Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / ઇતિવુત્તક-અટ્ઠકથા • Itivuttaka-aṭṭhakathā

    ૪. દુતિયવેદનાસુત્તવણ્ણના

    4. Dutiyavedanāsuttavaṇṇanā

    ૫૩. ચતુત્થે દુક્ખતો દટ્ઠબ્બાતિ સુખવેદના વિપરિણામદુક્ખવસેન દુક્ખાતિ ઞાણચક્ખુના પસ્સિતબ્બા. સલ્લતો દટ્ઠબ્બાતિ દુન્નીહરણટ્ઠેન અન્તોતુદનટ્ઠેન પીળનટ્ઠેન દુક્ખદુક્ખભાવેન દુક્ખવેદના સલ્લન્તિ પસ્સિતબ્બા. અનિચ્ચતોતિ હુત્વા અભાવતો ઉદયબ્બયવન્તતો તાવકાલિકતો નિચ્ચપટિપક્ખતો ચ અદુક્ખમસુખા વેદના અનિચ્ચાતિ પસ્સિતબ્બા. કામઞ્ચેત્થ સબ્બાપિ વેદના અનિચ્ચતો પસ્સિતબ્બા, અનિચ્ચદસ્સનતો પન સાતિસયં વિરાગનિમિત્તં દુક્ખદસ્સનન્તિ ઇમમત્થં દસ્સેન્તો સત્થા ‘‘સુખા, ભિક્ખવે, વેદના દુક્ખતો દટ્ઠબ્બા, દુક્ખા વેદના સલ્લતો દટ્ઠબ્બા’’તિ આહ. અથ વા યત્થ પુથુજ્જના સુખાભિનિવેસિનો, તત્થ નિબ્બેદજનનત્થં તથા વુત્તં. તેનસ્સા સઙ્ખારદુક્ખતાય દુક્ખભાવો દસ્સિતો. યદનિચ્ચં, તં દુક્ખન્તિ વિપરિણામદુક્ખતાય ‘‘સુખા, ભિક્ખવે, વેદના દુક્ખતો દટ્ઠબ્બા’’તિ વત્વા ‘‘સુખાપિ તાવ એદિસી, દુક્ખા નુ ખો કીદિસી’’તિ ચિન્તેન્તાનં દુક્ખદુક્ખતાય ‘‘દુક્ખા વેદના સલ્લતો દટ્ઠબ્બા’’તિ આહ, ઇતરા પન સઙ્ખારદુક્ખતાય એવ દુક્ખાતિ દસ્સેન્તો ‘‘અદુક્ખમસુખા વેદના અનિચ્ચતો દટ્ઠબ્બા’’તિ અવોચ.

    53. Catutthe dukkhato daṭṭhabbāti sukhavedanā vipariṇāmadukkhavasena dukkhāti ñāṇacakkhunā passitabbā. Sallato daṭṭhabbāti dunnīharaṇaṭṭhena antotudanaṭṭhena pīḷanaṭṭhena dukkhadukkhabhāvena dukkhavedanā sallanti passitabbā. Aniccatoti hutvā abhāvato udayabbayavantato tāvakālikato niccapaṭipakkhato ca adukkhamasukhā vedanā aniccāti passitabbā. Kāmañcettha sabbāpi vedanā aniccato passitabbā, aniccadassanato pana sātisayaṃ virāganimittaṃ dukkhadassananti imamatthaṃ dassento satthā ‘‘sukhā, bhikkhave, vedanā dukkhato daṭṭhabbā, dukkhā vedanā sallato daṭṭhabbā’’ti āha. Atha vā yattha puthujjanā sukhābhinivesino, tattha nibbedajananatthaṃ tathā vuttaṃ. Tenassā saṅkhāradukkhatāya dukkhabhāvo dassito. Yadaniccaṃ, taṃ dukkhanti vipariṇāmadukkhatāya ‘‘sukhā, bhikkhave, vedanā dukkhato daṭṭhabbā’’ti vatvā ‘‘sukhāpi tāva edisī, dukkhā nu kho kīdisī’’ti cintentānaṃ dukkhadukkhatāya ‘‘dukkhā vedanā sallato daṭṭhabbā’’ti āha, itarā pana saṅkhāradukkhatāya eva dukkhāti dassento ‘‘adukkhamasukhā vedanā aniccato daṭṭhabbā’’ti avoca.

