Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / మజ్ఝిమనికాయ • Majjhimanikāya |
౯. ద్వేధావితక్కసుత్తం
9. Dvedhāvitakkasuttaṃ
౨౦౬. ఏవం మే సుతం – ఏకం సమయం భగవా సావత్థియం విహరతి జేతవనే అనాథపిణ్డికస్స ఆరామే. తత్ర ఖో భగవా భిక్ఖూ ఆమన్తేసి – ‘‘భిక్ఖవో’’తి. ‘‘భదన్తే’’తి తే భిక్ఖూ భగవతో పచ్చస్సోసుం. భగవా ఏతదవోచ –
206. Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘bhikkhavo’’ti. ‘‘Bhadante’’ti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca –
‘‘పుబ్బేవ మే, భిక్ఖవే, సమ్బోధా అనభిసమ్బుద్ధస్స బోధిసత్తస్సేవ సతో ఏతదహోసి – ‘యంనూనాహం ద్విధా కత్వా ద్విధా కత్వా వితక్కే విహరేయ్య’న్తి. సో ఖో అహం, భిక్ఖవే, యో చాయం కామవితక్కో యో చ బ్యాపాదవితక్కో యో చ విహింసావితక్కో – ఇమం ఏకం భాగమకాసిం ; యో చాయం నేక్ఖమ్మవితక్కో యో చ అబ్యాపాదవితక్కో యో చ అవిహింసావితక్కో – ఇమం దుతియం భాగమకాసిం.
‘‘Pubbeva me, bhikkhave, sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato etadahosi – ‘yaṃnūnāhaṃ dvidhā katvā dvidhā katvā vitakke vihareyya’nti. So kho ahaṃ, bhikkhave, yo cāyaṃ kāmavitakko yo ca byāpādavitakko yo ca vihiṃsāvitakko – imaṃ ekaṃ bhāgamakāsiṃ ; yo cāyaṃ nekkhammavitakko yo ca abyāpādavitakko yo ca avihiṃsāvitakko – imaṃ dutiyaṃ bhāgamakāsiṃ.
౨౦౭. ‘‘తస్స మయ్హం, భిక్ఖవే, ఏవం అప్పమత్తస్స ఆతాపినో పహితత్తస్స విహరతో ఉప్పజ్జతి కామవితక్కో. సో ఏవం పజానామి – ‘ఉప్పన్నో ఖో మే అయం కామవితక్కో. సో చ ఖో అత్తబ్యాబాధాయపి సంవత్తతి, పరబ్యాబాధాయపి సంవత్తతి, ఉభయబ్యాబాధాయపి సంవత్తతి, పఞ్ఞానిరోధికో విఘాతపక్ఖికో అనిబ్బానసంవత్తనికో’ 1. ‘అత్తబ్యాబాధాయ సంవత్తతీ’తిపి మే, భిక్ఖవే, పటిసఞ్చిక్ఖతో అబ్భత్థం గచ్ఛతి; ‘పరబ్యాబాధాయ సంవత్తతీ’తిపి మే, భిక్ఖవే, పటిసఞ్చిక్ఖతో అబ్భత్థం గచ్ఛతి; ‘ఉభయబ్యాబాధాయ సంవత్తతీ’తిపి మే, భిక్ఖవే, పటిసఞ్చిక్ఖతో అబ్భత్థం గచ్ఛతి; ‘పఞ్ఞానిరోధికో విఘాతపక్ఖికో అనిబ్బానసంవత్తనికో’తిపి మే, భిక్ఖవే, పటిసఞ్చిక్ఖతో అబ్భత్థం గచ్ఛతి. సో ఖో అహం, భిక్ఖవే, ఉప్పన్నుప్పన్నం కామవితక్కం పజహమేవ 2 వినోదమేవ 3 బ్యన్తమేవ 4 నం అకాసిం.
207. ‘‘Tassa mayhaṃ, bhikkhave, evaṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati kāmavitakko. So evaṃ pajānāmi – ‘uppanno kho me ayaṃ kāmavitakko. So ca kho attabyābādhāyapi saṃvattati, parabyābādhāyapi saṃvattati, ubhayabyābādhāyapi saṃvattati, paññānirodhiko vighātapakkhiko anibbānasaṃvattaniko’ 5. ‘Attabyābādhāya saṃvattatī’tipi me, bhikkhave, paṭisañcikkhato abbhatthaṃ gacchati; ‘parabyābādhāya saṃvattatī’tipi me, bhikkhave, paṭisañcikkhato abbhatthaṃ gacchati; ‘ubhayabyābādhāya saṃvattatī’tipi me, bhikkhave, paṭisañcikkhato abbhatthaṃ gacchati; ‘paññānirodhiko vighātapakkhiko anibbānasaṃvattaniko’tipi me, bhikkhave, paṭisañcikkhato abbhatthaṃ gacchati. So kho ahaṃ, bhikkhave, uppannuppannaṃ kāmavitakkaṃ pajahameva 6 vinodameva 7 byantameva 8 naṃ akāsiṃ.
