Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā)

    ੧੪. ਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗੋ

    14. Etadaggavaggo

    (੧੪) ੧. ਪਠਮਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗੋ

    (14) 1. Paṭhamaetadaggavaggo

    ਏਤਦਗ੍ਗਪਦવਣ੍ਣਨਾ

    Etadaggapadavaṇṇanā

    ੧੮੮. ਏਤਦਗ੍ਗੇਸੁ ਪਠਮવਗ੍ਗਸ੍ਸ ਪਠਮੇ ਆਦਿਮ੍ਹਿ ਦਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਗ੍ਗਸਦ੍ਦੋਤਿ ਆਨੇਤ੍વਾ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇਤਿ ਅਜ੍ਜਦਿવਸਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਙ੍ਗੁਲਗ੍ਗੇਨਾਤਿ ਅਙ੍ਗੁਲਿਕੋਟਿਯਾ। ਅਮ੍ਬਿਲਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਅਮ੍ਬਿਲਕੋਟ੍ਠਾਸੋ। ਕੋਟਿਭੂਤਾਤਿ ਪਰਮਕੋਟਿਭੂਤਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਤਾਦਿਸਾਨਂ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਅਭਾવਤੋ। ਤਤੋ ਏવ ਸੇਟ੍ਠਭੂਤਾਤਿਪਿ ਅਗ੍ਗਾ। ਏਤਦਗ੍ਗਸਨ੍ਨਿਕ੍ਖੇਪੋਤਿ ਏਤਦਗ੍ਗੇ ਠਪਨਂ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਆਦੀਹਿ ਚਤੂਹਿਪਿ ਕਾਰਣੇਹਿ। ਮਹਾਪਞ੍ਞਤਾਯ ਥੇਰੇਨ ਏਤਦਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਲਦ੍ਧਭਾવਂ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ – ‘‘ਕਥ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਦ੍વੇ ਪਦਨ੍ਤਰਾਨੀਤਿ ਕਣ੍ਡਮ੍ਬਮੂਲੇ ਯੁਗਨ੍ਧਰਪਬ੍ਬਤੇਤਿ ਦ੍વੀਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਦ੍વੇ ਪਦਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ। ਮੁਣ੍ਡਪੀਠਕਨ੍ਤਿ ਯਂ ਸਤ੍ਤਙ੍ਗਂ ਪਞ੍ਚਙ੍ਗਂ વਾ ਨ ਹੋਤਿ, ਕੇવਲਂ ਮੁਣ੍ਡਕਪੀਠਂ, ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਅવਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦੀਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਭਾવੇਨ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਏવਂ ਨਿਸੀਦਨ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਕਾਯਸਕ੍ਖਿਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਨਾਮਕਾਯੇਨ ਦੇਸਨਾਯ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨવਸੇਨ ਸਕ੍ਖਿਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾ। ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਇਤਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਆਦ੍ਯਤ੍ਥੋ, ਤੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ।

    188. Etadaggesu paṭhamavaggassa paṭhame ādimhi dissatīti ettha aggasaddoti ānetvā yojetabbaṃ. Ajjataggeti ajjadivasaṃ ādiṃ katvāti attho. Aṅgulaggenāti aṅgulikoṭiyā. Ambilagganti ambilakoṭṭhāso. Koṭibhūtāti paramakoṭibhūtā tasmiṃ ṭhāne tādisānaṃ aññesaṃ abhāvato. Tato eva seṭṭhabhūtātipi aggā. Etadaggasannikkhepoti etadagge ṭhapanaṃ aṭṭhuppattiādīhi catūhipi kāraṇehi. Mahāpaññatāya therena etadaggaṭṭhānassa laddhabhāvaṃ vitthārato dassetuṃ – ‘‘katha’’ntiādimāha. Dve padantarānīti kaṇḍambamūle yugandharapabbateti dvīsu ṭhānesu dve padāni dassetvā. Muṇḍapīṭhakanti yaṃ sattaṅgaṃ pañcaṅgaṃ vā na hoti, kevalaṃ muṇḍakapīṭhaṃ, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Avattharitvā nisīdīti buddhānubhāvena ajjhottharitvā nisīdi. Tenāha – ‘‘evaṃ nisīdanto’’tiādi. Kāyasakkhiṃ katvāti nāmakāyena desanāya sampaṭicchanavasena sakkhibhūtaṃ katvā. Kusalā dhammā akusalā dhammā abyākatā dhammāti iti-saddo ādyattho, tena sabbaṃ abhidhammadesanaṃ saṅgaṇhāti.

    ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਟ੍ਠਾਨੇਤਿ ਯਮਕਪਾਟਿਹਾਰਿਯਸ੍ਸ ਕਤਟ੍ਠਾਨੇ। ਪਸ੍ਸਥਾਤਿ ਤੇਸਂ ਬਹੁਭਾવਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਸਮੂਹਸ੍ਸ ਏਕਭਾવਂ। ਆਕਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਆਕਾਰਂ। ਮਹਾਜਨੋਤਿ ਸਦੇવਕੇ ਲੋਕੇ ਸਬ੍ਬੋ ਮਹਾਜਨੋ। ਯਥਾ ਨਿਰਯਦਸ੍ਸਨਂ ਸਂવੇਗਜਨਨਤ੍ਥਂ, ਏવਂ ਦੇવਲੋਕਦਸ੍ਸਨਮ੍ਪਿ ਸਂવੇਗਜਨਨਤ੍ਥਮੇવ ‘‘ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਿਕਥਾਯਂ ਸਗ੍ਗਕਥਾ વਿਯ ਏવਂ ਸਬ੍ਬਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਸਮੁਪੇਤੋਪਿ ਸਗ੍ਗੋ ਅਨਿਚ੍ਚੋ ਅਦ੍ਧੁવੋ ਚવਨਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿ। ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾਤਿ ਸਮਪਣ੍ਣਾਸਾਯ ਮੁਚ੍ਛਨਾਹਿ ਯਥਾ ਕਾਮੇਨ ਨਿવਾਦੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾ, ਏવਂ ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ।

    Pāṭihāriyaṭṭhāneti yamakapāṭihāriyassa kataṭṭhāne. Passathāti tesaṃ bahubhāvaṃ sandhāya vuttaṃ. Assāti manussasamūhassa ekabhāvaṃ. Ākappanti ākāraṃ. Mahājanoti sadevake loke sabbo mahājano. Yathā nirayadassanaṃ saṃvegajananatthaṃ, evaṃ devalokadassanampi saṃvegajananatthameva ‘‘anupubbikathāyaṃ saggakathā viya evaṃ sabbasampattisamupetopi saggo anicco addhuvo cavanadhammo’’ti. Sajjetvāti samapaṇṇāsāya mucchanāhi yathā kāmena nivādetuṃ sakkā, evaṃ sajjetvā.

    ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਪਞ੍ਚਕਂ ਪਞ੍ਹਨ੍ਤਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਪਞ੍ਹਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਿਤਂ ਖੀਣਾਸવਪਞ੍ਹਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਪਞ੍ਹਪਞ੍ਚਕਂ। ਪਠਮਂ…ਪੇ॰… ਪੁਚ੍ਛੀਤਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨવਿਸਯੇ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ ਯਥਾਭਿਨੀਹਾਰਂ ਯਥਾਸਕਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਭਿਨੀਹਾਰੇਨ ਪਠਮਭੂਮਿਯਾਦਯੋ વਿਯ ਪવਤ੍ਤਿਤવਿਸਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਤੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾવਿਸਯੇ ਠਤ੍વਾ ਕਥਯਿਂਸੂ’’ਤਿ। ਬੁਦ੍ਧવਿਸਯੇ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛੀਤਿ –

    Puthujjanapañcakaṃ pañhanti puthujjanapañhaṃ ādiṃ katvā pavattitaṃ khīṇāsavapañhapariyantaṃ pañhapañcakaṃ. Paṭhamaṃ…pe… pucchīti puthujjanavisaye pañhaṃ pucchi. Paṭisambhidā yathābhinīhāraṃ yathāsakaṃ vipassanābhinīhārena paṭhamabhūmiyādayo viya pavattitavisayāti vuttaṃ – ‘‘te attano attano paṭisambhidāvisaye ṭhatvā kathayiṃsū’’ti. Buddhavisaye pañhaṃ pucchīti –

