| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / කඞ්‌ඛාවිතරණී-පුරාණ-ටීකා • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā |
3. දුට්‌ඨුල්‌ලවාචාසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
3. Duṭṭhullavācāsikkhāpadavaṇṇanā
‘‘කදා තෙ මාතා පසීදිස්‌සතී’’ති ආයාචනං දුට්‌ඨුල්‌ලවාචාය සිඛාපත්‌තලක්‌ඛණදස්‌සනත්‌ථං වුත්‌තං, න මෙථුනුපසංහිතෙයෙව දුට්‌ඨුල්‌ලවාචාති දස්‌සනත්‌ථං. ‘‘උභතොබ්‍යඤ්‌ජනකාසී’’ති වචනං පන පුරිසනිමිත්‌තෙන අසඞ්‌ඝාදිසෙසවත්‌ථුනා මිස්‌සවචනං, පුරිසඋභතොබ්‍යඤ්‌ජනකස්‌ස ච ඉත්‌ථිනිමිත්‌තං පටිච්‌ඡන්‌නං, ඉතරං පාකටං. යදි තම්‌පි ජනෙති, කථං ‘අනිමිත්‌තාසී’තිආදීනි පදානි න සඞ්‌ඝාදිසෙසං ජනෙන්‌තී’’ති එකෙ, තං න යුත්‌තං පුරිසස්‌සාපි නිමිත්‌තාධිවචනත්‌තා. ‘‘මෙථුනුපසංහිතාහි සඞ්‌ඝාදිසෙසො’’ති (පාරා. 248) මාතිකායං ලක්‌ඛණස්‌ස වුත්‌තත්‌තා ච මෙථුනුපසංහිතාහි ඔභාසනෙ පටිවිජානන්‌තියා සඞ්‌ඝාදිසෙසො, අප්‌පටිවිජානන්‌තියා ථුල්‌ලච්‌චයං, ඉතරෙහි ඔභාසනෙ පටිවිජානන්‌තියා ථුල්‌ලච්‌චයං, අප්‌පටිවිජානන්‌තියා දුක්‌කටන්‌ති එකෙ, විචාරෙත්‌වා ගහෙතබ්‌බං. එත්‌ථාහ – ‘‘සිඛරණී’’තිආදීහි අක්‌කොසන්‌තස්‌ස පටිඝචිත්‌තං උප්‌පජ්‌ජති, කස්‌මා ‘‘තිවෙදන’’න්‌ති අවත්‌වා ‘‘ද්‌විවෙදන’’න්‌ති වුත්‌තන්‌ති? රාගවසෙන අයං ආපත්‌ති, න පටිඝවසෙන. තස්‌මා රාගවසෙනෙව පවත්‌තො අක්‌කොසො ඉධ අධිප්‌පෙතො. තස්‌මා ‘‘ද්‌විවෙදන’’න්‌ති වචනං සුවුත්‌තමෙව.
‘‘Kadā te mātā pasīdissatī’’ti āyācanaṃ duṭṭhullavācāya sikhāpattalakkhaṇadassanatthaṃ vuttaṃ, na methunupasaṃhiteyeva duṭṭhullavācāti dassanatthaṃ. ‘‘Ubhatobyañjanakāsī’’ti vacanaṃ pana purisanimittena asaṅghādisesavatthunā missavacanaṃ, purisaubhatobyañjanakassa ca itthinimittaṃ paṭicchannaṃ, itaraṃ pākaṭaṃ. Yadi tampi janeti, kathaṃ ‘animittāsī’tiādīni padāni na saṅghādisesaṃ janentī’’ti eke, taṃ na yuttaṃ purisassāpi nimittādhivacanattā. ‘‘Methunupasaṃhitāhi saṅghādiseso’’ti (pārā. 248) mātikāyaṃ lakkhaṇassa vuttattā ca methunupasaṃhitāhi obhāsane paṭivijānantiyā saṅghādiseso, appaṭivijānantiyā thullaccayaṃ, itarehi obhāsane paṭivijānantiyā thullaccayaṃ, appaṭivijānantiyā dukkaṭanti eke, vicāretvā gahetabbaṃ. Etthāha – ‘‘sikharaṇī’’tiādīhi akkosantassa paṭighacittaṃ uppajjati, kasmā ‘‘tivedana’’nti avatvā ‘‘dvivedana’’nti vuttanti? Rāgavasena ayaṃ āpatti, na paṭighavasena. Tasmā rāgavaseneva pavatto akkoso idha adhippeto. Tasmā ‘‘dvivedana’’nti vacanaṃ suvuttameva.
දුට්‌ඨුල්‌ලවාචාසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Duṭṭhullavācāsikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
