| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
೨. ದುತಿಯಸುತ್ತನ್ತನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
2. Dutiyasuttantaniddesavaṇṇanā
೧೮೭. ಪುನ ಅಞ್ಞಂ ಸುತ್ತನ್ತಂ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಇನ್ದ್ರಿಯವಿಧಾನಂ ನಿದ್ದಿಸಿತುಕಾಮೋ ಪಞ್ಚಿಮಾನಿ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿಆದಿಕಂ ಸುತ್ತನ್ತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತತ್ಥ ಯೇ ಹಿ ಕೇಚೀತಿ ಅನವಸೇಸಪರಿಯಾದಾನಂ, ಹಿ-ಕಾರೋ ಪದಪೂರಣಮತ್ತೇ ನಿಪಾತೋ। ಸಮಣಾ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವಾತಿ ಲೋಕವೋಹಾರವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಸಮುದಯನ್ತಿ ಪಚ್ಚಯಂ। ಅತ್ಥಙ್ಗಮನ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಅಭಾವಗಮನಂ, ಅನುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಅನುಪ್ಪಾದಂ ವಾ। ಅಸ್ಸಾದನ್ತಿ ಆನಿಸಂಸಂ। ಆದೀನವನ್ತಿ ದೋಸಂ। ನಿಸ್ಸರಣನ್ತಿ ನಿಗ್ಗಮನಂ। ಯಥಾಭೂತನ್ತಿ ಯಥಾಸಭಾವಂ। ಸಮಣೇಸೂತಿ ಸಮಿತಪಾಪೇಸು। ಸಮಣಸಮ್ಮತಾತಿ ನ ಮಯಾ ಸಮಣಾತಿ ಸಮ್ಮತಾ। ‘‘ಸಮ್ಮತಾ’’ತಿ ವತ್ತಮಾನಕಾಲವಸೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ಸದ್ದಲಕ್ಖಣವಸೇನ ‘‘ಮೇ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಸಾಮಿವಚನಮೇವ ಹೋತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಸೂತಿ ಬಾಹಿತಪಾಪೇಸು। ಸಾಮಞ್ಞತ್ಥನ್ತಿ ಸಮಣಭಾವಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ। ಬ್ರಹ್ಮಞ್ಞತ್ಥನ್ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಭಾವಸ್ಸ ಅತ್ಥಂ। ದ್ವಯೇನಾಪಿ ಅರಹತ್ತಫಲಮೇವ ವುತ್ತಂ। ಅಥ ವಾ ಸಾಮಞ್ಞತ್ಥನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ತೀಣಿ ಫಲಾನಿ। ಬ್ರಹ್ಮಞ್ಞತ್ಥನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಂ। ಸಾಮಞ್ಞಬ್ರಹ್ಮಞ್ಞನ್ತಿ ಹಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋಯೇವ। ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇತಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖೇಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ। ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ತನಾಯೇವ ಅಧಿಕೇನ ಞಾಣೇನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ। ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜಾತಿ ಪಾಪುಣಿತ್ವಾ, ನಿಪ್ಫಾದೇತ್ವಾ ವಾ।
187. Puna aññaṃ suttantaṃ nikkhipitvā indriyavidhānaṃ niddisitukāmo pañcimāni, bhikkhavetiādikaṃ suttantaṃ dasseti. Tattha yehi kecīti anavasesapariyādānaṃ, hi-kāro padapūraṇamatte nipāto. Samaṇā vā brāhmaṇā vāti lokavohāravasena vuttaṃ. Samudayanti paccayaṃ. Atthaṅgamanti uppannānaṃ abhāvagamanaṃ, anuppannānaṃ anuppādaṃ vā. Assādanti ānisaṃsaṃ. Ādīnavanti dosaṃ. Nissaraṇanti niggamanaṃ. Yathābhūtanti yathāsabhāvaṃ. Samaṇesūti samitapāpesu. Samaṇasammatāti na mayā samaṇāti sammatā. ‘‘Sammatā’’ti vattamānakālavasena vuccamāne saddalakkhaṇavasena ‘‘me’’ti ettha sāmivacanameva hoti. Brāhmaṇesūti bāhitapāpesu. Sāmaññatthanti samaṇabhāvassa atthaṃ. Brahmaññatthanti brāhmaṇabhāvassa atthaṃ. Dvayenāpi arahattaphalameva vuttaṃ. Atha vā sāmaññatthanti heṭṭhā tīṇi phalāni. Brahmaññatthanti arahattaphalaṃ. Sāmaññabrahmaññanti hi ariyamaggoyeva. Diṭṭheva dhammeti paccakkheyeva attabhāve. Sayaṃ abhiññā sacchikatvāti attanāyeva adhikena ñāṇena paccakkhaṃ katvā. Upasampajjāti pāpuṇitvā, nipphādetvā vā.
