| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೧೬. ಏಕಧಮ್ಮಪಾಳಿ
16. Ekadhammapāḷi
(೧೬) ೧. ಏಕಧಮ್ಮಪಾಳಿ-ಪಠಮವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ
(16) 1. Ekadhammapāḷi-paṭhamavaggavaṇṇanā
೨೯೬. ಏಕಧಮ್ಮಪಾಳಿವಣ್ಣನಾಯಂ ಇಧ ಧಮ್ಮ-ಸದ್ದೋ ಸಭಾವತ್ಥೋ ‘‘ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯಾತಿ ಆಹ – ‘‘ಏಕಸಭಾವೋ’’ತಿ। ಏಕನ್ತೇನಾತಿ ಏಕಂಸೇನ, ಅವಸ್ಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಟ್ಟೇತಿ ಸಂಸಾರವಟ್ಟೇ। ನಿಬ್ಬಿನ್ದನತ್ಥಾಯಾತಿ ಅನಭಿರಮನತ್ಥಾಯ। ವಿರಜ್ಜನತ್ಥಾಯಾತಿ ಅರಜ್ಜನತ್ಥಾಯ। ವಿರಜ್ಜನಾಯಾತಿ ಪಲುಜ್ಜನಾಯ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ವಿಗಮಾಯಾ’’ತಿ। ರಾಗಾದೀನಂ ನಿರೋಧಾಯಾತಿ ಮಗ್ಗಞಾಣೇನ ರಾಗಾದೀನಂ ನಿರೋಧನತ್ಥಾಯ। ಮಗ್ಗಞಾಣೇನ ನಿರೋಧನಂ ನಾಮ ಅಚ್ಚನ್ತಂ ಅಪ್ಪವತ್ತಿಕರಣನ್ತಿ ಆಹ – ‘‘ಅಪ್ಪವತ್ತಿಕರಣತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ। ಯಥಾ ಖಾದನೀಯಸ್ಸ ಮುಖೇ ಕತ್ವಾ ಖಾದನಂ ನಾಮ ಯಾವದೇವ ಅಜ್ಝೋಹರಣತ್ಥಂ, ಏವಂ ರಾಗಾದೀನಂ ನಿರೋಧನಂ ವಟ್ಟನಿರೋಧನತ್ಥಮೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ – ‘‘ವಟ್ಟಸ್ಸೇವ ವಾ ನಿರುಜ್ಝನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಕಿಲೇಸೇಸು ಖೀಣೇಸು ಇತರಂ ವಟ್ಟದ್ವಯಮ್ಪಿ ಖೀಣಮೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಮೂಲಮೇವ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ‘‘ಉಪಸಮಾಯಾತಿ ಕಿಲೇಸವೂಪಸಮನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸಙ್ಖತಧಮ್ಮಾನಂ ಅಭಿಜಾನನಂ ನಾಮ ತತ್ಥ ಲಕ್ಖಣತ್ತಯಾರೋಪನಮುಖೇನೇವಾತಿ ಆಹ – ‘‘ಅನಿಚ್ಚಾದಿ…ಪೇ॰… ಅಭಿಜಾನನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ। ಸಮ್ಬುಜ್ಝಿತಬ್ಬಾನಿ ನಾಮ ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ತಬ್ಬಿನಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಞೇಯ್ಯಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ। ‘‘ಚತುನ್ನಂ ಸಚ್ಚಾನಂ ಬುಜ್ಝನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಯಿದಂ ಬುಜ್ಝನಂ ಯಸ್ಸ ಞಾಣಸ್ಸ ವಸೇನ ಇಜ್ಝತಿ, ತಸ್ಸ ಞಾಣಸ್ಸ ವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ – ‘‘ಬೋಧಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಅಪ್ಪಚ್ಚಯನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸಾತಿ ಅಮತಧಾತುಯಾ।
296. Ekadhammapāḷivaṇṇanāyaṃ idha dhamma-saddo sabhāvattho ‘‘kusalā dhammā’’tiādīsu viyāti āha – ‘‘ekasabhāvo’’ti. Ekantenāti ekaṃsena, avassanti attho. Vaṭṭeti saṃsāravaṭṭe. Nibbindanatthāyāti anabhiramanatthāya. Virajjanatthāyāti arajjanatthāya. Virajjanāyāti palujjanāya. Tenevāha – ‘‘vigamāyā’’ti. Rāgādīnaṃ nirodhāyāti maggañāṇena rāgādīnaṃ nirodhanatthāya. Maggañāṇena nirodhanaṃ nāma accantaṃ appavattikaraṇanti āha – ‘‘appavattikaraṇatthāyā’’ti. Yathā khādanīyassa mukhe katvā khādanaṃ nāma yāvadeva ajjhoharaṇatthaṃ, evaṃ rāgādīnaṃ nirodhanaṃ vaṭṭanirodhanatthamevāti vuttaṃ – ‘‘vaṭṭasseva vā nirujjhanatthāyā’’ti. Yasmā kilesesu khīṇesu itaraṃ vaṭṭadvayampi khīṇameva hoti, tasmā mūlameva gaṇhanto ‘‘upasamāyāti kilesavūpasamanatthāyā’’ti āha. Saṅkhatadhammānaṃ abhijānanaṃ nāma tattha lakkhaṇattayāropanamukhenevāti āha – ‘‘aniccādi…pe… abhijānanatthāyā’’ti. Sambujjhitabbāni nāma cattāri ariyasaccāni tabbinimuttassa ñeyyassa abhāvato. ‘‘Catunnaṃ saccānaṃ bujjhanatthāyā’’ti vatvā tayidaṃ bujjhanaṃ yassa ñāṇassa vasena ijjhati, tassa ñāṇassa vasena dassetuṃ – ‘‘bodhi vuccatī’’tiādi vuttaṃ. Appaccayanibbānassāti amatadhātuyā.
ಉಸ್ಸಾಹಜನನತ್ಥನ್ತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ಅಭಿರುಚಿಉಪ್ಪಾದನಾಯ। ವಿಸಕಣ್ಟಕೋತಿ ಗುಳಸ್ಸ ವಾಣಿಜಸಮಞ್ಞಾ। ‘‘ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ದೇಸೇ ದೇಸಭಾಸಾ’’ತಿ ಕೇಚಿ। ಉಚ್ಛುರಸೋ ಸಮಪಾಕಪಕ್ಕೋ ಚುಣ್ಣಾದೀಹಿ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡೀಕತೋ ಗುಳೋ, ಅಪಿಣ್ಡೀಕತೋ ಫಾಣಿತಂ। ಪಾಕವಿಸೇಸೇನ ಖಣ್ಡಖಣ್ಡಸೇದಿತೋ ಖಣ್ಡೋ, ಮಲಾಭಾವಂ ಆಪನ್ನೋ ಸಕ್ಕರಾ।
Ussāhajananatthanti kammaṭṭhāne abhiruciuppādanāya. Visakaṇṭakoti guḷassa vāṇijasamaññā. ‘‘Kismiñci dese desabhāsā’’ti keci. Ucchuraso samapākapakko cuṇṇādīhi missetvā piṇḍīkato guḷo, apiṇḍīkato phāṇitaṃ. Pākavisesena khaṇḍakhaṇḍasedito khaṇḍo, malābhāvaṃ āpanno sakkarā.
ಸರತೀತಿ ಸತಿ। ಅನು ಅನು ಸರತೀತಿ ಅನುಸ್ಸತಿ, ಅನು ಅನುರೂಪಾ ಸತೀತಿಪಿ ಅನುಸ್ಸತಿ। ದುವಿಧಂ ಹೋತೀತಿ ಪಯೋಜನವಸೇನ ದುವಿಧಂ ಹೋತಿ। ಚಿತ್ತಸಮ್ಪಹಂಸನತ್ಥನ್ತಿ ಪಸಾದನೀಯವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಪಸಾದುಪ್ಪಾದನೇನ ಭಾವನಾಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪರಿತೋಸನತ್ಥಂ। ವಿಪಸ್ಸನತ್ಥನ್ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಸುಖತ್ಥಂ। ಉಪಚಾರಸಮಾಧಿನಾ ಹಿ ಚಿತ್ತೇ ಸಮಾಹಿತೇ ವಿಪಸ್ಸನಾಸುಖೇನ ಇಜ್ಝತಿ। ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋತಿ ಭಾವನಾವಸೇನ ಪವತ್ತೋ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ । ಉಪಹಞ್ಞತಿ ಪತಿಹಞ್ಞತಿ ಪಟಿಕೂಲತ್ತಾ ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ। ತತೋ ಏವ ಉಕ್ಕಣ್ಠತಿ, ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ರಿಞ್ಚತಿ, ನಿರಸ್ಸಾದೋ ಹೋತಿ ಭಾವನಸ್ಸಾದಸ್ಸ ಅಲಬ್ಭನತೋ। ಪಸೀದತಿ ಬುದ್ಧಗುಣಾನಂ ಪಸಾದನೀಯತ್ತಾ। ತಥಾ ಚ ಕಙ್ಖಾದಿಚೇತೋಖಿಲಾಭಾವೇನ ವಿನೀವರಣೋ ಹೋತಿ। ದಮೇತ್ವಾತಿ ನೀವರಣನಿರಾಕರಣೇನ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನಂ ಕತ್ವಾ। ಏವಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನನ್ತರಾನುಯುಞ್ಜನೇನ ಚಿತ್ತಪರಿದಮನಸ್ಸ ಉಪಮಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ, ‘‘ಕಥ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ।
Saratīti sati. Anu anu saratīti anussati, anu anurūpā satītipi anussati. Duvidhaṃ hotīti payojanavasena duvidhaṃ hoti. Cittasampahaṃsanatthanti pasādanīyavatthusmiṃ pasāduppādanena bhāvanācittassa paritosanatthaṃ. Vipassanatthanti vipassanāsukhatthaṃ. Upacārasamādhinā hi citte samāhite vipassanāsukhena ijjhati. Cittuppādoti bhāvanāvasena pavatto cittuppādo . Upahaññati patihaññati paṭikūlattā ārammaṇassa. Tato eva ukkaṇṭhati, kammaṭṭhānaṃ riñcati, nirassādo hoti bhāvanassādassa alabbhanato. Pasīdati buddhaguṇānaṃ pasādanīyattā. Tathā ca kaṅkhādicetokhilābhāvena vinīvaraṇo hoti. Dametvāti nīvaraṇanirākaraṇena nibbisevanaṃ katvā. Evaṃ kammaṭṭhānantarānuyuñjanena cittaparidamanassa upamaṃ dassento, ‘‘katha’’ntiādimāha.
