Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / અઙ્ગુત્તરનિકાય • Aṅguttaranikāya |
૬. દુતિયસમ્પદાસુત્તં
6. Dutiyasampadāsuttaṃ
૭૬. ‘‘અટ્ઠિમા , ભિક્ખવે, સમ્પદા. કતમા અટ્ઠ? ઉટ્ઠાનસમ્પદા, આરક્ખસમ્પદા, કલ્યાણમિત્તતા, સમજીવિતા, સદ્ધાસમ્પદા, સીલસમ્પદા, ચાગસમ્પદા, પઞ્ઞાસમ્પદા. કતમા ચ, ભિક્ખવે, ઉટ્ઠાનસમ્પદા? ઇધ, ભિક્ખવે, કુલપુત્તો યેન કમ્મટ્ઠાનેન જીવિતં કપ્પેતિ – યદિ કસિયા યદિ વણિજ્જાય યદિ ગોરક્ખેન યદિ ઇસ્સત્તેન યદિ રાજપોરિસેન યદિ સિપ્પઞ્ઞતરેન – તત્થ દક્ખો હોતિ અનલસો, તત્રુપાયાય વીમંસાય સમન્નાગતો, અલં કાતું અલં સંવિધાતુન્તિ. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, ઉટ્ઠાનસમ્પદા.
76. ‘‘Aṭṭhimā , bhikkhave, sampadā. Katamā aṭṭha? Uṭṭhānasampadā, ārakkhasampadā, kalyāṇamittatā, samajīvitā, saddhāsampadā, sīlasampadā, cāgasampadā, paññāsampadā. Katamā ca, bhikkhave, uṭṭhānasampadā? Idha, bhikkhave, kulaputto yena kammaṭṭhānena jīvitaṃ kappeti – yadi kasiyā yadi vaṇijjāya yadi gorakkhena yadi issattena yadi rājaporisena yadi sippaññatarena – tattha dakkho hoti analaso, tatrupāyāya vīmaṃsāya samannāgato, alaṃ kātuṃ alaṃ saṃvidhātunti. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, uṭṭhānasampadā.
‘‘કતમા ચ, ભિક્ખવે, આરક્ખસમ્પદા? ઇધ, ભિક્ખવે, કુલપુત્તસ્સ ભોગા હોન્તિ ઉટ્ઠાનવીરિયાધિગતા બાહાબલપરિચિતા સેદાવક્ખિત્તા ધમ્મિકા ધમ્મલદ્ધા તે આરક્ખેન ગુત્તિયા સમ્પાદેતિ – ‘કિન્તિ મે ભોગે નેવ રાજાનો હરેય્યું, ન ચોરા હરેય્યું, ન અગ્ગિ ડહેય્ય, ન ઉદકં વહેય્ય, ન અપ્પિયા દાયાદા હરેય્યુ’ન્તિ. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, આરક્ખસમ્પદા.
‘‘Katamā ca, bhikkhave, ārakkhasampadā? Idha, bhikkhave, kulaputtassa bhogā honti uṭṭhānavīriyādhigatā bāhābalaparicitā sedāvakkhittā dhammikā dhammaladdhā te ārakkhena guttiyā sampādeti – ‘kinti me bhoge neva rājāno hareyyuṃ, na corā hareyyuṃ, na aggi ḍaheyya, na udakaṃ vaheyya, na appiyā dāyādā hareyyu’nti. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ārakkhasampadā.
‘‘કતમા ચ, ભિક્ખવે, કલ્યાણમિત્તતા? ઇધ, ભિક્ખવે, કુલપુત્તો યસ્મિં ગામે વા નિગમે વા પટિવસતિ, તત્થ યે તે હોન્તિ ગહપતી વા ગહપતિપુત્તા વા દહરા વા વુદ્ધસીલિનો વુદ્ધા વા વુદ્ધસીલિનો સદ્ધાસમ્પન્ના સીલસમ્પન્ના ચાગસમ્પન્ના પઞ્ઞાસમ્પન્ના, તેહિ સદ્ધિં સન્તિટ્ઠતિ સલ્લપતિ સાકચ્છં સમાપજ્જતિ; યથારૂપાનં સદ્ધાસમ્પન્નાનં સદ્ધાસમ્પદં અનુસિક્ખતિ, યથારૂપાનં સીલસમ્પન્નાનં સીલસમ્પદં અનુસિક્ખતિ, યથારૂપાનં ચાગસમ્પન્નાનં ચાગસમ્પદં અનુસિક્ખતિ, યથારૂપાનં પઞ્ઞાસમ્પન્નાનં પઞ્ઞાસમ્પદં અનુસિક્ખતિ. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, કલ્યાણમિત્તતા.