౨౦౮. ‘‘తస్స మయ్హం, భిక్ఖవే, ఏవం అప్పమత్తస్స ఆతాపినో పహితత్తస్స విహరతో ఉప్పజ్జతి బ్యాపాదవితక్కో…పే॰… ఉప్పజ్జతి విహింసావితక్కో. సో ఏవం పజానామి – ‘ఉప్పన్నో ఖో మే అయం విహింసావితక్కో. సో చ ఖో అత్తబ్యాబాధాయపి సంవత్తతి, పరబ్యాబాధాయపి సంవత్తతి, ఉభయబ్యాబాధాయపి సంవత్తతి, పఞ్ఞానిరోధికో విఘాతపక్ఖికో అనిబ్బానసంవత్తనికో’. ‘అత్తబ్యాబాధాయ సంవత్తతీ’తిపి మే, భిక్ఖవే, పటిసఞ్చిక్ఖతో అబ్భత్థం గచ్ఛతి; ‘పరబ్యాబాధాయ సంవత్తతీ’తిపి మే, భిక్ఖవే, పటిసఞ్చిక్ఖతో అబ్భత్థం గచ్ఛతి; ‘ఉభయబ్యాబాధాయ సంవత్తతీ’తిపి మే, భిక్ఖవే, పటిసఞ్చిక్ఖతో అబ్భత్థం గచ్ఛతి; ‘పఞ్ఞానిరోధికో విఘాతపక్ఖికో అనిబ్బానసంవత్తనికో’తిపి మే, భిక్ఖవే, పటిసఞ్చిక్ఖతో అబ్భత్థం గచ్ఛతి. సో ఖో అహం, భిక్ఖవే, ఉప్పన్నుప్పన్నం విహింసావితక్కం పజహమేవ వినోదమేవ బ్యన్తమేవ నం అకాసిం.
208. ‘‘Tassa mayhaṃ, bhikkhave, evaṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati byāpādavitakko…pe… uppajjati vihiṃsāvitakko. So evaṃ pajānāmi – ‘uppanno kho me ayaṃ vihiṃsāvitakko. So ca kho attabyābādhāyapi saṃvattati, parabyābādhāyapi saṃvattati, ubhayabyābādhāyapi saṃvattati, paññānirodhiko vighātapakkhiko anibbānasaṃvattaniko’. ‘Attabyābādhāya saṃvattatī’tipi me, bhikkhave, paṭisañcikkhato abbhatthaṃ gacchati; ‘parabyābādhāya saṃvattatī’tipi me, bhikkhave, paṭisañcikkhato abbhatthaṃ gacchati; ‘ubhayabyābādhāya saṃvattatī’tipi me, bhikkhave, paṭisañcikkhato abbhatthaṃ gacchati; ‘paññānirodhiko vighātapakkhiko anibbānasaṃvattaniko’tipi me, bhikkhave, paṭisañcikkhato abbhatthaṃ gacchati. So kho ahaṃ, bhikkhave, uppannuppannaṃ vihiṃsāvitakkaṃ pajahameva vinodameva byantameva naṃ akāsiṃ.
‘‘యఞ్ఞదేవ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు బహులమనువితక్కేతి అనువిచారేతి, తథా తథా నతి హోతి చేతసో. కామవితక్కం చే, భిక్ఖవే, భిక్ఖు బహులమనువితక్కేతి అనువిచారేతి, పహాసి నేక్ఖమ్మవితక్కం, కామవితక్కం బహులమకాసి, తస్స తం కామవితక్కాయ చిత్తం నమతి. బ్యాపాదవితక్కం చే, భిక్ఖవే…పే॰… విహింసావితక్కం చే, భిక్ఖవే, భిక్ఖు బహులమనువితక్కేతి అనువిచారేతి, పహాసి అవిహింసావితక్కం, విహింసావితక్కం బహులమకాసి, తస్స తం విహింసావితక్కాయ చిత్తం నమతి. సేయ్యథాపి, భిక్ఖవే, వస్సానం పచ్ఛిమే మాసే సరదసమయే కిట్ఠసమ్బాధే గోపాలకో గావో రక్ఖేయ్య. సో తా గావో తతో తతో దణ్డేన ఆకోటేయ్య పటికోటేయ్య సన్నిరున్ధేయ్య సన్నివారేయ్య. తం కిస్స హేతు? పస్సతి హి సో, భిక్ఖవే, గోపాలకో తతోనిదానం వధం వా బన్ధనం వా జానిం వా గరహం వా. ఏవమేవ ఖో అహం, భిక్ఖవే, అద్దసం అకుసలానం ధమ్మానం ఆదీనవం ఓకారం సంకిలేసం, కుసలానం ధమ్మానం నేక్ఖమ్మే ఆనిసంసం వోదానపక్ఖం.