೧೮೮. ಸುತ್ತನ್ತನಿದ್ದೇಸೇ ಪಠಮಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಸಮುದಯಾದೀನಂ ಪಭೇದಗಣನಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪುನ ಪಭೇದಗಣನಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಾ। ತತ್ಥ ಅಸೀತಿಸತನ್ತಿ ಅಸೀತಿಉತ್ತರಂ ಸತಂ। ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ‘‘ಅಸೀತಿಸತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇಹಿ ಆಕಾರೇಹೀತಿ ಯೋಜನಾ।
188. Suttantaniddese paṭhamaṃ indriyasamudayādīnaṃ pabhedagaṇanaṃ pucchitvā puna pabhedagaṇanā vissajjitā. Tattha asītisatanti asītiuttaraṃ sataṃ. Paṇḍitehi ‘‘asītisata’’nti vuttehi ākārehīti yojanā.
ಪುನ ಪಭೇದಗಣನಾಪುಚ್ಛಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೇ ಗಣನಾನಿದ್ದೇಸೇ ಅಧಿಮೋಕ್ಖತ್ಥಾಯಾತಿ ಅಧಿಮುಚ್ಚನತ್ಥಾಯ ಸದ್ದಹನತ್ಥಾಯ। ಆವಜ್ಜನಾಯ ಸಮುದಯೋತಿ ಮನೋದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸಮುದಯೋ। ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಸಮುದಯೋತಿ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ, ಸದ್ಧಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗಾವಜ್ಜನಂ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯೋ, ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಜವನಸ್ಸ ಆವಜ್ಜನಂ ಪಠಮಸ್ಸ ಜವನಸ್ಸ ಅನನ್ತರಪಚ್ಚಯೋ, ದುತಿಯಜವನಾದೀನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯೋ। ಅಧಿಮೋಕ್ಖವಸೇನಾತಿ ಛನ್ದಸಮ್ಪಯುತ್ತಅಧಿಮೋಕ್ಖವಸೇನ। ಛನ್ದಸ್ಸ ಸಮುದಯೋತಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗಾವಜ್ಜನಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಅಧಿಮೋಕ್ಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ಯೇವಾಪನಕಭೂತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಚ್ಛನ್ದಸ್ಸ ಸಮುದಯೋ। ಸೋ ಪನ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಸಹಜಾತಅಞ್ಞಮಞ್ಞನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪಯುತ್ತಅತ್ಥಿಅವಿಗತವಸೇನ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಛನ್ದಾಧಿಪತಿಕಾಲೇ ಅಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯೋ ಚ ಹೋತಿ, ಸೋಯೇವ ದುತಿಯಸ್ಸ ಅನನ್ತರಸಮನನ್ತರಅನನ್ತರೂಪನಿಸ್ಸಯಾಸೇವನನತ್ಥಿವಿಗತವಸೇನ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಮನಸಿಕಾರಸ್ಸಪಿ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ। ಕೇವಲಞ್ಹೇತ್ಥ ಮನಸಿಕಾರೋತಿ ಸಾರಣಲಕ್ಖಣೋ ಯೇವಾಪನಕಮನಸಿಕಾರೋ। ಅಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯತಾ ಪನಸ್ಸ ನ ಹೋತಿ। ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಸು ಇಮೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂಯೇವ ಗಹಣಂ ಬಲವಪಚ್ಚಯತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ । ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ವಸೇನಾತಿ ಭಾವನಾಭಿವುದ್ಧಿಯಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಭಾವಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ವಸೇನ। ಏಕತ್ತುಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಏಕಾರಮ್ಮಣೇ ಅಚಲಭಾವೇನ ಭುಸಂ ಠಾನಂ ಉಪರೂಪರಿ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸೇಸಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿಪಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಏವಮೇಕೇಕಸ್ಸ ಇನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಚತ್ತಾರೋ ಸಮುದಯಾತಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ವೀಸತಿ ಸಮುದಯಾ ಹೋನ್ತಿ। ಪುನ ಚತುನ್ನಂ ಸಮುದಯಾನಂ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಸಮುದಯೇ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ವೀಸತಿ ಸಮುದಯಾ ವುತ್ತಾ। ಪಠಮವೀಸತಿ ನಾನಾಮಗ್ಗವಸೇನ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ, ದುತಿಯವೀಸತಿ ಏಕಮಗ್ಗವಸೇನ ದಟ್ಠಬ್ಬಾತಿ ವದನ್ತಿ। ಏವಂ ಚತ್ತಾಲೀಸ ಆಕಾರಾ ಹೋನ್ತಿ। ಅತ್ಥಙ್ಗಮವಾರೋಪಿ ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೋ ಪನ ಅತ್ಥಙ್ಗಮೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಭಾವನಂ ಅನನುಯುತ್ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಟಿಲದ್ಧಾ ಪಟಿಲಾಭತ್ಥಙ್ಗಮೋ, ಇನ್ದ್ರಿಯಭಾವನಾಯ ಪರಿಹೀನಸ್ಸ ಪಟಿಲದ್ಧಪರಿಹಾನಿ ಅತ್ಥಙ್ಗಮೋ, ಫಲಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಅತ್ಥಙ್ಗಮೋ। ಏಕತ್ತಅನುಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಏಕತ್ತೇ ಅನುಪಟ್ಠಾನಂ।
Puna pabhedagaṇanāpucchāpubbaṅgame gaṇanāniddese adhimokkhatthāyāti adhimuccanatthāya saddahanatthāya. Āvajjanāya samudayoti manodvārāvajjanacittassa samudayo. Saddhindriyassa samudayoti saddhindriyassa paccayo, saddhaṃ uppādessāmīti pubbabhāgāvajjanaṃ saddhindriyassa upanissayapaccayo, saddhindriyajavanassa āvajjanaṃ paṭhamassa javanassa anantarapaccayo, dutiyajavanādīnaṃ upanissayapaccayo. Adhimokkhavasenāti chandasampayuttaadhimokkhavasena. Chandassa samudayoti pubbabhāgāvajjanapaccayā uppannassa adhimokkhasampayuttassa yevāpanakabhūtassa dhammacchandassa samudayo. So pana saddhindriyassa sahajātaaññamaññanissayasampayuttaatthiavigatavasena paccayo hoti, chandādhipatikāle adhipatipaccayo ca hoti, soyeva dutiyassa anantarasamanantaraanantarūpanissayāsevananatthivigatavasena paccayo hoti. Imināva nayena manasikārassapi yojanā kātabbā. Kevalañhettha manasikāroti sāraṇalakkhaṇo yevāpanakamanasikāro. Adhipatipaccayatā panassa na hoti. Sampayuttesu imesaṃ dvinnaṃyeva gahaṇaṃ balavapaccayattāti veditabbaṃ . Saddhindriyassa vasenāti bhāvanābhivuddhiyā indriyabhāvaṃ pattassa saddhindriyassa vasena. Ekattupaṭṭhānanti ekārammaṇe acalabhāvena bhusaṃ ṭhānaṃ uparūpari saddhindriyassa paccayo hoti. Saddhindriye vuttanayeneva sesindriyānipi veditabbāni. Evamekekassa indriyassa cattāro cattāro samudayāti pañcannaṃ indriyānaṃ vīsati samudayā honti. Puna catunnaṃ samudayānaṃ ekekasmiṃ samudaye pañca pañca indriyāni yojetvā vīsati samudayā vuttā. Paṭhamavīsati nānāmaggavasena daṭṭhabbā, dutiyavīsati ekamaggavasena daṭṭhabbāti vadanti. Evaṃ cattālīsa ākārā honti. Atthaṅgamavāropi imināva nayena veditabbo. So pana atthaṅgamo indriyabhāvanaṃ ananuyuttassa appaṭiladdhā paṭilābhatthaṅgamo, indriyabhāvanāya parihīnassa paṭiladdhaparihāni atthaṅgamo, phalappattassa paṭippassaddhiatthaṅgamo. Ekattaanupaṭṭhānanti ekatte anupaṭṭhānaṃ.
