| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મહાવિભઙ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
૫. દુતિયસેનાસનસિક્ખાપદવણ્ણના
5. Dutiyasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
૧૧૬. દુતિયસેનાસનસિક્ખાપદે – ભિસીતિ મઞ્ચકભિસિ વા પીઠકભિસિ વા. ચિમિલિકાદીનિપિ પુરિમસિક્ખાપદે વુત્તપ્પકારાનિયેવ. નિસીદનન્તિ સદસં વેદિતબ્બં. પચ્ચત્થરણન્તિ પાવારો કોજવોતિ એત્તકમેવ વુત્તં. તિણસન્થારોતિ યેસં કેસઞ્ચિ તિણાનં સન્થારો . એસ નયો પણ્ણસન્થારે. પરિક્ખેપં અતિક્કમન્તસ્સાતિ એત્થ પઠમપાદં અતિક્કામેન્તસ્સ દુક્કટં, દુતિયાતિક્કમે પાચિત્તિયં. અપરિક્ખિત્તસ્સ ઉપચારો નામ સેનાસનતો દ્વે લેડ્ડુપાતા.
116. Dutiyasenāsanasikkhāpade – bhisīti mañcakabhisi vā pīṭhakabhisi vā. Cimilikādīnipi purimasikkhāpade vuttappakārāniyeva. Nisīdananti sadasaṃ veditabbaṃ. Paccattharaṇanti pāvāro kojavoti ettakameva vuttaṃ. Tiṇasanthāroti yesaṃ kesañci tiṇānaṃ santhāro . Esa nayo paṇṇasanthāre. Parikkhepaṃ atikkamantassāti ettha paṭhamapādaṃ atikkāmentassa dukkaṭaṃ, dutiyātikkame pācittiyaṃ. Aparikkhittassa upacāro nāma senāsanato dve leḍḍupātā.
અનાપુચ્છં વા ગચ્છેય્યાતિ એત્થ ભિક્ખુમ્હિ સતિ ભિક્ખુ આપુચ્છિતબ્બો. તસ્મિં અસતિ સામણેરો, તસ્મિં અસતિ આરામિકો, તસ્મિમ્પિ અસતિ યેન વિહારો કારિતો સો વિહારસામિકો, તસ્સ વા કુલે યો કોચિ આપુચ્છિતબ્બો. તસ્મિમ્પિ અસતિ ચતૂસુ પાસાણેસુ મઞ્ચં ઠપેત્વા મઞ્ચે અવસેસમઞ્ચપીઠાનિ આરોપેત્વા ઉપરિ ભિસિઆદિકં દસવિધમ્પિ સેય્યં રાસિં કરિત્વા દારુભણ્ડં મત્તિકાભણ્ડં પટિસામેત્વા દ્વારવાતપાનાનિ પિદહિત્વા ગમિયવત્તં પૂરેત્વા ગન્તબ્બં. સચે પન સેનાસનં ઓવસ્સતિ, છદનત્થઞ્ચ તિણં વા ઇટ્ઠકા વા આનીતા હોન્તિ, સચે ઉસ્સહતિ, છાદેતબ્બં. નો ચે સક્કોતિ, યો ઓકાસો અનોવસ્સકો, તત્થ મઞ્ચપીઠાદીનિ નિક્ખિપિત્વા ગન્તબ્બં. સચે સબ્બમ્પિ ઓવસ્સતિ, ઉસ્સહન્તેન અન્તોગામે ઉપાસકાનં ઘરે ઠપેતબ્બં. સચે તેપિ ‘‘સઙ્ઘિકં નામ ભન્તે ભારિયં, અગ્ગિદાહાદીનં ભાયામા’’તિ ન સમ્પટિચ્છન્તિ, અજ્ઝોકાસેપિ પાસાણાનં ઉપરિ મઞ્ચં ઠપેત્વા સેસં પુબ્બે વુત્તનયેનેવ નિક્ખિપિત્વા તિણેહિ ચ પણ્ણેહિ ચ પટિચ્છાદેત્વા ગન્તું વટ્ટતિ. યઞ્હિ તત્થ અઙ્ગમત્તમ્પિ અવસિસ્સતિ, તં અઞ્ઞેસં તત્થ આગતાનં ભિક્ખૂનં ઉપકારં ભવિસ્સતીતિ .