‘‘Yaññadeva, bhikkhave, bhikkhu bahulamanuvitakketi anuvicāreti, tathā tathā nati hoti cetaso. Kāmavitakkaṃ ce, bhikkhave, bhikkhu bahulamanuvitakketi anuvicāreti, pahāsi nekkhammavitakkaṃ, kāmavitakkaṃ bahulamakāsi, tassa taṃ kāmavitakkāya cittaṃ namati. Byāpādavitakkaṃ ce, bhikkhave…pe… vihiṃsāvitakkaṃ ce, bhikkhave, bhikkhu bahulamanuvitakketi anuvicāreti, pahāsi avihiṃsāvitakkaṃ, vihiṃsāvitakkaṃ bahulamakāsi, tassa taṃ vihiṃsāvitakkāya cittaṃ namati. Seyyathāpi, bhikkhave, vassānaṃ pacchime māse saradasamaye kiṭṭhasambādhe gopālako gāvo rakkheyya. So tā gāvo tato tato daṇḍena ākoṭeyya paṭikoṭeyya sannirundheyya sannivāreyya. Taṃ kissa hetu? Passati hi so, bhikkhave, gopālako tatonidānaṃ vadhaṃ vā bandhanaṃ vā jāniṃ vā garahaṃ vā. Evameva kho ahaṃ, bhikkhave, addasaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṃkilesaṃ, kusalānaṃ dhammānaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ vodānapakkhaṃ.
౨౦౯. ‘‘తస్స మయ్హం, భిక్ఖవే, ఏవం అప్పమత్తస్స ఆతాపినో పహితత్తస్స విహరతో ఉప్పజ్జతి నేక్ఖమ్మవితక్కో. సో ఏవం పజానామి – ‘ఉప్పన్నో ఖో మే అయం నేక్ఖమ్మవితక్కో. సో చ ఖో నేవత్తబ్యాబాధాయ సంవత్తతి, న పరబ్యాబాధాయ సంవత్తతి, న ఉభయబ్యాబాధాయ సంవత్తతి, పఞ్ఞావుద్ధికో అవిఘాతపక్ఖికో నిబ్బానసంవత్తనికో’. రత్తిం చేపి నం, భిక్ఖవే, అనువితక్కేయ్యం అనువిచారేయ్యం, నేవ తతోనిదానం భయం సమనుపస్సామి. దివసం చేపి నం, భిక్ఖవే, అనువితక్కేయ్యం అనువిచారేయ్యం, నేవ తతోనిదానం భయం సమనుపస్సామి. రత్తిన్దివం చేపి నం, భిక్ఖవే, అనువితక్కేయ్యం అనువిచారేయ్యం, నేవ తతోనిదానం భయం సమనుపస్సామి. అపి చ ఖో మే అతిచిరం అనువితక్కయతో అనువిచారయతో కాయో కిలమేయ్య . కాయే కిలన్తే 9 చిత్తం ఊహఞ్ఞేయ్య. ఊహతే చిత్తే ఆరా చిత్తం సమాధిమ్హాతి. సో ఖో అహం, భిక్ఖవే, అజ్ఝత్తమేవ చిత్తం సణ్ఠపేమి సన్నిసాదేమి ఏకోదిం కరోమి 10 సమాదహామి. తం కిస్స హేతు? ‘మా మే చిత్తం ఊహఞ్ఞీ’తి 11.
209. ‘‘Tassa mayhaṃ, bhikkhave, evaṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati nekkhammavitakko. So evaṃ pajānāmi – ‘uppanno kho me ayaṃ nekkhammavitakko. So ca kho nevattabyābādhāya saṃvattati, na parabyābādhāya saṃvattati, na ubhayabyābādhāya saṃvattati, paññāvuddhiko avighātapakkhiko nibbānasaṃvattaniko’. Rattiṃ cepi naṃ, bhikkhave, anuvitakkeyyaṃ anuvicāreyyaṃ, neva tatonidānaṃ bhayaṃ samanupassāmi. Divasaṃ cepi naṃ, bhikkhave, anuvitakkeyyaṃ anuvicāreyyaṃ, neva tatonidānaṃ bhayaṃ samanupassāmi. Rattindivaṃ cepi naṃ, bhikkhave, anuvitakkeyyaṃ anuvicāreyyaṃ, neva tatonidānaṃ bhayaṃ samanupassāmi. Api ca kho me aticiraṃ anuvitakkayato anuvicārayato kāyo kilameyya . Kāye kilante 12 cittaṃ ūhaññeyya. Ūhate citte ārā cittaṃ samādhimhāti. So kho ahaṃ, bhikkhave, ajjhattameva cittaṃ saṇṭhapemi sannisādemi ekodiṃ karomi 13 samādahāmi. Taṃ kissa hetu? ‘Mā me cittaṃ ūhaññī’ti 14.