ಕ. ಅಸ್ಸಾದನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
Ka. assādaniddesavaṇṇanā
೧೮೯. ಅಸ್ಸಾದನಿದ್ದೇಸೇ ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಸ್ಸ ಅನುಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಅಸ್ಸದ್ಧೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ಪರಿವಜ್ಜಯತೋ ಸದ್ಧೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ಸೇವತೋ ಪಸಾದನೀಯಸುತ್ತನ್ತೇ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೋ ತತ್ಥ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಂ ಬಹುಲೀಕರೋತೋ ಚ ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಸ್ಸ ಅನುಪಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ। ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಪರಿಳಾಹಸ್ಸ ಅನುಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಸ್ಸದ್ಧಸ್ಸ ಸದ್ಧಾಕಥಾಯ ಪವತ್ತಮಾನಾಯ ದುಕ್ಖಂ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಅಯಂ ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಪರಿಳಾಹೋ। ಅಧಿಮೋಕ್ಖಚರಿಯಾಯ ವೇಸಾರಜ್ಜನ್ತಿ ಸದ್ಧಾವತ್ಥುವಸೇನ ವಾ ಭಾವನಾಯ ವಾ ವಸಿಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಸದ್ಧಾಪವತ್ತಿಯಾ ವಿಸಾರದಭಾವೋ ಹೋತಿ। ಸನ್ತೋ ಚ ವಿಹಾರಾಧಿಗಮೋತಿ ಸಮಥಸ್ಸ ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ವಾ ಪಟಿಲಾಭೋ। ಸುಖಂ ಸೋಮನಸ್ಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಚೇತಸಿಕಸುಖಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಸೋಮನಸ್ಸವಚನಂ। ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಸಮುಟ್ಠಿತಪಣೀತರೂಪಫುಟ್ಠಕಾಯಸ್ಸ ಕಾಯಿಕಸುಖಮ್ಪಿ ಲಬ್ಭತಿಯೇವ। ಸುಖಸೋಮನಸ್ಸಸ್ಸ ಪಧಾನಸ್ಸಾದತ್ತಾ ‘‘ಅಯಂ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಅಸ್ಸಾದೋ’’ತಿ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಸೇಸಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸಾದಾಪಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
189. Assādaniddese assaddhiyassa anupaṭṭhānanti assaddhe puggale parivajjayato saddhe puggale sevato pasādanīyasuttante paccavekkhato tattha yonisomanasikāraṃ bahulīkaroto ca assaddhiyassa anupaṭṭhānaṃ hoti. Assaddhiyapariḷāhassa anupaṭṭhānanti ettha assaddhassa saddhākathāya pavattamānāya dukkhaṃ domanassaṃ uppajjati. Ayaṃ assaddhiyapariḷāho. Adhimokkhacariyāya vesārajjanti saddhāvatthuvasena vā bhāvanāya vā vasippattassa saddhāpavattiyā visāradabhāvo hoti. Santo ca vihārādhigamoti samathassa vā vipassanāya vā paṭilābho. Sukhaṃ somanassanti ettha cetasikasukhabhāvadassanatthaṃ somanassavacanaṃ. Saddhindriyasamuṭṭhitapaṇītarūpaphuṭṭhakāyassa kāyikasukhampi labbhatiyeva. Sukhasomanassassa padhānassādattā ‘‘ayaṃ saddhindriyassa assādo’’ti visesetvā vuttaṃ. Imināva nayena sesindriyassādāpi yojetvā veditabbā.
ಖ. ಆದೀನವನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
Kha. ādīnavaniddesavaṇṇanā
೧೯೦. ಆದೀನವನಿದ್ದೇಸೇ ಅನಿಚ್ಚಟ್ಠೇನಾತಿ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಅನಿಚ್ಚಟ್ಠೇನ। ಸೋ ಅನಿಚ್ಚಟ್ಠೋ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಆದೀನವೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಇತರದ್ವಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಇಮೇ ಸಮುದಯತ್ಥಙ್ಗಮಸ್ಸಾದಾದೀನವಾ ಲೋಕಿಯಇನ್ದ್ರಿಯಾನಮೇವಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
190. Ādīnavaniddese aniccaṭṭhenāti saddhindriyassa aniccaṭṭhena. So aniccaṭṭho saddhindriyassa ādīnavoti vuttaṃ hoti. Itaradvayepi eseva nayo. Ime samudayatthaṅgamassādādīnavā lokiyaindriyānamevāti veditabbā.