Anāpucchaṃvā gaccheyyāti ettha bhikkhumhi sati bhikkhu āpucchitabbo. Tasmiṃ asati sāmaṇero, tasmiṃ asati ārāmiko, tasmimpi asati yena vihāro kārito so vihārasāmiko, tassa vā kule yo koci āpucchitabbo. Tasmimpi asati catūsu pāsāṇesu mañcaṃ ṭhapetvā mañce avasesamañcapīṭhāni āropetvā upari bhisiādikaṃ dasavidhampi seyyaṃ rāsiṃ karitvā dārubhaṇḍaṃ mattikābhaṇḍaṃ paṭisāmetvā dvāravātapānāni pidahitvā gamiyavattaṃ pūretvā gantabbaṃ. Sace pana senāsanaṃ ovassati, chadanatthañca tiṇaṃ vā iṭṭhakā vā ānītā honti, sace ussahati, chādetabbaṃ. No ce sakkoti, yo okāso anovassako, tattha mañcapīṭhādīni nikkhipitvā gantabbaṃ. Sace sabbampi ovassati, ussahantena antogāme upāsakānaṃ ghare ṭhapetabbaṃ. Sace tepi ‘‘saṅghikaṃ nāma bhante bhāriyaṃ, aggidāhādīnaṃ bhāyāmā’’ti na sampaṭicchanti, ajjhokāsepi pāsāṇānaṃ upari mañcaṃ ṭhapetvā sesaṃ pubbe vuttanayeneva nikkhipitvā tiṇehi ca paṇṇehi ca paṭicchādetvā gantuṃ vaṭṭati. Yañhi tattha aṅgamattampi avasissati, taṃ aññesaṃ tattha āgatānaṃ bhikkhūnaṃ upakāraṃ bhavissatīti .
૧૧૭. વિહારસ્સ ઉપચારેતિઆદીસુ વિહારસ્સૂપચારો નામ પરિવેણં. ઉપટ્ઠાનસાલાતિ પરિવેણભોજનસાલા. મણ્ડપોતિ પરિવેણમણ્ડપો. રુક્ખમૂલન્તિ પરિવેણરુક્ખમૂલં. અયં તાવ નયો કુરુન્દટ્ઠકથાયં વુત્તો. કિઞ્ચાપિ વુત્તો, અથ ખો વિહારોતિ અન્તોગબ્ભો વા અઞ્ઞં વા સબ્બપરિચ્છન્નં ગુત્તસેનાસનં વેદિતબ્બં. વિહારસ્સ ઉપચારેતિ તસ્સ બહિ આસન્ને ઓકાસે. ઉપટ્ઠાનસાલાયં વાતિ ભોજનસાલાયં વા. મણ્ડપે વાતિ અપરિચ્છન્ને પરિચ્છન્ને વાપિ બહૂનં સન્નિપાતમણ્ડપે. રુક્ખમૂલે વત્તબ્બં નત્થિ. આપત્તિ દુક્કટસ્સાતિ વુત્તપ્પકારઞ્હિ દસવિધં સેય્યં અન્તોગબ્ભાદિમ્હિ ગુત્તટ્ઠાને પઞ્ઞપેત્વા ગચ્છન્તસ્સ યસ્મા સેય્યાપિ સેનાસનમ્પિ ઉપચિકાહિ પલુજ્જતિ, વમ્મિકરાસિયેવ હોતિ, તસ્મા પાચિત્તિયં વુત્તં. બહિ પન ઉપટ્ઠાનસાલાદીસુ પઞ્ઞપેત્વા ગચ્છન્તસ્સ સેય્યામત્તમેવ નસ્સેય્ય, ઠાનસ્સ અગુત્તતાય ન સેનાસનં, તસ્મા એત્થ દુક્કટં વુત્તં. મઞ્ચં વા પીઠં વાતિ એત્થ યસ્મા ન સક્કા મઞ્ચપીઠં સહસા ઉપચિકાહિ ખાયિતું, તસ્મા તં વિહારેપિ સન્થરિત્વા ગચ્છન્તસ્સ દુક્કટં વુત્તં. વિહારૂપચારે પન તં વિહારચારિકં આહિણ્ડન્તાપિ દિસ્વા પટિસામેસ્સન્તિ.
