| Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / કઙ્ખાવિતરણી-અભિનવ-ટીકા • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
૬. એળકલોમસિક્ખાપદવણ્ણના
6. Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā
અદ્ધાનમગ્ગપ્પટિપન્નસ્સાતિ અદ્ધાનમેવ મગ્ગો અદ્ધાનમગ્ગો, તં પટિપન્નસ્સાતિ અત્થો. તેનાહ ‘‘અદ્ધાનસઙ્ખાત’’ન્તિઆદિ. અદ્ધાનસદ્દેન વિસેસિતત્તા પન ‘‘દીઘમગ્ગ’’ન્તિ વુત્તં. અદ્ધાનગમનસમયસ્સ વિભઙ્ગે ‘‘અદ્ધયોજનં ગચ્છિસ્સામીતિ ભુઞ્જિતબ્બ’’ન્તિઆદિવચનતો (પાચિ॰ ૨૧૮) અદ્ધયોજનમ્પિ અદ્ધાનમગ્ગો હોતિ. એળકલોમાનિ ચેતાનિ અદ્ધાનમગ્ગતો અઞ્ઞત્થ ઉપ્પન્નાનિ પટિગ્ગહેતું ન વટ્ટન્તિ, યતો ‘‘અદ્ધાનમગ્ગપ્પટિપન્નસ્સા’’તિઆદિકં વુત્તન્તિ અનુયોગં સન્ધાયાહ ‘‘સબ્બઞ્ચેત’’ન્તિઆદિ. તત્થ સબ્બઞ્ચેતન્તિ ‘‘ભિક્ખુનો પનેવ અદ્ધાનમગ્ગપ્પટિપન્નસ્સ એળકલોમાનિ ઉપ્પજ્જેય્યુ’’ન્તિઆદિકં એતં સબ્બં. વત્થુમત્તદીપનમેવાતિ ‘‘તેન ખો પન સમયેન અઞ્ઞતરસ્સ ભિક્ખુનો કોસલેસુ જનપદે સાવત્થિં ગચ્છન્તસ્સ અન્તરામગ્ગે એળકલોમાનિ ઉપ્પજ્જિંસૂ’’તિઆદિકસ્સ (પારા॰ ૫૭૧) વત્થુમત્તસ્સ દીપનમેવ. યત્થ કત્થચીતિ અદ્ધાનતો અઞ્ઞત્થાપિ યત્થ કત્થચિ ઠાનેસુ. સહત્થાતિ કરણત્થે નિસ્સક્કવચનન્તિ આહ ‘‘સહત્થેના’’તિ. લક્ખણવચનઞ્ચેતં, તસ્મા યેન કેનચિ સરીરાવયવેનાતિ અત્થો દટ્ઠબ્બો. તેનાહ ‘‘અત્તના હરિતબ્બાનીતિ અત્થો’’તિ. અસન્તે હારકેતિ એત્થ પદાનં અન્તોગધાવધારણતો અવધારણત્થો લબ્ભતીતિ આહ ‘‘અસન્તેયેવા’’તિઆદિ.
Addhānamaggappaṭipannassāti addhānameva maggo addhānamaggo, taṃ paṭipannassāti attho. Tenāha ‘‘addhānasaṅkhāta’’ntiādi. Addhānasaddena visesitattā pana ‘‘dīghamagga’’nti vuttaṃ. Addhānagamanasamayassa vibhaṅge ‘‘addhayojanaṃ gacchissāmīti bhuñjitabba’’ntiādivacanato (pāci. 218) addhayojanampi addhānamaggo hoti. Eḷakalomāni cetāni addhānamaggato aññattha uppannāni paṭiggahetuṃ na vaṭṭanti, yato ‘‘addhānamaggappaṭipannassā’’tiādikaṃ vuttanti anuyogaṃ sandhāyāha ‘‘sabbañceta’’ntiādi. Tattha sabbañcetanti ‘‘bhikkhuno paneva addhānamaggappaṭipannassa eḷakalomāni uppajjeyyu’’ntiādikaṃ etaṃ sabbaṃ. Vatthumattadīpanamevāti ‘‘tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno kosalesu janapade sāvatthiṃ gacchantassa antarāmagge eḷakalomāni uppajjiṃsū’’tiādikassa (pārā. 571) vatthumattassa dīpanameva. Yattha katthacīti addhānato aññatthāpi yattha katthaci ṭhānesu. Sahatthāti karaṇatthe nissakkavacananti āha ‘‘sahatthenā’’ti. Lakkhaṇavacanañcetaṃ, tasmā yena kenaci sarīrāvayavenāti attho daṭṭhabbo. Tenāha ‘‘attanā haritabbānīti attho’’ti. Asante hāraketi ettha padānaṃ antogadhāvadhāraṇato avadhāraṇattho labbhatīti āha ‘‘asanteyevā’’tiādi.
એત્થ ચ ‘‘ઇમાનિ મે, ભન્તે, એળકલોમાનિ તિયોજનં અતિક્કામિતાનિ નિસ્સગ્ગિયાની’’તિઆદિના (પારા॰ ૫૭૩) નિસ્સજ્જનવિધાનં વેદિતબ્બં. તિકપાચિત્તિયન્તિ અતિરેકતિયોજને અતિરેકતિયોજનસઞ્ઞિવેમતિકઊનકસઞ્ઞીનં વસેન તીણિ પાચિત્તિયાનિ. વાસાધિપ્પાયેન ગન્ત્વા તતો પરં હરણેતિ યત્થ ગતો, તત્થ ઉદ્દેસપરિપુચ્છાદીનં વા પચ્ચયાદીનં વા અલાભેન તતો પરં અઞ્ઞત્થ હરણે, તતોપિ અઞ્ઞત્થાતિ એવં યોજનસતમ્પિ હરણે અનાપત્તિ. અચ્છિન્નં વા નિસ્સટ્ઠં વાતિ ચોરેહિ અચ્છિન્નં વા વિનયકમ્મકતં વા. કતભણ્ડન્તિ કતં ભણ્ડં કમ્બલકોજવસન્થતાદિ યં કિઞ્ચિ અન્તમસો સુત્તકેન બદ્ધમત્તમ્પિ. તેનાહ ‘‘અન્તમસો’’તિઆદિ. યો પન તનુકપત્તત્થવિકન્તરે (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૭૫) વા આયોગઅંસબદ્ધકકાયબન્ધનાદીનં અન્તરેસુ વા પિપ્ફલિકાદીનં મલરક્ખણત્થં સિપાટિકાયં વા અન્તમસો વાતાબાધિકો કણ્ણચ્છિદ્દેપિ લોમાનિ પક્ખિપિત્વા ગચ્છતિ , આપત્તિયેવ. સુત્તકેન પન બન્ધિત્વા પક્ખિત્તં કતભણ્ડટ્ઠાને તિટ્ઠતિ, વેણિં કત્વા હરતિ, ઇદં નિધાનમુખં નામ, આપત્તિયેવ.
Ettha ca ‘‘imāni me, bhante, eḷakalomāni tiyojanaṃ atikkāmitāni nissaggiyānī’’tiādinā (pārā. 573) nissajjanavidhānaṃ veditabbaṃ. Tikapācittiyanti atirekatiyojane atirekatiyojanasaññivematikaūnakasaññīnaṃ vasena tīṇi pācittiyāni. Vāsādhippāyena gantvā tato paraṃ haraṇeti yattha gato, tattha uddesaparipucchādīnaṃ vā paccayādīnaṃ vā alābhena tato paraṃ aññattha haraṇe, tatopi aññatthāti evaṃ yojanasatampi haraṇe anāpatti. Acchinnaṃ vā nissaṭṭhaṃ vāti corehi acchinnaṃ vā vinayakammakataṃ vā. Katabhaṇḍanti kataṃ bhaṇḍaṃ kambalakojavasanthatādi yaṃ kiñci antamaso suttakena baddhamattampi. Tenāha ‘‘antamaso’’tiādi. Yo pana tanukapattatthavikantare (pārā. aṭṭha. 2.575) vā āyogaaṃsabaddhakakāyabandhanādīnaṃ antaresu vā pipphalikādīnaṃ malarakkhaṇatthaṃ sipāṭikāyaṃ vā antamaso vātābādhiko kaṇṇacchiddepi lomāni pakkhipitvā gacchati , āpattiyeva. Suttakena pana bandhitvā pakkhittaṃ katabhaṇḍaṭṭhāne tiṭṭhati, veṇiṃ katvā harati, idaṃ nidhānamukhaṃ nāma, āpattiyeva.
પઠમપ્પટિલાભોતિ અત્તનો અત્થાય એળકલોમાનં પઠમુપ્પત્તિ. એતેન અચ્છિન્નનિસ્સટ્ઠપ્પટિલદ્ધાનં પટિક્ખેપો. અઞ્ઞસ્સ અજાનન્તસ્સ યાને પક્ખિપિત્વાતિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૭૨) ગચ્છન્તે રથાદિકે વા હત્થિપિટ્ઠિઆદીસુ વા સામિકસ્સ અજાનન્તસ્સેવ ‘‘હરિસ્સતી’’તિ પક્ખિપિત્વા. અગચ્છન્તેપિ એસેવ નયો. સચે પન અગચ્છન્તે રથાદિમ્હિ વા હત્થિપિટ્ઠિઆદીસુ વા ઠપેત્વા આરોહિત્વા સારેતિ, હેટ્ઠા વા ગચ્છન્તો ચોદેતિ, પક્કોસન્તો વા અનુબન્ધાપેતિ, ‘‘અઞ્ઞં હરાપેતી’’તિ (પારા॰ ૫૭૫) વચનતો અનાપત્તિ. એત્થ ચ ‘‘અજાનન્તસ્સ યાને’’તિ ઇમિના જાનન્તસ્સ ચે યાને પક્ખિપતિ, અઞ્ઞં હરાપેતિ નામાતિ દસ્સેતિ. અહરણપચ્ચાહરણન્તિ હરણપચ્ચાહરણાનમભાવો.
Paṭhamappaṭilābhoti attano atthāya eḷakalomānaṃ paṭhamuppatti. Etena acchinnanissaṭṭhappaṭiladdhānaṃ paṭikkhepo. Aññassa ajānantassa yāne pakkhipitvāti (pārā. aṭṭha. 2.572) gacchante rathādike vā hatthipiṭṭhiādīsu vā sāmikassa ajānantasseva ‘‘harissatī’’ti pakkhipitvā. Agacchantepi eseva nayo. Sace pana agacchante rathādimhi vā hatthipiṭṭhiādīsu vā ṭhapetvā ārohitvā sāreti, heṭṭhā vā gacchanto codeti, pakkosanto vā anubandhāpeti, ‘‘aññaṃ harāpetī’’ti (pārā. 575) vacanato anāpatti. Ettha ca ‘‘ajānantassa yāne’’ti iminā jānantassa ce yāne pakkhipati, aññaṃ harāpeti nāmāti dasseti. Aharaṇapaccāharaṇanti haraṇapaccāharaṇānamabhāvo.
એળકલોમસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