    ‘‘ਯੇ ਚ ਸਙ੍ਖਾਤਧਮ੍ਮਾਸੇ, ਯੇ ਚ ਸੇਖਾ ਪੁਥੂ ਇਧ।

    ‘‘Ye ca saṅkhātadhammāse, ye ca sekhā puthū idha;

    ਤੇਸਂ ਮੇ ਨਿਪਕੋ ਇਰਿਯਂ, ਪੁਟ੍ਠੋ ਪਬ੍ਰੂਹਿ ਮਾਰਿਸਾ’’ਤਿ॥ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੧੦੪੪) –

    Tesaṃ me nipako iriyaṃ, puṭṭho pabrūhi mārisā’’ti. (su. ni. 1044) –

    ਇਦਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖਾਤਧਮ੍ਮਾਤਿ ਸਙ੍ਖਾਤਾ ਞਾਤਾ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਾ, ਯੇ ਚ ਸਙ੍ਖਾਤਧਮ੍ਮਾ ਚਤੂਹਿ ਮਗ੍ਗੇਹਿ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਮਿਨਾ ਅਸੇਕ੍ਖਾ ਕਥਿਤਾ। ਪੁਥੁ-ਸਦ੍ਦੋ ਉਭਯਤ੍ਥਪਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬੋ ‘‘ਯੇ ਪੁਥੂ ਸਙ੍ਖਾਤਧਮ੍ਮਾ, ਯੇ ਚ ਪੁਥੂ ਸੇਖਾ’’ਤਿ। ਤੇਸਨ੍ਤਿ ਤੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਸੇਕ੍ਖਾਸੇਕ੍ਖਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਮੇ ਪੁਟ੍ਠੋਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ, ਮਯਾ ਪੁਟ੍ਠੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਰਿਯਨ੍ਤਿ ਸੇਕ੍ਖਾਸੇਕ੍ਖਭੂਮਿਯਾ ਆਗਮਨਪ੍ਪਟਿਪਦਂ। ਇਰਿਯਤਿ ਗਚ੍ਛਤਿ ਸੇਕ੍ਖਭੂਮਿਂ ਅਸੇਕ੍ਖਭੂਮਿਞ੍ਚ ਏਤਾਯਾਤਿ ਇਰਿਯਾ, ਤਂ ਤੇਸਂ ਇਰਿਯਂ ਆਗਮਨਪ੍ਪਟਿਪਦਂ ਮਯਾ ਪੁਟ੍ਠੋ ਪਬ੍ਰੂਹਿ ਕਥੇਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਂ ਭਗવਾ ਬੁਦ੍ਧવਿਸਯੇ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਸ੍ਸ ਨੁ ਖੋ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ ਕਥਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਥੇਰੋ ਪਞ੍ਹਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਮਂ ਸੇਕ੍ਖਾਸੇਕ੍ਖਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਆਗਮਨਪ੍ਪਟਿਪਦਂ ਪੁਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ ਪਞ੍ਹੇ ਨਿਕ੍ਕਙ੍ਖੋ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਆਗਮਨਪ੍ਪਟਿਪਦਾ ਨਾਮ ਖਨ੍ਧਾਦਿવਸੇਨ ਬਹੂਹਿਪਿ ਮੁਖੇਹਿ ਸਕ੍ਕਾ ਕਥੇਤੁਂ, ਕਤਰਾਕਾਰੇਨ ਨੁ ਖੋ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥੁ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਜ੍ਝਾਸਯੇ ਕਙ੍ਖਿ, ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿ…ਪੇ॰… ਨ ਸਕ੍ਕੋਤੀ’’ਤਿ। ਪੁਚ੍ਛਿਤਪਞ੍ਹਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤੁਂ ਪਟਿਭਾਨੇ ਅਸਤਿ ਦਿਸਾવਿਲੋਕਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸਭਾવੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ, ‘‘ਪੁਰਤ੍ਥਿਮ…ਪੇ॰.. ਨਾਸਕ੍ਖੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਤ੍ਥ ਪਞ੍ਹੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਹੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਾਰਣਂ।

    Idaṃ pañhaṃ pucchi. Tattha saṅkhātadhammāti saṅkhātā ñātā catusaccadhammā, ye ca saṅkhātadhammā catūhi maggehi paṭividdhacatusaccadhammāti attho. Iminā asekkhā kathitā. Puthu-saddo ubhayatthapi yojetabbo ‘‘ye puthū saṅkhātadhammā, ye ca puthū sekhā’’ti. Tesanti tesaṃ dvinnaṃ sekkhāsekkhapuggalānaṃ me puṭṭhoti yojetabbaṃ, mayā puṭṭhoti attho. Iriyanti sekkhāsekkhabhūmiyā āgamanappaṭipadaṃ. Iriyati gacchati sekkhabhūmiṃ asekkhabhūmiñca etāyāti iriyā, taṃ tesaṃ iriyaṃ āgamanappaṭipadaṃ mayā puṭṭho pabrūhi kathehīti attho. Evaṃ bhagavā buddhavisaye pañhaṃ pucchitvā ‘‘imassa nu kho, sāriputta, saṃkhittena bhāsitassa kathaṃ vitthārena attho daṭṭhabbo’’ti āha. Thero pañhaṃ oloketvā ‘‘satthā maṃ sekkhāsekkhānaṃ bhikkhūnaṃ āgamanappaṭipadaṃ pucchatī’’ti pañhe nikkaṅkho hutvā ‘‘āgamanappaṭipadā nāma khandhādivasena bahūhipi mukhehi sakkā kathetuṃ, katarākārena nu kho kathento satthu ajjhāsayaṃ gaṇhituṃ sakkhissāmī’’ti ajjhāsaye kaṅkhi, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘dhammasenāpati…pe… na sakkotī’’ti. Pucchitapañhaṃ vissajjetuṃ paṭibhāne asati disāvilokanaṃ sattānaṃ sabhāvoti dassento, ‘‘puratthima…pe... nāsakkhī’’ti āha. Tattha pañhuppattiṭṭhānanti pañhuppattikāraṇaṃ.

    ਥੇਰਸ੍ਸ ਕਿਲਮਨਭਾવਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਪਞ੍ਹੇ ਨਿਕ੍ਕਙ੍ਖੋ, ਅਜ੍ਝਾਸਯੇ ਮੇ ਕਙ੍ਖਮਾਨੋ ਕਿਲਮਤੀ’’ਤਿ ਥੇਰਸ੍ਸ ਕਿਲਮਨਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ। ਚਤੁਮਹਾਭੂਤਿਕਕਾਯਪਰਿਗ੍ਗਹਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨ ਖਨ੍ਧਮੁਖੇਨ ਨਾਮਰੂਪਪਰਿਗ੍ਗਹੋ વੁਤ੍ਤੋ। ‘‘ਭੂਤਮਿਦਨ੍ਤਿ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਹਿ વਦਨ੍ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਖਨ੍ਧવਸੇਨ ਨਾਮਰੂਪਪਰਿਗ੍ਗਹੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ਏવਂ ਕਿਰਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਹੋਸਿ ‘‘ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਮਯਾ ਨਯੇ ਅਦਿਨ੍ਨੇ ਕਥੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤਿ, ਦਿਨ੍ਨੇ ਪਨ ਨਯੇ ਮਮਜ੍ਝਾਸਯਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਖਨ੍ਧવਸੇਨ ਕਥੇਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਹ ਨਯਦਾਨੇਨ ਸੋ ਪਞ੍ਹੋ ਨਯਸਤੇਨ ਨਯਸਹਸ੍ਸੇਨ ਉਪਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਅਞ੍ਞਾਤਂ ਭਗવਾ, ਅਞ੍ਞਾਤਂ ਸੁਗਤਾ’’ਤਿ।

    Therassakilamanabhāvaṃ jānitvāti ‘‘sāriputto pañhe nikkaṅkho, ajjhāsaye me kaṅkhamāno kilamatī’’ti therassa kilamanabhāvaṃ ñatvā. Catumahābhūtikakāyapariggahanti etena khandhamukhena nāmarūpapariggaho vutto. ‘‘Bhūtamidanti, sāriputta, samanupassasī’’ti hi vadantena bhagavatā khandhavasena nāmarūpapariggaho dassito. Evaṃ kirassa bhagavato ahosi ‘‘sāriputto mayā naye adinne kathetuṃ na sakkhissati, dinne pana naye mamajjhāsayaṃ gahetvā khandhavasena kathessatī’’ti. Therassa saha nayadānena so pañho nayasatena nayasahassena upaṭṭhāsi. Tenāha – ‘‘aññātaṃ bhagavā, aññātaṃ sugatā’’ti.

    ਅਰੂਪਾવਚਰੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਬੋਧਿਸਮ੍ਭਾਰਸਮ੍ਭਰਣਸ੍ਸ ਅਨੋਕਾਸਭਾવਤੋ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਅਭਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ, ਲਦ੍ਧਬ੍ਯਾਕਰਣਾਨਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਭਬ੍ਬਦੇਸਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ । ਰੂਪਾવਚਰੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੀਤਿ ਕਮ੍ਮવਸਿਤਾਸਮ੍ਭવਤੋ ਅਰੂਪਾવਚਰੇ ਅਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਰੂਪਾવਚਰੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ।

    Arūpāvacare paṭisandhi nāma na hotīti bodhisambhārasambharaṇassa anokāsabhāvato vuttaṃ. Tenāha – ‘‘abhabbaṭṭhānattā’’ti, laddhabyākaraṇānaṃ bodhisattānaṃ uppattiyā abhabbadesattāti attho . Rūpāvacare nibbattīti kammavasitāsambhavato arūpāvacare anibbattitvā rūpāvacare nibbatti.

    ਪਰੋਸਹਸ੍ਸਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਰੋਸਹਸ੍ਸਜਾਤਕਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਰੋਸਹਸ੍ਸਮ੍ਪੀਤਿ ਅਤਿਰੇਕਸਹਸ੍ਸਮ੍ਪਿ। ਸਮਾਗਤਾਨਨ੍ਤਿ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾਨਂ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਜਾਨਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾਨਂ ਬਾਲਾਨਂ। ਕਨ੍ਦੇਯ੍ਯੁਂ ਤੇ વਸ੍ਸਸਤਂ ਅਪਞ੍ਞਾਤਿ ਤੇ ਏવਂ ਸਮਾਗਤਾ ਅਪਞ੍ਞਾ ਇਮੇ ਬਾਲਤ੍ਤਾ ਸਸਾ વਿਯ વਸ੍ਸਸਤਮ੍ਪਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਮ੍ਪਿ ਰੋਦੇਯ੍ਯੁਂ ਪਰਿਦੇવੇਯ੍ਯੁਂ। ਰੋਦਮਾਨਾਪਿ ਪਨ ਅਤ੍ਥਂ વਾ ਕਾਰਣਂ વਾ ਨੇવ ਜਾਨੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਏਕੋવ ਸੇਯ੍ਯੋ ਪੁਰਿਸੋ ਸਪਞ੍ਞੋਤਿ ਏવਰੂਪਾਨਂ ਬਾਲਾਨਂ ਪਰੋਸਹਸ੍ਸਤੋਪਿ ਏਕੋ ਪਣ੍ਡਿਤਪੁਰਿਸੋવ ਸੇਯ੍ਯੋ વਰਤਰੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕੀਦਿਸੋ ਸਪਞ੍ਞੋਤਿ ਆਹ – ‘‘ਯੋ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ વਿਜਾਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਜੇਟ੍ਠਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੋ વਿਯ ਯੋ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਸੋ ਤਾਦਿਸੋ ਸਪਞ੍ਞੋ વਰਤਰੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦੁਤਿਯੇ ਪਰੋਸਤਜਾਤਕੇ ਝਾਯੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ ਯਾਥਾવਤੋ ਅਤ੍ਥਂ ਜਾਨਿਤੁਂ ਸਮਾਹਿਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਯ੍ਯੁਂ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ।

    Parosahassantiādinā parosahassajātakaṃ dasseti. Tattha parosahassampīti atirekasahassampi. Samāgatānanti sannipatitānaṃ bhāsitassa atthaṃ jānituṃ asakkontānaṃ bālānaṃ. Kandeyyuṃ te vassasataṃ apaññāti te evaṃ samāgatā apaññā ime bālattā sasā viya vassasatampi vassasahassampi rodeyyuṃ parideveyyuṃ. Rodamānāpi pana atthaṃ vā kāraṇaṃ vā neva jāneyyunti dīpeti. Ekova seyyo puriso sapaññoti evarūpānaṃ bālānaṃ parosahassatopi eko paṇḍitapurisova seyyo varataroti attho. Kīdiso sapaññoti āha – ‘‘yo bhāsitassa vijānāti attha’’nti, ayaṃ jeṭṭhantevāsiko viya yo bhāsitassa atthaṃ jānāti, so tādiso sapañño varataroti attho. Dutiye parosatajātake jhāyeyyunti yāthāvato atthaṃ jānituṃ samāhitā hutvā cinteyyuṃ. Sesamettha vuttanayameva.

    ਤਤਿਯਜਾਤਕੇ ਯੇ ਸਞ੍ਞਿਨੋਤਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਲਾਭਿਨੋ ਅવਸੇਸਚਿਤ੍ਤਕਸਤ੍ਤੇ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇਪਿ ਦੁਗ੍ਗਤਾਤਿ ਤਸ੍ਸਾ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਲਾਭਤੋ ਤੇਪਿ ਦੁਗ੍ਗਤਾ ਦੁਕ੍ਖਂ ਉਪਗਤਾ ਸਞ੍ਞੀਭવੇ। ‘‘ਸਞ੍ਞਾ ਰੋਗੋ ਸਞ੍ਞਾ ਗਣ੍ਡੋ ਸਞ੍ਞਾ ਸਲ੍ਲ’’ਨ੍ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੪) ਹਿ ਤੇ ਸਞ੍ਞਾਯ ਆਦੀਨવਦਸ੍ਸਿਨੋ। ਯੇਪਿ ਅਸਞ੍ਞਿਨੋਤਿ ਅਸਞ੍ਞੀਭવੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇ ਅਚਿਤ੍ਤਕਸਤ੍ਤੇ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇਪਿ ਇਮਿਸ੍ਸਾਯੇવ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਲਾਭਤੋ ਦੁਗ੍ਗਤਾਯੇવ। ਝਾਨਸੁਖਂ ਅਨਙ੍ਗਣਂ ਨਿਦ੍ਦੋਸਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਦੋਸਾਭਾવਤੋ। ਬਲવਚਿਤ੍ਤੇਕਗ੍ਗਤਾਸਭਾવੇਨਪਿ ਤਂ ਅਨਙ੍ਗਣਂ ਨਾਮ ਜਾਤਂ। ਨੇવਸਞ੍ਞੀ ਨਾਸਞ੍ਞੀਤਿ ਆਹਾਤਿ ਅਤੀਤੇ ਕਿਰ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਅਰਞ੍ਞਾਯਤਨੇ ਕਾਲਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੇਹਿ ਪੁਟ੍ਠੋ ‘‘ਨੇવਸਞ੍ਞੀ ਨਾਸਞ੍ਞੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਪੁਰਿਮਜਾਤਕੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਤਾਪਸਾ ਜੇਟ੍ਠਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਸ੍ਸ ਕਥਂ ਨ ਗਣ੍ਹਿਂਸੁ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਆਭਸ੍ਸਰਤੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਕਾਸੇ ਠਤ੍વਾ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ।

    Tatiyajātake ye saññinoti ṭhapetvā nevasaññānāsaññāyatanalābhino avasesacittakasatte dasseti. Tepi duggatāti tassā nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā alābhato tepi duggatā dukkhaṃ upagatā saññībhave. ‘‘Saññā rogo saññā gaṇḍo saññā salla’’nti (ma. ni. 3.24) hi te saññāya ādīnavadassino. Yepi asaññinoti asaññībhave nibbatte acittakasatte dasseti. Tepi imissāyeva samāpattiyā alābhato duggatāyeva. Jhānasukhaṃ anaṅgaṇaṃ niddosaṃ yathāvuttadosābhāvato. Balavacittekaggatāsabhāvenapi taṃ anaṅgaṇaṃ nāma jātaṃ. Nevasaññī nāsaññīti āhāti atīte kira bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto araññāyatane kālaṃ karonto antevāsikehi puṭṭho ‘‘nevasaññī nāsaññī’’ti āha. Purimajātake vuttanayeneva tāpasā jeṭṭhantevāsikassa kathaṃ na gaṇhiṃsu. Bodhisatto ābhassarato āgantvā ākāse ṭhatvā imaṃ gāthamāha. Tena vuttaṃ – ‘‘sesaṃ vuttanayeneva veditabba’’nti.