ಕೋ ಅಯಂ…ಪೇ॰… ಅನುಸ್ಸರೀತಿ ಕೋ ಅಯಂ ಮಮ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಠತ್ವಾ ಅನುಸ್ಸರಿ। ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋತಿ ಬಾಹಿರಕಪರಿಕಪ್ಪಿತಸ್ಸ ಅನುಸ್ಸರಕಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸೋ ಅಭಾವದಸ್ಸನಮೇತಂ। ತೇನಾಹ – ‘‘ನ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚೀ’’ತಿ। ದಿಸ್ವಾತಿ ಪರಿಯೇಸನನಯೇನ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಚಿತ್ತಮೇವ ಅನುಸ್ಸರೀತಿ ದಿಸ್ವಾ ಸಬ್ಬಮ್ಪೇತನ್ತಿ ಏತಂ ಹದಯವತ್ಥುಆದಿಪ್ಪಭೇದಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ। ಇದಞ್ಚ ರೂಪಂ ಪುರಿಮಞ್ಚ ಅರೂಪನ್ತಿ ಇದಂ ರುಪ್ಪನಸಭಾವತ್ತಾ ರೂಪಂ, ಪುರಿಮಂ ಅತಂಸಭಾವತ್ತಾ ಅರೂಪನ್ತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ರೂಪಾರೂಪಂ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ। ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧೇ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಸಮ್ಭಾವಿಕಾತಿ ಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ। ತಸ್ಸಾತಿ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಸ್ಸ। ನಿರೋಧೋತಿ ನಿರೋಧನಿಮಿತ್ತಂ। ಅಪ್ಪನಾವಾರೋತಿ ಯಥಾರದ್ಧಾಯ ದೇಸನಾಯ ನಿಗಮನವಾರೋ।
Ko ayaṃ…pe… anussarīti ko ayaṃ mama abbhantare ṭhatvā anussari. Pariggaṇhantoti bāhirakaparikappitassa anussarakassa sabbaso abhāvadassanametaṃ. Tenāha – ‘‘na añño kocī’’ti. Disvāti pariyesananayena vuttappakāraṃ cittameva anussarīti disvā sabbampetanti etaṃ hadayavatthuādippabhedaṃ sabbampi. Idañca rūpaṃ purimañca arūpanti idaṃ ruppanasabhāvattā rūpaṃ, purimaṃ ataṃsabhāvattā arūpanti saṅkhepato rūpārūpaṃ vavatthapetvā. Pañcakkhandhe vavatthapetvāti yojanā. Sambhāvikāti samuṭṭhāpikā. Tassāti samudayasaccassa. Nirodhoti nirodhanimittaṃ. Appanāvāroti yathāraddhāya desanāya nigamanavāro.
೨೯೭. ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಇಮಿನಾ ಯ್ವಾಯಂ ‘‘ತಂ ಪನೇತ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಅತ್ಥನಯೋ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿಯಂ ವಿಭಾವಿತೋತಿ ಅತಿದಿಸತಿ, ಸ್ವಾಯಂ ಅತಿದೇಸೋ ಪಯೋಜನವಸೇನ ನವಸುಪಿ ಅನುಸ್ಸತೀಸು ಸಾಧಾರಣವಸೇನ ವುತ್ತೋಪಿ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಆದೀಸು ತೀಸು ವಿಪಸ್ಸನತ್ಥಾನೇವ ಹೋನ್ತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಅಪವಾದೇನ ನಿವತ್ತಿತೋತಿ ತಾಸಂ ಏಕಪ್ಪಯೋಜನತಾವ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ಧಮ್ಮೇ ಅನುಸ್ಸತಿ ಧಮ್ಮಾನುಸ್ಸತೀತಿ ಸಮಾಸಪದವಿಭಾಗದಸ್ಸನಮ್ಪಿ ವಚನತ್ಥದಸ್ಸನಪಕ್ಖಿಕಮೇವಾತಿ ಆಹ – ‘‘ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ವಚನತ್ಥೋ’’ತಿ। ಧಮ್ಮಂ ಆರಬ್ಭಾತಿ ಹಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅನುಸ್ಸತಿಯಾ ವಿಸಯಭಾವದಸ್ಸನಮೇತಂ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ಸೀಲಂ ಆರಬ್ಭಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಂ ಆರಬ್ಭ। ಚಾಗಂ ಆರಬ್ಭಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಚಾಗಗುಣಂ ಆರಬ್ಭ। ದೇವತಾ ಆರಬ್ಭಾತಿ ಏತ್ಥ ದೇವತಾಗುಣಸದಿಸತಾಯ ಅತ್ತನೋ ಸದ್ಧಾಸೀಲಸುತಚಾಗಪಞ್ಞಾಸು ದೇವತಾಸಮಞ್ಞಾ। ಭವತಿ ಹಿ ತಂಸದಿಸೇಪಿ ತಬ್ಬೋಹಾರೋ ಯಥಾ ‘‘ತಾನಿ ಓಸಧಾನಿ, ಏಸ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ’’ತಿ ಚ। ತೇನಾಹ – ‘‘ದೇವತಾ ಸಕ್ಖಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ದೇವತಾ ಸಕ್ಖಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ‘‘ಯಥಾರೂಪಾಯ ಸದ್ಧಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ತಾ ದೇವತಾ ಇತೋ ಚುತಾ ತತ್ಥ ಉಪಪನ್ನಾ, ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ತಥಾರೂಪಾ ಸದ್ಧಾ ಸಂವಿಜ್ಜತಿ। ಯಥಾರೂಪೇನ ಸೀಲೇನ, ಯಥಾರೂಪೇನ ಸುತೇನ, ಯಥಾರೂಪೇನ ಚಾಗೇನ, ಯಥಾರೂಪಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ತಾ ದೇವತಾ ಇತೋ ಚುತಾ ತತ್ಥ ಉಪಪನ್ನಾ, ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ತಥಾರೂಪಾ ಪಞ್ಞಾ ಸಂವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಏವಂ ದೇವತಾ ಸಕ್ಖಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ। ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸನಿಮಿತ್ತಂ ನಾಮ ತತ್ಥ ಲದ್ಧಬ್ಬಪ್ಪಟಿಭಾಗನಿಮಿತ್ತಂ। ಗತಾತಿ ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನ ಉಪಗತಾ ಪವತ್ತಾ।
297.Eseva nayoti iminā yvāyaṃ ‘‘taṃ paneta’’ntiādinā atthanayo buddhānussatiyaṃ vibhāvitoti atidisati, svāyaṃ atideso payojanavasena navasupi anussatīsu sādhāraṇavasena vuttopi ānāpānassatiādīsu tīsu vipassanatthāneva hontīti iminā apavādena nivattitoti tāsaṃ ekappayojanatāva daṭṭhabbā. Dhamme anussati dhammānussatīti samāsapadavibhāgadassanampi vacanatthadassanapakkhikamevāti āha – ‘‘ayaṃ panettha vacanattho’’ti. Dhammaṃ ārabbhāti hi dhammassa anussatiyā visayabhāvadassanametaṃ. Esa nayo sesesupi. Sīlaṃ ārabbhāti attano pārisuddhisīlaṃ ārabbha. Cāgaṃ ārabbhāti attano cāgaguṇaṃ ārabbha. Devatā ārabbhāti ettha devatāguṇasadisatāya attano saddhāsīlasutacāgapaññāsu devatāsamaññā. Bhavati hi taṃsadisepi tabbohāro yathā ‘‘tāni osadhāni, esa brahmadatto’’ti ca. Tenāha – ‘‘devatā sakkhiṭṭhāne ṭhapetvā’’tiādi. Tattha devatā sakkhiṭṭhāne ṭhapetvāti ‘‘yathārūpāya saddhāya samannāgatā tā devatā ito cutā tattha upapannā, mayhampi tathārūpā saddhā saṃvijjati. Yathārūpena sīlena, yathārūpena sutena, yathārūpena cāgena, yathārūpāya paññāya samannāgatā tā devatā ito cutā tattha upapannā, mayhampi tathārūpā paññā saṃvijjatī’’ti evaṃ devatā sakkhiṭṭhāne ṭhapetvā. Assāsapassāsanimittaṃ nāma tattha laddhabbappaṭibhāganimittaṃ. Gatāti ārammaṇakaraṇavasena upagatā pavattā.
ಉಪಸಮ್ಮತಿ ಏತ್ಥ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಉಪಸಮೋ, ನಿಬ್ಬಾನಂ। ಅಚ್ಚನ್ತಮೇವ ಏತ್ಥ ಉಪಸಮ್ಮತಿ ವಟ್ಟತ್ತಯನ್ತಿ ಅಚ್ಚನ್ತೂಪಸಮೋ, ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ। ಖಿಣೋತಿ ಖೇಪೇತಿ ಕಿಲೇಸೇತಿ ಖಯೋ, ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ। ತೇ ಏವ ಉಪಸಮೇತೀತಿ ಉಪಸಮೋ, ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ ಏವ। ಖಯೋ ಚ ಸೋ ಉಪಸಮೋ ಚಾತಿ ಖಯೂಪಸಮೋ। ತತ್ರಚಾಯಂ ಉಪಸಮೋ ಧಮ್ಮೋ ಏವಾತಿ ಧಮ್ಮಾನುಸ್ಸತಿಯಾ ಉಪಸಮಾನುಸ್ಸತಿ ಏಕಸಙ್ಗಹೋತಿ? ಸಚ್ಚಂ ಏಕಸಙ್ಗಹೋ ಧಮ್ಮಭಾವಸಾಮಞ್ಞೇ ಅಧಿಪ್ಪೇತೇ, ಸಙ್ಖತಧಮ್ಮತೋ ಪನ ಅಸಙ್ಖತಧಮ್ಮೋ ಸಾತಿಸಯೋ ಉಳಾರತಮಪಣೀತತಮಭಾವತೋತಿ ದೀಪೇತುಂ ವಿಸುಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ಇಮಮೇವ ಹಿ ವಿಸೇಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ಭಗವಾ – ‘‘ಧಮ್ಮಾನುಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾಪಿ ಉಪಸಮಾನುಸ್ಸತಿಂ ಅವೋಚ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಸ್ಸ ಸವಿಸೇಸಂ ಸನ್ತಪಣೀತಭಾವೇನ ಉಪಟ್ಠಾನತೋ। ಏವಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ಇಧ ಖಯೂಪಸಮಗ್ಗಹಣಮ್ಪಿ ಸಮತ್ಥಿತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಯಥೇವ ಹಿ ಸಮಾನೇಪಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಭಾವೇ ‘‘ಯಾವತಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮಾ ಸಙ್ಖತಾ ವಾ ಅಸಙ್ಖತಾ ವಾ, ವಿರಾಗೋ ತೇಸಂ ಅಗ್ಗಮಕ್ಖಾಯತೀ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ (ಇತಿವು॰ ೯೦) ಮಗ್ಗಫಲಧಮ್ಮೇಹಿ ನಿಬ್ಬಾನಧಮ್ಮೋ ಸಾತಿಸಯೋ, ಏವಂ ಫಲಧಮ್ಮತೋ ಮಗ್ಗಧಮ್ಮೋ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನೇನ ಅಚ್ಛರಿಯಧಮ್ಮಭಾವತೋ, ತಸ್ಮಾ ಅಚ್ಚನ್ತೂಪಸಮೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಖಯೂಪಸಮೋಪಿ ಗಹಿತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ವಿಪಸ್ಸನತ್ಥಾನೇವ ಹೋನ್ತೀತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತನ್ತಿ? ‘‘ಏಕನ್ತನಿಬ್ಬಿದಾಯಾತಿಆದಿವಚನತೋ’’ತಿ ಕೇಚಿ, ತಂ ಅಕಾರಣಂ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿಆದೀಸುಪಿ ತಥಾ ದೇಸನಾಯ ಆಗತತ್ತಾ। ಯಥಾ ಪನ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿಆದೀನಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾನಿ ವಿಪಸ್ಸನತ್ಥಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ನಿಮಿತ್ತಸಮ್ಪಹಂಸನತ್ಥಾನಿಪಿ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಏವಮೇತಾನಿ, ಏತಾನಿ ಪನ ವಿಪಸ್ಸನತ್ಥಾನೇವಾತಿ ತಥಾ ವುತ್ತಂ।
Upasammati ettha dukkhanti upasamo, nibbānaṃ. Accantameva ettha upasammati vaṭṭattayanti accantūpasamo, nibbānameva. Khiṇoti khepeti kileseti khayo, ariyamaggo. Te eva upasametīti upasamo, ariyamaggo eva. Khayo ca so upasamo cāti khayūpasamo. Tatracāyaṃ upasamo dhammo evāti dhammānussatiyā upasamānussati ekasaṅgahoti? Saccaṃ ekasaṅgaho dhammabhāvasāmaññe adhippete, saṅkhatadhammato pana asaṅkhatadhammo sātisayo uḷāratamapaṇītatamabhāvatoti dīpetuṃ visuṃ nīharitvā vuttaṃ. Imameva hi visesaṃ sandhāya bhagavā – ‘‘dhammānussatī’’ti vatvāpi upasamānussatiṃ avoca anussarantassa savisesaṃ santapaṇītabhāvena upaṭṭhānato. Evañca katvā idha khayūpasamaggahaṇampi samatthitanti daṭṭhabbaṃ. Yatheva hi samānepi lokuttaradhammabhāve ‘‘yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā vā asaṅkhatā vā, virāgo tesaṃ aggamakkhāyatī’’tiādivacanato (itivu. 90) maggaphaladhammehi nibbānadhammo sātisayo, evaṃ phaladhammato maggadhammo kilesappahānena acchariyadhammabhāvato, tasmā accantūpasamena saddhiṃ khayūpasamopi gahitoti daṭṭhabbaṃ. Vipassanatthāneva hontīti kasmā vuttanti? ‘‘Ekantanibbidāyātiādivacanato’’ti keci, taṃ akāraṇaṃ buddhānussatiādīsupi tathā desanāya āgatattā. Yathā pana buddhānussatiādīni kammaṭṭhānāni vipassanatthāni honti, nimittasampahaṃsanatthānipi honti, na evametāni, etāni pana vipassanatthānevāti tathā vuttaṃ.
ಪಠಮವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Paṭhamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
೧೬. ಏಕಧಮ್ಮಪಾಳಿ
16. Ekadhammapāḷi
(೧೬) ೨. ಏಕಧಮ್ಮಪಾಳಿ-ದುತಿಯವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ
(16) 2. Ekadhammapāḷi-dutiyavaggavaṇṇanā
೨೯೮. ಮಿಚ್ಛಾ ಪಸ್ಸತಿ ತಾಯ, ಸಯಂ ವಾ ಮಿಚ್ಛಾ ಪಸ್ಸತಿ, ಮಿಚ್ಛಾದಸ್ಸನಮೇವ ವಾ ತನ್ತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ, ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ವಿಪರೀತದಸ್ಸನಂ। ತೇನಾಹ – ‘‘ದ್ವಾಸಟ್ಠಿವಿಧಾಯಾ’’ತಿಆದಿ । ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೋ। ತಸ್ಸ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಸ್ಸ।
298. Micchā passati tāya, sayaṃ vā micchā passati, micchādassanameva vā tanti micchādiṭṭhi, yaṃ kiñci viparītadassanaṃ. Tenāha – ‘‘dvāsaṭṭhividhāyā’’tiādi . Micchādiṭṭhi etassāti micchādiṭṭhiko. Tassa micchādiṭṭhikassa.
೨೯೯. ಸಮ್ಮಾ ಪಸ್ಸತಿ ತಾಯ, ಸಯಂ ವಾ ಸಮ್ಮಾ ಪಸ್ಸತಿ, ಸಮ್ಮಾದಸ್ಸನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ತನ್ತಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ। ಪಞ್ಚವಿಧಾಯಾತಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಾಝಾನವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗಫಲವಸೇನ ಪಞ್ಚವಿಧಾಯ। ತತ್ಥ ಝಾನಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಪರಿಯಾಪನ್ನಂ ಞಾಣಂ ಝಾನಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ, ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ।
299. Sammā passati tāya, sayaṃ vā sammā passati, sammādassanamattameva vā tanti sammādiṭṭhi. Pañcavidhāyāti kammassakatājhānavipassanāmaggaphalavasena pañcavidhāya. Tattha jhānacittuppādapariyāpannaṃ ñāṇaṃ jhānasammādiṭṭhi, vipassanāñāṇaṃ vipassanāsammādiṭṭhi.
೩೦೨. ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ‘‘ನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಪವತ್ತೋ ಅನುಪಾಯಮನಸಿಕಾರೋ।
302. Pañcasu khandhesu ‘‘nicca’’ntiādinā pavatto anupāyamanasikāro.
೩೦೩. ‘‘ಅನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಪವತ್ತೋ ಉಪಾಯಮನಸಿಕಾರೋ। ಯಾವ ನಿಯಾಮೋಕ್ಕಮನಾತಿ ಯಾವ ಮಿಚ್ಛತ್ತನಿಯಾಮೋಕ್ಕಮನಾ। ಮಿಚ್ಛತ್ತನಿಯಾಮೋಕ್ಕಮನನಯೋ ಪನ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ ತಟ್ಟೀಕಾಯ ಚ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
303. ‘‘Anicca’’ntiādinā pavatto upāyamanasikāro. Yāva niyāmokkamanāti yāva micchattaniyāmokkamanā. Micchattaniyāmokkamananayo pana sāmaññaphalasuttavaṇṇanāyaṃ taṭṭīkāya ca vuttanayeneva veditabbo.
೩೦೪. ಅಯಂ ತಿವಿಧಾ ಸಗ್ಗಾವರಣಾ ಚೇವ ಹೋತೀತಿ ಕಮ್ಮಪಥಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಭಾವತೋ ವುತ್ತಂ। ಸಗ್ಗಾವರಣಾಯ ಹೋನ್ತಿಯಾ ಮಗ್ಗವಿಬನ್ಧಕಭಾವೇ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥೀತಿ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಮಗ್ಗಾವರಣಾ ಚಾ’’ತಿ। ‘‘ಸಸ್ಸತೋ ಲೋಕೋ’’ತಿಆದಿಕಾ ದಸವತ್ಥುಕಾ ಅನ್ತಗ್ಗಾಹಿಕಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ। ಮಗ್ಗಾವರಣಾವ ಹೋತಿ ವಿಪರೀತದಸ್ಸನಭಾವತೋ, ನ ಸಗ್ಗಾವರಣಾ ಅಕಮ್ಮಪಥಪತ್ತಿತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಇದಂ ಪನ ವಿಧಾನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ವಿಪರೀತದಸ್ಸನಞ್ಚ ನ ಮಗ್ಗಾವರಣಞ್ಚಾತಿ ವಿರುದ್ಧಮೇತಂ ಉದ್ಧಮ್ಮಭಾವತೋ। ತಥಾ ಹಿ ಸತಿ ಅಪ್ಪಹೀನಾಯ ಏವ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿಯಾ ಮಗ್ಗಾಧಿಗಮೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಯಥಾವುತ್ತವಿಧಾನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ। ‘‘ನ ಸಗ್ಗಾವರಣಾ’’ತಿ ಸಗ್ಗೂಪಪತ್ತಿಯಾ ಅವಿಬನ್ಧಕತ್ತಂ ವದನ್ತೇಹಿ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಗ್ಗಾವಹತಾಪಿ ನಾಮ ಅನುಞ್ಞಾತಾ ಹೋತೀತಿ ತಂ ವಾದಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತೇನ ‘‘ದಿಟ್ಠಿ ನಾಮ ಸಗ್ಗಂ ಉಪನೇತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕಸ್ಮಾ? ಏಕನ್ತಗರುತರಸಾವಜ್ಜಭಾವತೋ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಏಕನ್ತಂ ನಿರಯಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಿಮುಜ್ಜಾಪೇತೀ’’ತಿಆದಿ।
304.Ayaṃ tividhā saggāvaraṇā ceva hotīti kammapathappattiyā mahāsāvajjabhāvato vuttaṃ. Saggāvaraṇāya hontiyā maggavibandhakabhāve vattabbameva natthīti vuttaṃ – ‘‘maggāvaraṇā cā’’ti. ‘‘Sassato loko’’tiādikā dasavatthukā antaggāhikā micchādiṭṭhi. Maggāvaraṇāva hoti viparītadassanabhāvato, na saggāvaraṇā akammapathapattitoti adhippāyo. Idaṃ pana vidhānaṃ paṭikkhipitvāti viparītadassanañca na maggāvaraṇañcāti viruddhametaṃ uddhammabhāvato. Tathā hi sati appahīnāya eva sakkāyadiṭṭhiyā maggādhigamena bhavitabbanti adhippāyena yathāvuttavidhānaṃ paṭikkhipitvā. ‘‘Na saggāvaraṇā’’ti saggūpapattiyā avibandhakattaṃ vadantehi diṭṭhiyā saggāvahatāpi nāma anuññātā hotīti taṃ vādaṃ paṭikkhipantena ‘‘diṭṭhi nāma saggaṃ upanetuṃ samatthā nāma natthī’’ti vuttaṃ. Kasmā? Ekantagarutarasāvajjabhāvato. Tenāha – ‘‘ekantaṃ nirayasmiṃyeva nimujjāpetī’’tiādi.