౨౧౦. ‘‘తస్స మయ్హం, భిక్ఖవే, ఏవం అప్పమత్తస్స ఆతాపినో పహితత్తస్స విహరతో ఉప్పజ్జతి అబ్యాపాదవితక్కో…పే॰… ఉప్పజ్జతి అవిహింసావితక్కో. సో ఏవం పజానామి – ‘ఉప్పన్నో ఖో మే అయం అవిహింసావితక్కో. సో చ ఖో నేవత్తబ్యాబాధాయ సంవత్తతి, న పరబ్యాబాధాయ సంవత్తతి, న ఉభయబ్యాబాధాయ సంవత్తతి, పఞ్ఞావుద్ధికో అవిఘాతపక్ఖికో నిబ్బానసంవత్తనికో’. రత్తిం చేపి నం, భిక్ఖవే, అనువితక్కేయ్యం అనువిచారేయ్యం, నేవ తతోనిదానం భయం సమనుపస్సామి. దివసం చేపి నం, భిక్ఖవే, అనువితక్కేయ్యం అనువిచారేయ్యం, నేవ తతోనిదానం భయం సమనుపస్సామి. రత్తిన్దివం చేపి నం, భిక్ఖవే, అనువితక్కేయ్యం అనువిచారేయ్యం, నేవ తతోనిదానం భయం సమనుపస్సామి. అపి చ ఖో మే అతిచిరం అనువితక్కయతో అనువిచారయతో కాయో కిలమేయ్య. కాయే కిలన్తే చిత్తం ఊహఞ్ఞేయ్య. ఊహతే చిత్తే ఆరా చిత్తం సమాధిమ్హాతి. సో ఖో అహం, భిక్ఖవే, అజ్ఝత్తమేవ చిత్తం సణ్ఠపేమి, సన్నిసాదేమి, ఏకోదిం కరోమి సమాదహామి. తం కిస్స హేతు? ‘మా మే చిత్తం ఊహఞ్ఞీ’తి.
210. ‘‘Tassa mayhaṃ, bhikkhave, evaṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati abyāpādavitakko…pe… uppajjati avihiṃsāvitakko. So evaṃ pajānāmi – ‘uppanno kho me ayaṃ avihiṃsāvitakko. So ca kho nevattabyābādhāya saṃvattati, na parabyābādhāya saṃvattati, na ubhayabyābādhāya saṃvattati, paññāvuddhiko avighātapakkhiko nibbānasaṃvattaniko’. Rattiṃ cepi naṃ, bhikkhave, anuvitakkeyyaṃ anuvicāreyyaṃ, neva tatonidānaṃ bhayaṃ samanupassāmi. Divasaṃ cepi naṃ, bhikkhave, anuvitakkeyyaṃ anuvicāreyyaṃ, neva tatonidānaṃ bhayaṃ samanupassāmi. Rattindivaṃ cepi naṃ, bhikkhave, anuvitakkeyyaṃ anuvicāreyyaṃ, neva tatonidānaṃ bhayaṃ samanupassāmi. Api ca kho me aticiraṃ anuvitakkayato anuvicārayato kāyo kilameyya. Kāye kilante cittaṃ ūhaññeyya. Ūhate citte ārā cittaṃ samādhimhāti. So kho ahaṃ, bhikkhave, ajjhattameva cittaṃ saṇṭhapemi, sannisādemi, ekodiṃ karomi samādahāmi. Taṃ kissa hetu? ‘Mā me cittaṃ ūhaññī’ti.
‘‘యఞ్ఞదేవ, భిక్ఖవే, భిక్ఖు బహులమనువితక్కేతి అనువిచారేతి, తథా తథా నతి హోతి చేతసో. నేక్ఖమ్మవితక్కఞ్చే, భిక్ఖవే, భిక్ఖు బహులమనువితక్కేతి అనువిచారేతి, పహాసి కామవితక్కం, నేక్ఖమ్మవితక్కం బహులమకాసి, తస్సం తం నేక్ఖమ్మవితక్కాయ చిత్తం నమతి. అబ్యాపాదవితక్కఞ్చే, భిక్ఖవే…పే॰… అవిహింసావితక్కఞ్చే, భిక్ఖవే, భిక్ఖు బహులమనువితక్కేతి అనువిచారేతి, పహాసి విహింసావితక్కం, అవిహింసావితక్కం బహులమకాసి, తస్స తం అవిహింసావితక్కాయ చిత్తం నమతి. సేయ్యథాపి, భిక్ఖవే, గిమ్హానం పచ్ఛిమే మాసే సబ్బసస్సేసు గామన్తసమ్భతేసు గోపాలకో గావో రక్ఖేయ్య , తస్స రుక్ఖమూలగతస్స వా అబ్భోకాసగతస్స వా సతికరణీయమేవ హోతి – ‘ఏతా 15 గావో’తి. ఏవమేవం ఖో, భిక్ఖవే, సతికరణీయమేవ అహోసి – ‘ఏతే ధమ్మా’తి.
