Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / મહાવિભઙ્ગ-અટ્ઠકથા • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
૯. દુટ્ઠુલ્લારોચનસિક્ખાપદવણ્ણના
9. Duṭṭhullārocanasikkhāpadavaṇṇanā
૭૮. નવમસિક્ખાપદે – દુટ્ઠુલ્લા નામ આપત્તિ ચત્તારિ ચ પારાજિકાનિ તેરસ ચ સઙ્ઘાદિસેસાતિ ઇમિસ્સા પાળિયા ‘‘પારાજિકાનિ દુટ્ઠુલ્લસદ્દત્થદસ્સનત્થં વુત્તાનિ, સઙ્ઘાદિસેસં પન ઇધ અધિપ્પેત’’ન્તિ અટ્ઠકથાસુ વુત્તં. તત્રાયં વિચારણા – સચે પારાજિકં આરોચેન્તસ્સ પાચિત્તિયં ન ભવેય્ય, યથા સમાનેપિ ભિક્ખુ-ભિક્ખુનીનં ઉપસમ્પન્નસદ્દે યત્થ ભિક્ખુની અનધિપ્પેતા હોતિ, તત્થ ભિક્ખું ઠપેત્વા અવસેસો અનુપસમ્પન્નોતિ વુચ્ચતિ; એવમિધ સમાનેપિ પારાજિકસઙ્ઘાદિસેસાનં દુટ્ઠુલ્લસદ્દે યદિ પારાજિકં અનધિપ્પેતં, ‘‘દુટ્ઠુલ્લા નામ આપત્તિ તેરસ સઙ્ઘાદિસેસા’’તિ એતદેવ વત્તબ્બં સિયા. તત્થ ભવેય્ય ‘‘યો પારાજિકં આપન્નો, સો ભિક્ખુભાવતો ચુતો, તસ્મા તસ્સ આપત્તિં આરોચેન્તો દુક્કટં આપજ્જતી’’તિ. એવં સતિ અક્કોસન્તોપિ દુક્કટં આપજ્જેય્ય, પાચિત્તિયમેવ ચ આપજ્જતિ. વુત્તઞ્હેતં – ‘‘અસુદ્ધો હોતિ પુગ્ગલો અઞ્ઞતરં પારાજિકં ધમ્મં અજ્ઝાપન્નો, તઞ્ચે અસુદ્ધદિટ્ઠિ સમાનો ઓકાસં કારાપેત્વા અક્કોસાધિપ્પાયો વદતિ, આપત્તિ ઓમસવાદસ્સા’’તિ (પારા॰ ૩૮૯). એવં પાળિયા વિચારિયમાનાય પારાજિકં આરોચેન્તસ્સાપિ પાચિત્તિયમેવ દિસ્સતિ. કિઞ્ચાપિ દિસ્સતિ, અથ ખો સબ્બઅટ્ઠકથાસુ વુત્તત્તા અટ્ઠકથાચરિયાવ એત્થ પમાણં, ન અઞ્ઞા વિચારણા. પુબ્બેપિ ચ આવોચુમ્હ – ‘‘બુદ્ધેન ધમ્મો વિનયો ચ વુત્તો, યો તસ્સ પુત્તેહિ તથેવ ઞાતો’’તિઆદિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૧.ગન્થારમ્ભકથા). અટ્ઠકથાચરિયા હિ બુદ્ધસ્સ અધિપ્પાયં જાનન્તિ.
78. Navamasikkhāpade – duṭṭhullā nāma āpatti cattāri ca pārājikāni terasa ca saṅghādisesāti imissā pāḷiyā ‘‘pārājikāni duṭṭhullasaddatthadassanatthaṃ vuttāni, saṅghādisesaṃ pana idha adhippeta’’nti aṭṭhakathāsu vuttaṃ. Tatrāyaṃ vicāraṇā – sace pārājikaṃ ārocentassa pācittiyaṃ na bhaveyya, yathā samānepi bhikkhu-bhikkhunīnaṃ upasampannasadde yattha bhikkhunī anadhippetā hoti, tattha bhikkhuṃ ṭhapetvā avaseso anupasampannoti vuccati; evamidha samānepi pārājikasaṅghādisesānaṃ duṭṭhullasadde yadi pārājikaṃ anadhippetaṃ, ‘‘duṭṭhullā nāma āpatti terasa saṅghādisesā’’ti etadeva vattabbaṃ siyā. Tattha bhaveyya ‘‘yo pārājikaṃ āpanno, so bhikkhubhāvato cuto, tasmā tassa āpattiṃ ārocento dukkaṭaṃ āpajjatī’’ti. Evaṃ sati akkosantopi dukkaṭaṃ āpajjeyya, pācittiyameva ca āpajjati. Vuttañhetaṃ – ‘‘asuddho hoti puggalo aññataraṃ pārājikaṃ dhammaṃ ajjhāpanno, tañce asuddhadiṭṭhi samāno okāsaṃ kārāpetvā akkosādhippāyo vadati, āpatti omasavādassā’’ti (pārā. 389). Evaṃ pāḷiyā vicāriyamānāya pārājikaṃ ārocentassāpi pācittiyameva dissati. Kiñcāpi dissati, atha kho sabbaaṭṭhakathāsu vuttattā aṭṭhakathācariyāva ettha pamāṇaṃ, na aññā vicāraṇā. Pubbepi ca āvocumha – ‘‘buddhena dhammo vinayo ca vutto, yo tassa puttehi tatheva ñāto’’tiādi (pārā. aṭṭha. 1.ganthārambhakathā). Aṭṭhakathācariyā hi buddhassa adhippāyaṃ jānanti.