ಗ. ನಿಸ್ಸರಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
Ga. nissaraṇaniddesavaṇṇanā
೧೯೧. ನಿಸ್ಸರಣನಿದ್ದೇಸೇ ಅಧಿಮೋಕ್ಖಟ್ಠೇನಾತಿಆದೀಸು ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಇನ್ದ್ರಿಯೇ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ ನಿಸ್ಸರಣಾನಿ ಮಗ್ಗಫಲವಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ತತ್ಥ ತತೋ ಪಣೀತತರಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಪಟಿಲಾಭಾತಿ ತತೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಕ್ಖಣೇ ಪವತ್ತಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯತೋ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಪಣೀತತರಸ್ಸ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಸ್ಸ ಪಟಿಲಾಭವಸೇನ। ಪುರಿಮತರಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಾ ನಿಸ್ಸಟಂ ಹೋತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪುರಿಮತರತೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಕ್ಖಣೇ ಪವತ್ತಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಂ ಹೋತಿ। ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಫಲಕ್ಖಣೇ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಮ್ಪಿ ಉಭಯತ್ಥ ಸೇಸಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾನಿ।
191. Nissaraṇaniddese adhimokkhaṭṭhenātiādīsu ekekasmiṃ indriye pañca pañca katvā pañcannaṃ indriyānaṃ pañcavīsati nissaraṇāni maggaphalavasena niddiṭṭhāni. Tattha tato paṇītatarasaddhindriyassa paṭilābhāti tato vipassanākkhaṇe pavattasaddhindriyato maggakkhaṇe paṇītatarassa saddhindriyassa paṭilābhavasena. Purimatarasaddhindriyā nissaṭaṃ hotīti tasmiṃ maggakkhaṇe saddhindriyaṃ purimatarato vipassanākkhaṇe pavattasaddhindriyato nikkhantaṃ hoti. Imināva nayena phalakkhaṇe saddhindriyampi ubhayattha sesindriyānipi yojetabbāni.
೧೯೨. ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಪಞ್ಚಹಿ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಹೀತಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನೂಪಚಾರೇ ಪಞ್ಚಹಿ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಹಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದಿಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ಅಟ್ಠ ನಿಸ್ಸರಣಾನಿ, ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾದಿಅಟ್ಠಾರಸಮಹಾವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಅಟ್ಠಾರಸ ನಿಸ್ಸರಣಾನಿ, ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಾದಿವಸೇನ ಅಟ್ಠ ಲೋಕುತ್ತರನಿಸ್ಸರಣಾನಿ। ಏವಂ ಝಾನಸಮಾಪತ್ತಿಮಹಾವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಫಲವಸೇನ ಚತುತ್ತಿಂಸ ನಿಸ್ಸರಣಾನಿ ಪುರಿಮಪುರಿಮಸಮತಿಕ್ಕಮತೋ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ನೇಕ್ಖಮ್ಮೇ ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನೀತಿಆದೀನಿ ಪನ ಸತ್ತತಿಂಸ ನಿಸ್ಸರಣಾನಿ ಪಟಿಪಕ್ಖಪಹಾನವಸೇನ ಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ತತ್ಥ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾದೀಸು ಸತ್ತಸು ಸತ್ತ ನಿಸ್ಸರಣಾನಿ ಉಪಚಾರಭೂಮಿವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ, ಫಲಾನಿ ಪನ ಪಟಿಪಕ್ಖಪಹಾನಾಭಾವತೋ ನ ವುತ್ತಾನಿ।
192.Pubbabhāgepañcahi indriyehīti paṭhamajjhānūpacāre pañcahi indriyehi paṭhamajjhānādiaṭṭhasamāpattivasena aṭṭha nissaraṇāni, aniccānupassanādiaṭṭhārasamahāvipassanāvasena aṭṭhārasa nissaraṇāni, sotāpattimaggādivasena aṭṭha lokuttaranissaraṇāni. Evaṃ jhānasamāpattimahāvipassanāmaggaphalavasena catuttiṃsa nissaraṇāni purimapurimasamatikkamato niddiṭṭhāni. Nekkhamme pañcindriyānītiādīni pana sattatiṃsa nissaraṇāni paṭipakkhapahānavasena paṭipakkhato niddiṭṭhāni. Tattha nekkhammādīsu sattasu satta nissaraṇāni upacārabhūmivasena vuttāni, phalāni pana paṭipakkhapahānābhāvato na vuttāni.
