dutiyapārājikassa ca attho mayā samāsena vutto. Asesena ativitthāranayena vattuṃ tassa atthaṃ kathetuṃ ko hi samatthoti yojanā. Ettha ca-saddo paṭhamapārājikasamuccayattho. Hi-saddo avadhāraṇe, tena asesena tadatthaṃ vattuṃ samattho nattheva aññatra tathāgatāti dīpeti.

    ဣတိ ဝိနယတ္ထသာရသန္ဒီပနိယာ

    Iti vinayatthasārasandīpaniyā

    ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝဏ္ဏနာယ

    Vinayavinicchayavaṇṇanāya

    ဒုတိယပာရာဇိကကထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Dutiyapārājikakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: တတိယပာရာဇိကကထာဝဏ္ဏနာ • Tatiyapārājikakathāvaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact