| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / कङ्खावितरणी-पुराण-टीका • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā |
३. दुट्ठुल्लवाचासिक्खापदवण्णना
3. Duṭṭhullavācāsikkhāpadavaṇṇanā
‘‘कदा ते माता पसीदिस्सती’’ति आयाचनं दुट्ठुल्लवाचाय सिखापत्तलक्खणदस्सनत्थं वुत्तं, न मेथुनुपसंहितेयेव दुट्ठुल्लवाचाति दस्सनत्थं। ‘‘उभतोब्यञ्जनकासी’’ति वचनं पन पुरिसनिमित्तेन असङ्घादिसेसवत्थुना मिस्सवचनं, पुरिसउभतोब्यञ्जनकस्स च इत्थिनिमित्तं पटिच्छन्नं, इतरं पाकटं। यदि तम्पि जनेति, कथं ‘अनिमित्तासी’तिआदीनि पदानि न सङ्घादिसेसं जनेन्ती’’ति एके, तं न युत्तं पुरिसस्सापि निमित्ताधिवचनत्ता। ‘‘मेथुनुपसंहिताहि सङ्घादिसेसो’’ति (पारा॰ २४८) मातिकायं लक्खणस्स वुत्तत्ता च मेथुनुपसंहिताहि ओभासने पटिविजानन्तिया सङ्घादिसेसो, अप्पटिविजानन्तिया थुल्लच्चयं, इतरेहि ओभासने पटिविजानन्तिया थुल्लच्चयं, अप्पटिविजानन्तिया दुक्कटन्ति एके, विचारेत्वा गहेतब्बं। एत्थाह – ‘‘सिखरणी’’तिआदीहि अक्कोसन्तस्स पटिघचित्तं उप्पज्जति, कस्मा ‘‘तिवेदन’’न्ति अवत्वा ‘‘द्विवेदन’’न्ति वुत्तन्ति? रागवसेन अयं आपत्ति, न पटिघवसेन। तस्मा रागवसेनेव पवत्तो अक्कोसो इध अधिप्पेतो। तस्मा ‘‘द्विवेदन’’न्ति वचनं सुवुत्तमेव।
‘‘Kadā te mātā pasīdissatī’’ti āyācanaṃ duṭṭhullavācāya sikhāpattalakkhaṇadassanatthaṃ vuttaṃ, na methunupasaṃhiteyeva duṭṭhullavācāti dassanatthaṃ. ‘‘Ubhatobyañjanakāsī’’ti vacanaṃ pana purisanimittena asaṅghādisesavatthunā missavacanaṃ, purisaubhatobyañjanakassa ca itthinimittaṃ paṭicchannaṃ, itaraṃ pākaṭaṃ. Yadi tampi janeti, kathaṃ ‘animittāsī’tiādīni padāni na saṅghādisesaṃ janentī’’ti eke, taṃ na yuttaṃ purisassāpi nimittādhivacanattā. ‘‘Methunupasaṃhitāhi saṅghādiseso’’ti (pārā. 248) mātikāyaṃ lakkhaṇassa vuttattā ca methunupasaṃhitāhi obhāsane paṭivijānantiyā saṅghādiseso, appaṭivijānantiyā thullaccayaṃ, itarehi obhāsane paṭivijānantiyā thullaccayaṃ, appaṭivijānantiyā dukkaṭanti eke, vicāretvā gahetabbaṃ. Etthāha – ‘‘sikharaṇī’’tiādīhi akkosantassa paṭighacittaṃ uppajjati, kasmā ‘‘tivedana’’nti avatvā ‘‘dvivedana’’nti vuttanti? Rāgavasena ayaṃ āpatti, na paṭighavasena. Tasmā rāgavaseneva pavatto akkoso idha adhippeto. Tasmā ‘‘dvivedana’’nti vacanaṃ suvuttameva.
दुट्ठुल्लवाचासिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Duṭṭhullavācāsikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