೩೦೫. ವಟ್ಟಂ ವಿದ್ಧಂಸೇತೀತಿ ಮಗ್ಗಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಕಿಲೇಸವಟ್ಟಂ ಕಮ್ಮವಟ್ಟಞ್ಚ ವಿದ್ಧಂಸೇತಿ। ವಿಪಾಕವಟ್ಟಂ ಕಾ ನು ವಿದ್ಧಂಸೇತಿ ನಾಮ। ಏವಂ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಕಾರಣೇನ ವಿದ್ಧಸ್ತಭವಂ ಫಲಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಪಟಿಬಾಹತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಅವಸರದಾನತೋ। ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪೇತುಂ ಸಚೇ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಏವಮೇತಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಪಟಿಸನ್ಧಿಅನಾಕಡ್ಢನಂ ಕುಸಲಂ ಅನವಜ್ಜಂ। ಸತ್ತ ಭವೇ ದೇತೀತಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಭೂತಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸತ್ತ ಭವೇ ದೇತಿ। ಏವಮಯನ್ತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಮ್ಪಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಕಥಿತಾ’’ತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನತ್ಥೇತಿ ‘‘ನಾಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಞ್ಞಂ ಏಕಧಮ್ಮಮ್ಪಿ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತೇ ಗತಿಮಗ್ಗಸಙ್ಖಾತೇ ಅತ್ಥೇ। ‘‘ಸುಗತಿಂ ಸಗ್ಗಂ ಲೋಕಂ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಲೋಕಿಕಾ ಭವನಿಪ್ಫಾದಿಕಾವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
305.Vaṭṭaṃviddhaṃsetīti maggasammādiṭṭhi kilesavaṭṭaṃ kammavaṭṭañca viddhaṃseti. Vipākavaṭṭaṃ kā nu viddhaṃseti nāma. Evaṃ pana attano kāraṇena viddhastabhavaṃ phalasammādiṭṭhi paṭibāhatīti vuttaṃ avasaradānato. Iccetaṃ kusalanti arahattaṃ pāpetuṃ sace sakkoti, evametaṃ vipassanāya paṭisandhianākaḍḍhanaṃ kusalaṃ anavajjaṃ. Satta bhave detīti sotāpattimaggassa paccayabhūtā vipassanāsammādiṭṭhi tassa puggalassa satta bhave deti. Evamayanti pañcavidhampi sammādiṭṭhiṃ sandhāya vuttaṃ. Tenāha – ‘‘lokiyalokuttarā sammādiṭṭhi kathitā’’ti. Imasmiṃ panattheti ‘‘nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmī’’tiādinā vutte gatimaggasaṅkhāte atthe. ‘‘Sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjantī’’ti vuttattā ‘‘lokikā bhavanipphādikāva veditabbā’’ti vuttaṃ.
೩೦೬. ಯಥಾದಿಟ್ಠೀತಿ ಅತ್ಥಬ್ಯಾಪನಿಚ್ಛಾಯಂ ಯಥಾ-ಸದ್ದೋ, ತೇನ ಉತ್ತರಪದತ್ಥಪ್ಪಧಾನೋ ಸಮಾಸೋತಿ ಆಹ – ‘‘ಯಾ ಯಾ ದಿಟ್ಠೀ’’ತಿ। ತಸ್ಸಾ ತಸ್ಸಾ ಅನುರೂಪನ್ತಿ ತಂತಂದಿಟ್ಠಿಅನುರೂಪನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮತ್ತನ್ತಿ ಅನವಸೇಸಂ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಪರಿಪುಣ್ಣ’’ನ್ತಿ। ಸಮಾದಿನ್ನನ್ತಿ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನೇಸು ಸಮಂ ಏಕಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾ ಆದಿನ್ನಂ ಗಹಿತಂ ಅನಿಸ್ಸಟ್ಠಂ। ತದೇತನ್ತಿ ಯದೇತಂ ‘‘ಯಞ್ಚೇವ ಕಾಯಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಂ, ತದೇತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ। ಯಥಾದಿಟ್ಠಿಯಂ ಠಿತಕಾಯಕಮ್ಮನ್ತಿ ಯಾ ಪನ ದಿಟ್ಠಿ ‘‘ನತ್ಥಿ ತತೋನಿದಾನಂ ಪಾಪ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಪವತ್ತಾ, ತಸ್ಸಂ ದಿಟ್ಠಿಯಂ ಠಿತಕಸ್ಸ ಠಿತಮತ್ತಸ್ಸ ಅನಿಸ್ಸಟ್ಠಸ್ಸ ತಂದಿಟ್ಠಿಕಸ್ಸ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ। ದಿಟ್ಠಿಸಹಜಾತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಯಥಾದಿಟ್ಠಿಕಸ್ಸ ಪರೇಸಂ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾದಿನಾ ವಿಞ್ಞಾಪನಕಾಲೇ ತಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಹಜಾತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ। ನ ಚೇತ್ಥ ವಚೀಕಮ್ಮಾಸಙ್ಕಾ ಉಪ್ಪಾದೇತಬ್ಬಾ ಪಾಣಘಾತಾದೀನಂಯೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ। ದಿಟ್ಠಾನುಲೋಮಿಕಂ ಕಾಯಕಮ್ಮನ್ತಿ ಯಥಾ ಪರೇಸಂ ಪಾಕಟಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಅನುಲೋಮಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಸಮಾದಿನ್ನಂ ಗಹಿತಂ ಪರಾಮಟ್ಠ’’ನ್ತಿ। ತತ್ಥಾತಿಆದಿ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ। ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಇಮಿನಾ ಯಥಾವುತ್ತಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಠಿತವಚೀಕಮ್ಮಂ, ದಿಟ್ಠಿಸಹಜಾತಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ, ದಿಟ್ಠಾನುಲೋಮಿಕಂ ವಚೀಕಮ್ಮನ್ತಿ ತಿವಿಧಂ ಹೋತೀತಿ ಏವಮಾದಿ ಅತಿದಿಸತಿ। ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಸ್ಸಾತಿ ಕಮ್ಮಪಥಪ್ಪತ್ತಾಯ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಸ್ಸ। ‘‘ಯಾಯ ಕಾಯಚಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಸ್ಸ ಸತೋ’’ತಿ ಅಪರೇ।
306.Yathādiṭṭhīti atthabyāpanicchāyaṃ yathā-saddo, tena uttarapadatthappadhāno samāsoti āha – ‘‘yā yā diṭṭhī’’ti. Tassā tassā anurūpanti taṃtaṃdiṭṭhianurūpanti attho. Samattanti anavasesaṃ. Tenāha – ‘‘paripuṇṇa’’nti. Samādinnanti ādimajjhapariyosānesu samaṃ ekasadisaṃ katvā ādinnaṃ gahitaṃ anissaṭṭhaṃ. Tadetanti yadetaṃ ‘‘yañceva kāyakamma’’ntiādinā vuttaṃ, tadetaṃ kāyakammaṃ. Yathādiṭṭhiyaṃ ṭhitakāyakammanti yā pana diṭṭhi ‘‘natthi tatonidānaṃ pāpa’’ntiādinā pavattā, tassaṃ diṭṭhiyaṃ ṭhitakassa ṭhitamattassa anissaṭṭhassa taṃdiṭṭhikassa kāyakammaṃ. Diṭṭhisahajātaṃ kāyakammanti tassa yathādiṭṭhikassa paresaṃ hatthamuddādinā viññāpanakāle tāya diṭṭhiyā sahajātaṃ kāyakammaṃ. Na cettha vacīkammāsaṅkā uppādetabbā pāṇaghātādīnaṃyeva adhippetattā. Diṭṭhānulomikaṃ kāyakammanti yathā paresaṃ pākaṭaṃ hoti, evaṃ diṭṭhiyā anulomikaṃ katvā pavattitaṃ kāyakammaṃ. Tenāha – ‘‘samādinnaṃ gahitaṃ parāmaṭṭha’’nti. Tatthātiādi suviññeyyameva. Eseva nayoti iminā yathāvuttāya diṭṭhiyā ṭhitavacīkammaṃ, diṭṭhisahajātaṃ vacīkammaṃ, diṭṭhānulomikaṃ vacīkammanti tividhaṃ hotīti evamādi atidisati. Micchādiṭṭhikassāti kammapathappattāya micchādiṭṭhiyā micchādiṭṭhikassa. ‘‘Yāya kāyaci micchādiṭṭhiyā micchādiṭṭhikassa sato’’ti apare.
ದಿಟ್ಠಿಸಹಜಾತಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಹಜಾತಾ ಚೇತನಾ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ। ಪತ್ಥನಾತಿ ‘‘ಇದಂ ನಾಮ ಕರೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ತಣ್ಹಾಪತ್ಥನಾ। ಚೇತನಾಪತ್ಥನಾನಂ ವಸೇನಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತದಿಟ್ಠಿಗತನಿಸ್ಸಿತಚೇತಸಿಕನಿಕಾಮನಾನಂ ವಸೇನ। ಚಿತ್ತಟ್ಠಪನಾತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪಣಿದಹನಾ। ಫಸ್ಸಾದಯೋತಿ ಚೇತನಾದಿಟ್ಠಿತಣ್ಹಾದಿವಿನಿಮುತ್ತಾ ಫಸ್ಸಾದಿಧಮ್ಮಾ। ಯಸ್ಮಾ ದಿಟ್ಠಿ ಪಾಪಿಕಾ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅನಿಟ್ಠಾಯ…ಪೇ॰… ಸಂವತ್ತನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಪುರಿಮಸ್ಸೇವಾತಿ ತಿತ್ತಕಪದಸ್ಸೇವ । ತಿತ್ತಕಂ ಕಟುಕನ್ತಿ ಚ ಉಭಯಂ ಇಧ ಅನಿಟ್ಠಪರಿಯಾಯಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ ‘‘ಪಚ್ಛಾ ತೇ ಕಟುಕಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ।
Diṭṭhisahajātāti yathāvuttāya diṭṭhiyā sahajātā cetanā. Esa nayo sesapadesupi. Patthanāti ‘‘idaṃ nāma kareyya’’nti taṇhāpatthanā. Cetanāpatthanānaṃ vasenāti yathāvuttadiṭṭhigatanissitacetasikanikāmanānaṃ vasena. Cittaṭṭhapanāti cittassa paṇidahanā. Phassādayoti cetanādiṭṭhitaṇhādivinimuttā phassādidhammā. Yasmā diṭṭhi pāpikā, tasmā tassa puggalassa sabbe te dhammā aniṭṭhāya…pe… saṃvattantīti yojanā. Purimassevāti tittakapadasseva . Tittakaṃ kaṭukanti ca ubhayaṃ idha aniṭṭhapariyāyaṃ daṭṭhabbaṃ ‘‘pacchā te kaṭukaṃ bhavissatī’’tiādīsu viya.
ಅಮ್ಬೋಯನ್ತಿ ಅಮ್ಬೋ ಅಯಂ। ತಮೇವ ಪೂಜನ್ತಿ ತಮೇವ ಪುಬ್ಬೇ ಲದ್ಧಪರಿಸಿಞ್ಚನದಾನಾದಿಪೂಜಂ। ನಿವೇಸರೇತಿ ಪವಿಸಿಂಸು। ಅಸಾತಸನ್ನಿವಾಸೇನಾತಿ ಅಮಧುರನಿಮ್ಬಮೂಲಸಂಸಗ್ಗೇನ।
Amboyanti ambo ayaṃ. Tameva pūjanti tameva pubbe laddhaparisiñcanadānādipūjaṃ. Nivesareti pavisiṃsu. Asātasannivāsenāti amadhuranimbamūlasaṃsaggena.