117.Vihārassa upacāretiādīsu vihārassūpacāro nāma pariveṇaṃ. Upaṭṭhānasālāti pariveṇabhojanasālā. Maṇḍapoti pariveṇamaṇḍapo. Rukkhamūlanti pariveṇarukkhamūlaṃ. Ayaṃ tāva nayo kurundaṭṭhakathāyaṃ vutto. Kiñcāpi vutto, atha kho vihāroti antogabbho vā aññaṃ vā sabbaparicchannaṃ guttasenāsanaṃ veditabbaṃ. Vihārassa upacāreti tassa bahi āsanne okāse. Upaṭṭhānasālāyaṃ vāti bhojanasālāyaṃ vā. Maṇḍape vāti aparicchanne paricchanne vāpi bahūnaṃ sannipātamaṇḍape. Rukkhamūle vattabbaṃ natthi. Āpatti dukkaṭassāti vuttappakārañhi dasavidhaṃ seyyaṃ antogabbhādimhi guttaṭṭhāne paññapetvā gacchantassa yasmā seyyāpi senāsanampi upacikāhi palujjati, vammikarāsiyeva hoti, tasmā pācittiyaṃ vuttaṃ. Bahi pana upaṭṭhānasālādīsu paññapetvā gacchantassa seyyāmattameva nasseyya, ṭhānassa aguttatāya na senāsanaṃ, tasmā ettha dukkaṭaṃ vuttaṃ. Mañcaṃ vā pīṭhaṃ vāti ettha yasmā na sakkā mañcapīṭhaṃ sahasā upacikāhi khāyituṃ, tasmā taṃ vihārepi santharitvā gacchantassa dukkaṭaṃ vuttaṃ. Vihārūpacāre pana taṃ vihāracārikaṃ āhiṇḍantāpi disvā paṭisāmessanti.
૧૧૮. ઉદ્ધરિત્વા ગચ્છતીતિ એત્થ ઉદ્ધરિત્વા ગચ્છન્તેન મઞ્ચપીઠકવાટં સબ્બં અપનેત્વા સંહરિત્વા ચીવરવંસે લગ્ગેત્વા ગન્તબ્બં. પચ્છા આગન્ત્વા વસનકભિક્ખુનાપિ પુન મઞ્ચપીઠં વા પઞ્ઞપેત્વા સયિત્વા ગચ્છન્તેન તથેવ કાતબ્બં. અન્તોકુટ્ટતો સેય્યં બહિકુટ્ટે પઞ્ઞપેત્વા વસન્તેન ગમનકાલે ગહિતટ્ઠાનેયેવ પટિસામેતબ્બં. ઉપરિપાસાદતો ઓરોપેત્વા હેટ્ઠાપાસાદે વસન્તસ્સપિ એસેવ નયો. રત્તિટ્ઠાનદિવાટ્ઠાનેસુ મઞ્ચપીઠં પઞ્ઞપેત્વાપિ ગમનકાલે પુન ગહિતટ્ઠાનેયેવ ઠપેતબ્બં.
118.Uddharitvāgacchatīti ettha uddharitvā gacchantena mañcapīṭhakavāṭaṃ sabbaṃ apanetvā saṃharitvā cīvaravaṃse laggetvā gantabbaṃ. Pacchā āgantvā vasanakabhikkhunāpi puna mañcapīṭhaṃ vā paññapetvā sayitvā gacchantena tatheva kātabbaṃ. Antokuṭṭato seyyaṃ bahikuṭṭe paññapetvā vasantena gamanakāle gahitaṭṭhāneyeva paṭisāmetabbaṃ. Uparipāsādato oropetvā heṭṭhāpāsāde vasantassapi eseva nayo. Rattiṭṭhānadivāṭṭhānesu mañcapīṭhaṃ paññapetvāpi gamanakāle puna gahitaṭṭhāneyeva ṭhapetabbaṃ.