    ਚਤੁਤ੍ਥਜਾਤਕੇ (ਜਾ॰ ੧.੧.੧੩੫) ਚਨ੍ਦਸ੍ਸ વਿਯ ਆਭਾ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਚਨ੍ਦਾਭਂ, ਓਦਾਤਕਸਿਣਂ। ਸੂਰਿਯਾਭਨ੍ਤਿ ਸੂਰਿਯਸ੍ਸ વਿਯ ਆਭਾ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਸੂਰਿਯਾਭਂ, ਪੀਤਕਸਿਣਂ। ਯੋਧ ਪਞ੍ਞਾਯ ਗਾਧਤੀਤਿ ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਇਧ ਸਤ੍ਤਲੋਕੇ ਇਦਂ ਕਸਿਣਦ੍વਯਂ ਪਞ੍ਞਾਯ ਗਾਧਤਿ, ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨੁਪ੍ਪવਿਸਤਿ, ਤਤ੍ਥ વਾ ਪਤਿਟ੍ਠਹਤਿ। ਅવਿਤਕ੍ਕੇਨ ਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨੇਨ ਆਭਸ੍ਸਰੂਪਗੋ ਹੋਤੀਤਿ ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤਥਾ ਕਤ੍વਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧੇਨ ਦੁਤਿਯੇਨ ਝਾਨੇਨ ਆਭਸ੍ਸਰਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੂਪਗੋ ਹੋਤਿ। ਸੇਸਂ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਇਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ (ਜਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧.੧੩੫ ਚਨ੍ਦਾਭਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ) – ਅਤੀਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਅਰਞ੍ਞਾਯਤਨੇ ਕਾਲਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੇਹਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ ‘‘ਚਨ੍ਦਾਭਂ ਸੂਰਿਯਾਭ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਆਭਸ੍ਸਰੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ। ਤਾਪਸਾ ਜੇਟ੍ਠਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਸ੍ਸ ਨ ਸਦ੍ਦਹਿਂਸੁ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਕਾਸੇ ਠਿਤੋ ਇਮਂ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ।

    Catutthajātake (jā. 1.1.135) candassa viya ābhā etassāti candābhaṃ, odātakasiṇaṃ. Sūriyābhanti sūriyassa viya ābhā etassāti sūriyābhaṃ, pītakasiṇaṃ. Yodha paññāya gādhatīti yo puggalo idha sattaloke idaṃ kasiṇadvayaṃ paññāya gādhati, ārammaṇaṃ katvā anuppavisati, tattha vā patiṭṭhahati. Avitakkena dutiyajjhānena ābhassarūpago hotīti so puggalo tathā katvā paṭiladdhena dutiyena jhānena ābhassarabrahmalokūpago hoti. Sesaṃ purimanayenevaveditabbanti iminā imaṃ dasseti (jā. aṭṭha. 1.1.135 candābhajātakavaṇṇanā) – atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto araññāyatane kālaṃ karonto antevāsikehi pucchito ‘‘candābhaṃ sūriyābha’’nti vatvā ābhassare nibbatto. Tāpasā jeṭṭhantevāsikassa na saddahiṃsu. Bodhisatto āgantvā ākāse ṭhito imaṃ gāthaṃ abhāsi.

    ਪਞ੍ਚਮਜਾਤਕੇ ਆਸੀਸੇਥੇવਾਤਿ ਆਸਾਚ੍ਛੇਦਂ ਅਕਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਮ੍ਮੇਸੁ ਆਸਂ ਕਰੇਯ੍ਯੇવ। ਨ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯਾਤਿ ਨ ਨਿਬ੍ਬੇਦਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਯ੍ਯ, ਨ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વੋਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ। ਯਥਾ ਇਚ੍ਛਿਨ੍ਤਿ ਅਹਞ੍ਹਿ ਸਟ੍ਠਿਹਤ੍ਥਾ ਨਰਕਾ ਉਟ੍ਠਾਨਂ ਇਚ੍ਛਿਂ, ਸੋਮ੍ਹਿ ਤਥੇવ ਜਾਤੋ, ਤਤੋ ਉਟ੍ਠਿਤੋਯੇવਾਤਿ ਦੀਪੇਤਿ।

    Pañcamajātake āsīsethevāti āsācchedaṃ akatvā attano kammesu āsaṃ kareyyeva. Na nibbindeyyāti na nibbedaṃ uppādeyya, na ukkaṇṭheyyāti attho. Voti nipātamattaṃ. Yathā icchinti ahañhi saṭṭhihatthā narakā uṭṭhānaṃ icchiṃ, somhi tatheva jāto, tato uṭṭhitoyevāti dīpeti.

    ਅਤੀਤੇ (ਜਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੪.੧੩.ਸਰਭਮਿਗਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ) ਕਿਰ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਸਰਭਮਿਗਯੋਨਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞੇ ਪਟਿવਸਤਿ। ਰਾਜਾ ਮਿਗવਿਤ੍ਤਕੋ ਅਹੋਸਿ ਥਾਮਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਏਕਦਿવਸਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਮਚ੍ਚੇ ਆਹ – ‘‘ਯਸ੍ਸ ਪਸ੍ਸੇਨ ਮਿਗੋ ਪਲਾਯਤਿ, ਤੇਨੇવ ਸੋ ਦਾਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ। ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਸਰਭਮਿਗੋ ਉਟ੍ਠਾਯ ਰਞ੍ਞੋ ਠਿਤਟ੍ਠਾਨੇਨ ਪਲਾਯਿ। ਅਥ ਨਂ ਅਮਚ੍ਚਾ ਉਪ੍ਪਣ੍ਡੇਸੁਂ। ਰਾਜਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਮੇ ਮਂ ਪਰਿਹਾਸਨ੍ਤਿ, ਮਮ ਪਮਾਣਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਗਾਲ਼੍ਹਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਿਕੋવ ਖਗ੍ਗਂ ਆਦਾਯ ‘‘ਸਰਭਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વੇਗੇਨ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿ। ਅਥ ਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤੀਣਿ ਯੋਜਨਾਨਿ ਅਨੁਬਨ੍ਧਿ। ਸਰਭੋ ਅਰਞ੍ਞਂ ਪਾવਿਸਿ। ਰਾਜਾਪਿ ਪਾવਿਸਿਯੇવ। ਤਤ੍ਥ ਸਰਭਮਿਗਸ੍ਸ ਗਮਨਮਗ੍ਗੇ ਸਟ੍ਠਿਹਤ੍ਥਮਤ੍ਤੋ ਮਹਾਪੂਤਿਪਾਤਨਰਕਆવਾਟੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਤਿਂਸਹਤ੍ਥਮਤ੍ਤਂ ਉਦਕੇਨ ਪੁਣ੍ਣੋ ਤਿਣੇਹਿ ਚ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੋ। ਸਰਭੋ ਉਦਕਗਨ੍ਧਂ ਘਾਯਿਤ੍વਾવ ਆવਾਟਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਥੋਕਂ ਓਸਕ੍ਕਿਤ੍વਾ ਗਤੋ। ਰਾਜਾ ਪਨ ਉਜੁਕਮੇવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਤਿ।

    Atīte (jā. aṭṭha. 4.13.sarabhamigajātakavaṇṇanā) kira bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto sarabhamigayoniyaṃ nibbattitvā araññe paṭivasati. Rājā migavittako ahosi thāmasampanno. Ekadivasaṃ gantvā amacce āha – ‘‘yassa passena migo palāyati, teneva so dātabbo’’ti. Athekadivasaṃ sarabhamigo uṭṭhāya rañño ṭhitaṭṭhānena palāyi. Atha naṃ amaccā uppaṇḍesuṃ. Rājā cintesi – ‘‘ime maṃ parihāsanti, mama pamāṇaṃ na jānantī’’ti gāḷhaṃ nivāsetvā pattikova khaggaṃ ādāya ‘‘sarabhaṃ gaṇhissāmī’’ti vegena pakkhandi. Atha naṃ disvā tīṇi yojanāni anubandhi. Sarabho araññaṃ pāvisi. Rājāpi pāvisiyeva. Tattha sarabhamigassa gamanamagge saṭṭhihatthamatto mahāpūtipātanarakaāvāṭo atthi, so tiṃsahatthamattaṃ udakena puṇṇo tiṇehi ca paṭicchanno. Sarabho udakagandhaṃ ghāyitvāva āvāṭabhāvaṃ ñatvā thokaṃ osakkitvā gato. Rājā pana ujukameva āgacchanto tasmiṃ pati.

