Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / કઙ્ખાવિતરણી-પુરાણ-ટીકા • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā |
૯. દુતિયઉપક્ખટસિક્ખાપદવણ્ણના
9. Dutiyaupakkhaṭasikkhāpadavaṇṇanā
દુતિયઉપક્ખટેન કિં પયોજનન્તિ ચે? નત્થિ પયોજનં, કેવલં અટ્ઠુપ્પત્તિવસેન પન પઞ્ઞત્તં ભિક્ખુનિયા રહોનિસજ્જસિક્ખાપદં વિય. એવં સન્તે સઙ્ગીતિકારકેહિ સઙ્ગીતિં અનારોપેતબ્બં ભવેય્ય વિનાપિ તેન તદત્થસિદ્ધિતો, અનિસ્સરત્તા, અનારોપેતું અનુઞ્ઞાતત્તા ચ. વુત્તઞ્હેતં ‘‘આકઙ્ખમાનો, આનન્દ, સઙ્ઘો…પે॰… સમૂહનેય્યા’’તિ (દી॰ નિ॰ ૨.૨૧૬; ચૂળવ॰ ૪૪૧). ઇદં સબ્બમકારણં. ન હિ બુદ્ધા અપ્પયોજનં વચનં નિચ્છારેન્તિ, પગેવ સિક્ખાપદં. તેનેવાહ અટ્ઠકથાયં ‘‘ઇમિનાવ નયેન અત્થો વેદિતબ્બો. ઇદઞ્હિ પુરિમસ્સ અનુપઞ્ઞત્તિસદિસ’’ન્તિઆદિ. અનુપઞ્ઞત્તિ ચ નિપ્પયોજનં નત્થિ. તંસદિસઞ્ચેતં, ન નિપ્પયોજનન્તિ દસ્સિતં હોતિ. એવં સન્તે કો પનેત્થ અત્થવિસેસોતિ? તતો આહ ‘‘કેવલં તત્થ એકસ્સ પીળા કતા, ઇધ દ્વિન્નં, અયમેત્થ વિસેસો’’તિ. ઇમિના અત્થવિસેસેન કો પનઞ્ઞો અતિરેકત્થો દસ્સિતોતિ? પોરાણગણ્ઠિપદે તાવ વુત્તં ‘‘એકસ્મિમ્પિ વત્થુસ્મિં ઉભિન્નમ્પિ પીળા કાતું ન વટ્ટતીતિ અયમતિરેકત્થો દસ્સિતો’’તિ. તેનેતં દીપેતિ ‘‘ન કેવલં પટિલદ્ધચીવરગણનાય એવ આપત્તિગણના, પીળિતપુગ્ગલસઙ્ખાતવત્થુગણનાયપી’’તિ.
Dutiyaupakkhaṭena kiṃ payojananti ce? Natthi payojanaṃ, kevalaṃ aṭṭhuppattivasena pana paññattaṃ bhikkhuniyā rahonisajjasikkhāpadaṃ viya. Evaṃ sante saṅgītikārakehi saṅgītiṃ anāropetabbaṃ bhaveyya vināpi tena tadatthasiddhito, anissarattā, anāropetuṃ anuññātattā ca. Vuttañhetaṃ ‘‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho…pe… samūhaneyyā’’ti (dī. ni. 2.216; cūḷava. 441). Idaṃ sabbamakāraṇaṃ. Na hi buddhā appayojanaṃ vacanaṃ nicchārenti, pageva sikkhāpadaṃ. Tenevāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘imināva nayena attho veditabbo. Idañhi purimassa anupaññattisadisa’’ntiādi. Anupaññatti ca nippayojanaṃ natthi. Taṃsadisañcetaṃ, na nippayojananti dassitaṃ hoti. Evaṃ sante ko panettha atthavisesoti? Tato āha ‘‘kevalaṃ tattha ekassa pīḷā katā, idha dvinnaṃ, ayamettha viseso’’ti. Iminā atthavisesena ko panañño atirekattho dassitoti? Porāṇagaṇṭhipade tāva vuttaṃ ‘‘ekasmimpi vatthusmiṃ ubhinnampi pīḷā kātuṃ na vaṭṭatīti ayamatirekattho dassito’’ti. Tenetaṃ dīpeti ‘‘na kevalaṃ paṭiladdhacīvaragaṇanāya eva āpattigaṇanā, pīḷitapuggalasaṅkhātavatthugaṇanāyapī’’ti.
હોન્તિ ચેત્થ –
Honti cettha –
‘‘વત્થુતો ગણનાયપિ, સિયા આપત્તિ નેકતા;
‘‘Vatthuto gaṇanāyapi, siyā āpatti nekatā;
ઇતિ સન્દસ્સનત્થઞ્ચ, દુતિયૂપક્ખટં ઇધ.
