Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ധമ്മസങ്ഗണി-അട്ഠകഥാ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ദ്വാദസമചിത്തം
Dvādasamacittaṃ
൪൨൭. ദ്വാദസമസ്സ സമയവവത്ഥാനേ ഉദ്ധച്ചേന സമ്പയുത്തന്തി ഉദ്ധച്ചസമ്പയുത്തം. ഇദഞ്ഹി ചിത്തം ഛസു ആരമ്മണേസു വേദനാവസേന മജ്ഝത്തം ഹുത്വാ ഉദ്ധതം ഹോതി. ഇധ ധമ്മുദ്ദേസേ ‘വിചികിച്ഛാ’-ഠാനേ ‘ഉദ്ധച്ചം ഹോതീ’തി ആഗതം. പദപടിപാടിയാ അട്ഠവീസതി പദാനി ഹോന്തി. അഗ്ഗഹിതഗ്ഗഹണേന ചുദ്ദസ. തേസം വസേന സവിഭത്തികാവിഭത്തികരാസിവിധാനം വേദിതബ്ബം. അധിമോക്ഖോ മനസികാരോതി ദ്വേയേവ യേവാപനകാ.
427. Dvādasamassa samayavavatthāne uddhaccena sampayuttanti uddhaccasampayuttaṃ. Idañhi cittaṃ chasu ārammaṇesu vedanāvasena majjhattaṃ hutvā uddhataṃ hoti. Idha dhammuddese ‘vicikicchā’-ṭhāne ‘uddhaccaṃ hotī’ti āgataṃ. Padapaṭipāṭiyā aṭṭhavīsati padāni honti. Aggahitaggahaṇena cuddasa. Tesaṃ vasena savibhattikāvibhattikarāsividhānaṃ veditabbaṃ. Adhimokkho manasikāroti dveyeva yevāpanakā.
൪൨൯. നിദ്ദേസവാരസ്സ ഉദ്ധച്ചനിദ്ദേസേ ചിത്തസ്സാതി ന സത്തസ്സ, ന പോസസ്സ. ഉദ്ധച്ചന്തി ഉദ്ധതാകാരോ. ന വൂപസമോതി അവൂപസമോ. ചേതോ വിക്ഖിപതീതി ചേതസോവിക്ഖേപോ. ഭന്തത്തം ചിത്തസ്സാതി ചിത്തസ്സ ഭന്തഭാവോ, ഭന്തയാനഭന്തഗോണാദീനി വിയ. ഇമിനാ ഏകാരമ്മണസ്മിംയേവ വിപ്ഫന്ദനം കഥിതം. ഉദ്ധച്ചഞ്ഹി ഏകാരമ്മണേ വിപ്ഫന്ദതി, വിചികിച്ഛാ നാനാരമ്മണേ. സേസം സബ്ബവാരേസു ഹേട്ഠാ വുത്തനയേനേവ വേദിതബ്ബം.
429. Niddesavārassa uddhaccaniddese cittassāti na sattassa, na posassa. Uddhaccanti uddhatākāro. Na vūpasamoti avūpasamo. Ceto vikkhipatīti cetasovikkhepo. Bhantattaṃ cittassāti cittassa bhantabhāvo, bhantayānabhantagoṇādīni viya. Iminā ekārammaṇasmiṃyeva vipphandanaṃ kathitaṃ. Uddhaccañhi ekārammaṇe vipphandati, vicikicchā nānārammaṇe. Sesaṃ sabbavāresu heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.
ഇദാനി ഇമസ്മിം ചിത്തദ്വയേ പകിണ്ണകവിനിച്ഛയോ ഹോതി. ‘ആരമ്മണേ പവട്ടനകചിത്താനി നാമ കതീ’തി? ഹി വുത്തേ ‘ഇമാനേവ ദ്വേ’തി വത്തബ്ബം. തത്ഥ വിചികിച്ഛാസഹഗതം ഏകന്തേന പവട്ടതി, ഉദ്ധച്ചസഹഗതം പന ലദ്ധാധിമോക്ഖത്താ ലദ്ധപതിട്ഠം പവട്ടതി. യഥാ ഹി വട്ടചതുരസ്സേസു ദ്വീസു മണീസു പബ്ഭാരട്ഠാനേ പവട്ടേത്വാ വിസ്സട്ഠേസു വട്ടമണി ഏകന്തേനേവ പവട്ടതി, ചതുരസ്സോ പതിട്ഠായ പതിട്ഠായ പവട്ടതി, ഏവംസമ്പദമിദം വേദിതബ്ബം. സബ്ബേസുപി ഹീനാദിഭേദോ ന ഉദ്ധടോ, സബ്ബേസം ഏകന്തഹീനത്താ. സഹജാതാധിപതി ലബ്ഭമാനോപി ന ഉദ്ധടോ, ഹേട്ഠാ ദസ്സിതനയത്താ. ഞാണാഭാവതോ പനേത്ഥ വീമംസാധിപതി നാമ നത്ഥി. പച്ഛിമദ്വയേ സേസോപി നത്ഥി ഏവ. കസ്മാ? കഞ്ചി ധമ്മം ധുരം കത്വാ അനുപ്പജ്ജനതോ, പട്ഠാനേ ച പടിസിദ്ധതോ.