ઇમિનાપિ ચેતં પરિયાયેન વેદિતબ્બં. અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયાતિ હિ વુત્તં. ભિક્ખુસમ્મુતિયા ચ આરોચનં આયતિં સંવરત્થાય પુન તથારૂપં આપત્તિં અનાપજ્જનત્થાય ભગવતા અનુઞ્ઞાતં, ન તસ્સ ભિક્ખુનો અવણ્ણમત્તપ્પકાસનત્થાય, સાસને ચસ્સ પતિટ્ઠાનિસેધનત્થાય , ન ચ પારાજિકં આપન્નસ્સ પુન તથારૂપાય આપત્તિયા અનાપજ્જનેન ભિક્ખુભાવો નામ અત્થિ. તસ્મા ‘‘પારાજિકાનિ દુટ્ઠુલ્લસદ્દત્થદસ્સનત્થં વુત્તાનિ, સઙ્ઘાદિસેસં પન ઇધાધિપ્પેત’’ન્તિ યં અટ્ઠકથાસુ વુત્તં, તં સુવુત્તમેવ.
Imināpi cetaṃ pariyāyena veditabbaṃ. Aññatra bhikkhusammutiyāti hi vuttaṃ. Bhikkhusammutiyā ca ārocanaṃ āyatiṃ saṃvaratthāya puna tathārūpaṃ āpattiṃ anāpajjanatthāya bhagavatā anuññātaṃ, na tassa bhikkhuno avaṇṇamattappakāsanatthāya, sāsane cassa patiṭṭhānisedhanatthāya , na ca pārājikaṃ āpannassa puna tathārūpāya āpattiyā anāpajjanena bhikkhubhāvo nāma atthi. Tasmā ‘‘pārājikāni duṭṭhullasaddatthadassanatthaṃ vuttāni, saṅghādisesaṃ pana idhādhippeta’’nti yaṃ aṭṭhakathāsu vuttaṃ, taṃ suvuttameva.
૮૦. અત્થિ ભિક્ખુસમ્મુતિ આપત્તિપરિયન્તાતિઆદીસુ પન યા અયં ભિક્ખુસમ્મુતિ વુત્તા, સા ન કત્થચિ આગતા, ઇધ વુત્તત્તાયેવ પન અભિણ્હાપત્તિકં ભિક્ખું દિસ્વા એવમેસ પરેસુ હિરોત્તપ્પેનાપિ આયતિં સંવરં આપજ્જિસ્સતીતિ તસ્સ ભિક્ખુનો હિતેસિતાય તિક્ખત્તું અપલોકેત્વા સઙ્ઘેન કાતબ્બાતિ વેદિતબ્બાતિ.
80.Atthibhikkhusammuti āpattipariyantātiādīsu pana yā ayaṃ bhikkhusammuti vuttā, sā na katthaci āgatā, idha vuttattāyeva pana abhiṇhāpattikaṃ bhikkhuṃ disvā evamesa paresu hirottappenāpi āyatiṃ saṃvaraṃ āpajjissatīti tassa bhikkhuno hitesitāya tikkhattuṃ apaloketvā saṅghena kātabbāti veditabbāti.
૮૨. અદુટ્ઠુલ્લં આપત્તિં આરોચેતિ આપત્તિ દુક્કટસ્સાતિ પઞ્ચપિ આપત્તિક્ખન્ધે આરોચેન્તસ્સ દુક્કટં. મહાપચ્ચરિયં પન પારાજિકં આરોચેન્તસ્સાપિ દુક્કટમેવ વુત્તં. અનુપસમ્પન્નસ્સ દુટ્ઠુલ્લં વા અદુટ્ઠુલ્લં વા અજ્ઝાચારન્તિ એત્થ આદિતો પઞ્ચ સિક્ખાપદાનિ દુટ્ઠુલ્લો નામ અજ્ઝાચારો, સેસાનિ અદુટ્ઠુલ્લો. સુક્કવિસ્સટ્ઠિકાયસંસગ્ગદુટ્ઠુલ્લઅત્તકામા પનસ્સ અજ્ઝાચારો નામાતિ વુત્તં.