આપુચ્છં ગચ્છતીતિ એત્થાયં આપુચ્છિતબ્બાનાપુચ્છિતબ્બવિનિચ્છયો – યા તાવ ભૂમિયં દીઘસાલા વા પણ્ણસાલા વા હોતિ, યં વા રુક્ખત્થમ્ભેસુ, કતગેહં ઉપચિકાનં ઉટ્ઠાનટ્ઠાનં હોતિ, તતો પક્કમન્તેન તાવ આપુચ્છિત્વાવ પક્કમિતબ્બં. તસ્મિઞ્હિ કતિપયાનિ દિવસાનિ અજગ્ગિયમાને વમ્મિકાવ સન્તિટ્ઠન્તિ. યં પન પાસાણપિટ્ઠિયં વા પાસાણત્થમ્ભેસુ વા કતસેનાસનં સિલુચ્ચયલેણં વા સુધાલિત્તસેનાસનં વા યત્થ ઉપચિકાસઙ્કા નત્થિ, તતો પક્કમન્તસ્સ આપુચ્છિત્વાપિ અનાપુચ્છિત્વાપિ ગન્તું વટ્ટતિ, આપુચ્છનં પન વત્તં. સચે તાદિસેપિ સેનાસને એકેન પસ્સેન ઉપચિકા આરોહન્તિ, આપુચ્છિત્વાવ ગન્તબ્બં. યો પન આગન્તુકો ભિક્ખુ સઙ્ઘિકં સેનાસનં ગહેત્વા વસન્તં ભિક્ખું અનુવત્તન્તો અત્તનો સેનાસનં અગ્ગહેત્વા વસતિ, યાવ સો ન ગણ્હાતિ, તાવ તં સેનાસનં પુરિમભિક્ખુસ્સેવ પલિબોધો. યદા પન સો સેનાસનં ગહેત્વા અત્તનો ઇસ્સરિયેન વસતિ, તતો પટ્ઠાય આગન્તુકસ્સેવ પલિબોધો. સચે ઉભોપિ વિભજિત્વા ગણ્હન્તિ, ઉભિન્નમ્પિ પલિબોધો. મહાપચ્ચરિયં પન વુત્તં – ‘‘સચે દ્વે તયો એકતો હુત્વા પઞ્ઞપેન્તિ, ગમનકાલે સબ્બેહિપિ આપુચ્છિતબ્બં. તેસુ ચે પઠમં ગચ્છન્તો ‘પચ્છિમો જગ્ગિસ્સતી’તિ આભોગં કત્વા ગચ્છતિ વટ્ટતિ. પચ્છિમસ્સ આભોગેન મુત્તિ નત્થિ. બહૂ એકં પેસેત્વા સન્થરાપેન્તિ, ગમનકાલે સબ્બેહિ વા આપુચ્છિતબ્બં , એકં વા પેસેત્વા આપુચ્છિતબ્બં. અઞ્ઞતો મઞ્ચપીઠાદીનિ આનેત્વા અઞ્ઞત્ર વસિત્વાપિ ગમનકાલે તત્થેવ નેતબ્બાનિ. સચે અઞ્ઞાવાસતો આનેત્વા વસમાનસ્સ અઞ્ઞો વુડ્ઢતરો આગચ્છતિ, ન પટિબાહિતબ્બો, ‘મયા ભન્તે અઞ્ઞાવાસતો આનીતં, પાકતિકં કરેય્યાથા’તિ વત્તબ્બં. તેન ‘એવં કરિસ્સામી’તિ સમ્પટિચ્છિતે ઇતરસ્સ ગન્તું વટ્ટતિ. એવમઞ્ઞત્થ હરિત્વાપિ સઙ્ઘિકપરિભોગેન પરિભુઞ્જન્તસ્સ નટ્ઠં વા જિણ્ણં વા ચોરેહિ વા હટં ગીવા ન હોતિ, પુગ્ગલિકપરિભોગેન પરિભુઞ્જન્તસ્સ પન ગીવા હોતિ. અઞ્ઞસ્સ મઞ્ચપીઠં પન સઙ્ઘિકપરિભોગેન વા પુગ્ગલિકપરિભોગેન વા પરિભુઞ્જન્તસ્સ નટ્ઠં ગીવાયેવ’’.
Āpucchaṃ gacchatīti etthāyaṃ āpucchitabbānāpucchitabbavinicchayo – yā tāva bhūmiyaṃ dīghasālā vā paṇṇasālā vā hoti, yaṃ vā rukkhatthambhesu, katagehaṃ upacikānaṃ uṭṭhānaṭṭhānaṃ hoti, tato pakkamantena tāva āpucchitvāva pakkamitabbaṃ. Tasmiñhi katipayāni divasāni ajaggiyamāne vammikāva santiṭṭhanti. Yaṃ pana pāsāṇapiṭṭhiyaṃ vā pāsāṇatthambhesu vā katasenāsanaṃ siluccayaleṇaṃ vā sudhālittasenāsanaṃ vā yattha upacikāsaṅkā natthi, tato pakkamantassa āpucchitvāpi anāpucchitvāpi gantuṃ vaṭṭati, āpucchanaṃ pana vattaṃ. Sace tādisepi senāsane ekena passena upacikā ārohanti, āpucchitvāva gantabbaṃ. Yo pana āgantuko bhikkhu saṅghikaṃ senāsanaṃ gahetvā vasantaṃ bhikkhuṃ anuvattanto attano senāsanaṃ aggahetvā vasati, yāva so na gaṇhāti, tāva taṃ senāsanaṃ purimabhikkhusseva palibodho. Yadā pana so senāsanaṃ gahetvā attano issariyena vasati, tato paṭṭhāya āgantukasseva palibodho. Sace