    ਸਰਭੋ ਤਸ੍ਸ ਪਦਸਦ੍ਦਂ ਅਸੁਣਨ੍ਤੋ ਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਤਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ‘‘ਨਰਕਆવਾਟੇ ਪਤਿਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਤਂ ਗਮ੍ਭੀਰੇ ਉਦਕੇ ਅਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠੇ ਕਿਲਮਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤੇਨ ਕਤਾਪਰਾਧਂ ਹਦਯੇ ਅਕਤ੍વਾ ਸਞ੍ਜਾਤਕਾਰੁਞ੍ਞੋ ‘‘ਮਾ ਮਯਿ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੇ વਰਾਕੋ ਨਸ੍ਸਤੁ, ਇਮਮ੍ਹਾ ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਾ ਮੋਚੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆવਾਟਤੀਰੇ ਠਿਤੋ ‘‘ਮਾ ਭਾਯਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਹਂ ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਾ ਮੋਚੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਿਯਪੁਤ੍ਤਂ ਉਦ੍ਧਰਿਤੁਂ ਉਸ੍ਸਾਹਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ વਿਯ ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਧਰਣਤ੍ਥਾਯ ਸਿਲਾਯ ਯੋਗ੍ਗਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘વਿਜ੍ਝਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਗਤਂ ਰਾਜਾਨਂ ਸਟ੍ਠਿਹਤ੍ਥਾ ਨਰਕਾ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸਾਸੇਤ੍વਾ ਪਿਟ੍ਠਿਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞਾ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਸੇਨਾਯ ਅવਿਦੂਰੇ ਓਤਾਰੇਤ੍વਾ ਓવਾਦਮਸ੍ਸ ਦਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਸੁ ਸੀਲੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਰਾਜਾ ਸੇਨਙ੍ਗਪਰਿવੁਤੋ ਨਗਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਕਲਰਟ੍ਠવਾਸਿਨੋ ਪਞ੍ਚ ਸੀਲਾਨਿ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਧਮ੍ਮਭੇਰਿਂ ਚਰਾਪੇਸਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੇਨ ਪਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਤਗੁਣਂ ਕਸ੍ਸਚਿ ਅਕਥੇਤ੍વਾ ਸਾਯਂ ਨਾਨਗ੍ਗਰਸਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਅਲਙ੍ਕਤਸਯਨੇ ਸਯਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੂਸਕਾਲੇ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਗੁਣਂ ਸਰਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯ ਸਯਨਪਿਟ੍ਠੇ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇਨ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਪੀਤਿਪੁਣ੍ਣੇਨ ਹਦਯੇਨ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਆਸੀਸੇਥੇવ ਪੁਰਿਸੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਇਮਾ ਛ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ।

    Sarabho tassa padasaddaṃ asuṇanto nivattitvā taṃ apassanto ‘‘narakaāvāṭe patito bhavissatī’’ti ñatvā āgantvā olokento taṃ gambhīre udake appatiṭṭhe kilamantaṃ disvā tena katāparādhaṃ hadaye akatvā sañjātakāruñño ‘‘mā mayi passante varāko nassatu, imamhā taṃ dukkhā mocessāmī’’ti āvāṭatīre ṭhito ‘‘mā bhāyi, mahārāja, ahaṃ taṃ dukkhā mocessāmī’’ti vatvā attano piyaputtaṃ uddharituṃ ussāhaṃ karonto viya tassuddharaṇatthāya silāya yoggaṃ katvā ‘‘vijjhissāmī’’ti āgataṃ rājānaṃ saṭṭhihatthā narakā uddharitvā assāsetvā piṭṭhiṃ āropetvā araññā nīharitvā senāya avidūre otāretvā ovādamassa datvā pañcasu sīlesu patiṭṭhāpesi. Rājā senaṅgaparivuto nagaraṃ gantvā ‘‘ito paṭṭhāya sakalaraṭṭhavāsino pañca sīlāni rakkhantū’’ti dhammabheriṃ carāpesi. Mahāsattena pana attano kataguṇaṃ kassaci akathetvā sāyaṃ nānaggarasabhojanaṃ bhuñjitvā alaṅkatasayane sayitvā paccūsakāle mahāsattassa guṇaṃ saritvā uṭṭhāya sayanapiṭṭhe pallaṅkena nisīditvā pītipuṇṇena hadayena udānaṃ udānento ‘‘āsīsetheva puriso’’tiādinā imā cha gāthā abhāsi.

    ਤਤ੍ਥ ਅਹਿਤਾ ਹਿਤਾ ਚਾਤਿ ਦੁਕ੍ਖਫਸ੍ਸਾ ਸੁਖਫਸ੍ਸਾ ਚ, ਮਰਣਫਸ੍ਸਾ, ਜੀવਿਤਫਸ੍ਸਾਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਤ੍ਤਾਨਞ੍ਹਿ ਮਰਣਫਸ੍ਸੋ ਅਹਿਤੋ, ਜੀવਿਤਫਸ੍ਸੋ ਹਿਤੋ। ਤੇਸਂ ਅਚਿਨ੍ਤਿਤੋ ਮਰਣਫਸ੍ਸੋ ਆਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ । ਅਚਿਨ੍ਤਿਤਮ੍ਪੀਤਿ ਮਯਾ ‘‘ਆવਾਟੇ ਪਤਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਨ ਚਿਨ੍ਤਿਤਂ, ‘‘ਸਰਭਂ ਮਾਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤਿਤਂ। ਇਦਾਨਿ ਪਨ ਮੇ ਚਿਨ੍ਤਿਤਂ ਨਟ੍ਠਂ, ਅਚਿਨ੍ਤਿਤਮੇવ ਜਾਤਨ੍ਤਿ ਉਦਾਨવਸੇਨ વਦਤਿ। ਭੋਗਾਤਿ ਯਸਪਰਿવਾਰਾ, ਏਤੇ ਚਿਨ੍ਤਾਮਯਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਞਾਣવਤਾ વੀਰਿਯਮੇવ ਕਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વਦਤਿ। વੀਰਿਯવਤੋ ਹਿ ਅਚਿਨ੍ਤਿਤਮ੍ਪਿ ਹੋਤਿਯੇવ।

    Tattha ahitā hitā cāti dukkhaphassā sukhaphassā ca, maraṇaphassā, jīvitaphassātipi attho. Sattānañhi maraṇaphasso ahito, jīvitaphasso hito. Tesaṃ acintito maraṇaphasso āgacchatīti dasseti . Acintitampīti mayā ‘‘āvāṭe patissāmī’’ti na cintitaṃ, ‘‘sarabhaṃ māressāmī’’ti cintitaṃ. Idāni pana me cintitaṃ naṭṭhaṃ, acintitameva jātanti udānavasena vadati. Bhogāti yasaparivārā, ete cintāmayā na honti. Tasmā ñāṇavatā vīriyameva kātabbanti vadati. Vīriyavato hi acintitampi hotiyeva.

