| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
९. दुट्ठुल्लारोचनसिक्खापदवण्णना
9. Duṭṭhullārocanasikkhāpadavaṇṇanā
७८. नवमे दुट्ठुल्लसद्दत्थदस्सनत्थन्ति दुट्ठुल्लसद्दस्स अत्थदस्सनत्थं। अत्थे हि दस्सिते सद्दोपि ‘‘अयं एतेसु अत्थेसु वत्तती’’ति दस्सितोयेव होति। ‘‘यं यं दुट्ठुल्लसद्देन अभिधीयति, तं सब्बं दस्सेतुं पाराजिकानि वुत्तानी’’ति अयञ्हेत्थ अधिप्पायो। तत्रायं विचारणाति तत्र पाळियं अयं विचारणा, तत्र पाळिअट्ठकथासु वा अयं विचारणा। तत्थ भवेय्याति तत्थ कस्सचि विमति एवं भवेय्य। अनुपसम्पन्नस्स दुट्ठुल्लारोचने विय दुक्कटेन भवितब्बन्ति आह ‘‘दुक्कटं आपज्जती’’ति। अक्कोसन्तोपि दुक्कटं आपज्जेय्याति ओमसवादेन दुक्कटं आपज्जेय्य। अधिप्पायं अजानन्तेनपि अट्ठकथाचरियानं वचनेयेव ठातब्बन्ति दीपनत्थं ‘‘अट्ठकथाचरियाव एत्थ पमाण’’न्ति वुत्तं। पुनपि अट्ठकथावचनमेव उपपत्तितो दळ्हं कत्वा पतिट्ठपेन्तो ‘‘इमिनापि चेत’’न्तिआदिमाह।
78. Navame duṭṭhullasaddatthadassanatthanti duṭṭhullasaddassa atthadassanatthaṃ. Atthe hi dassite saddopi ‘‘ayaṃ etesu atthesu vattatī’’ti dassitoyeva hoti. ‘‘Yaṃ yaṃ duṭṭhullasaddena abhidhīyati, taṃ sabbaṃ dassetuṃ pārājikāni vuttānī’’ti ayañhettha adhippāyo. Tatrāyaṃ vicāraṇāti tatra pāḷiyaṃ ayaṃ vicāraṇā, tatra pāḷiaṭṭhakathāsu vā ayaṃ vicāraṇā. Tattha bhaveyyāti tattha kassaci vimati evaṃ bhaveyya. Anupasampannassa duṭṭhullārocane viya dukkaṭena bhavitabbanti āha ‘‘dukkaṭaṃ āpajjatī’’ti. Akkosantopi dukkaṭaṃ āpajjeyyāti omasavādena dukkaṭaṃ āpajjeyya. Adhippāyaṃ ajānantenapi aṭṭhakathācariyānaṃ vacaneyeva ṭhātabbanti dīpanatthaṃ ‘‘aṭṭhakathācariyāva ettha pamāṇa’’nti vuttaṃ. Punapi aṭṭhakathāvacanameva upapattito daḷhaṃ katvā patiṭṭhapento ‘‘imināpi ceta’’ntiādimāha.
८०. ‘‘अञ्ञत्र भिक्खुसम्मुतिया’’ति वुत्तत्ता सम्मुति अत्थीति गहेतब्बाति आह ‘‘इध वुत्तत्तायेवा’’तिआदि।
80. ‘‘Aññatra bhikkhusammutiyā’’ti vuttattā sammuti atthīti gahetabbāti āha ‘‘idha vuttattāyevā’’tiādi.
८२. आदितो पञ्च सिक्खापदानीति पाणातिपातादीनि पञ्च सिक्खापदानि। ‘‘सेसानीति विकालभोजनादीनि पञ्चा’’ति वदन्ति। केचि पन ‘‘आदितो पट्ठाय पञ्च सिक्खापदानीति सुक्कविस्सट्ठिआदीनि पञ्चा’’ति वदन्ति, तं न गहेतब्बं। पाणातिपातादीनि हि दसेव सिक्खापदानि सामणेरानं पञ्ञत्तानि। वुत्तञ्हेतं –
82.Ādito pañca sikkhāpadānīti pāṇātipātādīni pañca sikkhāpadāni. ‘‘Sesānīti vikālabhojanādīni pañcā’’ti vadanti. Keci pana ‘‘ādito paṭṭhāya pañca sikkhāpadānīti sukkavissaṭṭhiādīni pañcā’’ti vadanti, taṃ na gahetabbaṃ. Pāṇātipātādīni hi daseva sikkhāpadāni sāmaṇerānaṃ paññattāni. Vuttañhetaṃ –
‘‘अथ खो सामणेरानं एतदहोसि ‘कति नु खो अम्हाकं सिक्खापदानि, कत्थ च अम्हेहि सिक्खितब्ब’न्ति? भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, सामणेरानं दस सिक्खापदानि, तेसु च सामणेरेहि सिक्खितुं, पाणातिपाता वेरमणी अदिन्नादाना वेरमणी’’तिआदि (महाव॰ १०६)।
‘‘Atha kho sāmaṇerānaṃ etadahosi ‘kati nu kho amhākaṃ sikkhāpadāni, kattha ca amhehi sikkhitabba’nti? Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, sāmaṇerānaṃ dasa sikkhāpadāni, tesu ca sāmaṇerehi sikkhituṃ, pāṇātipātā veramaṇī adinnādānā veramaṇī’’tiādi (mahāva. 106).