    એત્થ ચ ‘‘સુખા વેદના દુક્ખતો દટ્ઠબ્બા’’તિ એતેન રાગસ્સ સમુગ્ઘાતનૂપાયો દસ્સિતો. સુખવેદનાય હિ રાગાનુસયો અનુસેતિ. ‘‘દુક્ખા વેદના સલ્લતો દટ્ઠબ્બા’’તિ એતેન દોસસ્સ સમુગ્ઘાતનૂપાયો દસ્સિતો. દુક્ખવેદનાય હિ પટિઘાનુસયો અનુસેતિ. ‘‘અદુક્ખમસુખા વેદના અનિચ્ચતો દટ્ઠબ્બા’’તિ એતેન મોહસ્સ સમુગ્ઘાતનૂપાયો દસ્સિતો. અદુક્ખમસુખવેદનાય હિ અવિજ્જાનુસયો અનુસેતિ.

    Ettha ca ‘‘sukhā vedanā dukkhato daṭṭhabbā’’ti etena rāgassa samugghātanūpāyo dassito. Sukhavedanāya hi rāgānusayo anuseti. ‘‘Dukkhā vedanā sallato daṭṭhabbā’’ti etena dosassa samugghātanūpāyo dassito. Dukkhavedanāya hi paṭighānusayo anuseti. ‘‘Adukkhamasukhā vedanā aniccato daṭṭhabbā’’ti etena mohassa samugghātanūpāyo dassito. Adukkhamasukhavedanāya hi avijjānusayo anuseti.

    તથા પઠમેન તણ્હાસંકિલેસસ્સ પહાનં દસ્સિતં તસ્સ સુખસ્સાદહેતુકત્તા, દુતિયેન દુચ્ચરિતસંકિલેસસ્સ પહાનં. યથાભૂતઞ્હિ દુક્ખં અપરિજાનન્તા તસ્સ પરિહરણત્થં દુચ્ચરિતં ચરન્તિ. તતિયેન દિટ્ઠિસંકિલેસસ્સ પહાનં અનિચ્ચતો પસ્સન્તસ્સ દિટ્ઠિસંકિલેસાભાવતો અવિજ્જાનિમિત્તત્તા દિટ્ઠિસંકિલેસસ્સ, અવિજ્જાનિમિત્તઞ્ચ અદુક્ખમસુખા વેદના. પઠમેન વા વિપરિણામદુક્ખપરિઞ્ઞા, દુતિયેન દુક્ખદુક્ખપરિઞ્ઞા, તતિયેન સઙ્ખારદુક્ખપરિઞ્ઞા. પઠમેન વા ઇટ્ઠારમ્મણપરિઞ્ઞા, દુતિયેન અનિટ્ઠારમ્મણપરિઞ્ઞા, તતિયેન મજ્ઝત્તારમ્મણપરિઞ્ઞા. વિરત્તેસુ હિ તદારમ્મણધમ્મેસુ આરમ્મણાનિપિ વિરત્તાનેવ હોન્તીતિ. પઠમેન વા રાગપ્પહાનપરિકિત્તનેન દુક્ખાનુપસ્સનાય અપ્પણિહિતવિમોક્ખો દીપિતો હોતિ, દુતિયેન દોસપ્પહાનપરિકિત્તનેન અનિચ્ચાનુપસ્સનાય અનિમિત્તવિમોક્ખો, તતિયેન મોહપ્પહાનપરિકિત્તનેન અનત્તાનુપસ્સનાય સુઞ્ઞતવિમોક્ખો દીપિતો હોતીતિ વેદિતબ્બં.