    ਤਸ੍ਸੇਤਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਅਰੁਣਂ ਉਟ੍ਠਹਿ। ਪੁਰੋਹਿਤੋ ਪਾਤੋવ ਸੁਖਸੇਯ੍ਯਪੁਚ੍ਛਨਤ੍ਥਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦ੍વਾਰੇ ਠਿਤੋ ਤਸ੍ਸ ਉਦਾਨਗੀਤਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਰਾਜਾ ਹਿਯ੍ਯੋ ਮਿਗવਂ ਅਗਮਾਸਿ, ਤਤ੍ਥ ਸਰਭਮਿਗਂ વਿਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਤੇਨ ਮਞ੍ਞੇ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਤੀ’’ਤਿ। ਏવਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਉਦਾਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸੁਮਜ੍ਜਿਤੇ ਆਦਾਸੇ ਮੁਖਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਛਾਯਾ વਿਯ ਰਞ੍ਞਾ ਚ ਸਰਭੇਨ ਚ ਕਤਕਾਰਣਂ ਪਾਕਟਂ ਅਹੋਸਿ, ਸੋ ਨਖਗ੍ਗੇਨ ਦ੍વਾਰਂ ਆਕੋਟੇਸਿ। ਰਾਜਾ ‘‘ਕੋ ਏਸੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਅਹਂ, ਦੇવ, ਪੁਰੋਹਿਤੋਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਦ੍વਾਰਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਤੋ ਏਹਾਚਰਿਯਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ ਜਯਾਪੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤੋ ‘‘ਅਹਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤਯਾ ਅਰਞ੍ਞੇ ਕਤਕਾਰਣਂ ਜਾਨਾਮਿ, ਤ੍વਂ ਏਕਂ ਸਰਭਮਿਗਂ ਅਨੁਬਨ੍ਧਨ੍ਤੋ ਨਰਕੇ ਪਤਿਤੋ, ਅਥ ਨਂ ਸੋ ਸਰਭੋ ਸਿਲਾਯ ਯੋਗ੍ਗਂ ਕਤ੍વਾ ਨਰਕਤੋ ਉਦ੍ਧਰਿ, ਸੋ ਤ੍વਂ ਤਸ੍ਸ ਗੁਣਂ ਸਰਿਤ੍વਾ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਸਰਭਂ ਗਿਰਿਦੁਗ੍ਗਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ।

    Tassetaṃ udānaṃ udānentasseva aruṇaṃ uṭṭhahi. Purohito pātova sukhaseyyapucchanatthaṃ āgantvā dvāre ṭhito tassa udānagītasaddaṃ sutvā cintesi – ‘‘rājā hiyyo migavaṃ agamāsi, tattha sarabhamigaṃ viddho bhavissati, tena maññe udānaṃ udānetī’’ti. Evaṃ brāhmaṇassa rañño paripuṇṇabyañjanaṃ udānaṃ sutvā sumajjite ādāse mukhaṃ olokentassa chāyā viya raññā ca sarabhena ca katakāraṇaṃ pākaṭaṃ ahosi, so nakhaggena dvāraṃ ākoṭesi. Rājā ‘‘ko eso’’ti pucchi. Ahaṃ, deva, purohitoti. Athassa dvāraṃ vivaritvā ‘‘ito ehācariyā’’ti āha. So pavisitvā rājānaṃ jayāpetvā ekamantaṃ ṭhito ‘‘ahaṃ, mahārāja, tayā araññe katakāraṇaṃ jānāmi, tvaṃ ekaṃ sarabhamigaṃ anubandhanto narake patito, atha naṃ so sarabho silāya yoggaṃ katvā narakato uddhari, so tvaṃ tassa guṇaṃ saritvā udānaṃ udānesī’’ti vatvā ‘‘sarabhaṃ giriduggasmi’’ntiādinā dve gāthā abhāsi.

    ਤਤ੍ਥ ਅਨੁਸਰੀਤਿ ਅਨੁਬਨ੍ਧਿ। વਿਕ੍ਕਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਉਦ੍ਧਰਣਤ੍ਥਾਯ ਕਤਪਰਕ੍ਕਮਂ। ਅਨੁਜੀવਸੀਤਿ ਉਪਜੀવਸਿ, ਤਸ੍ਸਾਨੁਭਾવੇਨ ਤਯਾ ਜੀવਿਤਂ ਲਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮੁਦ੍ਧਰੀਤਿ ਉਦ੍ਧਰਣਂ ਅਕਾਸਿ। ਸਿਲਾਯ ਯੋਗ੍ਗਂ ਸਰਭੋ ਕਰਿਤ੍વਾਤਿ ਸਿਲਾਯ ਸੋਪਾਨਸਦਿਸਾਯ ਨਰਕਤੋ ਉਦ੍ਧਰਣਯੋਗ੍ਗਤਂ ਕਰਿਤ੍વਾ। ਅਲੀਨਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਕੋਚਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਂ। ਤ ਮਿਗਂ વਦੇਸੀਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਸਰਭਮਿਗਂ ਇਧ ਸਿਰਿਸਯਨੇ ਨਿਪਨ੍ਨੋ વਣ੍ਣੇਸਿ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਾਜਾ, ‘‘ਅਯਂ ਮਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨ ਮਿਗવਂ ਆਗਤੋ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਚ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਕਥਂ ਨੁ ਖੋ ਜਾਨਾਤਿ, ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ – ‘‘ਕਿਂ ਤ੍વਂ ਨੁ ਤਤ੍ਥੇવਾ’’ਤਿ ਨવਮਗਾਥਮਾਹ । ਤਤ੍ਥ ਭਿਂਸਰੂਪਨ੍ਤਿ ਕਿਂ ਨੁ ਤੇ ਞਾਣਂ ਬਲવਜਾਤਿਕਂ, ਤੇਨੇਤਂ ਜਾਨਾਸੀਤਿ વਦਤਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ‘‘ਨਾਹਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧੋ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਅਮਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਤਯਾ ਕਥਿਤਗਾਥਾਯ ਪਨ ਮਯ੍ਹਂ ਅਤ੍ਥੋ ਉਪਟ੍ਠਾਤੀ’’ਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਨ ਚੇવਹ’’ਨ੍ਤਿ ਦਸਮਗਾਥਮਾਹ । ਤਤ੍ਥ ਸੁਭਾਸਿਤਾਨਨ੍ਤਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਅਮਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਸੁਟ੍ਠੁ ਭਾਸਿਤਾਨਂ। ਅਤ੍ਥਂ ਤਦਾਨੇਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋ ਤੇਸਂ ਅਤ੍ਥੋ, ਤਂ ਆਨੇਨ੍ਤਿ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਦਾ ਪੁਰੋਹਿਤੋ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਨੇવਾਹ – ‘‘ਅਤੀਤੇਪੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਸੇਸਂ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ।

    Tattha anusarīti anubandhi. Vikkantanti uddharaṇatthāya kataparakkamaṃ. Anujīvasīti upajīvasi, tassānubhāvena tayā jīvitaṃ laddhanti attho. Samuddharīti uddharaṇaṃ akāsi. Silāya yoggaṃ sarabho karitvāti silāya sopānasadisāya narakato uddharaṇayoggataṃ karitvā. Alīnacittanti saṅkocaṃ appattacittaṃ. Ta migaṃ vadesīti suvaṇṇasarabhamigaṃ idha sirisayane nipanno vaṇṇesi. Taṃ sutvā rājā, ‘‘ayaṃ mayā saddhiṃ na migavaṃ āgato, sabbañca pavattiṃ jānāti, kathaṃ nu kho jānāti, pucchissāmi na’’nti cintetvā – ‘‘kiṃ tvaṃ nu tatthevā’’ti navamagāthamāha . Tattha bhiṃsarūpanti kiṃ nu te ñāṇaṃ balavajātikaṃ, tenetaṃ jānāsīti vadati. Brāhmaṇo ‘‘nāhaṃ sabbaññubuddho, byañjanaṃ amakkhetvā tayā kathitagāthāya pana mayhaṃ attho upaṭṭhātī’’ti dīpento ‘‘na cevaha’’nti dasamagāthamāha . Tattha subhāsitānanti byañjanaṃ amakkhetvā suṭṭhu bhāsitānaṃ. Atthaṃ tadānentīti yo tesaṃ attho, taṃ ānenti upadhārentīti attho. Tadā purohito dhammasenāpati ahosi. Tenevāha – ‘‘atītepī’’tiādi. Sesaṃ uttānatthameva.