‘‘Katamā ca, bhikkhave, kalyāṇamittatā? Idha, bhikkhave, kulaputto yasmiṃ gāme vā nigame vā paṭivasati, tattha ye te honti gahapatī vā gahapatiputtā vā daharā vā vuddhasīlino vuddhā vā vuddhasīlino saddhāsampannā sīlasampannā cāgasampannā paññāsampannā, tehi saddhiṃ santiṭṭhati sallapati sākacchaṃ samāpajjati; yathārūpānaṃ saddhāsampannānaṃ saddhāsampadaṃ anusikkhati, yathārūpānaṃ sīlasampannānaṃ sīlasampadaṃ anusikkhati, yathārūpānaṃ cāgasampannānaṃ cāgasampadaṃ anusikkhati, yathārūpānaṃ paññāsampannānaṃ paññāsampadaṃ anusikkhati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, kalyāṇamittatā.
‘‘કતમા ચ, ભિક્ખવે, સમજીવિતા? ઇધ, ભિક્ખવે, કુલપુત્તો આયઞ્ચ ભોગાનં વિદિત્વા વયઞ્ચ ભોગાનં વિદિત્વા સમં જીવિકં કપ્પેતિ નાચ્ચોગાળ્હં નાતિહીનં – ‘એવં મે આયો વયં પરિયાદાય ઠસ્સતિ, ન ચ મે વયો આયં પરિયાદાય ઠસ્સતી’તિ. સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, તુલાધારો વા તુલાધારન્તેવાસી વા તુલં પગ્ગહેત્વા જાનાતિ – ‘એત્તકેન વા ઓનતં, એત્તકેન વા ઉન્નત’ન્તિ; એવમેવં ખો, ભિક્ખવે, કુલપુત્તો આયઞ્ચ ભોગાનં વિદિત્વા વયઞ્ચ ભોગાનં વિદિત્વા સમં જીવિકં કપ્પેતિ નાચ્ચોગાળ્હં નાતિહીનં – ‘એવં મે આયો વયં પરિયાદાય ઠસ્સતિ, ન ચ મે વયો આયં પરિયાદાય ઠસ્સતી’તિ. સચાયં, ભિક્ખવે, કુલપુત્તો અપ્પાયો સમાનો ઉળારં જીવિકં કપ્પેતિ, તસ્સ ભવન્તિ વત્તારો ‘ઉદુમ્બરખાદી વાયં કુલપુત્તો ભોગે ખાદતી’તિ. સચે પનાયં, ભિક્ખવે, કુલપુત્તો મહાયો સમાનો કસિરં જીવિકં કપ્પેતિ, તસ્સ ભવન્તિ વત્તારો – ‘અજેટ્ઠમરણં વાયં કુલપુત્તો મરિસ્સતી’તિ. યતો ચ ખોયં, ભિક્ખવે, કુલપુત્તો આયઞ્ચ ભોગાનં વિદિત્વા વયઞ્ચ ભોગાનં વિદિત્વા સમં જીવિકં કપ્પેતિ નાચ્ચોગાળ્હં નાતિહીનં – ‘એવં મે આયો વયં પરિયાદાય ઠસ્સતિ, ન ચ મે વયો આયં પરિયાદાય ઠસ્સતી’તિ. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, સમજીવિતા.
‘‘Katamā ca, bhikkhave, samajīvitā? Idha, bhikkhave, kulaputto āyañca bhogānaṃ viditvā vayañca bhogānaṃ viditvā samaṃ jīvikaṃ kappeti nāccogāḷhaṃ nātihīnaṃ – ‘evaṃ me āyo vayaṃ pariyādāya ṭhassati, na ca me vayo āyaṃ pariyādāya ṭhassatī’ti. Seyyathāpi, bhikkhave, tulādhāro vā tulādhārantevāsī vā tulaṃ paggahetvā jānāti – ‘ettakena vā onataṃ, ettakena vā unnata’nti; evamevaṃ kho, bhikkhave, kulaputto āyañca bhogānaṃ viditvā vayañca bhogānaṃ viditvā samaṃ jīvikaṃ kappeti nāccogāḷhaṃ nātihīnaṃ – ‘evaṃ me āyo vayaṃ pariyādāya ṭhassati, na ca me vayo āyaṃ pariyādāya ṭhassatī’ti. Sacāyaṃ, bhikkhave, kulaputto appāyo samāno uḷāraṃ jīvikaṃ kappeti, tassa bhavanti vattāro ‘udumbarakhādī vāyaṃ kulaputto bhoge khādatī’ti. Sace panāyaṃ, bhikkhave, kulaputto mahāyo samāno kasiraṃ jīvikaṃ kappeti, tassa bhavanti vattāro – ‘ajeṭṭhamaraṇaṃ vāyaṃ kulaputto marissatī’ti. Yato ca khoyaṃ, bhikkhave, kulaputto āyañca bhogānaṃ viditvā vayañca bhogānaṃ viditvā samaṃ jīvikaṃ kappeti nāccogāḷhaṃ nātihīnaṃ – ‘evaṃ me āyo vayaṃ pariyādāya ṭhassati, na ca me vayo āyaṃ pariyādāya ṭhassatī’ti. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, samajīvitā.