Iti sandassanatthañca, dutiyūpakkhaṭaṃ idha.
‘‘કાયસંસગ્ગસિક્ખાય, વિભઙ્ગે વિય કિન્તેતં;
‘‘Kāyasaṃsaggasikkhāya, vibhaṅge viya kintetaṃ;
એકિત્થિયાપિ નેકતા, આપત્તીનં પયોગતો’’તિ. (વજિર॰ ટી॰ પારાજિક ૫૩૨);
Ekitthiyāpi nekatā, āpattīnaṃ payogato’’ti. (vajira. ṭī. pārājika 532);
અપિચેતં સિક્ખાપદં તંજાતિકેસુ સિક્ખાપદેસુ સબ્બેસુપિ ગહેતબ્બવિનિચ્છયસ્સ દસ્સનપ્પયોજનન્તિ વેદિતબ્બં. આહ ચ –
Apicetaṃ sikkhāpadaṃ taṃjātikesu sikkhāpadesu sabbesupi gahetabbavinicchayassa dassanappayojananti veditabbaṃ. Āha ca –
‘‘અઞ્ઞાતિકાય બહુતાય વિમિસ્સતાય;
‘‘Aññātikāya bahutāya vimissatāya;
આપત્તિયાપિ બહુતા ચ વિમિસ્સતા ચ;
Āpattiyāpi bahutā ca vimissatā ca;
ઇચ્ચેવમાદિવિધિસમ્ભવદસ્સનત્થં ;
Iccevamādividhisambhavadassanatthaṃ ;
સત્થા ઉપક્ખટમિદં દુતિયં અવોચા’’તિ. (વજિર॰ ટી॰ પારાજિક ૫૩૨);
Satthā upakkhaṭamidaṃ dutiyaṃ avocā’’ti. (vajira. ṭī. pārājika 532);
તસ્સાયં સઙ્ખેપતો અધિપ્પાયપુબ્બઙ્ગમા વિચારણા – પુરાણચીવરં એકમેવ ભિક્ખુ ભિક્ખુનીહિ દ્વીહિ, બહૂહિ વા ધોવાપેતિ, ભિક્ખુનિગણનાય પાચિત્તિયગણના. તથા દ્વિન્નં, બહૂનં વા સાધારણં એકમેવ ચીવરં અઞ્ઞત્ર પારિવત્તકા પટિગ્ગણ્હાતિ, ઇધાપિ તથા દ્વિન્નં, બહૂનં વા સાધારણમેકં વિઞ્ઞાપેતિ, વિઞ્ઞત્તપુગ્ગલગણનાય આપત્તિગણના. તથા અઞ્ઞેસુપિ એવરૂપેસુ સિક્ખાપદેસુ નયો નેતબ્બો. અયં તાવ બહુતાય નયો.
Tassāyaṃ saṅkhepato adhippāyapubbaṅgamā vicāraṇā – purāṇacīvaraṃ ekameva bhikkhu bhikkhunīhi dvīhi, bahūhi vā dhovāpeti, bhikkhunigaṇanāya pācittiyagaṇanā. Tathā dvinnaṃ, bahūnaṃ vā sādhāraṇaṃ ekameva cīvaraṃ aññatra pārivattakā paṭiggaṇhāti, idhāpi tathā dvinnaṃ, bahūnaṃ vā sādhāraṇamekaṃ viññāpeti, viññattapuggalagaṇanāya āpattigaṇanā. Tathā aññesupi evarūpesu sikkhāpadesu nayo netabbo. Ayaṃ tāva bahutāya nayo.
વિમિસ્સતાય પન ઞાતિકાય, અઞ્ઞાતિકાય ચ એકં ધોવાપેતિ, એકતો નિટ્ઠાપને એકં પાચિત્તિયં. અથ ઞાતિકા પઠમં થોકં ધોવિત્વા ઠિતા, પુન અઞ્ઞાતિકા સુધોતં કરોતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અથ અઞ્ઞાતિકા પઠમં ધોવતિ, પચ્છા ઞાતિકા સુધોતં કરોતિ, અઞ્ઞાતિકાય પયોગવસેન ભિક્ખુનો દુક્કટમેવ. અઞ્ઞાતિકાય, ઞાતિકાય ચ અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી, વેમતિકો, ઞાતિકસઞ્ઞી વા ધોવાપેતિ, યથાવુત્તનયેન નિસ્સગ્ગિયદુક્કટાદિઆપત્તિભેદગણના વેદિતબ્બા. તથા અઞ્ઞાતિકાય, ઞાતિકાય ચ સન્તકં ચીવરં ઉભોહિ એકતો દિય્યમાનં પટિગ્ગણ્હાતિ, નિસ્સગ્ગિયમેવ. અથ અઞ્ઞાતિકાય એવ હત્થતો પટિગ્ગણ્હાતિ, નિસ્સગ્ગિયમેવ. અથ ઞાતિકાય હત્થતો પટિગ્ગણ્હાતિ, અનાપત્તિ. અથ ઉભોસુ અઞ્ઞાતિકાદિસઞ્ઞી, વુત્તનયેનેવ નિસ્સગ્ગિયદુક્કટાદિઆપત્તિભેદગણના વેદિતબ્બા. તથા અઞ્ઞાતિકવિઞ્ઞત્તિઆદીસુપિ યથાસમ્ભવં નયો નેતબ્બો. અયં વિમિસ્સતાય નયો.