ತಂ ಪನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ…ಪೇ॰… ವುತ್ತನ್ತಿ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಏಕನ್ತಸಾವಜ್ಜತ್ತಾ ಅನಿಟ್ಠಾಯ ದುಕ್ಖಾಯ ಸಂವತ್ತತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವುತ್ತಂ। ಅನನ್ತರಸುತ್ತೇತಿ ದಸಮಸುತ್ತೇ। ಯೋಜೇತ್ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ನವಮಸುತ್ತೇ ವಿಯ ಯೋಜೇತ್ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಚಿತ್ತಟ್ಠಪನಾವ ಪತ್ಥನಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಣಿಧಿ ಚಾತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ।
Taṃ pana paṭikkhipitvā…pe… vuttanti sabbāpi micchādiṭṭhi ekantasāvajjattā aniṭṭhāya dukkhāya saṃvattatīti adhippāyena vuttaṃ. Anantarasutteti dasamasutte. Yojetvā veditabbānīti navamasutte viya yojetvā veditabbāni. Cittaṭṭhapanāva patthanāti ettha paṇidhi cāti vattabbaṃ.
ದುತಿಯವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dutiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
೧೬. ಏಕಧಮ್ಮಪಾಳಿ
16. Ekadhammapāḷi
(೧೬) ೩. ಏಕಧಮ್ಮಪಾಳಿ-ತತಿಯವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ
(16) 3. Ekadhammapāḷi-tatiyavaggavaṇṇanā
೩೦೮. ತತಿಯಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಅಯಾಥಾವದಿಟ್ಠಿಕೋತಿ ಅನಿಚ್ಚಾದಿಭಾವೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ನಿಚ್ಚಾತಿಆದಿನಾ ಉಪ್ಪನ್ನದಿಟ್ಠಿಕೋ। ತೇನಾಹ – ‘‘ತಾಯೇವ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ವಿಪರೀತದಸ್ಸನೋ’’ತಿ ಸದ್ಧಮ್ಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಸನ್ತೋ ಪಸತ್ಥೋ ಸುನ್ದರೋ ಧಮ್ಮೋ, ಯೋ ಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೋತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತತೋ ಹಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೋ ಪರಂ ವುಟ್ಠಾಪೇಯ್ಯ, ನ ಅರಿಯಧಮ್ಮತೋ। ತೇನಾಹ – ‘‘ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಧಮ್ಮತೋ’’ತಿ। ಏವರೂಪಾತಿ ಇಮಿನಾ ಪಾಥಿಕಪುತ್ತಾದಿಕೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ।
308. Tatiyassa paṭhame ayāthāvadiṭṭhikoti aniccādibhāvesu dhammesu niccātiādinā uppannadiṭṭhiko. Tenāha – ‘‘tāyeva micchādiṭṭhiyā viparītadassano’’ti saddhammāti ettha santo pasattho sundaro dhammo, yo manussadhammotipi vuccati. Tato hi micchādiṭṭhiko paraṃ vuṭṭhāpeyya, na ariyadhammato. Tenāha – ‘‘dasakusalakammapathadhammato’’ti. Evarūpāti iminā pāthikaputtādike saṅgaṇhāti.
೩೦೯. ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಸತ್ತೋತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಭಾಗೀ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ। ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಪೂರಿತಪಾರಮಿಕಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಏಕಚ್ಚಸಾವಕಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಚ ಸಙ್ಗಯ್ಹನ್ತಿ।
309.Sabbaññubodhisattoti sabbaññubhāgī bodhisatto. Ādi-saddena pūritapāramikā paccekabodhisattā ekaccasāvakabodhisattā ca saṅgayhanti.
೩೧೦. ಪರಮಾತಿ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಭಾವೇನ ಪರಮಾ, ಉಕ್ಕಂಸಗತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇಸನ್ತಿ ಆನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಾನಂ। ಪರಿಚ್ಛೇದೋತಿ ವಿಪಾಕವಸೇನ ಪರಿಯೋಸಾನಂ। ವಟ್ಟಸ್ಸ ಮೂಲಂ, ತತೋ ತಂಸಮಙ್ಗೀಪುಗ್ಗಲೋ ವಟ್ಟಸ್ಸ ಖಾಣೂತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತೇನಾಹ – ‘‘ತಾಯಾ’’ತಿಆದಿ। ತಞ್ಚೇ ಗಾಹಂ ನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ, ತಸ್ಸ ಪುನಪಿ ತಬ್ಭಾವಾವಹತ್ತಾ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಭವತೋ ವುಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ, ನ ಪನ ಸಬ್ಬಸೋ ವುಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ। ಯಾದಿಸೇ ಹಿ ಪಚ್ಚಯೇ ಪಟಿಚ್ಚ ಅಯಂ ತಂ ದಸ್ಸನಂ ಓಕ್ಕನ್ತೋ ಪುನ ಕದಾಚಿ ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೇ ಪಚ್ಚಯೇ ಪಟಿಚ್ಚ ತತೋ ಸೀಸುಕ್ಖಿಪನಮಸ್ಸ ನ ಹೋತೀತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ಅಕುಸಲಞ್ಹಿ ನಾಮೇತಂ ಅಬಲಂ ದುಬ್ಬಲಂ, ನ ಕುಸಲಂ ವಿಯ ಮಹಾಬಲಂ। ಅಞ್ಞಥಾ ಸಮ್ಮತ್ತನಿಯಾಮೋ ವಿಯ ಮಿಚ್ಛತ್ತನಿಯಾಮೋಪಿ ಅಚ್ಚನ್ತಿಕೋ ಸಿಯಾ, ನ ಚ ಮಿಚ್ಛತ್ತನಿಯಾಮೋ ಅಚ್ಚನ್ತಿಕೋ। ತೇನೇವ ಪಪಞ್ಚಸೂದನಿಯಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧೦೦) –
310.Paramāti mahāsāvajjabhāvena paramā, ukkaṃsagatāti attho. Tesanti ānantariyakammānaṃ. Paricchedoti vipākavasena pariyosānaṃ. Vaṭṭassa mūlaṃ, tato taṃsamaṅgīpuggalo vaṭṭassa khāṇūti vuccati. Tenāha – ‘‘tāyā’’tiādi. Tañce gāhaṃ na vissajjeti, tassa punapi tabbhāvāvahattā vuttaṃ – ‘‘bhavato vuṭṭhānaṃ natthī’’ti, na pana sabbaso vuṭṭhānassa abhāvato. Yādise hi paccaye paṭicca ayaṃ taṃ dassanaṃ okkanto puna kadāci tappaṭipakkhe paccaye paṭicca tato sīsukkhipanamassa na hotīti na vattabbaṃ. Akusalañhi nāmetaṃ abalaṃ dubbalaṃ, na kusalaṃ viya mahābalaṃ. Aññathā sammattaniyāmo viya micchattaniyāmopi accantiko siyā, na ca micchattaniyāmo accantiko. Teneva papañcasūdaniyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 2.100) –
‘‘ಕಿಂ ಪನೇಸ ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ನಿಯತೋ ಹೋತಿ, ಉದಾಹು ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಮ್ಪೀತಿ? ಏಕಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಿಯತೋ, ಆಸೇವನವಸೇನ ಭವನ್ತರೇಪಿ ತಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ರೋಚೇತಿ ಏವಾ’’ತಿ –
‘‘Kiṃ panesa ekasmiṃyeva attabhāve niyato hoti, udāhu aññasmimpīti? Ekasmiṃyeva niyato, āsevanavasena bhavantarepi taṃ diṭṭhiṃ roceti evā’’ti –
ವುತ್ತಂ। ತತೋಯೇವ ಚ ಸುಮಙ್ಗಲವಿಲಾಸಿನಿಯಮ್ಪಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೭೦-೧೭೨) ವುತ್ತಂ –
Vuttaṃ. Tatoyeva ca sumaṅgalavilāsiniyampi (dī. ni. aṭṭha. 1.170-172) vuttaṃ –
‘‘ಯೇ ವಾ ಪನ ತೇಸಂ ಲದ್ಧಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನೇ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಿ ವೀಮಂಸನ್ತಿ, ತೇಸಂ ‘ಕರೋತೋ ನ ಕರೀಯತಿ ಪಾಪಂ, ನತ್ಥಿ ಹೇತು, ನತ್ಥಿ ಪಚ್ಚಯೋ, ಮತೋ ಉಚ್ಛಿಜ್ಜತೀ’ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ಮಿಚ್ಛಾಸತಿ ಸನ್ತಿಟ್ಠತಿ, ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಹೋತಿ, ಜವನಾನಿ ಜವನ್ತಿ। ಪಠಮಜವನೇ ಸತೇಕಿಚ್ಛಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಥಾ ದುತಿಯಾದೀಸು। ಸತ್ತಮೇ ಬುದ್ಧಾನಮ್ಪಿ ಅತೇಕಿಚ್ಛಾ ಅನಿವತ್ತಿನೋ ಅರಿಟ್ಠಕಣ್ಟಕಸದಿಸಾ, ತತ್ಥ ಕೋಚಿ ಏಕಂ ದಸ್ಸನಂ ಓಕ್ಕಮತಿ, ಕೋಚಿ ದ್ವೇ, ಕೋಚಿ ತೀಣಿಪಿ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಓಕ್ಕನ್ತೇಪಿ ದ್ವೀಸು ತೀಸು ಓಕ್ಕನ್ತೇಸುಪಿ ನಿಯತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೋವ ಹೋತಿ। ಪತ್ತೋ ಸಗ್ಗಮಗ್ಗಾವರಣಞ್ಚೇವ ಮೋಕ್ಖಮಗ್ಗಾವರಣಞ್ಚ, ಅಭಬ್ಬೋ ತಸ್ಸತ್ತಭಾವಸ್ಸ ಅನನ್ತರಂ ಸಗ್ಗಮ್ಪಿ ಗನ್ತುಂ, ಪಗೇವ ಮೋಕ್ಖಂ, ವಟ್ಟಖಾಣು ನಾಮೇಸ ಸತ್ತೋ ಪಥವಿಗೋಪಕೋ, ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಭವತೋ ವುಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ।
‘‘Ye vā pana tesaṃ laddhiṃ gahetvā rattiṭṭhāne divāṭṭhāne nisinnā sajjhāyanti vīmaṃsanti, tesaṃ ‘karoto na karīyati pāpaṃ, natthi hetu, natthi paccayo, mato ucchijjatī’ti tasmiṃ ārammaṇe micchāsati santiṭṭhati, cittaṃ ekaggaṃ hoti, javanāni javanti. Paṭhamajavane satekicchā honti, tathā dutiyādīsu. Sattame buddhānampi atekicchā anivattino ariṭṭhakaṇṭakasadisā, tattha koci ekaṃ dassanaṃ okkamati, koci dve, koci tīṇipi, ekasmiṃ okkantepi dvīsu tīsu okkantesupi niyatamicchādiṭṭhikova hoti. Patto saggamaggāvaraṇañceva mokkhamaggāvaraṇañca, abhabbo tassattabhāvassa anantaraṃ saggampi gantuṃ, pageva mokkhaṃ, vaṭṭakhāṇu nāmesa satto pathavigopako, yebhuyyena evarūpassa bhavato vuṭṭhānaṃ natthī’’ti.
ಪಿಟ್ಠಿಚಕ್ಕವಾಳೇತಿ ಝಾಯಮಾನಚಕ್ಕವಾಳಸ್ಸ ಪರತೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಓಕಾಸೇ। ಯಂ ಝಾಯಮಾನಾನಂ ಅಜ್ಝಾಯಮಾನಾನಞ್ಚ ಚಕ್ಕವಾಳಾನಮನ್ತರಂ, ಯತ್ಥ ಲೋಕನ್ತರಿಕನಿರಯಸಮಞ್ಞಾ, ತಾದಿಸೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಓಕಾಸೇ। ಪಚ್ಚತಿಯೇವಾತಿ ಚಕ್ಕವಾಳೇ ಝಾಯಮಾನೇ ಅಜ್ಝಾಯಮಾನೇಪಿ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಬಲೇನ ಪಚ್ಚತಿಯೇವ।
Piṭṭhicakkavāḷeti jhāyamānacakkavāḷassa parato ekasmiṃ okāse. Yaṃ jhāyamānānaṃ ajjhāyamānānañca cakkavāḷānamantaraṃ, yattha lokantarikanirayasamaññā, tādise ekasmiṃ okāse. Paccatiyevāti cakkavāḷe jhāyamāne ajjhāyamānepi attano kammabalena paccatiyeva.
೩೧೧. ಚತುತ್ಥೇ ‘‘ಮಾ ಖಲೀ’’ತಿ ವಚನಂ ಉಪಾದಾಯ ಏವಂಲದ್ಧನಾಮೋತಿ ತಂ ಕಿರ ಸಕದ್ದಮಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ತೇಲಘಟಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಂ, ‘‘ತಾತ, ಮಾ ಖಲೀ’’ತಿ ಸಾಮಿಕೋ ಆಹ। ಸೋ ಪಮಾದೇನ ಖಲಿತ್ವಾ ಪತಿತ್ವಾ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಭಯೇನ ಪಲಾಯಿತುಂ ಆರದ್ಧೋ। ಸಾಮಿಕೋ ಉಪಧಾವಿತ್ವಾ ಸಾಟಕಕಣ್ಣೇ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ। ಸೋ ಸಾಟಕಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಅಚೇಲಕೋ ಹುತ್ವಾ ಪಲಾತೋ ಪಣ್ಣೇನ ವಾ ತಿಣೇನ ವಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತುಮ್ಪಿ ಅಜಾನನ್ತೋ ಜಾತರೂಪೇನೇವ ಏಕಂ ಗಾಮಂ ಪಾವಿಸಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸಮಣೋ ಅರಹಾ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ, ನತ್ಥಿ ಇಮಿನಾ ಸದಿಸೋ’’ತಿ ಪೂವಭತ್ತಾದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಸಾಟಕಂ ಅನಿವತ್ಥಭಾವೇನ ಇದಂ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಾಟಕಂ ಲಭಿತ್ವಾಪಿ ನ ನಿವಾಸೇಸಿ, ತದೇವ ಚ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಅಞ್ಞೇಪೀತಿ ಪಞ್ಚಸತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು। ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಮಾ ಖಲೀತಿ ವಚನಂ ಉಪಾದಾಯ ಏವಂಲದ್ಧನಾಮೋ ತಿತ್ಥಕರೋ’’ತಿ।
311. Catutthe ‘‘mā khalī’’ti vacanaṃ upādāya evaṃladdhanāmoti taṃ kira sakaddamāya bhūmiyā telaghaṭaṃ gahetvā gacchantaṃ, ‘‘tāta, mā khalī’’ti sāmiko āha. So pamādena khalitvā patitvā sāmikassa bhayena palāyituṃ āraddho. Sāmiko upadhāvitvā sāṭakakaṇṇe aggahesi. So sāṭakaṃ chaḍḍetvā acelako hutvā palāto paṇṇena vā tiṇena vā paṭicchādetumpi ajānanto jātarūpeneva ekaṃ gāmaṃ pāvisi. Manussā taṃ disvā ‘‘ayaṃ samaṇo arahā appiccho, natthi iminā sadiso’’ti pūvabhattādīni gahetvā upasaṅkamitvā ‘‘mayhaṃ sāṭakaṃ anivatthabhāvena idaṃ uppanna’’nti tato paṭṭhāya sāṭakaṃ labhitvāpi na nivāsesi, tadeva ca pabbajjaṃ aggahesi. Tassa santike aññepi aññepīti pañcasatā manussā pabbajiṃsu. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘mā khalīti vacanaṃ upādāya evaṃladdhanāmo titthakaro’’ti.
ಸಮಾಗತಟ್ಠಾನೇತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ನದೀನಂ ಉದಕಪ್ಪವಾಹಸ್ಸ ಸನ್ನಿಪಾತಟ್ಠಾನೇ। ದ್ವಿನ್ನಂ ಉದಕಾನನ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಉದಕಪ್ಪವಾಹಾನಂ। ಯಥಾವುತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಮಚ್ಛಗ್ಗಹಣತ್ಥಂ ಖಿಪಿತಬ್ಬತೋ ಖಿಪ್ಪಂ, ಕುಮಿನಂ, ತದೇವ ಇಧ ಖಿಪ್ಪನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಕುಮಿನ’’ನ್ತಿ। ಉಚ್ಛೂಹೀತಿ ಉದಕಉಚ್ಛೂಹಿ। ತುಚ್ಛಪುರಿಸೋ ಅರಿಯಧಮ್ಮಾಭಾವತೋ। ಝಾನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಹಿ ತಸ್ಸ ನತ್ಥೇವ, ಕುತೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ। ಮನುಸ್ಸಖಿಪ್ಪಂ ಮಞ್ಞೇತಿ ಮನುಸ್ಸಾ ಪತಿತ್ವಾ ಬ್ಯಸನಪ್ಪತ್ತಿಅತ್ಥಂ ಓಟ್ಟಿತಂ ಕುಮಿನಂ ವಿಯ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಮಹಾಜನಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ।
Samāgataṭṭhāneti dvinnaṃ nadīnaṃ udakappavāhassa sannipātaṭṭhāne. Dvinnaṃ udakānanti dvinnaṃ udakappavāhānaṃ. Yathāvuttaṭṭhāne macchaggahaṇatthaṃ khipitabbato khippaṃ, kuminaṃ, tadeva idha khippanti vuttaṃ. Tenāha – ‘‘kumina’’nti. Ucchūhīti udakaucchūhi. Tucchapuriso ariyadhammābhāvato. Jhānamattampi hi tassa nattheva, kuto ariyamaggo. Manussakhippaṃ maññeti manussā patitvā byasanappattiatthaṃ oṭṭitaṃ kuminaṃ viya. Tenāha – ‘‘mahājanassā’’tiādi.
೩೧೨. ಪಞ್ಚಮಾದೀಸು ಬಾಹಿರಕಸಾಸನನ್ತಿ ಅವಿಸೇಸೇನ ವುತ್ತಂ – ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸ್ಸಪಿ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕತ್ತಾ ಸತ್ಥುಪಟಿಞ್ಞಸ್ಸಪಿ ಅಸಬ್ಬಞ್ಞುಭಾವತೋ। ತೇನಾಹ – ‘‘ತತ್ಥ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಗಣೋತಿ ಸಾವಕಗಣೋ। ತಥಾಭಾವಾಯಾತಿ ಆಚರಿಯೇನ ವುತ್ತಾಕಾರತಾಯ ಸಮಙ್ಗಿಭಾವತ್ಥಂ। ಜಙ್ಘಸತನ್ತಿ ಬಹೂ ಅನೇಕೇ ಸತ್ತೇ। ಸಮಕಮೇವ ಅಕುಸಲಂ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ತೇಸಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಏಕಜ್ಝಂ ಸಮಾದಪನೇಪಿ ತೇಸಂ ಅಕುಸಲೇನ ಸಮಕಮೇವ ಅಕುಸಲಂ ಪಾಪುಣಾತಿ ಏಕಜ್ಝಂ ಬಹೂನಂ ಸಮಾದಪನೇಪಿ ತಥಾ ಉಸ್ಸಹನಸ್ಸ ಬಲವಭಾವತೋ। ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಸಮಾದಪನೇ ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥಿ। ಯಥಾ ಹಿ ಧಮ್ಮಚರಿಯಾಯಂ ಸಮಕಮೇವಾತಿ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತತಾ, ಏವಂ ಅಧಮ್ಮಚರಿಯಾಯಂ ಅಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತತಾತಿ।
312. Pañcamādīsu bāhirakasāsananti avisesena vuttaṃ – tassa sabbassapi aniyyānikattā satthupaṭiññassapi asabbaññubhāvato. Tenāha – ‘‘tattha hī’’tiādi. Gaṇoti sāvakagaṇo. Tathābhāvāyāti ācariyena vuttākāratāya samaṅgibhāvatthaṃ. Jaṅghasatanti bahū aneke satte. Samakameva akusalaṃ pāpuṇātīti tesaṃ sabbesaṃ ekajjhaṃ samādapanepi tesaṃ akusalena samakameva akusalaṃ pāpuṇāti ekajjhaṃ bahūnaṃ samādapanepi tathā ussahanassa balavabhāvato. Visuṃ visuṃ samādapane vattabbameva natthi. Yathā hi dhammacariyāyaṃ samakamevāti vattabbā kalyāṇamittatā, evaṃ adhammacariyāyaṃ akalyāṇamittatāti.
೩೧೩. ಸುಟ್ಠು ಅಕ್ಖಾತೇತಿ ಏಕನ್ತತೋ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಭಾವೇನ ಅಕ್ಖಾತೇ। ಸತ್ಥಾ ಚ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಹೋತೀತಿ ಅಸಬ್ಬಞ್ಞುನೋ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಭಾವೇನ ಕಥೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯತ್ತಾ। ಧಮ್ಮೋ ಚ ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಪ್ಪವೇದಿತತ್ತಾ। ಗಣೋ ಚ ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಸತ್ಥಾರಾ ಸುವಿನೀತತ್ತಾ। ಸಮಾದಪಕೋ ಹೀತಿಆದಿ ಸುಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ನಿದಸ್ಸನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
313.Suṭṭhu akkhāteti ekantato niyyānikabhāvena akkhāte. Satthā ca sabbaññū hotīti asabbaññuno niyyānikabhāvena kathetuṃ asakkuṇeyyattā. Dhammo ca svākkhāto sammāsambuddhappaveditattā. Gaṇo ca suppaṭipanno satthārā suvinītattā. Samādapako hītiādi suppaṭipattiyā nidassanaṃ daṭṭhabbaṃ.