तेसं पञ्ञत्तेसुयेव सिक्खापदेसु दुट्ठुल्लादुट्ठुल्लविचारणा कातब्बा, न च सुक्कविस्सट्ठिआदीनि विसुं तेसं पञ्ञत्तानि अत्थीति। अथ भिक्खुनो दुट्ठुल्लसङ्खातानि सुक्कविस्सट्ठिआदीनि अनुपसम्पन्नस्स किं नाम होन्तीति आह ‘‘सुक्कविस्सट्ठि…पे॰… अज्झाचारो नामाति वुत्त’’न्ति। इमिनापि चेतं सिद्धं ‘‘अनुपसम्पन्नस्स सुक्कविस्सट्ठिआदि दुट्ठुल्लं नाम न होती’’ति। अज्झाचारो नामाति हि वदन्तो अनुपसम्पन्नस्स सुक्कविस्सट्ठिआदि केवलं अज्झाचारो नाम होति, न पन दुट्ठुल्लो नाम अज्झाचारोति दीपेति। ‘‘अज्झाचारो नामाति च अट्ठकथायं वुत्तत्ता अकत्तब्बरूपत्ता च अनुपसम्पन्नस्स सुक्कविस्सट्ठिआदीनि दण्डकम्मवत्थुपक्खं भजन्ति, तानि च अञ्ञस्स अनुपसम्पन्नस्स अवण्णकामताय आरोचेन्तो भिक्खु दुक्कटं आपज्जती’’ति वदन्ति। इध पन अनुपसम्पन्नग्गहणेन सामणेरसामणेरीसिक्खमानानं गहणं वेदितब्बं। सेसमेत्थ उत्तानमेव। अन्तिमवत्थुं अनज्झापन्नस्स भिक्खुनो सवत्थुको सङ्घादिसेसो, अनुपसम्पन्नस्स आरोचनं, भिक्खुसम्मुतिया अभावोति इमानि पनेत्थ तीणि अङ्गानि।
Tesaṃ paññattesuyeva sikkhāpadesu duṭṭhullāduṭṭhullavicāraṇā kātabbā, na ca sukkavissaṭṭhiādīni visuṃ tesaṃ paññattāni atthīti. Atha bhikkhuno duṭṭhullasaṅkhātāni sukkavissaṭṭhiādīni anupasampannassa kiṃ nāma hontīti āha ‘‘sukkavissaṭṭhi…pe… ajjhācāro nāmāti vutta’’nti. Imināpi cetaṃ siddhaṃ ‘‘anupasampannassa sukkavissaṭṭhiādi duṭṭhullaṃ nāma na hotī’’ti. Ajjhācāro nāmāti hi vadanto anupasampannassa sukkavissaṭṭhiādi kevalaṃ ajjhācāro nāma hoti, na pana duṭṭhullo nāma ajjhācāroti dīpeti. ‘‘Ajjhācāro nāmāti ca aṭṭhakathāyaṃ vuttattā akattabbarūpattā ca anupasampannassa sukkavissaṭṭhiādīni daṇḍakammavatthupakkhaṃ bhajanti, tāni ca aññassa anupasampannassa avaṇṇakāmatāya ārocento bhikkhu dukkaṭaṃ āpajjatī’’ti vadanti. Idha pana anupasampannaggahaṇena sāmaṇerasāmaṇerīsikkhamānānaṃ gahaṇaṃ veditabbaṃ. Sesamettha uttānameva. Antimavatthuṃ anajjhāpannassa bhikkhuno savatthuko saṅghādiseso, anupasampannassa ārocanaṃ, bhikkhusammutiyā abhāvoti imāni panettha tīṇi aṅgāni.
दुट्ठुल्लारोचनसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Duṭṭhullārocanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / १. मुसावादवग्गो • 1. Musāvādavaggo
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ९. दुट्ठुल्लारोचनसिक्खापदवण्णना • 9. Duṭṭhullārocanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / ९. दुट्ठुल्लारोचनसिक्खापदवण्णना • 9. Duṭṭhullārocanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ९. दुट्ठुल्लारोचनसिक्खापदवण्णना • 9. Duṭṭhullārocanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / ९. दुट्ठुल्लारोचनसिक्खापदं • 9. Duṭṭhullārocanasikkhāpadaṃ
