Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဒ္ဝေမာတိကာပာဠိ • Dvemātikāpāḷi |
၂. ဧဠကလောမဝဂ္ဂော
2. Eḷakalomavaggo
၁. ကောသိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
1. Kosiyasikkhāpadavaṇṇanā
ဧဠကလောမဝဂ္ဂသ္သ ပဌမေ ကောသိယမိသ္သကန္တိ ဧကေနာပိ ကောသိယံသုနာ အန္တမသော တသ္သ ကရဏဋ္ဌာနေ ဝာတဝေဂေန နိပာတိတေနာပိ မိသ္သီကတံ။ သန္ထတန္တိ သမေ ဘူမိဘာဂေ ကောသိယံသူနိ ဥပရူပရိ သန္ထရိတ္ဝာ ကဉ္ဇိယာဒီဟိ သိဉ္စိတ္ဝာ ကတ္တဗ္ဗတာလက္ခဏံ။ ကာရာပေယ္ယ နိသ္သဂ္ဂိယန္တိ ကရဏကာရာပနပ္ပယောဂေသု ဒုက္ကဋံ, ပဋိလာဘေန နိသ္သဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘ဣဒံ မေ, ဘန္တေ, ကောသိယမိသ္သကံ သန္ထတံ ကာရာပိတံ နိသ္သဂ္ဂိယ’’န္တိ (ပာရာ. ၅၄၄) ဣမိနာ နယေန နိသ္သဇ္ဇနဝိဓာနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ, ဣမသ္သေဝ ဝစနသ္သ အနုသာရေန ဣတော ပရံ သဗ္ဗသန္ထတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သက္ကာ ဟိ ဧတ္တာဝတာ ဇာနိတုန္တိ န တံ ဣတော ပရံ ဒသ္သယိသ္သာမ။
Eḷakalomavaggassa paṭhame kosiyamissakanti ekenāpi kosiyaṃsunā antamaso tassa karaṇaṭṭhāne vātavegena nipātitenāpi missīkataṃ. Santhatanti same bhūmibhāge kosiyaṃsūni uparūpari santharitvā kañjiyādīhi siñcitvā kattabbatālakkhaṇaṃ. Kārāpeyya nissaggiyanti karaṇakārāpanappayogesu dukkaṭaṃ, paṭilābhena nissaggiyaṃ hoti. Ettha ca ‘‘idaṃ me, bhante, kosiyamissakaṃ santhataṃ kārāpitaṃ nissaggiya’’nti (pārā. 544) iminā nayena nissajjanavidhānaṃ veditabbaṃ, imasseva vacanassa anusārena ito paraṃ sabbasanthataṃ veditabbaṃ. Sakkā hi ettāvatā jānitunti na taṃ ito paraṃ dassayissāma.
အာဠဝိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ ကောသိယမိသ္သကံ သန္ထတံ ကာရာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အတ္တနော အတ္ထာယ ကာရာပနဝသေန သာဏတ္တိကံ, အတ္တနာ ဝိပ္ပကတပအယောသာပနနယေန စတုက္ကပာစိတ္တိယံ, အညသ္သတ္ထာယ ကရဏကာရာပနေသု အညေန ကတံ ပဋိလဘိတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇနေ စ ဒုက္ကဋံ။ ဝိတာနာဒိကရဏေ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ကောသိယမိသ္သကဘာဝော, အတ္တနော အတ္ထာယ သန္ထတသ္သ ကရဏကာရာပနံ, ပဋိလာဘော စာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင္ဂာနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီနိ ဓောဝာပနသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယေနေဝာတိ။
Āḷaviyaṃ chabbaggiye ārabbha kosiyamissakaṃ santhataṃ kārāpanavatthusmiṃ paññattaṃ, asādhāraṇapaññatti, attano atthāya kārāpanavasena sāṇattikaṃ, attanā vippakatapaayosāpananayena catukkapācittiyaṃ, aññassatthāya karaṇakārāpanesu aññena kataṃ paṭilabhitvā paribhuñjane ca dukkaṭaṃ. Vitānādikaraṇe, ummattakādīnañca anāpatti. Kosiyamissakabhāvo, attano atthāya santhatassa karaṇakārāpanaṃ, paṭilābho cāti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīni dhovāpanasikkhāpade vuttanayenevāti.
ကောသိယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Kosiyasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
၂. သုဒ္ဓကာဠကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
2. Suddhakāḷakasikkhāpadavaṇṇanā
ဒုတိယေ သုဒ္ဓကာဠကာနန္တိ သုဒ္ဓာနံ ကာဠကာနံ အညေဟိ အမိသ္သီကတာနံ။ ဝေသာလိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ တာဒိသံ သန္ထတံ ကရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသံ ပဌမသဒိသမေဝာတိ။
Dutiye suddhakāḷakānanti suddhānaṃ kāḷakānaṃ aññehi amissīkatānaṃ. Vesāliyaṃ chabbaggiye ārabbha tādisaṃ santhataṃ karaṇavatthusmiṃ paññattaṃ, sesaṃ paṭhamasadisamevāti.
သုဒ္ဓကာဠကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Suddhakāḷakasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
၃. ဒ္ဝေဘာဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
3. Dvebhāgasikkhāpadavaṇṇanā
တတိယေ ဒ္ဝေ ဘာဂာတိ ဒ္ဝေ ကောဋ္ဌာသာ။ အာဒာတဗ္ဗာတိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဂောစရိယာနန္တိ ကပိလဝဏ္ဏာနံ။ အယံ ပနေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော – ယတ္တကေဟိ ကတ္တုကာမော ဟောတိ, တေသု တုလယိတ္ဝာ ဒ္ဝေ ကောဋ္ဌာသာ ကာဠကာနံ ဂဟေတဗ္ဗာ, ဧကော ဩဒာတာနံ, ဧကော ဂောစရိယာနံ။ ဧကသ္သာပိ ကာဠကလောမသ္သ အတိရေကဘာဝေ နိသ္သဂ္ဂိယံ ဟောတိ, ဦနကံ ဝဋ္ဋတိ။
Tatiye dve bhāgāti dve koṭṭhāsā. Ādātabbāti gahetabbā. Gocariyānanti kapilavaṇṇānaṃ. Ayaṃ panettha vinicchayo – yattakehi kattukāmo hoti, tesu tulayitvā dve koṭṭhāsā kāḷakānaṃ gahetabbā, eko odātānaṃ, eko gocariyānaṃ. Ekassāpi kāḷakalomassa atirekabhāve nissaggiyaṃ hoti, ūnakaṃ vaṭṭati.
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ တာဒိသံ သန္ထတံ ကရဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ကိရိယာကိရိယံ, သေသံ ပဌမသဒိသမေဝာတိ။ ဣမာနိ ပန တီဏိ နိသ္သဇ္ဇိတ္ဝာ ပဋိလဒ္ဓာနိပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋန္တိ။
Sāvatthiyaṃ chabbaggiye ārabbha tādisaṃ santhataṃ karaṇavatthusmiṃ paññattaṃ, kiriyākiriyaṃ, sesaṃ paṭhamasadisamevāti. Imāni pana tīṇi nissajjitvā paṭiladdhānipi paribhuñjituṃ na vaṭṭanti.
ဒ္ဝေဘာဂသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Dvebhāgasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
၄. ဆဗ္ဗသ္သသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
4. Chabbassasikkhāpadavaṇṇanā
စတုတ္ထေ ဩရေန စေ ဆန္နံ ဝသ္သာနန္တိ ဆန္နံ ဝသ္သာနံ ဩရိမဘာဂေ, အန္တောတိ အတ္ထော။ အညတ္ရ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာတိ ယံ သင္ဃော ဂိလာနသ္သ ဘိက္ခုနော သန္ထတသမ္မုတိံ ဒေတိ, တံ ဌပေတ္ဝာ အလဒ္ဓသမ္မုတိကသ္သ ဆဗ္ဗသ္သဗ္ဘန္တရေ အညံ သန္ထတံ ကရောန္တသ္သ နိသ္သဂ္ဂိယံ ဟောတိ။
Catutthe orena ce channaṃ vassānanti channaṃ vassānaṃ orimabhāge, antoti attho. Aññatra bhikkhusammutiyāti yaṃ saṅgho gilānassa bhikkhuno santhatasammutiṃ deti, taṃ ṭhapetvā aladdhasammutikassa chabbassabbhantare aññaṃ santhataṃ karontassa nissaggiyaṃ hoti.
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ အနုဝသ္သံ သန္ထတံ ကာရာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘အညတ္ရ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာ’’တိ အယမေတ္ထ အနုပညတ္တိ, သာ ယေန လဒ္ဓာ ဟောတိ, တသ္သ ယာဝ ရောဂော န ဝူပသမ္မတိ, ဝူပသန္တော ဝာ ပုန ကုပ္ပတိ, တာဝ ဂတဂတဋ္ဌာနေ အနုဝသ္သမ္ပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ, အညသ္သတ္ထာယ ကာရေတုံ, ကတဉ္စ ပဋိလဘိတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, သေသံ ပဌမသဒိသမေဝာတိ။
Sāvatthiyaṃ sambahule bhikkhū ārabbha anuvassaṃ santhataṃ kārāpanavatthusmiṃ paññattaṃ, ‘‘aññatra bhikkhusammutiyā’’ti ayamettha anupaññatti, sā yena laddhā hoti, tassa yāva rogo na vūpasammati, vūpasanto vā puna kuppati, tāva gatagataṭṭhāne anuvassampi kātuṃ vaṭṭati, aññassatthāya kāretuṃ, katañca paṭilabhitvā paribhuñjitumpi vaṭṭati, sesaṃ paṭhamasadisamevāti.
ဆဗ္ဗသ္သသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Chabbassasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
၅. နိသီဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
5. Nisīdanasikkhāpadavaṇṇanā
ပဉ္စမေ ပုရာဏသန္ထတံ နာမ ယတ္ထ သကိမ္ပိ နိသိန္နော ဝာ ဟောတိ နိပန္နော ဝာ။ သမန္တာတိ ဧကပသ္သတော ဝဋ္ဋံ ဝာ စတုရသ္သံ ဝာ ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဂဟိတဋ္ဌာနံ ယထာ ဝိဒတ္ထိမတ္တံ ဟောတိ, ဧဝံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သန္ထရန္တေန ပန ဧကဒေသေ ဝာ သန္ထရိတဗ္ဗံ, ဝိဇဋေတ္ဝာ ဝာ မိသ္သကံ ကတ္ဝာ သန္ထရိတဗ္ဗံ, ဧဝံ ထိရတရံ ဟောတိ။ အနာဒာ စေတိ သတိ ပုရာဏသန္ထတေ အဂ္ဂဟေတ္ဝာ။ အသတိ ပန အဂ္ဂဟေတ္ဝာပိ ဝဋ္ဋတိ, အညသ္သတ္ထာယ ကာရေတုံ, ကတဉ္စ ပဋိလဘိတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။
Pañcame purāṇasanthataṃ nāma yattha sakimpi nisinno vā hoti nipanno vā. Samantāti ekapassato vaṭṭaṃ vā caturassaṃ vā chinditvā gahitaṭṭhānaṃ yathā vidatthimattaṃ hoti, evaṃ gahetabbaṃ. Santharantena pana ekadese vā santharitabbaṃ, vijaṭetvā vā missakaṃ katvā santharitabbaṃ, evaṃ thirataraṃ hoti. Anādā ceti sati purāṇasanthate aggahetvā. Asati pana aggahetvāpi vaṭṭati, aññassatthāya kāretuṃ, katañca paṭilabhitvā paribhuñjitumpi vaṭṭati.
သာဝတ္ထိယံ သမ္ဗဟုလေ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ သန္ထတဝိသ္သဇ္ဇနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သေသံ တတိယသဒိသမေဝာတိ။
Sāvatthiyaṃ sambahule bhikkhū ārabbha santhatavissajjanavatthusmiṃ paññattaṃ, sesaṃ tatiyasadisamevāti.
နိသီဒနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Nisīdanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
၆. ဧဠကလောမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
6. Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā
ဆဋ္ဌေ အဒ္ဓာနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နသ္သာတိ အဒ္ဓာနသင္ခာတံ ဒီဃမဂ္ဂံ ပဋိပန္နသ္သ, သဗ္ဗဉ္စေတံ ဝတ္ထုမတ္တဒီပနမေဝ, ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပန ဓမ္မေန လဘိတ္ဝာ ဂဏ္ဟတော ဒောသော နတ္ထိ။ တိယောဇနပရမန္တိ ဂဟိတဋ္ဌာနတော တိယောဇနပ္ပမာဏံ ဒေသံ။ သဟတ္ထာတိ သဟတ္ထေန, အတ္တနာ ဟရိတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။ အသန္တေ ဟာရကေတိ အသန္တေယေဝ အညသ္မိမ္ပိ ဟာရကေ။ သစေ ပန အတ္ထိ, တံ ဂာဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အတ္တနာ ပန အန္တမသော ဝာတာဗာဓပ္ပဋိကာရတ္ထံ သုတ္တကေန အဗန္ဓိတ္ဝာ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒေ ပက္ခိတ္တာနိပိ အာဒာယ တိယောဇနံ ဧကံ ပာဒံ အတိက္ကာမေန္တသ္သ ဒုက္ကဋံ, ဒုတိယပာဒာတိက္ကမေ နိသ္သဂ္ဂိယံ ပာစိတ္တိယံ။
Chaṭṭhe addhānamaggappaṭipannassāti addhānasaṅkhātaṃ dīghamaggaṃ paṭipannassa, sabbañcetaṃ vatthumattadīpanameva, yattha katthaci pana dhammena labhitvā gaṇhato doso natthi. Tiyojanaparamanti gahitaṭṭhānato tiyojanappamāṇaṃ desaṃ. Sahatthāti sahatthena, attanā haritabbānīti attho. Asante hāraketi asanteyeva aññasmimpi hārake. Sace pana atthi, taṃ gāhetuṃ vaṭṭati. Attanā pana antamaso vātābādhappaṭikāratthaṃ suttakena abandhitvā kaṇṇacchidde pakkhittānipi ādāya tiyojanaṃ ekaṃ pādaṃ atikkāmentassa dukkaṭaṃ, dutiyapādātikkame nissaggiyaṃ pācittiyaṃ.
သာဝတ္ထိယံ အညတရံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ တိယောဇနာတိက္ကမနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, အသာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, တိကပာစိတ္တိယံ, ဦနကတိယောဇနေ အတိရေကသညိနော ဝေမတိကသ္သ ဝာ ဒုက္ကဋံ။ တိယောဇနံ ဟရဏပစ္စာဟရဏေ, ဝာသာဓိပ္ပာယေန ဂန္တ္ဝာ တတော ပရံ ဟရဏေ, အစ္ဆိန္နံ ဝာ နိသ္သဋ္ဌံ ဝာ ပဋိလဘိတ္ဝာ ဟရဏေ, အညံ ဟရာပနေ, အန္တမသော သုတ္တကေနပိ ဗဒ္ဓကတဘဏ္ဍဟရဏေ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဧဠကလောမာနံ အကတဘဏ္ဍတာ, ပဌမပ္ပဋိလာဘော, အတ္တနာ အာဒာယ ဝာ အညသ္သ အဇာနန္တသ္သ ယာနေ ပက္ခိပိတ္ဝာ ဝာ တိယောဇနာတိက္ကမနံ, အာဟရဏပစ္စာဟရဏံ, အဝာသာဓိပ္ပာယတာတိ ဣမာနေတ္ထ ပဉ္စ အင္ဂာနိ။ ဧဠကလောမသမုဋ္ဌာနံ , ကိရိယံ, နောသညာဝိမောက္ခံ, အစိတ္တကံ, ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ, ကာယကမ္မံ, တိစိတ္တံ, တိဝေဒနန္တိ။
Sāvatthiyaṃ aññataraṃ bhikkhuṃ ārabbha tiyojanātikkamanavatthusmiṃ paññattaṃ, asādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, tikapācittiyaṃ, ūnakatiyojane atirekasaññino vematikassa vā dukkaṭaṃ. Tiyojanaṃ haraṇapaccāharaṇe, vāsādhippāyena gantvā tato paraṃ haraṇe, acchinnaṃ vā nissaṭṭhaṃ vā paṭilabhitvā haraṇe, aññaṃ harāpane, antamaso suttakenapi baddhakatabhaṇḍaharaṇe, ummattakādīnañca anāpatti. Eḷakalomānaṃ akatabhaṇḍatā, paṭhamappaṭilābho, attanā ādāya vā aññassa ajānantassa yāne pakkhipitvā vā tiyojanātikkamanaṃ, āharaṇapaccāharaṇaṃ, avāsādhippāyatāti imānettha pañca aṅgāni. Eḷakalomasamuṭṭhānaṃ , kiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
ဧဠကလောမသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Eḷakalomasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
၇. ဧဠကလောမဓောဝာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
7. Eḷakalomadhovāpanasikkhāpadavaṇṇanā
သတ္တမေ သက္ကေသု ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ ဧဠကလောမဓောဝာပနဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ။ တတ္ထ ပုရာဏစီဝရဓောဝာပနေ ဝုတ္တနယေနေဝ သဗ္ဗောပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
Sattame sakkesu chabbaggiye ārabbha eḷakalomadhovāpanavatthusmiṃ paññattaṃ. Tattha purāṇacīvaradhovāpane vuttanayeneva sabbopi vinicchayo veditabbo.
ဧဠကလောမဓောဝာပနသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Eḷakalomadhovāpanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
၈. ဇာတရူပသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
8. Jātarūpasikkhāpadavaṇṇanā
အဋ္ဌမေ ဇာတရူပရဇတန္တိ သုဝဏ္ဏဉ္စေဝ ရူပိယဉ္စ, အပိစ ကဟာပဏော လောဟမာသကဒာရုမာသကဇတုမာသကာဒယောပိ ယေ ဝောဟာရံ ဂစ္ဆန္တိ, သဗ္ဗေ တေ ဣဓ ရဇတန္တ္ဝေဝ ဝုတ္တာ။ ဥဂ္ဂဏ္ဟေယ္ယ ဝာတိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဒိယ္ယမာနံ ဝာ ယတ္ထကတ္ထစိ ဌိတံ ဝာ နိပ္ပရိဂ္ဂဟိတံ ဒိသ္ဝာ သယံ ဂဏ္ဟေယ္ယ ဝာ။ ဥဂ္ဂဏ္ဟာပေယ္ယ ဝာတိ တဒေဝ အညေန ဂာဟာပေယ္ယ ဝာ။ ဥပနိက္ခိတ္တံ ဝာ သာဒိယေယ္ယာတိ ‘‘ဣဒံ အယ္ယသ္သ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ သမ္မုခာ ဝာ, ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဌာနေ မမ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ, တံ တုယ္ဟံ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ ပရမ္မုခာ ဌိတံ ဝာ ကေဝလံ ဝာစာယ ဝာ ဟတ္ထမုဒ္ဒာယ ဝာ ‘‘တုယ္ဟ’’န္တိ ဝတ္ဝာ ပရိစ္စတ္တံ ယော ကာယဝာစာဟိ အပ္ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ စိတ္တေန အဓိဝာသေယ္ယ, အယံ ‘‘သာဒိယေယ္ယာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သစေ ပန စိတ္တေန သာဒိယတိ, ဂဏ္ဟိတုကာမော ဟောတိ, ကာယေန ဝာ ဝာစာယ ဝာ ‘‘နယိဒံ ကပ္ပတီ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ, ကာယဝာစာဟိ အပ္ပဋိက္ခိပိတ္ဝာ သုဒ္ဓစိတ္တော ဟုတ္ဝာ ‘‘နယိဒံ အမ္ဟာကံ ကပ္ပတီ’’တိ န သာဒိယတိ, ဝဋ္ဋတိ။ နိသ္သဂ္ဂိယန္တိ ဥဂ္ဂဟဏာဒီသု ယံကိဉ္စိ ကရောန္တသ္သ အဃနဗဒ္ဓေသု ဝတ္ထူသု ဝတ္ထုဂဏနာယ နိသ္သဂ္ဂိယံ ပာစိတ္တိယံ။ တံ နိသ္သဇ္ဇန္တေန ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ရူပိယံ ပဋိဂ္ဂဟေသိံ, ဣဒံ မေ, ဘန္တေ, နိသ္သဂ္ဂိယံ, ဣမာဟံ သင္ဃသ္သ နိသ္သဇ္ဇာမီ’’တိ (ပာရာ. ၅၈၄) ဧဝံ သင္ဃမဇ္ဈေယေဝ နိသ္သဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ တတ္ထ ကောစိ ဂဟဋ္ဌော အာဂစ္ဆတိ , ‘‘ဣဒံ ဇာနာဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ‘‘ဣမိနာ ကိံ အာဟရိယ္ယတူ’’တိ ဘဏန္တေ ပန ‘‘ဣဒံ နာမာ’’တိ အဝတ္ဝာ ‘‘သပ္ပိအာဒီနိ ဘိက္ခူနံ ကပ္ပန္တီ’’တိ ဧဝံ ကပ္ပိယံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ။ သစေ သော အာဟရတိ, ရူပိယပ္ပဋိဂ္ဂာဟကံ ဌပေတ္ဝာ သဗ္ဗေဟိ ဘာဇေတ္ဝာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ရူပိယပ္ပဋိဂ္ဂာဟကသ္သ ပန ယံ တပ္ပစ္စယာ ဥပ္ပန္နံ, တံ အညေန လဘိတ္ဝာ ဒိယ္ယမာနမ္ပိ အန္တမသော တတော နိဗ္ဗတ္တရုက္ခစ္ဆာယာပိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန သော ကိဉ္စိ အာဟရိတုံ န ဣစ္ဆတိ, ‘‘ဣမံ ဆဋ္ဋေဟီ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ သစေ ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိက္ခိပတိ, ဂဟေတ္ဝာ ဝာ ဂစ္ဆတိ, န ဝာရေတဗ္ဗော။ နော စေ ဆဋ္ဋေတိ, ပဉ္စင္ဂသမန္နာဂတော ဘိက္ခု ရူပိယဆဋ္ဋကော သမ္မန္နိတဗ္ဗော။ တေန အနိမိတ္တံ ကတ္ဝာဝ ဂူထံ ဝိယ ဆဋ္ဋေတဗ္ဗံ။ သစေ နိမိတ္တံ ကရောတိ, ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။
Aṭṭhame jātarūparajatanti suvaṇṇañceva rūpiyañca, apica kahāpaṇo lohamāsakadārumāsakajatumāsakādayopi ye vohāraṃ gacchanti, sabbe te idha rajatantveva vuttā. Uggaṇheyya vāti attano atthāya diyyamānaṃ vā yatthakatthaci ṭhitaṃ vā nippariggahitaṃ disvā sayaṃ gaṇheyya vā. Uggaṇhāpeyya vāti tadeva aññena gāhāpeyya vā. Upanikkhittaṃ vā sādiyeyyāti ‘‘idaṃ ayyassa hotū’’ti evaṃ sammukhā vā, ‘‘asukasmiṃ nāma ṭhāne mama hiraññasuvaṇṇaṃ, taṃ tuyhaṃ hotū’’ti evaṃ parammukhā ṭhitaṃ vā kevalaṃ vācāya vā hatthamuddāya vā ‘‘tuyha’’nti vatvā pariccattaṃ yo kāyavācāhi appaṭikkhipitvā cittena adhivāseyya, ayaṃ ‘‘sādiyeyyā’’ti vuccati. Sace pana cittena sādiyati, gaṇhitukāmo hoti, kāyena vā vācāya vā ‘‘nayidaṃ kappatī’’ti paṭikkhipati, kāyavācāhi appaṭikkhipitvā suddhacitto hutvā ‘‘nayidaṃ amhākaṃ kappatī’’ti na sādiyati, vaṭṭati. Nissaggiyanti uggahaṇādīsu yaṃkiñci karontassa aghanabaddhesu vatthūsu vatthugaṇanāya nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Taṃ nissajjantena ‘‘ahaṃ, bhante, rūpiyaṃ paṭiggahesiṃ, idaṃ me, bhante, nissaggiyaṃ, imāhaṃ saṅghassa nissajjāmī’’ti (pārā. 584) evaṃ saṅghamajjheyeva nissajjitabbaṃ. Sace tattha koci gahaṭṭho āgacchati , ‘‘idaṃ jānāhī’’ti vattabbo. ‘‘Iminā kiṃ āhariyyatū’’ti bhaṇante pana ‘‘idaṃ nāmā’’ti avatvā ‘‘sappiādīni bhikkhūnaṃ kappantī’’ti evaṃ kappiyaṃ ācikkhitabbaṃ. Sace so āharati, rūpiyappaṭiggāhakaṃ ṭhapetvā sabbehi bhājetvā paribhuñjitabbaṃ. Rūpiyappaṭiggāhakassa pana yaṃ tappaccayā uppannaṃ, taṃ aññena labhitvā diyyamānampi antamaso tato nibbattarukkhacchāyāpi paribhuñjituṃ na vaṭṭati. Sace pana so kiñci āharituṃ na icchati, ‘‘imaṃ chaṭṭehī’’ti vattabbo. Sace yattha katthaci nikkhipati, gahetvā vā gacchati, na vāretabbo. No ce chaṭṭeti, pañcaṅgasamannāgato bhikkhu rūpiyachaṭṭako sammannitabbo. Tena animittaṃ katvāva gūthaṃ viya chaṭṭetabbaṃ. Sace nimittaṃ karoti, dukkaṭaṃ āpajjati.
ရာဇဂဟေ ဥပနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ရူပိယပ္ပဋိဂ္ဂဟဏဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, သာဏတ္တိကံ, တိကပာစိတ္တိယံ, အရူပိယေ ရူပိယသညိနော ဝေမတိကသ္သ ဝာ, သင္ဃစေတိယာဒီနံ အတ္ထာယ ဂဏ္ဟန္တသ္သ, မုတ္တာမဏိအာဒိပ္ပဋိဂ္ဂဟဏေ စ ဒုက္ကဋံ။ ရတနသိက္ခာပဒနယေန နိက္ခိပန္တသ္သ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ဇာတရူပရဇတဘာဝော, အတ္တုဒ္ဒေသိကတာ, ဂဟဏာဒီသု အညတရဘာဝောတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင္ဂာနိ။ သမုဋ္ဌာနာဒီသု သိယာ ကိရိယံ ဂဟဏေန အာပဇ္ဇနတော, သိယာ အကိရိယံ ပဋိက္ခေပသ္သ အကရဏတော, သေသံ သဉ္စရိတ္တေ ဝုတ္တနယမေဝာတိ။
Rājagahe upanandaṃ ārabbha rūpiyappaṭiggahaṇavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, sāṇattikaṃ, tikapācittiyaṃ, arūpiye rūpiyasaññino vematikassa vā, saṅghacetiyādīnaṃ atthāya gaṇhantassa, muttāmaṇiādippaṭiggahaṇe ca dukkaṭaṃ. Ratanasikkhāpadanayena nikkhipantassa, ummattakādīnañca anāpatti. Jātarūparajatabhāvo, attuddesikatā, gahaṇādīsu aññatarabhāvoti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīsu siyā kiriyaṃ gahaṇena āpajjanato, siyā akiriyaṃ paṭikkhepassa akaraṇato, sesaṃ sañcaritte vuttanayamevāti.
ဇာတရူပသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Jātarūpasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
၉. ရူပိယသံဝောဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
9. Rūpiyasaṃvohārasikkhāpadavaṇṇanā
နဝမေ နာနပ္ပကာရကန္တိ ကတာဒိဝသေန အနေကဝိဓံ။ ရူပိယသံဝောဟာရန္တိ ဇာတရူပရဇတပရိဝတ္တနံ။ ပုရိမသိက္ခာပဒေန ဟိ နိသ္သဂ္ဂိယဝတ္ထုဒုက္ကဋဝတ္ထူနံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝာရိတံ, ဣမိနာ ပရိဝတ္တနံ။ တသ္မာ ဒုက္ကဋဝတ္ထုနာ ဒုက္ကဋဝတ္ထုကပ္ပိယဝတ္ထူနိ, ကပ္ပိယဝတ္ထုနာ စ ဒုက္ကဋဝတ္ထုံ ပရိဝတ္တေန္တသ္သ ဒုက္ကဋံ။ နိသ္သဂ္ဂိယဝတ္ထုနာ ပန နိသ္သဂ္ဂိယဝတ္ထုံ ဝာ ဒုက္ကဋဝတ္ထုံ ဝာ ကပ္ပိယဝတ္ထုံ ဝာ, ဒုက္ကဋဝတ္ထုကပ္ပိယဝတ္ထူဟိ စ နိသ္သဂ္ဂိယဝတ္ထုံ ပရိဝတ္တေန္တသ္သ နိသ္သဂ္ဂိယံ ဟောတိ, တံ ပုရိမနယာနုသာရေနေဝ သင္ဃမဇ္ဈေ နိသ္သဇ္ဇိတဗ္ဗံ, နိသ္သဋ္ဌဝတ္ထုသ္မိဉ္စ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။
Navame nānappakārakanti katādivasena anekavidhaṃ. Rūpiyasaṃvohāranti jātarūparajataparivattanaṃ. Purimasikkhāpadena hi nissaggiyavatthudukkaṭavatthūnaṃ paṭiggahaṇaṃ vāritaṃ, iminā parivattanaṃ. Tasmā dukkaṭavatthunā dukkaṭavatthukappiyavatthūni, kappiyavatthunā ca dukkaṭavatthuṃ parivattentassa dukkaṭaṃ. Nissaggiyavatthunā pana nissaggiyavatthuṃ vā dukkaṭavatthuṃ vā kappiyavatthuṃ vā, dukkaṭavatthukappiyavatthūhi ca nissaggiyavatthuṃ parivattentassa nissaggiyaṃ hoti, taṃ purimanayānusāreneva saṅghamajjhe nissajjitabbaṃ, nissaṭṭhavatthusmiñca tattha vuttanayeneva paṭipajjitabbaṃ.
သာဝတ္ထိယံ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ အာရဗ္ဘ ရူပိယသံဝောဟာရဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, သာဓာရဏပညတ္တိ, အနာဏတ္တိကံ, ယံ အတ္တနော ဓနေန ပရိဝတ္တေတိ, တသ္သ ဝာ ဓနသ္သ ဝာ ရူပိယဘာဝော စေဝ, ပရိဝတ္တနဉ္စာတိ ဣမာနေတ္ထ ဒ္ဝေ အင္ဂာနိ။ ကိရိယံ, သေသံ အနန္တရသိက္ခာပဒေ ဝုတ္တနယမေဝာတိ။
Sāvatthiyaṃ chabbaggiye ārabbha rūpiyasaṃvohāravatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, yaṃ attano dhanena parivatteti, tassa vā dhanassa vā rūpiyabhāvo ceva, parivattanañcāti imānettha dve aṅgāni. Kiriyaṃ, sesaṃ anantarasikkhāpade vuttanayamevāti.
ရူပိယသံဝောဟာရသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Rūpiyasaṃvohārasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
၁၀. ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
10. Kayavikkayasikkhāpadavaṇṇanā
ဒသမေ နာနပ္ပကာရကန္တိ စီဝရာဒီနံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍာနံ ဝသေန အနေကဝိဓံ။ ကယဝိက္ကယန္တိ ကယဉ္စေဝ ဝိက္ကယဉ္စ။ ‘‘ဣမိနာ ဣမံ ဒေဟိ, ဣမံ အာဟရ, ပရိဝတ္တေဟိ, စေတာပေဟီ’’တိ ဣမိနာ ဟိ နယေန ပရသ္သ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဂဏ္ဟန္တော ကယံ သမာပဇ္ဇတိ, အတ္တနော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒေန္တော ဝိက္ကယံ သမာပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ ဌပေတ္ဝာ ပဉ္စ သဟဓမ္မိကေ ယံ ဧဝံ အတ္တနော ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဒတ္ဝာ မာတု သန္တကမ္ပိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ ဂဏ္ဟာတိ, တံ နိသ္သဂ္ဂိယံ ဟောတိ။ ဝုတ္တလက္ခဏဝသေန သင္ဃဂဏပုဂ္ဂလေသု ယသ္သ ကသ္သစိ နိသ္သဇ္ဇိတဗ္ဗံ, ‘‘ဣမံ ဘုဉ္ဇိတ္ဝာ ဝာ ဂဟေတ္ဝာ ဝာ ဣဒံ နာမ အာဟရ ဝာ ကရောဟိ ဝာ’’တိ ရဇနာဒိံ အာဟရာပေတ္ဝာ ဝာ ဓမကရဏာဒိပရိက္ခာရံ ဘူမိသောဓနာဒိဉ္စ နဝကမ္မံ ကာရေတ္ဝာ ဝာ သန္တံ ဝတ္ထု နိသ္သဇ္ဇိတဗ္ဗံ, အသန္တေ ပာစိတ္တိယံ ဒေသေတဗ္ဗမေဝ။
Dasame nānappakārakanti cīvarādīnaṃ kappiyabhaṇḍānaṃ vasena anekavidhaṃ. Kayavikkayanti kayañceva vikkayañca. ‘‘Iminā imaṃ dehi, imaṃ āhara, parivattehi, cetāpehī’’ti iminā hi nayena parassa kappiyabhaṇḍaṃ gaṇhanto kayaṃ samāpajjati, attano kappiyabhaṇḍaṃ dento vikkayaṃ samāpajjati. Tasmā ṭhapetvā pañca sahadhammike yaṃ evaṃ attano kappiyabhaṇḍaṃ datvā mātu santakampi kappiyabhaṇḍaṃ gaṇhāti, taṃ nissaggiyaṃ hoti. Vuttalakkhaṇavasena saṅghagaṇapuggalesu yassa kassaci nissajjitabbaṃ, ‘‘imaṃ bhuñjitvā vā gahetvā vā idaṃ nāma āhara vā karohi vā’’ti rajanādiṃ āharāpetvā vā dhamakaraṇādiparikkhāraṃ bhūmisodhanādiñca navakammaṃ kāretvā vā santaṃ vatthu nissajjitabbaṃ, asante pācittiyaṃ desetabbameva.
သာဝတ္ထိယံ ဥပနန္ဒံ အာရဗ္ဘ ကယဝိက္ကယဝတ္ထုသ္မိံ ပညတ္တံ, ‘‘ဣဒံ ကိံ အဂ္ဃတီ’’တိ ဧဝံ အဂ္ဃံ ပုစ္ဆန္တသ္သ, ယသ္သ ဟတ္ထတော ဘဏ္ဍံ ဂဏ္ဟိတုကာမော ဟောတိ, တံ ဌပေတ္ဝာ အညံ အန္တမသော တသ္သေဝ ပုတ္တဘာတုကမ္ပိ ကပ္ပိယကာရကံ ကတ္ဝာ ‘‘ဣမိနာ ဣဒံ နာမ ဂဟေတ္ဝာ ဒေဟီ’’တိ အာစိက္ခန္တသ္သ, ‘‘ဣဒံ အမ္ဟာကံ အတ္ထိ, အမ္ဟာကဉ္စ ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ အတ္ထော’’တိ ဧဝံ ဝတ္ဝာ အတ္တနော ဓနေန လဒ္ဓံ ဂဏ္ဟန္တသ္သ, သဟဓမ္မိကေဟိ သဒ္ဓိံ ကယဝိက္ကယံ ကရောန္တသ္သ, ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိ။ ယံ အတ္တနော ဓနေန ပရိဝတ္တေတိ, ယေန စ ပရိဝတ္တေတိ, တေသံ ကပ္ပိယဝတ္ထုတာ, အသဟဓမ္မိကတာ, ကယဝိက္ကယာပဇ္ဇနဉ္စာတိ ဣမာနေတ္ထ တီဏိ အင္ဂာနိ။ သေသံ ရူပိယသံဝောဟာရေ ဝုတ္တနယမေဝာတိ။
Sāvatthiyaṃ upanandaṃ ārabbha kayavikkayavatthusmiṃ paññattaṃ, ‘‘idaṃ kiṃ agghatī’’ti evaṃ agghaṃ pucchantassa, yassa hatthato bhaṇḍaṃ gaṇhitukāmo hoti, taṃ ṭhapetvā aññaṃ antamaso tasseva puttabhātukampi kappiyakārakaṃ katvā ‘‘iminā idaṃ nāma gahetvā dehī’’ti ācikkhantassa, ‘‘idaṃ amhākaṃ atthi, amhākañca iminā ca iminā ca attho’’ti evaṃ vatvā attano dhanena laddhaṃ gaṇhantassa, sahadhammikehi saddhiṃ kayavikkayaṃ karontassa, ummattakādīnañca anāpatti. Yaṃ attano dhanena parivatteti, yena ca parivatteti, tesaṃ kappiyavatthutā, asahadhammikatā, kayavikkayāpajjanañcāti imānettha tīṇi aṅgāni. Sesaṃ rūpiyasaṃvohāre vuttanayamevāti.
ကယဝိက္ကယသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Kayavikkayasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
ဧဠကလောမဝဂ္ဂော ဒုတိယော။
Eḷakalomavaggo dutiyo.