Vimissatāya pana ñātikāya, aññātikāya ca ekaṃ dhovāpeti, ekato niṭṭhāpane ekaṃ pācittiyaṃ. Atha ñātikā paṭhamaṃ thokaṃ dhovitvā ṭhitā, puna aññātikā sudhotaṃ karoti, nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Atha aññātikā paṭhamaṃ dhovati, pacchā ñātikā sudhotaṃ karoti, aññātikāya payogavasena bhikkhuno dukkaṭameva. Aññātikāya, ñātikāya ca aññātikasaññī, vematiko, ñātikasaññī vā dhovāpeti, yathāvuttanayena nissaggiyadukkaṭādiāpattibhedagaṇanā veditabbā. Tathā aññātikāya, ñātikāya ca santakaṃ cīvaraṃ ubhohi ekato diyyamānaṃ paṭiggaṇhāti, nissaggiyameva. Atha aññātikāya eva hatthato paṭiggaṇhāti, nissaggiyameva. Atha ñātikāya hatthato paṭiggaṇhāti, anāpatti. Atha ubhosu aññātikādisaññī, vuttanayeneva nissaggiyadukkaṭādiāpattibhedagaṇanā veditabbā. Tathā aññātikaviññattiādīsupi yathāsambhavaṃ nayo netabbo. Ayaṃ vimissatāya nayo.
આદિસદ્દેન પન અનેકે અઞ્ઞાતિકા વિઞ્ઞત્તા, વિઞ્ઞત્તપુગ્ગલગણનાય દુક્કટં. એકો દેતિ, એકો ન દેતિ, નિસ્સગ્ગિયં. અથ અવિઞ્ઞત્તો દેતિ, ન નિસગ્ગિયં. અથ વિઞ્ઞત્તાવિઞ્ઞત્તાનં સાધારણં વિઞ્ઞત્તો દેતિ, નિસ્સગ્ગિયં. ઉભો દેન્તિ, નિસ્સગ્ગિયમેવ. અવિઞ્ઞત્તો દેતિ, નિસ્સગ્ગિયેન અનાપત્તિ. વિઞ્ઞત્તસ્સ વચનેન અવિઞ્ઞત્તો દેતિ, અનાપત્તિ એવ. તથા ઉપક્ખટાદીસુપિ યથાસમ્ભવં નયો નેતબ્બો.
Ādisaddena pana aneke aññātikā viññattā, viññattapuggalagaṇanāya dukkaṭaṃ. Eko deti, eko na deti, nissaggiyaṃ. Atha aviññatto deti, na nisaggiyaṃ. Atha viññattāviññattānaṃ sādhāraṇaṃ viññatto deti, nissaggiyaṃ. Ubho denti, nissaggiyameva. Aviññatto deti, nissaggiyena anāpatti. Viññattassa vacanena aviññatto deti, anāpatti eva. Tathā upakkhaṭādīsupi yathāsambhavaṃ nayo netabbo.
એત્તાવતા સઙ્ખેપતો અઞ્ઞાતિકાયાદિગાથા વુત્તાધિપ્પાયા હોતિ. યં પનેત્થ ભિક્ખુનિયા રહોનિસજ્જસિક્ખાપદં નિપ્પયોજનતાય નિદસ્સનં વુત્તં, તસ્સ પયોજનવિસેસો તસ્મિંયેવ આવિભવિસ્સતીતિ . એવમેવ અઞ્ઞત્થપિ વચનેન, વિસેસઅટ્ઠુપ્પત્તિવસેન ચ સિક્ખાપદેસુ ઞાતબ્બં વિસેસપ્પયોજનન્તિ.
Ettāvatā saṅkhepato aññātikāyādigāthā vuttādhippāyā hoti. Yaṃ panettha bhikkhuniyā rahonisajjasikkhāpadaṃ nippayojanatāya nidassanaṃ vuttaṃ, tassa payojanaviseso tasmiṃyeva āvibhavissatīti . Evameva aññatthapi vacanena, visesaaṭṭhuppattivasena ca sikkhāpadesu ñātabbaṃ visesappayojananti.
દુતિયઉપક્ખટસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Dutiyaupakkhaṭasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.