೩೧೪. ಪಮಾಣಂ ಜಾನಿತಬ್ಬನ್ತಿ ‘‘ಅಯಂ ಏತ್ತಕೇನ ಯಾಪೇತಿ, ಇಮಸ್ಸ ಏತ್ತಕಂ ದಾತುಂ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಪಮಾಣಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ। ಅತಿರೇಕೇ…ಪೇ॰… ನಿಬ್ಬಾನಸಮ್ಪತ್ತಿ ವಾ ನತ್ಥಿ ದುರಕ್ಖಾತತ್ತಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸ। ತಸ್ಸಾತಿ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸ। ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಪಟಿಪದಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ ದುರಕ್ಖಾತೇ ಧಮ್ಮವಿನಯೇತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
314.Pamāṇaṃ jānitabbanti ‘‘ayaṃ ettakena yāpeti, imassa ettakaṃ dātuṃ yutta’’nti evaṃ pamāṇaṃ jānitabbaṃ. Atireke…pe… nibbānasampatti vā natthi durakkhātattā dhammassa. Tassāti paṭiggāhakassa. Appicchapaṭipadā nāma natthi durakkhāte dhammavinayeti adhippāyo.
೩೧೫. ದಾಯಕಸ್ಸ ವಸೋ ನಾಮ ಉಳಾರುಳಾರತಾಭೇದೋ ಅಜ್ಝಾಸಯೋ। ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪನ ಥೋಕಬಹುತಾವ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ವಸೋ ನಾಮ। ಅತ್ತನೋ ಥಾಮೋತಿ ಯಾಪನಪ್ಪಮಾಣಂ। ಯದಿ ಹೀತಿಆದಿ ‘‘ಕಥ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ವಿವರಣಂ। ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸಾತಿ ಅನುಪ್ಪನ್ನೋ ಅಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ। ಚಕ್ಖುಭೂತೋ ಹೋತೀತಿ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಚಕ್ಖು ವಿಯ ಹೋತಿ। ಸಾಸನಂ ಚಿರಟ್ಠಿತಿತಂ ಕರೋತೀತಿ ಅನುಪ್ಪನ್ನಲಾಭುಪ್ಪಾದನೇನ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಪಸಾದುಪ್ಪಾದನೇನ ಚ ಚಿರಟ್ಠಿತಿಕಂ ಕರೋತಿ।
315.Dāyakassavaso nāma uḷāruḷāratābhedo ajjhāsayo. Deyyadhammassa pana thokabahutāva deyyadhammassa vaso nāma. Attano thāmoti yāpanappamāṇaṃ. Yadi hītiādi ‘‘katha’’ntiādinā saṅkhepato vuttassa atthassa vivaraṇaṃ. Anuppannassāti anuppanno assa puggalassa. Cakkhubhūto hotīti mahājanassa cakkhu viya hoti. Sāsanaṃ ciraṭṭhititaṃ karotīti anuppannalābhuppādanena mahājanassa pasāduppādanena ca ciraṭṭhitikaṃ karoti.
ಕುಟುಮ್ಬರಿಯವಿಹಾರೇತಿ ಕುಟುಮ್ಬರಿಯಗಾಮಸನ್ನಿಸ್ಸಿತವಿಹಾರೇ। ಭುಞ್ಜನತ್ಥಾಯಾತಿ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಗೇಹೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನತ್ಥಾಯ। ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮನತ್ಥಾಯಾತಿ ಗೇಹತೋ ಬಹಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮನತ್ಥಾಯ। ಧುರಭತ್ತಾನೀತಿ ನಿಚ್ಚಭತ್ತಾನಿ। ಚೂಳುಪಟ್ಠಾಕನ್ತಿ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕರಂ। ವೀಮಂಸಿತ್ವಾತಿ ಯಥಾ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಕತಂ ನ ಹೋತಿ, ಏವಂ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ । ಮಹಾಜನೋ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಭವಿತುಂ ಮಞ್ಞತೀತಿ ಮಹಾಜನೋ ಸಯಂ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಭವಿತುಂ ಮಞ್ಞತಿ ದಿಟ್ಠಾನುಗತಿಂ ಆಪಜ್ಜನೇನ। ಮಹಾಜನಸ್ಸಾತಿ ಬಹುಜನಸ್ಸ। ಅವತ್ಥರಿತ್ವಾತಿ ವಿತ್ಥಾರಿಕಂ ಕತ್ವಾ।
Kuṭumbariyavihāreti kuṭumbariyagāmasannissitavihāre. Bhuñjanatthāyāti tasmiṃyeva gehe nisīditvā bhuñjanatthāya. Gahetvā gamanatthāyāti gehato bahi gahetvā gamanatthāya. Dhurabhattānīti niccabhattāni. Cūḷupaṭṭhākanti veyyāvaccakaraṃ. Vīmaṃsitvāti yathā uddissa kataṃ na hoti, evaṃ vīmaṃsitvā . Mahājano appiccho bhavituṃ maññatīti mahājano sayaṃ appiccho bhavituṃ maññati diṭṭhānugatiṃ āpajjanena. Mahājanassāti bahujanassa. Avattharitvāti vitthārikaṃ katvā.
೩೧೬. ಪಞ್ಚಾತಪತಪ್ಪನಂ ಚತೂಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಅಗ್ಗಿಸನ್ತಾಪಸ್ಸ ಉಪರಿ ಸೂರಿಯಸನ್ತಾಪಸ್ಸ ಚ ತಪ್ಪನಂ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಗಿಮ್ಹಕಾಲೇ। ಛಿನ್ನಪ್ಪಪಾತಪಬ್ಬತಸಿಖರತೋ ಪತನಂ ಮರುಪ್ಪಪಾತಪತನಂ। ಪುಬ್ಬಣ್ಹಾದೀಸು ಆದಿಚ್ಚಾಭಿಮುಖಾವಟ್ಟನಂ ಆದಿಚ್ಚಾನುಪರಿವತ್ತನಂ।
316.Pañcātapatappanaṃ catūsu passesu aggisantāpassa upari sūriyasantāpassa ca tappanaṃ, tañca kho gimhakāle. Chinnappapātapabbatasikharato patanaṃ maruppapātapatanaṃ. Pubbaṇhādīsu ādiccābhimukhāvaṭṭanaṃ ādiccānuparivattanaṃ.
೩೧೭. ಅಯಮ್ಪೀತಿ ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೇ ಧಮ್ಮವಿನಯೇ ಕುಸೀತೋಪಿ। ಸಾಮಞ್ಞನ್ತಿ ತಪಚರಣಂ। ದುಪ್ಪರಾಮಟ್ಠನ್ತಿ ಮಿಚ್ಛಾಚರಿತಂ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಂ। ನಿರಯಾಯುಪಕಡ್ಢತೀತಿ ನಿರಯದುಕ್ಖಾಯ ನಂ ಕಡ್ಢತಿ।
317.Ayampīti svākkhāte dhammavinaye kusītopi. Sāmaññanti tapacaraṇaṃ. Dupparāmaṭṭhanti micchācaritaṃ saṃkiliṭṭhaṃ. Nirayāyupakaḍḍhatīti nirayadukkhāya naṃ kaḍḍhati.
೩೧೮. ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇತಿ ಪಞ್ಚಾತಪತಪ್ಪನಾದಿಕೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇ।
318.Vuttappakāreti pañcātapatappanādike vuttappakāre.
೩೧೯. ಏವನ್ತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾಯ ಚಿತ್ತಪ್ಪಸಾದವ್ಹಯಸುಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ। ತೇನ ಸಮಣಧಮ್ಮಕರಣಸುಖಞ್ಚ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ।
319.Evanti vuttappakārāya cittappasādavhayasuppaṭipattiyā. Tena samaṇadhammakaraṇasukhañca saṅgaṇhāti.
೩೨೦. ನವಕನಿಪಾತೇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯೇ ವಕ್ಖಮಾನಂ ನವಕನಿಪಾತಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ। ನವ ಪುಗ್ಗಲಾತಿ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಪರಮಕೋಲಂಕೋಲಾದಯೋ ನವ ಪುಗ್ಗಲಾ। ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ವುತ್ತಾವಸಿಟ್ಠೇಸು ಸಬ್ಬೇಸು ಸುತ್ತೇಸು।
320.Navakanipāteti imasmiṃyeva aṅguttaranikāye vakkhamānaṃ navakanipātaṃ sandhāyāha. Nava puggalāti sattakkhattuparamakolaṃkolādayo nava puggalā. Sabbatthāti imasmiṃ sutte vuttāvasiṭṭhesu sabbesu suttesu.
ತತಿಯವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Tatiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
೧೬. ಏಕಧಮ್ಮಪಾಳಿ
16. Ekadhammapāḷi
(೧೬) ೪. ಏಕಧಮ್ಮಪಾಳಿ-ಚತುತ್ಥವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ
(16) 4. Ekadhammapāḷi-catutthavaggavaṇṇanā
೩೨೨. ಚತುತ್ಥಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಸಞ್ಞಾಣಭೂತಾತಿ ಉಪಲಕ್ಖಣಭೂತಾ। ಪಞ್ಚದಸಯೋಜನಾವಟ್ಟಕ್ಖನ್ಧಾತಿ ಪಞ್ಚದಸಯೋಜನಕ್ಖನ್ಧಪರಿಕ್ಖೇಪಾ। ಯಥಾ ಚಾತಿ ಚ-ಸದ್ದೇನ ಕದಮ್ಬರುಕ್ಖಾದೀನಂ ಕಪ್ಪಟ್ಠಾಯಿಭಾವಂ ವಿಯ ಯೋಜನಸತುಬ್ಬೇಧಾದಿಭಾವಂ ಸಮುಚ್ಚಿನೋತಿ, ನ ಪನ ಜಮ್ಬುಯಾ ಜಮ್ಬುದೀಪಸ್ಸ ವಿಯ ತೇಹಿ ಅಪರಗೋಯಾನಾದೀನಂ ಸಞ್ಞಾಣಭಾವಂ। ರಾಮಣೇಯ್ಯಕನ್ತಿ ರಮಣೀಯಭಾವಂ। ಸೇಸಪದೇಸೂತಿ ವನರಾಮಣೇಯ್ಯಕಾದಿಪದೇಸು। ಉಗ್ಗತಂ ಕೂಲಂ ಉಸ್ಸಿತಭಾವೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಉಕ್ಕೂಲಂ, ವಿಗತಂ ಅಪಗತಂ ಕೂಲಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ವಿಕೂಲನ್ತಿ ಆಹ – ‘‘ಉನ್ನತಟ್ಠಾನಂ ನಿನ್ನಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಚ। ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಮಚ್ಛಪಿಟ್ಠೇನೇವಾತಿ ಕುಜ್ಜಕಕುಲಿಸಕಮಚ್ಛಸಙ್ಘಾತಪಿಟ್ಠೇನೇವ।
322. Catutthassa paṭhame saññāṇabhūtāti upalakkhaṇabhūtā. Pañcadasayojanāvaṭṭakkhandhāti pañcadasayojanakkhandhaparikkhepā. Yathā cāti ca-saddena kadambarukkhādīnaṃ kappaṭṭhāyibhāvaṃ viya yojanasatubbedhādibhāvaṃ samuccinoti, na pana jambuyā jambudīpassa viya tehi aparagoyānādīnaṃ saññāṇabhāvaṃ. Rāmaṇeyyakanti ramaṇīyabhāvaṃ. Sesapadesūti vanarāmaṇeyyakādipadesu. Uggataṃ kūlaṃ ussitabhāvo etassāti ukkūlaṃ, vigataṃ apagataṃ kūlaṃ etassāti vikūlanti āha – ‘‘unnataṭṭhānaṃ ninnaṭṭhāna’’nti ca. Nandiyāvaṭṭamacchapiṭṭhenevāti kujjakakulisakamacchasaṅghātapiṭṭheneva.