‘‘Yaññadeva, bhikkhave, bhikkhu bahulamanuvitakketi anuvicāreti, tathā tathā nati hoti cetaso. Nekkhammavitakkañce, bhikkhave, bhikkhu bahulamanuvitakketi anuvicāreti, pahāsi kāmavitakkaṃ, nekkhammavitakkaṃ bahulamakāsi, tassaṃ taṃ nekkhammavitakkāya cittaṃ namati. Abyāpādavitakkañce, bhikkhave…pe… avihiṃsāvitakkañce, bhikkhave, bhikkhu bahulamanuvitakketi anuvicāreti, pahāsi vihiṃsāvitakkaṃ, avihiṃsāvitakkaṃ bahulamakāsi, tassa taṃ avihiṃsāvitakkāya cittaṃ namati. Seyyathāpi, bhikkhave, gimhānaṃ pacchime māse sabbasassesu gāmantasambhatesu gopālako gāvo rakkheyya , tassa rukkhamūlagatassa vā abbhokāsagatassa vā satikaraṇīyameva hoti – ‘etā 16 gāvo’ti. Evamevaṃ kho, bhikkhave, satikaraṇīyameva ahosi – ‘ete dhammā’ti.
౨౧౧. ‘‘ఆరద్ధం ఖో పన మే, భిక్ఖవే, వీరియం అహోసి అసల్లీనం, ఉపట్ఠితా సతి అసమ్ముట్ఠా , పస్సద్ధో కాయో అసారద్ధో, సమాహితం చిత్తం ఏకగ్గం. సో ఖో అహం, భిక్ఖవే, వివిచ్చేవ కామేహి వివిచ్చ అకుసలేహి ధమ్మేహి సవితక్కం సవిచారం వివేకజం పీతిసుఖం పఠమం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహాసిం. వితక్కవిచారానం వూపసమా అజ్ఝత్తం సమ్పసాదనం చేతసో ఏకోదిభావం అవితక్కం అవిచారం సమాధిజం పీతిసుఖం దుతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహాసిం. పీతియా చ విరాగా ఉపేక్ఖకో చ విహాసిం సతో చ సమ్పజానో, సుఖఞ్చ కాయేన పటిసంవేదేసిం, యం తం అరియా ఆచిక్ఖన్తి ‘ఉపేక్ఖకో సతిమా సుఖవిహారీ’తి, తతియం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహాసిం. సుఖస్స చ పహానా దుక్ఖస్స చ పహానా పుబ్బేవ సోమనస్సదోమనస్సానం అత్థఙ్గమా అదుక్ఖమసుఖం ఉపేక్ఖాసతిపారిసుద్ధిం చతుత్థం ఝానం ఉపసమ్పజ్జ విహాసిం.
211. ‘‘Āraddhaṃ kho pana me, bhikkhave, vīriyaṃ ahosi asallīnaṃ, upaṭṭhitā sati asammuṭṭhā , passaddho kāyo asāraddho, samāhitaṃ cittaṃ ekaggaṃ. So kho ahaṃ, bhikkhave, vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja vihāsiṃ. Vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja vihāsiṃ. Pītiyā ca virāgā upekkhako ca vihāsiṃ sato ca sampajāno, sukhañca kāyena paṭisaṃvedesiṃ, yaṃ taṃ ariyā ācikkhanti ‘upekkhako satimā sukhavihārī’ti, tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja vihāsiṃ. Sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja vihāsiṃ.
౨౧౨. ‘‘సో ఏవం సమాహితే చిత్తే పరిసుద్ధే పరియోదాతే అనఙ్గణే విగతూపక్కిలేసే ముదుభూతే కమ్మనియే ఠితే ఆనేఞ్జప్పత్తే పుబ్బేనివాసానుస్సతిఞాణాయ చిత్తం అభినిన్నామేసిం. సో అనేకవిహితం పుబ్బేనివాసం అనుస్సరామి. సేయ్యథిదం, ఏకమ్పి జాతిం…పే॰… ఇతి సాకారం సఉద్దేసం అనేకవిహితం పుబ్బేనివాసం అనుస్సరామి. అయం ఖో మే, భిక్ఖవే, రత్తియా పఠమే యామే పఠమా విజ్జా అధిగతా; అవిజ్జా విహతా విజ్జా ఉప్పన్నా; తమో విహతో ఆలోకో ఉప్పన్నో; యథా తం అప్పమత్తస్స ఆతాపినో పహితత్తస్స విహరతో.
212. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhininnāmesiṃ. So anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarāmi. Seyyathidaṃ, ekampi jātiṃ…pe… iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarāmi. Ayaṃ kho me, bhikkhave, rattiyā paṭhame yāme paṭhamā vijjā adhigatā; avijjā vihatā vijjā uppannā; tamo vihato āloko uppanno; yathā taṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato.
౨౧౩. ‘‘సో ఏవం సమాహితే చిత్తే పరిసుద్ధే పరియోదాతే అనఙ్గణే విగతూపక్కిలేసే ముదుభూతే కమ్మనియే ఠితే ఆనేఞ్జప్పత్తే సత్తానం చుతూపపాతఞాణాయ చిత్తం అభినిన్నామేసిం. సో దిబ్బేన చక్ఖునా విసుద్ధేన అతిక్కన్తమానుసకేన సత్తే పస్సామి చవమానే ఉపపజ్జమానే…పే॰… ఇమే వత భోన్తో సత్తా కాయదుచ్చరితేన సమన్నాగతా…పే॰… ఇతి దిబ్బేన చక్ఖునా విసుద్ధేన అతిక్కన్తమానుసకేన సత్తే పస్సామి చవమానే ఉపపజ్జమానే హీనే పణీతే సువణ్ణే దుబ్బణ్ణే సుగతే దుగ్గతే, యథాకమ్మూపగే సత్తే పజానామి. అయం ఖో మే, భిక్ఖవే, రత్తియా మజ్ఝిమే యామే దుతియా విజ్జా అధిగతా; అవిజ్జా విహతా విజ్జా ఉప్పన్నా; తమో విహతో ఆలోకో ఉప్పన్నో; యథా తం అప్పమత్తస్స ఆతాపినో పహితత్తస్స విహరతో.
213. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte sattānaṃ cutūpapātañāṇāya cittaṃ abhininnāmesiṃ. So dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passāmi cavamāne upapajjamāne…pe… ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā…pe… iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passāmi cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate, yathākammūpage satte pajānāmi. Ayaṃ kho me, bhikkhave, rattiyā majjhime yāme dutiyā vijjā adhigatā; avijjā vihatā vijjā uppannā; tamo vihato āloko uppanno; yathā taṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato.
౨౧౪. ‘‘సో ఏవం సమాహితే చిత్తే పరిసుద్ధే పరియోదాతే అనఙ్గణే విగతూపక్కిలేసే ముదుభూతే కమ్మనియే ఠితే ఆనేఞ్జప్పత్తే ఆసవానం ఖయఞాణాయ చిత్తం అభినిన్నామేసిం. సో ‘ఇదం దుక్ఖ’న్తి యథాభూతం అబ్భఞ్ఞాసిం, ‘అయం దుక్ఖసముదయో’తి యథాభూతం అబ్భఞ్ఞాసిం, ‘అయం దుక్ఖనిరోధో’తి యథాభూతం అబ్భఞ్ఞాసిం, ‘అయం దుక్ఖనిరోధగామినీ పటిపదా’తి యథాభూతం అబ్భఞ్ఞాసిం . ‘ఇమే ఆసవా’తి యథాభూతం అబ్భఞ్ఞాసిం, ‘అయం ఆసవసముదయో’తి యథాభూతం అబ్భఞ్ఞాసిం, ‘అయం ఆసవనిరోధో’తి యథాభూతం అబ్భఞ్ఞాసిం, ‘అయం ఆసవనిరోధగామినీ పటిపదా’తి యథాభూతం అబ్భఞ్ఞాసిం. తస్స మే ఏవం జానతో ఏవం పస్సతో కామాసవాపి చిత్తం విముచ్చిత్థ, భవాసవాపి చిత్తం విముచ్చిత్థ, అవిజ్జాసవాపి చిత్తం విముచ్చిత్థ, విముత్తస్మిం విముత్తమితి ఞాణం అహోసి – ‘ఖీణా జాతి, వుసితం బ్రహ్మచరియం, కతం కరణీయం, నాపరం ఇత్థత్తాయా’తి అబ్భఞ్ఞాసిం. అయం ఖో మే, భిక్ఖవే, రత్తియా పచ్ఛిమే యామే తతియా విజ్జా అధిగతా; అవిజ్జా విహతా విజ్జా ఉప్పన్నా; తమో విహతో ఆలోకో ఉప్పన్నో; యథా తం అప్పమత్తస్స ఆతాపినో పహితత్తస్స విహరతో.