    ਅਞ੍ਞਾਸਿਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Aññāsikoṇḍaññattheravatthu

    ਅਞ੍ਞਾਸਿਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞਤ੍ਥੇਰਾਦਯੋਤਿਆਦੀਸੁ ਪਨ ਯਾਥਾવਸਰਸਗੁਣવਸੇਨਾਤਿ ਯਥਾਸਭਾવਗੁਣવਸੇਨ। ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾવਸੇਨ ਪਟਿવੇਧવਸੇਨ ਸੁਚਿਰਂ ਸੁਨਿਪੁਣਂ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਪਰਿਚ੍ਛੇਦਜਾਨਨવਸੇਨ ਚ ਰਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਠਪੇਤ੍વਾ ਹਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਪਾਕਟੋવ ਹੋਤੀਤਿ ਸਤਿਪਞ੍ਞਾવੇਪੁਲ੍ਲਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕੋ ਪਾਕਟੋ વਿਭੂਤੋ ਹੋਤਿ। ਅਞ੍ਞਾਸਿਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞੋਤਿ ਸਾવਕੇਸੁ ਸਬ੍ਬਪਠਮਂ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਿ ਞਾਤਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞੋ। ਸਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਏਤਦਗ੍ਗੇਸੂਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਏਤਦਗ੍ਗਸੁਤ੍ਤੇਸੁ, ਸਬ੍ਬੇਸੁ વਾ ਏਤਦਗ੍ਗਟ੍ਠਪਨੇਸੁ।

    Aññāsikoṇḍaññattherādayotiādīsu pana yāthāvasarasaguṇavasenāti yathāsabhāvaguṇavasena. Pabbajjāvasena paṭivedhavasena suciraṃ sunipuṇaṃ rattindivaparicchedajānanavasena ca rattaññutā veditabbāti taṃ dassento ‘‘ṭhapetvā hi sammāsambuddha’’ntiādimāha. Pākaṭova hotīti satipaññāvepullappattiko pākaṭo vibhūto hoti. Aññāsikoṇḍaññoti sāvakesu sabbapaṭhamaṃ cattāri ariyasaccāni ñātakoṇḍañño. Sabbesupi etadaggesūti sabbesupi etadaggasuttesu, sabbesu vā etadaggaṭṭhapanesu.

    ਧੁਰਪਤ੍ਤਾਨੀਤਿ ਪਤ੍ਤਾਨਂ ਪਮੁਖਭੂਤਾਨਿ ਬਾਹਿਰਪਤ੍ਤਾਨਿ। ਨવੁਤਿਹਤ੍ਥਾਨੀਤਿ ਮਜ੍ਝਿਮਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥੇਨ ਨવੁਤਿਰਤਨਾਨਿ। ਪਦੁਮੇਨੇવ ਤਂ ਤਂ ਪਦੇਸਂ ਉਤ੍ਤਰਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਤੀਤਿ ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰੋ, ਭਗવਾ। ਗਨ੍ਧਦਾਮਮਾਲਾਦਾਮਾਦੀਹੀਤਿ ਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ਪਤ੍ਤਦਾਮਾਦਿਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਧਦਾਮੇਹਿ ਕਤਮਾਲਾ ਗਨ੍ਧਦਾਮਂ। ਲવਙ੍ਗਤਕ੍ਕੋਲਜਾਤਿਪੁਪ੍ਫਾਦੀਹਿ ਕਤਮਾਲਾ ਮਾਲਾਦਾਮਂ। ਤਮਾਲਪਤ੍ਤਾਦੀਹਿ ਕਤਮਾਲਾ ਪਤ੍ਤਦਾਮਂ। વਙ੍ਗਪਟ੍ਟੇਤਿ વਙ੍ਗਦੇਸੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਘਨਸੁਖੁਮવਤ੍ਥੇ। ਉਤ੍ਤਮਸੁਖੁਮવਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਕਾਸਿਕવਤ੍ਥਮਾਹ।

    Dhurapattānīti pattānaṃ pamukhabhūtāni bāhirapattāni. Navutihatthānīti majjhimapurisassa hatthena navutiratanāni. Padumeneva taṃ taṃ padesaṃ uttarati atikkamatīti padumuttaro, bhagavā. Gandhadāmamālādāmādīhīti ādisaddena pattadāmādiṃ saṅgaṇhāti. Tattha gandhadāmehi katamālā gandhadāmaṃ. Lavaṅgatakkolajātipupphādīhi katamālā mālādāmaṃ. Tamālapattādīhi katamālā pattadāmaṃ. Vaṅgapaṭṭeti vaṅgadese uppannaghanasukhumavatthe. Uttamasukhumavatthanti kāsikavatthamāha.

    ਤੇਪਰਿવਟ੍ਟਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਰਿਯੋਸਾਨੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਸਚ੍ਚવਸੇਨ, ‘‘ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਕਿਚ੍ਚવਸੇਨ, ‘‘ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਕਤવਸੇਨ ਚ ਤੀਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ ਪਰਿવਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸਚ੍ਚਾਨਂ ਦੇਸਿਤਤ੍ਤਾ ਤਯੋ ਪਰਿવਟ੍ਟਾ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਤਿਪਰਿવਟ੍ਟਂ, ਤਿਪਰਿવਟ੍ਟਮੇવ ਤੇਪਰਿવਟ੍ਟਂ, ਤੇਪਰਿવਟ੍ਟਞ੍ਚ ਤਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਞ੍ਚਾਤਿ ਤੇਪਰਿવਟ੍ਟਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਂ, ਤਦੇવ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਯੋਸਾਨੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Teparivaṭṭadhammacakkappavattanasuttantapariyosāneti ettha ‘‘idaṃ dukkhaṃ ariyasacca’’ntiādinā saccavasena, ‘‘dukkhaṃ ariyasaccaṃ pariññeyya’’ntiādinā kiccavasena, ‘‘dukkhaṃ ariyasaccaṃ pariññāta’’ntiādinā katavasena ca tīhi ākārehi parivaṭṭetvā catunnaṃ saccānaṃ desitattā tayo parivaṭṭā etassa atthīti tiparivaṭṭaṃ, tiparivaṭṭameva teparivaṭṭaṃ, teparivaṭṭañca taṃ dhammacakkappavattanañcāti teparivaṭṭadhammacakkappavattanaṃ, tadeva suttantaṃ, tassa pariyosāneti attho.

    ਸਾਲਿਗਬ੍ਭਂ ਫਾਲੇਤ੍વਾ ਆਦਾਯਾਤਿ ਸਾਲਿਗਬ੍ਭਂ ਫਾਲੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਲਬ੍ਭਮਾਨਂ ਸਾਲਿਖੀਰਰਸਂ ਆਦਾਯ। ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਨ੍ਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਂ ਖੀਰਪਾਯਸਂ ਪਚਾਪੇਮ। વੇਣਿਯੋ ਪੁਰਿਸਭਾવવਸੇਨ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਕਲਾਪਕਰਣੇ ਕਲਾਪਗ੍ਗਂ। ਖਲੇ ਕਲਾਪਾਨਂ ਠਪਨਦਿવਸੇ ਖਲਗ੍ਗਂ। ਮਦ੍ਦਿਤ੍વਾ વੀਹੀਨਂ ਰਾਸਿਕਰਣਦਿવਸੇ ਖਲਭਣ੍ਡਗ੍ਗਂ। ਕੋਟ੍ਠੇਸੁ ਹਿ ਧਞ੍ਞਸ੍ਸ ਪਕ੍ਖਿਪਨਦਿવਸੇ ਕੋਟ੍ਠਗ੍ਗਂ।

    Sāligabbhaṃ phāletvā ādāyāti sāligabbhaṃ phāletvā tattha labbhamānaṃ sālikhīrarasaṃ ādāya. Anucchavikanti buddhānaṃ anucchavikaṃ khīrapāyasaṃ pacāpema. Veṇiyo purisabhāvavasena bandhitvā kalāpakaraṇe kalāpaggaṃ. Khale kalāpānaṃ ṭhapanadivase khalaggaṃ. Madditvā vīhīnaṃ rāsikaraṇadivase khalabhaṇḍaggaṃ. Koṭṭhesu hi dhaññassa pakkhipanadivase koṭṭhaggaṃ.