Idāni imasmiṃ cittadvaye pakiṇṇakavinicchayo hoti. ‘Ārammaṇe pavaṭṭanakacittāni nāma katī’ti? Hi vutte ‘imāneva dve’ti vattabbaṃ. Tattha vicikicchāsahagataṃ ekantena pavaṭṭati, uddhaccasahagataṃ pana laddhādhimokkhattā laddhapatiṭṭhaṃ pavaṭṭati. Yathā hi vaṭṭacaturassesu dvīsu maṇīsu pabbhāraṭṭhāne pavaṭṭetvā vissaṭṭhesu vaṭṭamaṇi ekanteneva pavaṭṭati, caturasso patiṭṭhāya patiṭṭhāya pavaṭṭati, evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ. Sabbesupi hīnādibhedo na uddhaṭo, sabbesaṃ ekantahīnattā. Sahajātādhipati labbhamānopi na uddhaṭo, heṭṭhā dassitanayattā. Ñāṇābhāvato panettha vīmaṃsādhipati nāma natthi. Pacchimadvaye sesopi natthi eva. Kasmā? Kañci dhammaṃ dhuraṃ katvā anuppajjanato, paṭṭhāne ca paṭisiddhato.
ഇമേഹി പന ദ്വാദസഹിപി അകുസലചിത്തേഹി കമ്മേ ആയൂഹിതേ, ഠപേത്വാ ഉദ്ധച്ചസഹഗതം, സേസാനി ഏകാദസേവ പടിസന്ധിം ആകഡ്ഢന്തി. വിചികിച്ഛാസഹഗതേ അലദ്ധാധിമോക്ഖേ ദുബ്ബലേപി പടിസന്ധിം ആകഡ്ഢമാനേ ഉദ്ധച്ചസഹഗതം ലദ്ധാധിമോക്ഖം ബലവം കസ്മാ നാകഡ്ഢതീതി? ദസ്സനേന പഹാതബ്ബാഭാവതോ. യദി ഹി ആകഡ്ഢേയ്യ ‘ദസ്സനേനപഹാതബ്ബ’-പദവിഭങ്ഗേ ആഗച്ഛേയ്യ, തസ്മാ, ഠപേത്വാ തം, സേസാനി ഏകാദസ ആകഡ്ഢന്തി. തേസു ഹി യേന കേനചി കമ്മേ ആയൂഹിതേ തായ ചേതനായ ചതൂസു അപായേസു പടിസന്ധി ഹോതി. അകുസലവിപാകേസു അഹേതുകമനോവിഞ്ഞാണധാതുഉപേക്ഖാസഹഗതായ പടിസന്ധിം ഗണ്ഹാതി. ഇതരസ്സാപി ഏത്ഥേവ പടിസന്ധിദാനം ഭവേയ്യ. യസ്മാ പനേതം നത്ഥി, തസ്മാ ‘ദസ്സനേനപഹാതബ്ബ’-പദവിഭങ്ഗേ നാഗതന്തി.
Imehi pana dvādasahipi akusalacittehi kamme āyūhite, ṭhapetvā uddhaccasahagataṃ, sesāni ekādaseva paṭisandhiṃ ākaḍḍhanti. Vicikicchāsahagate aladdhādhimokkhe dubbalepi paṭisandhiṃ ākaḍḍhamāne uddhaccasahagataṃ laddhādhimokkhaṃ balavaṃ kasmā nākaḍḍhatīti? Dassanena pahātabbābhāvato. Yadi hi ākaḍḍheyya ‘dassanenapahātabba’-padavibhaṅge āgaccheyya, tasmā, ṭhapetvā taṃ, sesāni ekādasa ākaḍḍhanti. Tesu hi yena kenaci kamme āyūhite tāya cetanāya catūsu apāyesu paṭisandhi hoti. Akusalavipākesu ahetukamanoviññāṇadhātuupekkhāsahagatāya paṭisandhiṃ gaṇhāti. Itarassāpi ettheva paṭisandhidānaṃ bhaveyya. Yasmā panetaṃ natthi, tasmā ‘dassanenapahātabba’-padavibhaṅge nāgatanti.
അകുസലാ ധമ്മാതിപദസ്സ വണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Akusalā dhammātipadassa vaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / അഭിധമ്മപിടക • Abhidhammapiṭaka / ധമ്മസങ്ഗണീപാളി • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ദ്വാദസ അകുസലാനി • Dvādasa akusalāni
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ധമ്മസങ്ഗണീ-മൂലടീകാ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ദ്വാദസമചിത്തവണ്ണനാ • Dvādasamacittavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ധമ്മസങ്ഗണീ-അനുടീകാ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ദ്വാദസമചിത്തവണ്ണനാ • Dvādasamacittavaṇṇanā