    Tathā paṭhamena taṇhāsaṃkilesassa pahānaṃ dassitaṃ tassa sukhassādahetukattā, dutiyena duccaritasaṃkilesassa pahānaṃ. Yathābhūtañhi dukkhaṃ aparijānantā tassa pariharaṇatthaṃ duccaritaṃ caranti. Tatiyena diṭṭhisaṃkilesassa pahānaṃ aniccato passantassa diṭṭhisaṃkilesābhāvato avijjānimittattā diṭṭhisaṃkilesassa, avijjānimittañca adukkhamasukhā vedanā. Paṭhamena vā vipariṇāmadukkhapariññā, dutiyena dukkhadukkhapariññā, tatiyena saṅkhāradukkhapariññā. Paṭhamena vā iṭṭhārammaṇapariññā, dutiyena aniṭṭhārammaṇapariññā, tatiyena majjhattārammaṇapariññā. Virattesu hi tadārammaṇadhammesu ārammaṇānipi virattāneva hontīti. Paṭhamena vā rāgappahānaparikittanena dukkhānupassanāya appaṇihitavimokkho dīpito hoti, dutiyena dosappahānaparikittanena aniccānupassanāya animittavimokkho, tatiyena mohappahānaparikittanena anattānupassanāya suññatavimokkho dīpito hotīti veditabbaṃ.

    યતોતિ યદા, યસ્મા વા. અરિયોતિ કિલેસેહિ આરકા ઠિતો પરિસુદ્ધો. સમ્મદ્દસોતિ સબ્બાસં વેદનાનં ચતુન્નમ્પિ વા સચ્ચાનં અવિપરીતદસ્સાવી. અચ્છેચ્છિ તણ્હન્તિ વેદનામૂલકં તણ્હં અગ્ગમગ્ગેન છિન્દિ, અનવસેસતો સમુચ્છિન્દિ. વિવત્તયિ સંયોજનન્તિ દસવિધં સંયોજનં પરિવત્તયિ, નિમ્મૂલમકાસિ. સમ્માતિ હેતુના કારણેન. માનાભિસમયાતિ માનસ્સ દસ્સનાભિસમયા, પહાનાભિસમયા વા. અરહત્તમગ્ગો હિ કિચ્ચવસેન માનં પસ્સતિ, અયમસ્સ દસ્સનાભિસમયો. તેન દિટ્ઠો પન સો તાવદેવ પહીયતિ દિટ્ઠવિસેન દિટ્ઠસત્તાનં જીવિતં વિય, અયમસ્સ પહાનાભિસમયો. અન્તમકાસિ દુક્ખસ્સાતિ એવં અરહત્તમગ્ગેન માનસ્સ દિટ્ઠત્તા પહીનત્તા ચ સબ્બસ્સેવ વટ્ટદુક્ખસ્સ કોટિસઙ્ખાતં અન્તં પરિચ્છેદં પરિવટુમં અકાસિ, અન્તિમસમુસ્સયમત્તાવસેસં દુક્ખમકાસીતિ વુત્તં હોતિ.

    Yatoti yadā, yasmā vā. Ariyoti kilesehi ārakā ṭhito parisuddho. Sammaddasoti sabbāsaṃ vedanānaṃ catunnampi vā saccānaṃ aviparītadassāvī. Acchecchi taṇhanti vedanāmūlakaṃ taṇhaṃ aggamaggena chindi, anavasesato samucchindi. Vivattayi saṃyojananti dasavidhaṃ saṃyojanaṃ parivattayi, nimmūlamakāsi. Sammāti hetunā kāraṇena. Mānābhisamayāti mānassa dassanābhisamayā, pahānābhisamayā vā. Arahattamaggo hi kiccavasena mānaṃ passati, ayamassa dassanābhisamayo. Tena diṭṭho pana so tāvadeva pahīyati diṭṭhavisena diṭṭhasattānaṃ jīvitaṃ viya, ayamassa pahānābhisamayo. Antamakāsi dukkhassāti evaṃ arahattamaggena mānassa diṭṭhattā pahīnattā ca sabbasseva vaṭṭadukkhassa koṭisaṅkhātaṃ antaṃ paricchedaṃ parivaṭumaṃ akāsi, antimasamussayamattāvasesaṃ dukkhamakāsīti vuttaṃ hoti.