214. ‘‘So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhininnāmesiṃ. So ‘idaṃ dukkha’nti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ, ‘ayaṃ dukkhasamudayo’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ, ‘ayaṃ dukkhanirodho’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ, ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ . ‘Ime āsavā’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ, ‘ayaṃ āsavasamudayo’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ, ‘ayaṃ āsavanirodho’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ, ‘ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ. Tassa me evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccittha, bhavāsavāpi cittaṃ vimuccittha, avijjāsavāpi cittaṃ vimuccittha, vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ ahosi – ‘khīṇā jāti, vusitaṃ brahmacariyaṃ, kataṃ karaṇīyaṃ, nāparaṃ itthattāyā’ti abbhaññāsiṃ. Ayaṃ kho me, bhikkhave, rattiyā pacchime yāme tatiyā vijjā adhigatā; avijjā vihatā vijjā uppannā; tamo vihato āloko uppanno; yathā taṃ appamattassa ātāpino pahitattassa viharato.
౨౧౫. ‘‘సేయ్యథాపి, భిక్ఖవే, అరఞ్ఞే పవనే మహన్తం నిన్నం పల్లలం. తమేనం మహామిగసఙ్ఘో ఉపనిస్సాయ విహరేయ్య. తస్స కోచిదేవ పురిసో ఉప్పజ్జేయ్య అనత్థకామో అహితకామో అయోగక్ఖేమకామో. సో య్వాస్స మగ్గో ఖేమో సోవత్థికో పీతిగమనీయో తం మగ్గం పిదహేయ్య, వివరేయ్య కుమ్మగ్గం, ఓదహేయ్య ఓకచరం, ఠపేయ్య ఓకచారికం. ఏవఞ్హి సో, భిక్ఖవే, మహామిగసఙ్ఘో అపరేన సమయేన అనయబ్యసనం 17 ఆపజ్జేయ్య. తస్సేవ ఖో పన, భిక్ఖవే, మహతో మిగసఙ్ఘస్స కోచిదేవ పురిసో ఉప్పజ్జేయ్య అత్థకామో హితకామో యోగక్ఖేమకామో. సో య్వాస్స మగ్గో ఖేమో సోవత్థికో పీతిగమనీయో తం మగ్గం వివరేయ్య, పిదహేయ్య కుమ్మగ్గం, ఊహనేయ్య ఓకచరం, నాసేయ్య ఓకచారికం. ఏవఞ్హి సో, భిక్ఖవే, మహామిగసఙ్ఘో అపరేన సమయేన వుద్ధిం విరూళ్హిం వేపుల్లం ఆపజ్జేయ్య.
215. ‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, araññe pavane mahantaṃ ninnaṃ pallalaṃ. Tamenaṃ mahāmigasaṅgho upanissāya vihareyya. Tassa kocideva puriso uppajjeyya anatthakāmo ahitakāmo ayogakkhemakāmo. So yvāssa maggo khemo sovatthiko pītigamanīyo taṃ maggaṃ pidaheyya, vivareyya kummaggaṃ, odaheyya okacaraṃ, ṭhapeyya okacārikaṃ. Evañhi so, bhikkhave, mahāmigasaṅgho aparena samayena anayabyasanaṃ 18 āpajjeyya. Tasseva kho pana, bhikkhave, mahato migasaṅghassa kocideva puriso uppajjeyya atthakāmo hitakāmo yogakkhemakāmo. So yvāssa maggo khemo sovatthiko pītigamanīyo taṃ maggaṃ vivareyya, pidaheyya kummaggaṃ, ūhaneyya okacaraṃ, nāseyya okacārikaṃ. Evañhi so, bhikkhave, mahāmigasaṅgho aparena samayena vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyya.