‘‘કતમા ચ ભિક્ખવે, સદ્ધાસમ્પદા? ઇધ, ભિક્ખવે, કુલપુત્તો સદ્ધો હોતિ, સદ્દહતિ તથાગતસ્સ બોધિં – ‘ઇતિપિ સો ભગવા…પે॰… સત્થા દેવમનુસ્સાનં બુદ્ધો ભગવા’તિ. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, સદ્ધાસમ્પદા.
‘‘Katamā ca bhikkhave, saddhāsampadā? Idha, bhikkhave, kulaputto saddho hoti, saddahati tathāgatassa bodhiṃ – ‘itipi so bhagavā…pe… satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā’ti. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, saddhāsampadā.
‘‘કતમા ચ, ભિક્ખવે, સીલસમ્પદા? ઇધ, ભિક્ખવે, કુલપુત્તો પાણાતિપાતા પટિવિરતો હોતિ…પે॰… સુરામેરયમજ્જપમાદટ્ઠાના પટિવિરતો હોતિ. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, સીલસમ્પદા.
‘‘Katamā ca, bhikkhave, sīlasampadā? Idha, bhikkhave, kulaputto pāṇātipātā paṭivirato hoti…pe… surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, sīlasampadā.
‘‘કતમા ચ, ભિક્ખવે, ચાગસમ્પદા? ઇધ, ભિક્ખવે, કુલપુત્તો વિગતમલમચ્છેરેન ચેતસા અગારં અજ્ઝાવસતિ…પે॰… યાચયોગો દાનસંવિભાગરતો. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, ચાગસમ્પદા.
‘‘Katamā ca, bhikkhave, cāgasampadā? Idha, bhikkhave, kulaputto vigatamalamaccherena cetasā agāraṃ ajjhāvasati…pe… yācayogo dānasaṃvibhāgarato. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, cāgasampadā.
‘‘કતમા ચ, ભિક્ખવે, પઞ્ઞાસમ્પદા? ઇધ , ભિક્ખવે, કુલપુત્તો પઞ્ઞવા હોતિ…પે॰… સમ્મા દુક્ખક્ખયગામિનિયા. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, પઞ્ઞાસમ્પદા. ઇમા ખો, ભિક્ખવે, અટ્ઠ સમ્પદા’’તિ.
‘‘Katamā ca, bhikkhave, paññāsampadā? Idha , bhikkhave, kulaputto paññavā hoti…pe… sammā dukkhakkhayagāminiyā. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, paññāsampadā. Imā kho, bhikkhave, aṭṭha sampadā’’ti.
‘‘ઉટ્ઠાતા કમ્મધેય્યેસુ, અપ્પમત્તો વિધાનવા;
‘‘Uṭṭhātā kammadheyyesu, appamatto vidhānavā;
સમં કપ્પેતિ જીવિકં, સમ્ભતં અનુરક્ખતિ.
Samaṃ kappeti jīvikaṃ, sambhataṃ anurakkhati.
‘‘સદ્ધો સીલેન સમ્પન્નો, વદઞ્ઞૂ વીતમચ્છરો;
‘‘Saddho sīlena sampanno, vadaññū vītamaccharo;
નિચ્ચં મગ્ગં વિસોધેતિ, સોત્થાનં સમ્પરાયિકં.
Niccaṃ maggaṃ visodheti, sotthānaṃ samparāyikaṃ.
‘‘ઇચ્ચેતે અટ્ઠ ધમ્મા ચ, સદ્ધસ્સ ઘરમેસિનો;
‘‘Iccete aṭṭha dhammā ca, saddhassa gharamesino;
અક્ખાતા સચ્ચનામેન, ઉભયત્થ સુખાવહા.
Akkhātā saccanāmena, ubhayattha sukhāvahā.
‘‘દિટ્ઠધમ્મહિતત્થાય, સમ્પરાયસુખાય ચ;
‘‘Diṭṭhadhammahitatthāya, samparāyasukhāya ca;
એવમેતં ગહટ્ઠાનં, ચાગો પુઞ્ઞં પવડ્ઢતી’’તિ. છટ્ઠં;
Evametaṃ gahaṭṭhānaṃ, cāgo puññaṃ pavaḍḍhatī’’ti. chaṭṭhaṃ;
Related texts:
અટ્ઠકથા • Aṭṭhakathā / સુત્તપિટક (અટ્ઠકથા) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (અટ્ઠકથા) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ૩-૯. મરણસ્સતિસુત્તદ્વયાદિવણ્ણના • 3-9. Maraṇassatisuttadvayādivaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / સુત્તપિટક (ટીકા) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / અઙ્ગુત્તરનિકાય (ટીકા) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ૧-૧૦. સદ્ધાસુત્તાદિવણ્ણના • 1-10. Saddhāsuttādivaṇṇanā