೧೯೩. ದಿಟ್ಠೇಕಟ್ಠೇಹೀತಿ ಯಾವ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಾ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಹ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪುಗ್ಗಲೇ ಠಿತಾತಿ ದಿಟ್ಠೇಕಟ್ಠಾ। ತೇಹಿ ದಿಟ್ಠೇಕಟ್ಠೇಹಿ। ಓಳಾರಿಕೇಹೀತಿ ಥೂಲೇಹಿ ಕಾಮರಾಗಬ್ಯಾಪಾದೇಹಿ। ಅಣುಸಹಗತೇಹೀತಿ ಸುಖುಮಭೂತೇಹಿ ಕಾಮರಾಗಬ್ಯಾಪಾದೇಹಿಯೇವ। ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇಹೀತಿ ರೂಪರಾಗಾದೀಹಿ। ತೇಸು ಹಿ ಪಹೀನೇಸು ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಾ ಪಹೀನಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅವುತ್ತತ್ಥಾನಿ ಪನೇತ್ಥ ಪದಾನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತತ್ಥಾನೇವಾತಿ। ಸಬ್ಬೇಸಞ್ಞೇವ ಖೀಣಾಸವಾನಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನೀತಿ ‘‘ಅಧಿಮೋಕ್ಖಟ್ಠೇನಾ’’ತಿಆದೀಸು ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತೇಸು ಠಾನೇಸು ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸಾವಕಾನಂ ಖೀಣಾಸವಾನಂ ಯಥಾಯೋಗಂ ತತೋ ತತೋ ನಿಸ್ಸಟಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಾರೇ ಪಠಮಂ ವುತ್ತನಯಾ ಏವ ಯಥಾಯೋಗಂ ಖೀಣಾಸವವಸೇನ ವುತ್ತಾ।
193.Diṭṭhekaṭṭhehīti yāva sotāpattimaggā diṭṭhiyā saha ekasmiṃ puggale ṭhitāti diṭṭhekaṭṭhā. Tehi diṭṭhekaṭṭhehi. Oḷārikehīti thūlehi kāmarāgabyāpādehi. Aṇusahagatehīti sukhumabhūtehi kāmarāgabyāpādehiyeva. Sabbakilesehīti rūparāgādīhi. Tesu hi pahīnesu sabbakilesā pahīnā honti, tasmā ‘‘sabbakilesehī’’ti vuttaṃ. Avuttatthāni panettha padāni heṭṭhā vuttatthānevāti. Sabbesaññeva khīṇāsavānaṃ tattha tattha pañcindriyānīti ‘‘adhimokkhaṭṭhenā’’tiādīsu pubbe vuttesu ṭhānesu tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne pañcindriyāni buddhapaccekabuddhasāvakānaṃ khīṇāsavānaṃ yathāyogaṃ tato tato nissaṭāni honti. Imasmiṃ vāre paṭhamaṃ vuttanayā eva yathāyogaṃ khīṇāsavavasena vuttā.