‘‘ఉపమా ఖో మే అయం, భిక్ఖవే, కతా అత్థస్స విఞ్ఞాపనాయ . అయం చేవేత్థ అత్థో – మహన్తం నిన్నం పల్లలన్తి ఖో, భిక్ఖవే, కామానమేతం అధివచనం. మహామిగసఙ్ఘోతి ఖో, భిక్ఖవే, సత్తానమేతం అధివచనం. పురిసో అనత్థకామో అహితకామో అయోగక్ఖేమకామోతి ఖో, భిక్ఖవే, మారస్సేతం పాపిమతో అధివచనం. కుమ్మగ్గోతి ఖో, భిక్ఖవే, అట్ఠఙ్గికస్సేతం మిచ్ఛామగ్గస్స అధివచనం, సేయ్యథిదం – మిచ్ఛాదిట్ఠియా మిచ్ఛాసఙ్కప్పస్స మిచ్ఛావాచాయ మిచ్ఛాకమ్మన్తస్స మిచ్ఛాఆజీవస్స మిచ్ఛావాయామస్స మిచ్ఛాసతియా మిచ్ఛాసమాధిస్స. ఓకచరోతి ఖో, భిక్ఖవే, నన్దీరాగస్సేతం అధివచనం. ఓకచారికాతి ఖో, భిక్ఖవే, అవిజ్జాయేతం అధివచనం. పురిసో అత్థకామో హితకామో యోగక్ఖేమకామోతి ఖో, భిక్ఖవే, తథాగతస్సేతం అధివచనం అరహతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స. ఖేమో మగ్గో సోవత్థికో పీతిగమనీయోతి ఖో , భిక్ఖవే, అరియస్సేతం అట్ఠఙ్గికస్స మగ్గస్స అధివచనం, సేయ్యథిదం – సమ్మాదిట్ఠియా సమ్మాసఙ్కప్పస్స సమ్మావాచాయ సమ్మాకమ్మన్తస్స సమ్మాఆజీవస్స సమ్మావాయామస్స సమ్మాసతియా సమ్మాసమాధిస్స.
‘‘Upamā kho me ayaṃ, bhikkhave, katā atthassa viññāpanāya . Ayaṃ cevettha attho – mahantaṃ ninnaṃ pallalanti kho, bhikkhave, kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Mahāmigasaṅghoti kho, bhikkhave, sattānametaṃ adhivacanaṃ. Puriso anatthakāmo ahitakāmo ayogakkhemakāmoti kho, bhikkhave, mārassetaṃ pāpimato adhivacanaṃ. Kummaggoti kho, bhikkhave, aṭṭhaṅgikassetaṃ micchāmaggassa adhivacanaṃ, seyyathidaṃ – micchādiṭṭhiyā micchāsaṅkappassa micchāvācāya micchākammantassa micchāājīvassa micchāvāyāmassa micchāsatiyā micchāsamādhissa. Okacaroti kho, bhikkhave, nandīrāgassetaṃ adhivacanaṃ. Okacārikāti kho, bhikkhave, avijjāyetaṃ adhivacanaṃ. Puriso atthakāmo hitakāmo yogakkhemakāmoti kho, bhikkhave, tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ arahato sammāsambuddhassa. Khemo maggo sovatthiko pītigamanīyoti kho , bhikkhave, ariyassetaṃ aṭṭhaṅgikassa maggassa adhivacanaṃ, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhiyā sammāsaṅkappassa sammāvācāya sammākammantassa sammāājīvassa sammāvāyāmassa sammāsatiyā sammāsamādhissa.
‘‘ఇతి ఖో, భిక్ఖవే, వివటో మయా ఖేమో మగ్గో సోవత్థికో పీతిగమనీయో, పిహితో కుమ్మగ్గో, ఊహతో ఓకచరో, నాసితా ఓకచారికా. యం, భిక్ఖవే, సత్థారా కరణీయం సావకానం హితేసినా అనుకమ్పకేన అనుకమ్పం ఉపాదాయ, కతం వో తం మయా. ఏతాని, భిక్ఖవే , రుక్ఖమూలాని, ఏతాని సుఞ్ఞాగారాని; ఝాయథ, భిక్ఖవే, మా పమాదత్థ; మా పచ్ఛా విప్పటిసారినో అహువత్థ. అయం వో అమ్హాకం అనుసాసనీ’’తి.
‘‘Iti kho, bhikkhave, vivaṭo mayā khemo maggo sovatthiko pītigamanīyo, pihito kummaggo, ūhato okacaro, nāsitā okacārikā. Yaṃ, bhikkhave, satthārā karaṇīyaṃ sāvakānaṃ hitesinā anukampakena anukampaṃ upādāya, kataṃ vo taṃ mayā. Etāni, bhikkhave , rukkhamūlāni, etāni suññāgārāni; jhāyatha, bhikkhave, mā pamādattha; mā pacchā vippaṭisārino ahuvattha. Ayaṃ vo amhākaṃ anusāsanī’’ti.
ఇదమవోచ భగవా. అత్తమనా తే భిక్ఖూ భగవతో భాసితం అభినన్దున్తి.
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
ద్వేధావితక్కసుత్తం నిట్ఠితం నవమం.
Dvedhāvitakkasuttaṃ niṭṭhitaṃ navamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / మజ్ఝిమనికాయ (అట్ఠకథా) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ౯. ద్వేధావితక్కసుత్తవణ్ణనా • 9. Dvedhāvitakkasuttavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / మజ్ఝిమనికాయ (టీకా) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ౯. ద్వేధావితక్కసుత్తవణ్ణనా • 9. Dvedhāvitakkasuttavaṇṇanā