    ગાથાસુ યોતિ યો અરિયસાવકો. અદ્દાતિ અદ્દસ, સુખવેદનં દુક્ખતો પસ્સીતિ અત્થો. સુખવેદના હિ વિસમિસ્સં વિય ભોજનં પરિભોગકાલે અસ્સાદં દદમાના વિપરિણામકાલે દુક્ખાયેવાતિ. દુક્ખમદ્દક્ખિ સલ્લતોતિ યથા સલ્લં સરીરં અનુપવિસન્તમ્પિ પવિટ્ઠમ્પિ ઉદ્ધરિયમાનમ્પિ પીળમેવ જનેતિ, એવં દુક્ખવેદના ઉપ્પજ્જમાનાપિ ઠિતિપ્પત્તાપિ ભિજ્જમાનાપિ વિબાધતિયેવાતિ તં સલ્લતો વિપસ્સીતિ વુત્તં. અદ્દક્ખિ નં અનિચ્ચતોતિ સુખદુક્ખતો સન્તસભાવતાય સન્તતરજાતિકમ્પિ નં અદુક્ખમસુખં અનિચ્ચન્તિકતાય અનિચ્ચતો પસ્સિ.

    Gāthāsu yoti yo ariyasāvako. Addāti addasa, sukhavedanaṃ dukkhato passīti attho. Sukhavedanā hi visamissaṃ viya bhojanaṃ paribhogakāle assādaṃ dadamānā vipariṇāmakāle dukkhāyevāti. Dukkhamaddakkhi sallatoti yathā sallaṃ sarīraṃ anupavisantampi paviṭṭhampi uddhariyamānampi pīḷameva janeti, evaṃ dukkhavedanā uppajjamānāpi ṭhitippattāpi bhijjamānāpi vibādhatiyevāti taṃ sallato vipassīti vuttaṃ. Addakkhinaṃ aniccatoti sukhadukkhato santasabhāvatāya santatarajātikampi naṃ adukkhamasukhaṃ aniccantikatāya aniccato passi.

    સ વે સમ્મદ્દસોતિ સો એવં તિસ્સન્નં વેદનાનં સમ્મદેવ દુક્ખાદિતો દસ્સાવી. યતોતિ યસ્મા. તત્થાતિ વેદનાયં. વિમુચ્ચતીતિ સમુચ્છેદવિમુત્તિવસેન વિમુચ્ચતિ. ઇદં વુત્તં હોતિ – યસ્મા સુખાદીનિ દુક્ખાદિતો અદ્દસ, તસ્મા તત્થ વેદનાય તપ્પટિબદ્ધછન્દરાગપ્પહાનેન સમુચ્છેદવસેન વિમુચ્ચતિ. યંસદ્દે હિ વુત્તે તંસદ્દો આહરિત્વા વત્તબ્બો. અથ વા યતોતિ કાયવાચાચિત્તેહિ સંયતો યતત્તો, યતતિ પદહતીતિ વા યતો, આયતતીતિ અત્થો. અભિઞ્ઞાવોસિતોતિ વેદનામુખેન ચતુસચ્ચકમ્મટ્ઠાનં ભાવેત્વા છટ્ઠાભિઞ્ઞાય પરિયોસિતો કતકિચ્ચો. સન્તોતિ રાગાદિકિલેસવૂપસમેન સન્તો. યોગાતિગોતિ કામયોગાદિં ચતુબ્બિધમ્પિ યોગં અતિક્કન્તો. ઉભયહિતમુનનતો મુનીતિ.

    Sa ve sammaddasoti so evaṃ tissannaṃ vedanānaṃ sammadeva dukkhādito dassāvī. Yatoti yasmā. Tatthāti vedanāyaṃ. Vimuccatīti samucchedavimuttivasena vimuccati. Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā sukhādīni dukkhādito addasa, tasmā tattha vedanāya tappaṭibaddhachandarāgappahānena samucchedavasena vimuccati. Yaṃsadde hi vutte taṃsaddo āharitvā vattabbo. Atha vā yatoti kāyavācācittehi saṃyato yatatto, yatati padahatīti vā yato, āyatatīti attho. Abhiññāvositoti vedanāmukhena catusaccakammaṭṭhānaṃ bhāvetvā chaṭṭhābhiññāya pariyosito katakicco. Santoti rāgādikilesavūpasamena santo. Yogātigoti kāmayogādiṃ catubbidhampi yogaṃ atikkanto. Ubhayahitamunanato munīti.

    ચતુત્થસુત્તવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Catutthasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / ઇતિવુત્તકપાળિ • Itivuttakapāḷi / ૪. દુતિયવેદનાસુત્તં • 4. Dutiyavedanāsuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact