| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀ-ಅಭಿನವ-ಟೀಕಾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
೬. ಏಳಕಲೋಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
6. Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā
ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸಾತಿ ಅದ್ಧಾನಮೇವ ಮಗ್ಗೋ ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗೋ, ತಂ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅದ್ಧಾನಸಙ್ಖಾತ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಅದ್ಧಾನಸದ್ದೇನ ವಿಸೇಸಿತತ್ತಾ ಪನ ‘‘ದೀಘಮಗ್ಗ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅದ್ಧಾನಗಮನಸಮಯಸ್ಸ ವಿಭಙ್ಗೇ ‘‘ಅದ್ಧಯೋಜನಂ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನತೋ (ಪಾಚಿ॰ ೨೧೮) ಅದ್ಧಯೋಜನಮ್ಪಿ ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗೋ ಹೋತಿ। ಏಳಕಲೋಮಾನಿ ಚೇತಾನಿ ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಿ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತುಂ ನ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ಯತೋ ‘‘ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿಕಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಅನುಯೋಗಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಸಬ್ಬಞ್ಚೇತ’’ನ್ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಞ್ಚೇತನ್ತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪನೇವ ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಏಳಕಲೋಮಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿಆದಿಕಂ ಏತಂ ಸಬ್ಬಂ। ವತ್ಥುಮತ್ತದೀಪನಮೇವಾತಿ ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಕೋಸಲೇಸು ಜನಪದೇ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಏಳಕಲೋಮಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಂಸೂ’’ತಿಆದಿಕಸ್ಸ (ಪಾರಾ॰ ೫೭೧) ವತ್ಥುಮತ್ತಸ್ಸ ದೀಪನಮೇವ। ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚೀತಿ ಅದ್ಧಾನತೋ ಅಞ್ಞತ್ಥಾಪಿ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಠಾನೇಸು। ಸಹತ್ಥಾತಿ ಕರಣತ್ಥೇ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸಹತ್ಥೇನಾ’’ತಿ। ಲಕ್ಖಣವಚನಞ್ಚೇತಂ, ತಸ್ಮಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಸರೀರಾವಯವೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅತ್ತನಾ ಹರಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ಅಸನ್ತೇ ಹಾರಕೇತಿ ಏತ್ಥ ಪದಾನಂ ಅನ್ತೋಗಧಾವಧಾರಣತೋ ಅವಧಾರಣತ್ಥೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅಸನ್ತೇಯೇವಾ’’ತಿಆದಿ।
Addhānamaggappaṭipannassāti addhānameva maggo addhānamaggo, taṃ paṭipannassāti attho. Tenāha ‘‘addhānasaṅkhāta’’ntiādi. Addhānasaddena visesitattā pana ‘‘dīghamagga’’nti vuttaṃ. Addhānagamanasamayassa vibhaṅge ‘‘addhayojanaṃ gacchissāmīti bhuñjitabba’’ntiādivacanato (pāci. 218) addhayojanampi addhānamaggo hoti. Eḷakalomāni cetāni addhānamaggato aññattha uppannāni paṭiggahetuṃ na vaṭṭanti, yato ‘‘addhānamaggappaṭipannassā’’tiādikaṃ vuttanti anuyogaṃ sandhāyāha ‘‘sabbañceta’’ntiādi. Tattha sabbañcetanti ‘‘bhikkhuno paneva addhānamaggappaṭipannassa eḷakalomāni uppajjeyyu’’ntiādikaṃ etaṃ sabbaṃ. Vatthumattadīpanamevāti ‘‘tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno kosalesu janapade sāvatthiṃ gacchantassa antarāmagge eḷakalomāni uppajjiṃsū’’tiādikassa (pārā. 571) vatthumattassa dīpanameva. Yattha katthacīti addhānato aññatthāpi yattha katthaci ṭhānesu. Sahatthāti karaṇatthe nissakkavacananti āha ‘‘sahatthenā’’ti. Lakkhaṇavacanañcetaṃ, tasmā yena kenaci sarīrāvayavenāti attho daṭṭhabbo. Tenāha ‘‘attanā haritabbānīti attho’’ti. Asante hāraketi ettha padānaṃ antogadhāvadhāraṇato avadhāraṇattho labbhatīti āha ‘‘asanteyevā’’tiādi.
ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಇಮಾನಿ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಏಳಕಲೋಮಾನಿ ತಿಯೋಜನಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮಿತಾನಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯಾನೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಪಾರಾ॰ ೫೭೩) ನಿಸ್ಸಜ್ಜನವಿಧಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತಿಕಪಾಚಿತ್ತಿಯನ್ತಿ ಅತಿರೇಕತಿಯೋಜನೇ ಅತಿರೇಕತಿಯೋಜನಸಞ್ಞಿವೇಮತಿಕಊನಕಸಞ್ಞೀನಂ ವಸೇನ ತೀಣಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಾನಿ। ವಾಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ತತೋ ಪರಂ ಹರಣೇತಿ ಯತ್ಥ ಗತೋ, ತತ್ಥ ಉದ್ದೇಸಪರಿಪುಚ್ಛಾದೀನಂ ವಾ ಪಚ್ಚಯಾದೀನಂ ವಾ ಅಲಾಭೇನ ತತೋ ಪರಂ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಹರಣೇ, ತತೋಪಿ ಅಞ್ಞತ್ಥಾತಿ ಏವಂ ಯೋಜನಸತಮ್ಪಿ ಹರಣೇ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಅಚ್ಛಿನ್ನಂ ವಾ ನಿಸ್ಸಟ್ಠಂ ವಾತಿ ಚೋರೇಹಿ ಅಚ್ಛಿನ್ನಂ ವಾ ವಿನಯಕಮ್ಮಕತಂ ವಾ। ಕತಭಣ್ಡನ್ತಿ ಕತಂ ಭಣ್ಡಂ ಕಮ್ಬಲಕೋಜವಸನ್ಥತಾದಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಸುತ್ತಕೇನ ಬದ್ಧಮತ್ತಮ್ಪಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅನ್ತಮಸೋ’’ತಿಆದಿ। ಯೋ ಪನ ತನುಕಪತ್ತತ್ಥವಿಕನ್ತರೇ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೫೭೫) ವಾ ಆಯೋಗಅಂಸಬದ್ಧಕಕಾಯಬನ್ಧನಾದೀನಂ ಅನ್ತರೇಸು ವಾ ಪಿಪ್ಫಲಿಕಾದೀನಂ ಮಲರಕ್ಖಣತ್ಥಂ ಸಿಪಾಟಿಕಾಯಂ ವಾ ಅನ್ತಮಸೋ ವಾತಾಬಾಧಿಕೋ ಕಣ್ಣಚ್ಛಿದ್ದೇಪಿ ಲೋಮಾನಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ , ಆಪತ್ತಿಯೇವ। ಸುತ್ತಕೇನ ಪನ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಕ್ಖಿತ್ತಂ ಕತಭಣ್ಡಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತಿ, ವೇಣಿಂ ಕತ್ವಾ ಹರತಿ, ಇದಂ ನಿಧಾನಮುಖಂ ನಾಮ, ಆಪತ್ತಿಯೇವ।
Ettha ca ‘‘imāni me, bhante, eḷakalomāni tiyojanaṃ atikkāmitāni nissaggiyānī’’tiādinā (pārā. 573) nissajjanavidhānaṃ veditabbaṃ. Tikapācittiyanti atirekatiyojane atirekatiyojanasaññivematikaūnakasaññīnaṃ vasena tīṇi pācittiyāni. Vāsādhippāyena gantvā tato paraṃ haraṇeti yattha gato, tattha uddesaparipucchādīnaṃ vā paccayādīnaṃ vā alābhena tato paraṃ aññattha haraṇe, tatopi aññatthāti evaṃ yojanasatampi haraṇe anāpatti. Acchinnaṃ vā nissaṭṭhaṃ vāti corehi acchinnaṃ vā vinayakammakataṃ vā. Katabhaṇḍanti kataṃ bhaṇḍaṃ kambalakojavasanthatādi yaṃ kiñci antamaso suttakena baddhamattampi. Tenāha ‘‘antamaso’’tiādi. Yo pana tanukapattatthavikantare (pārā. aṭṭha. 2.575) vā āyogaaṃsabaddhakakāyabandhanādīnaṃ antaresu vā pipphalikādīnaṃ malarakkhaṇatthaṃ sipāṭikāyaṃ vā antamaso vātābādhiko kaṇṇacchiddepi lomāni pakkhipitvā gacchati , āpattiyeva. Suttakena pana bandhitvā pakkhittaṃ katabhaṇḍaṭṭhāne tiṭṭhati, veṇiṃ katvā harati, idaṃ nidhānamukhaṃ nāma, āpattiyeva.
ಪಠಮಪ್ಪಟಿಲಾಭೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ಏಳಕಲೋಮಾನಂ ಪಠಮುಪ್ಪತ್ತಿ। ಏತೇನ ಅಚ್ಛಿನ್ನನಿಸ್ಸಟ್ಠಪ್ಪಟಿಲದ್ಧಾನಂ ಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ। ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಯಾನೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೫೭೨) ಗಚ್ಛನ್ತೇ ರಥಾದಿಕೇ ವಾ ಹತ್ಥಿಪಿಟ್ಠಿಆದೀಸು ವಾ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸೇವ ‘‘ಹರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ। ಅಗಚ್ಛನ್ತೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸಚೇ ಪನ ಅಗಚ್ಛನ್ತೇ ರಥಾದಿಮ್ಹಿ ವಾ ಹತ್ಥಿಪಿಟ್ಠಿಆದೀಸು ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಆರೋಹಿತ್ವಾ ಸಾರೇತಿ, ಹೇಟ್ಠಾ ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಚೋದೇತಿ, ಪಕ್ಕೋಸನ್ತೋ ವಾ ಅನುಬನ್ಧಾಪೇತಿ, ‘‘ಅಞ್ಞಂ ಹರಾಪೇತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೫೭೫) ವಚನತೋ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಯಾನೇ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಚೇ ಯಾನೇ ಪಕ್ಖಿಪತಿ, ಅಞ್ಞಂ ಹರಾಪೇತಿ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಹರಣಪಚ್ಚಾಹರಣನ್ತಿ ಹರಣಪಚ್ಚಾಹರಣಾನಮಭಾವೋ।
Paṭhamappaṭilābhoti attano atthāya eḷakalomānaṃ paṭhamuppatti. Etena acchinnanissaṭṭhappaṭiladdhānaṃ paṭikkhepo. Aññassa ajānantassa yāne pakkhipitvāti (pārā. aṭṭha. 2.572) gacchante rathādike vā hatthipiṭṭhiādīsu vā sāmikassa ajānantasseva ‘‘harissatī’’ti pakkhipitvā. Agacchantepi eseva nayo. Sace pana agacchante rathādimhi vā hatthipiṭṭhiādīsu vā ṭhapetvā ārohitvā sāreti, heṭṭhā vā gacchanto codeti, pakkosanto vā anubandhāpeti, ‘‘aññaṃ harāpetī’’ti (pārā. 575) vacanato anāpatti. Ettha ca ‘‘ajānantassa yāne’’ti iminā jānantassa ce yāne pakkhipati, aññaṃ harāpeti nāmāti dasseti. Aharaṇapaccāharaṇanti haraṇapaccāharaṇānamabhāvo.
ಏಳಕಲೋಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