೩೨೩. ದುತಿಯಾದೀಸು ಚತ್ತಾರೋ ಅಪಾಯಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ಮನುಸ್ಸೇಹೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ನ ದೇವಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ಮನುಸ್ಸೇಹೀತಿ ಹೀನಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ। ಉಪಾದಾಯುಪಾದಾಯಾಪಿ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸೋ ಲಬ್ಭತಿ, ಯತ್ಥ ಗತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ಉಪಾಸಕಾನಂ ಉಪಾಸಿಕಾನಂ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮವಾದಿಕಿರಿಯವಾದಿವಿಞ್ಞುಜಾತಿಕಾನಂ, ಯೋ ಪತಿರೂಪದೇಸೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಸಕಲೋಪಿ ಹೀ’’ತಿಆದಿ।
323. Dutiyādīsu cattāro apāyā aññatra manussehīti adhippetā, na devā aññatra manussehīti hīnāya jātiyā adhippetattā. Upādāyupādāyāpi majjhimadeso labbhati, yattha gati bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ aññesampi kammavādikiriyavādiviññujātikānaṃ, yo patirūpadesoti vuccati. Tenāha – ‘‘sakalopi hī’’tiādi.
೩೨೪. ಏಳಾತಿ ದೋಸೋ। ತೇನಾಹ – ‘‘ನಿದ್ದೋಸಮುಖಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ।
324.Eḷāti doso. Tenāha – ‘‘niddosamukhāti attho’’ti.
೩೨೬. ತಥಾಗತಸ್ಸ ಗುಣೇ ಜಾನಿತ್ವಾ ಚಕ್ಖುನಾಪಿ ದಸ್ಸನಂ ದಸ್ಸನಮೇವ, ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಪನ ದಸ್ಸನಂ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಮ್ಪಿ ಹೋತಿಯೇವಾತಿ ಆಹ – ‘‘ಯೇ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಗುಣೇ ಜಾನಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ।
326. Tathāgatassa guṇe jānitvā cakkhunāpi dassanaṃ dassanameva, ajānitvā pana dassanaṃ tiracchānagatānampi hotiyevāti āha – ‘‘ye tathāgatassa guṇe jānitvā’’tiādi.
೩೨೭. ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಕಥಿತನ್ತಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಕಥಿತಂ।
327.Pakāsetvā kathitanti saccāni pakāsetvā kathitaṃ.
೩೨೮. ಸುತಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅಸಮ್ಮೋಸೋ ಧಾರಣನ್ತಿ ಆಹ – ‘‘ಧಾರೇನ್ತೀತಿ ನ ಪಮ್ಮುಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ।
328. Sutānaṃ dhammānaṃ asammoso dhāraṇanti āha – ‘‘dhārentīti na pammussantī’’ti.
೩೨೯. ಅತ್ಥಾನತ್ಥಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖನ್ತೀತಿ ‘‘ಅಯಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪಾಳಿಯಾ ಅತ್ಥೋ, ಅಯಂ ನ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಅತ್ಥಾನತ್ಥಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖನ್ತಿ। ಅನತ್ಥಪರಿಹಾರೇನ ಹಿ ಅತ್ಥಗ್ಗಹಣಂ ಯಥಾ ಅಧಮ್ಮಪರಿವಜ್ಜನೇನ ಧಮ್ಮಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿ।
329.Atthānatthaṃ upaparikkhantīti ‘‘ayaṃ imissā pāḷiyā attho, ayaṃ na attho’’ti atthānatthaṃ upaparikkhanti. Anatthaparihārena hi atthaggahaṇaṃ yathā adhammaparivajjanena dhammappaṭipatti.
೩೩೦. ಅನುಲೋಮಪಟಿಪದನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಅನುಲೋಮಿಕಂ ಪಟಿಪದಂ।
330.Anulomapaṭipadanti nibbānassa anulomikaṃ paṭipadaṃ.
೩೩೧. ಸಂವೇಗಜನಕೇಸು ಕಾರಣೇಸೂತಿ ಸಂವೇಗಜನಕೇಸು ಜಾತಿಆದೀಸು ಕಾರಣೇಸು। ಸಂವೇಜನೀಯೇಸು ಠಾನೇಸು ಸಹೋತ್ತಪ್ಪಞಾಣಂ ಸಂವೇಗೋ।
331.Saṃvegajanakesukāraṇesūti saṃvegajanakesu jātiādīsu kāraṇesu. Saṃvejanīyesu ṭhānesu sahottappañāṇaṃ saṃvego.
೩೩೨. ಉಪಾಯೇನಾತಿ ಯೇನ ಉಪಾಯೇನ ವಟ್ಟೂಪಚ್ಛೇದೋ, ತೇನ ಉಪಾಯೇನ। ಪಧಾನವೀರಿಯಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಸಙ್ಖಾತಂ ವೀರಿಯಂ ಕರೋನ್ತಿ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ।
332.Upāyenāti yena upāyena vaṭṭūpacchedo, tena upāyena. Padhānavīriyaṃ karontīti sammappadhānasaṅkhātaṃ vīriyaṃ karonti uppādenti.
೩೩೩. ವವಸ್ಸಜೀಯನ್ತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೀಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ವವಸ್ಸಗ್ಗೋ, ಅಸಙ್ಖತಾ ಧಾತೂತಿ ಆಹ – ‘‘ವವಸ್ಸಗ್ಗೋ ವುಚ್ಚತಿ ನಿಬ್ಬಾನ’’ನ್ತಿ।
333. Vavassajīyanti vissajjīyanti ettha saṅkhārāti vavassaggo, asaṅkhatā dhātūti āha – ‘‘vavassaggo vuccati nibbāna’’nti.
೩೩೪. ಉತ್ತಮನ್ನಾನನ್ತಿ ಉತ್ತಮಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭೋಜನಾನಂ। ಉತ್ತಮರಸಾನನ್ತಿ ಉತ್ತಮಾನಂ ರಸಾನಂ। ಉಞ್ಛಾಚಾರೇನಾತಿ ಉಞ್ಛಾಚರಿಯಾಯ ಕಸ್ಸಚಿ ಅಪರಿಗ್ಗಹಭೂತಸ್ಸ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಯಾಚಿತ್ವಾ ಗಹಣಂ ಉಞ್ಛಾಚಾರೋ। ಏತ್ಥ ಚಾತಿಆದಿನಾ ಅನ್ನಾದೀನಂ ಅಗ್ಗಭಾವೋ ನಾಮ ಮನಾಪಪರಮೋ ಇಚ್ಛಿತಕ್ಖಣಲಾಭೋ, ನ ತೇಸಂ ಲಾಭಿತಾಮತ್ತನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪಟಿಲಭನ್ತೀತಿ ದೇನ್ತಿ ಪಣೀತಭಾವೇನ। ಭತ್ತಸ್ಸ ಏಕಪಾತೀತಿ ಏಕಪಾತಿಪೂರಂ ಭತ್ತಂ। ಇದಂ ಕಿಂ ನಾಮಾತಿ ‘‘ಇದಂ ಅನ್ನಗ್ಗರಸಗ್ಗಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ಉಞ್ಛೇನ ಕಪಾಲಾಭತೇನಾತಿ ಮಿಸ್ಸಕಭತ್ತೇನ। ಯಾಪೇನ್ತೇತಿ ಯಾಪನಸೀಸೇನ ಯಾಪನಹೇತುಂ ಭತ್ತಂ ವದತಿ। ಉಪಾದಾಯ ಅಗ್ಗರಸಂ ನಾಮಾತಿ ತಂ ತಂ ಉಪಾದಾಯುಪಾದಾಯ ಅನ್ನಗ್ಗರಸಗ್ಗಂ ದಟ್ಠಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಚಕ್ಕವತ್ತಿಆಹಾರತೋ ಹಿ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾನಂ ಆಹಾರೋ ಅಗ್ಗೋತಿ ಏವಂ ಯಾವ ಪರನಿಮ್ಮಿತವಸವತ್ತಿದೇವಾ ನೇತಬ್ಬಂ।
334.Uttamannānanti uttamānaṃ pañcannaṃ bhojanānaṃ. Uttamarasānanti uttamānaṃ rasānaṃ. Uñchācārenāti uñchācariyāya kassaci apariggahabhūtassa kiñci ayācitvā gahaṇaṃ uñchācāro. Ettha cātiādinā annādīnaṃ aggabhāvo nāma manāpaparamo icchitakkhaṇalābho, na tesaṃ lābhitāmattanti dasseti. Paṭilabhantīti denti paṇītabhāvena. Bhattassa ekapātīti ekapātipūraṃ bhattaṃ. Idaṃ kiṃ nāmāti ‘‘idaṃ annaggarasaggaṃ nāma hoti, na hotī’’ti pucchati. Uñchena kapālābhatenāti missakabhattena. Yāpenteti yāpanasīsena yāpanahetuṃ bhattaṃ vadati. Upādāya aggarasaṃ nāmāti taṃ taṃ upādāyupādāya annaggarasaggaṃ daṭṭhabbanti dasseti. Cakkavattiāhārato hi cātumahārājikānaṃ āhāro aggoti evaṃ yāva paranimmitavasavattidevā netabbaṃ.
೩೩೫. ಅತ್ಥರಸೋ ನಾಮ ಚತ್ತಾರಿ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಾನಿ ‘‘ಅರಿಯಮಗ್ಗಾನಂ ಫಲಭೂತೋ ರಸೋ’’ತಿ ಕತ್ವಾ। ಧಮ್ಮರಸೋ ನಾಮ ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗಾ ‘‘ಸಾಮಞ್ಞಫಲಸ್ಸ ಹೇತುಭೂತೋ ರಸೋ’’ತಿ ಕತ್ವಾ ವಿಮುತ್ತಿರಸೋ ನಾಮ ಅಮತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ‘‘ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಸಮಥೋ’’ತಿ ಕತ್ವಾ।
335.Attharaso nāma cattāri sāmaññaphalāni ‘‘ariyamaggānaṃ phalabhūto raso’’ti katvā. Dhammaraso nāma cattāro maggā ‘‘sāmaññaphalassa hetubhūto raso’’ti katvā vimuttiraso nāma amataṃ nibbānaṃ ‘‘sabbasaṅkhārasamatho’’ti katvā.
ಚತುತ್ಥವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Catutthavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಜಮ್ಬುದೀಪಪೇಯ್ಯಾಲೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
Jambudīpapeyyālo niṭṭhito.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೧೬. ಏಕಧಮ್ಮಪಾಳಿ • 16. Ekadhammapāḷi
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೧೬. ಏಕಧಮ್ಮಪಾಳಿ • 16. Ekadhammapāḷi