ubhopi vibhajitvā gaṇhanti, ubhinnampi palibodho. Mahāpaccariyaṃ pana vuttaṃ – ‘‘sace dve tayo ekato hutvā paññapenti, gamanakāle sabbehipi āpucchitabbaṃ. Tesu ce paṭhamaṃ gacchanto ‘pacchimo jaggissatī’ti ābhogaṃ katvā gacchati vaṭṭati. Pacchimassa ābhogena mutti natthi. Bahū ekaṃ pesetvā santharāpenti, gamanakāle sabbehi vā āpucchitabbaṃ , ekaṃ vā pesetvā āpucchitabbaṃ. Aññato mañcapīṭhādīni ānetvā aññatra vasitvāpi gamanakāle tattheva netabbāni. Sace aññāvāsato ānetvā vasamānassa añño vuḍḍhataro āgacchati, na paṭibāhitabbo, ‘mayā bhante aññāvāsato ānītaṃ, pākatikaṃ kareyyāthā’ti vattabbaṃ. Tena ‘evaṃ karissāmī’ti sampaṭicchite itarassa gantuṃ vaṭṭati. Evamaññattha haritvāpi saṅghikaparibhogena paribhuñjantassa naṭṭhaṃ vā jiṇṇaṃ vā corehi vā haṭaṃ gīvā na hoti, puggalikaparibhogena paribhuñjantassa pana gīvā hoti. Aññassa mañcapīṭhaṃ pana saṅghikaparibhogena vā puggalikaparibhogena vā paribhuñjantassa naṭṭhaṃ gīvāyeva’’.
કેનચિ પલિબુદ્ધં હોતીતિ વુડ્ઢતરભિક્ખૂઇસ્સરિયયક્ખસીહવાળમિગકણ્હસપ્પાદીસુ યેન કેનચિ સેનાસનં પલિબુદ્ધં હોતિ. સાપેક્ખો ગન્ત્વા તત્થ ઠિતો આપુચ્છતિ, કેનચિ પલિબુદ્ધો હોતીતિ અજ્જેવ આગન્ત્વા પટિજગ્ગિસ્સામીતિ એવં સાપેક્ખો નદીપારં વા ગામન્તરં વા ગન્ત્વા યત્થસ્સ ગમનચિત્તં ઉપ્પન્નં, તત્થેવ ઠિતો કઞ્ચિ પેસેત્વા આપુચ્છતિ, નદીપૂરરાજચોરાદીસુ વા કેનચિ પલિબુદ્ધો હોતિ ઉપદ્દુતો, ન સક્કોતિ પચ્ચાગન્તું, એવંભૂતસ્સપિ અનાપત્તિ. સેસં પઠમસિક્ખાપદે વુત્તનયમેવ સદ્ધિં સમુટ્ઠાનાદીહીતિ.
Kenaci palibuddhaṃ hotīti vuḍḍhatarabhikkhūissariyayakkhasīhavāḷamigakaṇhasappādīsu yena kenaci senāsanaṃ palibuddhaṃ hoti. Sāpekkho gantvā tattha ṭhito āpucchati, kenaci palibuddho hotīti ajjeva āgantvā paṭijaggissāmīti evaṃ sāpekkho nadīpāraṃ vā gāmantaraṃ vā gantvā yatthassa gamanacittaṃ uppannaṃ, tattheva ṭhito kañci pesetvā āpucchati, nadīpūrarājacorādīsu vā kenaci palibuddho hoti upadduto, na sakkoti paccāgantuṃ, evaṃbhūtassapi anāpatti. Sesaṃ paṭhamasikkhāpade vuttanayameva saddhiṃ samuṭṭhānādīhīti.
દુતિયસેનાસનસિક્ખાપદં પઞ્ચમં.
Dutiyasenāsanasikkhāpadaṃ pañcamaṃ.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવિભઙ્ગ • Mahāvibhaṅga / ૨. ભૂતગામવગ્ગો • 2. Bhūtagāmavaggo
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ૫. દુતિયસેનાસનસિક્ખાપદવણ્ણના • 5. Dutiyasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / ૫. દુતિયસેનાસનસિક્ખાપદવણ્ણના • 5. Dutiyasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / ૫. દુતિયસેનાસનસિક્ખાપદવણ્ણના • 5. Dutiyasenāsanasikkhāpadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi / ૫. દુતિયસેનાસનસિક્ખાપદં • 5. Dutiyasenāsanasikkhāpadaṃ