ಕಥಂ ಪನೇತಾನಿ ನಿಸ್ಸರಣಾನಿ ಅಸೀತಿಸತಂ ಹೋನ್ತೀತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ಮಗ್ಗಫಲವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ ಪಞ್ಚವೀಸತಿ, ಸಮತಿಕ್ಕಮವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ ಚತುತ್ತಿಂಸ, ಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ ಸತ್ತತಿಂಸಾತಿ ಪಠಮವಾರೇ ಸಬ್ಬಾನಿ ಛನ್ನವುತಿ ನಿಸ್ಸರಣಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಏತಾನಿಯೇವ ದುತಿಯವಾರೇ ಖೀಣಾಸವಾನಂ ವಸೇನ ದ್ವಾದಸಸು ಅಪನೀತೇಸು ಚತುರಾಸೀತಿ ಹೋನ್ತಿ। ಇತಿ ಪುರಿಮಾನಿ ಛನ್ನವುತಿ, ಇಮಾನಿ ಚ ಚತುರಾಸೀತೀತಿ ಅಸೀತಿಸತಂ ಹೋನ್ತಿ। ಕತಮಾನಿ ಪನ ದ್ವಾದಸ ಖೀಣಾಸವಾನಂ ಅಪನೇತಬ್ಬಾನಿ? ಸಮತಿಕ್ಕಮತೋ ವುತ್ತೇಸು ಮಗ್ಗಫಲವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ ಅಟ್ಠ ನಿಸ್ಸರಣಾನಿ, ಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ವುತ್ತೇಸು ಮಗ್ಗವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ ಚತ್ತಾರೀತಿ ಇಮಾನಿ ದ್ವಾದಸ ಅಪನೇತಬ್ಬಾನಿ। ಅರಹತ್ತಫಲವಸೇನ ವುತ್ತಾನಿ ಕಸ್ಮಾ ಅಪನೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ಚೇ? ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ವುತ್ತಾನಂ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಯಾ ನಿಸ್ಸರಣಾನಂ ಮಗ್ಗಫಲವಸೇನೇವ ಲಬ್ಭನತೋ। ಅರಹತ್ತಫಲವಸೇನ ನಿಸ್ಸರಣಾನಿ ವುತ್ತಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ । ಹೇಟ್ಠಿಮಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಂ ಪನ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಉಪರಿಮಾ ಉಪರಿಮಾ ನ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿಯೇವಾತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ತೀಣಿಪಿ ಫಲಾನಿ ನ ಲಬ್ಭನ್ತಿಯೇವ। ಝಾನಸಮಾಪತ್ತಿವಿಪಸ್ಸನಾನೇಕ್ಖಮ್ಮಾದೀನಿ ಚ ಕಿರಿಯಾವಸೇನ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ಪಞ್ಚಪಿ ಚೇತಾನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಪುಬ್ಬಮೇವ ಪಟಿಪಕ್ಖಾನಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧತ್ತಾ ಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ನಿಸ್ಸಟಾನೇವ ಹೋನ್ತೀತಿ।
Kathaṃ panetāni nissaraṇāni asītisataṃ hontīti? Vuccate – maggaphalavasena vuttāni pañcavīsati, samatikkamavasena vuttāni catuttiṃsa, paṭipakkhavasena vuttāni sattatiṃsāti paṭhamavāre sabbāni channavuti nissaraṇāni honti, etāniyeva dutiyavāre khīṇāsavānaṃ vasena dvādasasu apanītesu caturāsīti honti. Iti purimāni channavuti, imāni ca caturāsītīti asītisataṃ honti. Katamāni pana dvādasa khīṇāsavānaṃ apanetabbāni? Samatikkamato vuttesu maggaphalavasena vuttāni aṭṭha nissaraṇāni, paṭipakkhato vuttesu maggavasena vuttāni cattārīti imāni dvādasa apanetabbāni. Arahattaphalavasena vuttāni kasmā apanetabbānīti ce? Sabbapaṭhamaṃ vuttānaṃ pañcavīsatiyā nissaraṇānaṃ maggaphalavaseneva labbhanato. Arahattaphalavasena nissaraṇāni vuttāneva honti . Heṭṭhimaṃ heṭṭhimaṃ pana phalasamāpattiṃ uparimā uparimā na samāpajjantiyevāti heṭṭhā tīṇipi phalāni na labbhantiyeva. Jhānasamāpattivipassanānekkhammādīni ca kiriyāvasena labbhanti. Pañcapi cetāni indriyāni pubbameva paṭipakkhānaṃ paṭippassaddhattā paṭipakkhato nissaṭāneva hontīti.
ದುತಿಯಸುತ್ತನ್ತನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dutiyasuttantaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೨. ದುತಿಯಸುತ್ತನ್ತನಿದ್ದೇಸೋ • 2. Dutiyasuttantaniddeso