82.Aduṭṭhullaṃ āpattiṃ āroceti āpatti dukkaṭassāti pañcapi āpattikkhandhe ārocentassa dukkaṭaṃ. Mahāpaccariyaṃ pana pārājikaṃ ārocentassāpi dukkaṭameva vuttaṃ. Anupasampannassa duṭṭhullaṃ vā aduṭṭhullaṃ vā ajjhācāranti ettha ādito pañca sikkhāpadāni duṭṭhullo nāma ajjhācāro, sesāni aduṭṭhullo. Sukkavissaṭṭhikāyasaṃsaggaduṭṭhullaattakāmā panassa ajjhācāro nāmāti vuttaṃ.
૮૩. વત્થું આરોચેતીતિ ‘‘અયં સુક્કવિસ્સટ્ઠિં આપન્નો, દુટ્ઠુલ્લં આપન્નો, અત્તકામં આપન્નો’’ કાયસંસગ્ગં આપન્નોતિ એવં વદન્તસ્સ અનાપત્તિ. આપત્તિં આરોચેતીતિ એત્થ ‘‘અયં પારાજિકં આપન્નો, સઙ્ઘાદિસેસં થુલ્લચ્ચયં પાચિત્તિયં પાટિદેસનીયં દુક્કટં દુબ્ભાસિતં આપન્નો’’તિ વદતિ અનાપત્તિ. ‘‘અયં અસુચિં મોચેત્વા સઙ્ઘાદિસેસં આપન્નો’’તિઆદિના પન નયેન વત્થુના સદ્ધિં આપત્તિં ઘટેત્વા આરોચેન્તસ્સેવ આપત્તિ. સેસમેત્થ ઉત્તાનમેવ.
83.Vatthuṃ ārocetīti ‘‘ayaṃ sukkavissaṭṭhiṃ āpanno, duṭṭhullaṃ āpanno, attakāmaṃ āpanno’’ kāyasaṃsaggaṃ āpannoti evaṃ vadantassa anāpatti. Āpattiṃ ārocetīti ettha ‘‘ayaṃ pārājikaṃ āpanno, saṅghādisesaṃ thullaccayaṃ pācittiyaṃ pāṭidesanīyaṃ dukkaṭaṃ dubbhāsitaṃ āpanno’’ti vadati anāpatti. ‘‘Ayaṃ asuciṃ mocetvā saṅghādisesaṃ āpanno’’tiādinā pana nayena vatthunā saddhiṃ āpattiṃ ghaṭetvā ārocentasseva āpatti. Sesamettha uttānameva.
તિસમુટ્ઠાનં – કાયચિત્તતો વાચાચિત્તતો કાયવાચાચિત્તતો ચ સમુટ્ઠાતિ, કિરિયં, સઞ્ઞાવિમોક્ખં, સચિત્તકં, લોકવજ્જં, કાયકમ્મં, વચીકમ્મં, અકુસલચિત્તં, દુક્ખવેદનન્તિ.
Tisamuṭṭhānaṃ – kāyacittato vācācittato kāyavācācittato ca samuṭṭhāti, kiriyaṃ, saññāvimokkhaṃ, sacittakaṃ, lokavajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, akusalacittaṃ, dukkhavedananti.
દુટ્ઠુલ્લારોચનસિક્ખાપદં નવમં.
Duṭṭhullārocanasikkhāpadaṃ navamaṃ.
Related texts:
તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / વિનયપિટક • Vinayapiṭaka / મહાવિભઙ્ગ • Mahāvibhaṅga / ૧. મુસાવાદવગ્ગો • 1. Musāvādavaggo
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / સારત્થદીપની-ટીકા • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ૯. દુટ્ઠુલ્લારોચનસિક્ખાપદવણ્ણના • 9. Duṭṭhullārocanasikkhāpadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વજિરબુદ્ધિ-ટીકા • Vajirabuddhi-ṭīkā / ૯. દુટ્ઠુલ્લારોચનસિક્ખાપદવણ્ણના • 9. Duṭṭhullārocanasikkhāpadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વિમતિવિનોદની-ટીકા • Vimativinodanī-ṭīkā / ૯. દુટ્ઠુલ્લારોચનસિક્ખાપદવણ્ણના • 9. Duṭṭhullārocanasikkhāpadavaṇṇanā
ટીકા • Tīkā / વિનયપિટક (ટીકા) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / પાચિત્યાદિયોજનાપાળિ • Pācityādiyojanāpāḷi / ૯. દુટ્ઠુલ્લારોચનસિક્ખાપદં • 9. Duṭṭhullārocanasikkhāpadaṃ