    ਦ੍વੇ ਗਤਿਯੋਤਿ ਦ੍વੇ ਏવ ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਯੋ, ਦ੍વੇ ਨਿਟ੍ਠਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਕੁਮਾਰੇ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੇਤਿ ਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞਮਾਣવਸ੍ਸੇવ ਲਦ੍ਧਿਯਂ ਠਤ੍વਾ ਇਤਰੇਪਿ ਛ ਜਨਾ ਪੁਤ੍ਤੇ ਅਨੁਸਾਸਿਂਸੁ। ਬੋਧਿਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਪਾਚੀਨਪਸ੍ਸਂ ਅਚਲਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ, ਯਂ ‘‘વਜਿਰਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿਪਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਮਹਤਂ ਮਹਤਿਯੋ વਹਤੀਤਿ ‘‘ਪਾਚੀਨਮੁਖੋ’’ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ‘‘ਪਾਚੀਨਲੋਕਧਾਤੁਅਭਿਮੁਖੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਮਂਸਚਕ੍ਖੁਪਿ ਲੋਕਨਾਥਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਟਿਘਾਤਂ ਮਹਾવਿਸਯਞ੍ਚਾਤਿ। ਚਤੁਰਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਕਾਮਂ ਤਚੋ ਚ ਨ੍ਹਾਰੁ ਚ, ਅਟ੍ਠਿ ਚ ਅવਸਿਸ੍ਸਤੂ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੮੪; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੨, ੨੩੭; ਅ॰ ਨਿ॰ ੨.੫; ਮਹਾਨਿ॰ ੧੯੬) વੁਤ੍ਤਚਤੁਰਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ।

    Dve gatiyoti dve eva nipphattiyo, dve niṭṭhāti attho. Tasmiṃ kumāre sabbaññutaṃ patteti koṇḍaññamāṇavasseva laddhiyaṃ ṭhatvā itarepi cha janā putte anusāsiṃsu. Bodhirukkhamūle pācīnapassaṃ acalaṭṭhānaṃ nāma, yaṃ ‘‘vajirāsana’’ntipi vuccati. Mahataṃ mahatiyo vahatīti ‘‘pācīnamukho’’ti avatvā ‘‘pācīnalokadhātuabhimukho’’ti vuttaṃ. Maṃsacakkhupi lokanāthassa appaṭighātaṃ mahāvisayañcāti. Caturaṅgasamannāgatanti ‘‘kāmaṃ taco ca nhāru ca, aṭṭhi ca avasissatū’’tiādinā (ma. ni. 2.184; saṃ. ni. 2.22, 237; a. ni. 2.5; mahāni. 196) vuttacaturaṅgasamannāgataṃ.

    ਇਦਂ ਪਨ ਸਬ੍ਬਮੇવਾਤਿ ‘‘ਕਸ੍ਸ ਨੁ ਖੋ ਅਹਂ ਪਠਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿਆਦਿਨਯਪ੍ਪવਤ੍ਤਂ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੮੪; ੨.੩੪੧; ਮਹਾવ॰ ੧੦) ਸਬ੍ਬਮੇવ। ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕਮਤ੍ਤਮੇવ ਤਥਾ ਅਤ੍ਥਸਿਦ੍ਧਿਯਾ ਅਭਾવਤੋ। ਪੁਪ੍ਫਿਤਫਲਿਤਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਅਭਿਞ੍ਞਾਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਹਿ ਸਬ੍ਬਪਾਲਿਫੁਲ੍ਲਂ, ਮਗ੍ਗਫਲੇਹਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਫਲਭਾਰਭਰਿਤਞ੍ਚ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਪੁਪ੍ਫਿਤਂ ਫਲਿਤਂ ਕਤ੍વਾ। ਅਪਕ੍ਕਮਿਤੁਕਾਮੋ ਹੁਤ੍વਾਤਿ ਦ੍વੇਪਿ ਅਗ੍ਗਸਾવਕੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿਪਚ੍ਚਕਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ਤੇਸਂ ਗੁਣਾਤਿਰੇਕਤਂ ਬਹੁ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤੋ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕਾ ਅਪਕ੍ਕਮਿਤੁਕਾਮੋ ਹੁਤ੍વਾ। ਤਤ੍ਥੇવਾਤਿ ਛਦ੍ਦਨ੍ਤਦਹਤੀਰੇਯੇવ।

    Idaṃ pana sabbamevāti ‘‘kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ desessāmī’’tiādinayappavattaṃ (ma. ni. 1.284; 2.341; mahāva. 10) sabbameva. Parivitakkamattameva tathā atthasiddhiyā abhāvato. Pupphitaphalitaṃ katvāti abhiññāpaṭisambhidāhi sabbapāliphullaṃ, maggaphalehi sabbaso phalabhārabharitañca karonto pupphitaṃ phalitaṃ katvā. Apakkamitukāmo hutvāti dvepi aggasāvake attano nipaccakāraṃ karonte disvā tesaṃ guṇātirekataṃ bahu maññanto buddhānaṃ santikā apakkamitukāmo hutvā. Tatthevāti chaddantadahatīreyeva.

    ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ-ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Sāriputta-moggallānattheravatthu

    ੧੮੯-੧੯੦. ਦੁਤਿਯਤਤਿਯੇਸੁ ਇਦ੍ਧਿਮਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਮਨ੍ਤ-ਸਦ੍ਦੋ ਅਤਿਸਯਤ੍ਥવਿਸਯੋਤਿ ਥੇਰਸ੍ਸ ਅਤਿਸਯਿਕਇਦ੍ਧਿਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ – ‘‘ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਹ ਪਂਸੂਹਿ ਕੀਲ਼ਿਂਸੂਤਿ ਸਹਪਂਸੁਕੀਲ਼ਿਤਾ। ਇਧਲੋਕਤ੍ਤਭਾવਮੇવਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਅਤ੍ਤਭਾવਮੇવ। ਸੋਲ਼ਸ ਪਞ੍ਞਾ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋਤਿ ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯੇ ਅਨੁਪਦਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਦੇਸਨਾਯ ‘‘ਮਹਾਪਞ੍ਞੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ, ਪੁਥੁਪਞ੍ਞੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ, ਹਾਸਪਞ੍ਞੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ, ਜવਨਪਞ੍ਞੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ, ਤਿਕ੍ਖਪਞ੍ਞੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ, ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਪਞ੍ਞੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੯੩) ਏવਮਾਗਤਾ ਮਹਾਪਞ੍ਞਾਦਿਕਾ ਛ, ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਾ ਨવਾਨੁਪੁਬ੍ਬવਿਹਾਰਸਮਾਪਤ੍ਤਿਪਞ੍ਞਾ, ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਪਞ੍ਞਾਤਿ ਇਮਾ ਸੋਲ਼ਸવਿਧਾ ਪਞ੍ਞਾ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਠਿਤੋ।

    189-190. Dutiyatatiyesu iddhimantānanti ettha manta-saddo atisayatthavisayoti therassa atisayikaiddhitaṃ dassetuṃ – ‘‘iddhiyā sampannāna’’nti vuttaṃ. Saha paṃsūhi kīḷiṃsūti sahapaṃsukīḷitā. Idhalokattabhāvamevāti diṭṭhadhammikaattabhāvameva. Soḷasa paññā paṭivijjhitvā ṭhitoti majjhimanikāye anupadasuttantadesanāya ‘‘mahāpañño, bhikkhave, sāriputto, puthupañño, bhikkhave, sāriputto, hāsapañño, bhikkhave, sāriputto, javanapañño, bhikkhave, sāriputto, tikkhapañño, bhikkhave, sāriputto, nibbedhikapañño, bhikkhave, sāriputto’’ti (ma. ni. 3.93) evamāgatā mahāpaññādikā cha, tasmiṃyeva sutte āgatā navānupubbavihārasamāpattipaññā, arahattamaggapaññāti imā soḷasavidhā paññā paṭivijjhitvā sacchikatvā ṭhito.

    ਪਞ੍ਹਸਾਕਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਹਸ੍ਸ ਪੁਚ੍ਛਨવਸੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਚ ਸਾਕਚ੍ਛਂ ਕਰੋਤਿ। ਅਤ੍ਥਿਕੇਹਿ ਉਪਞ੍ਞਾਤਂ ਮਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਏਤਂ ਅਨੁਬਨ੍ਧਨਸ੍ਸ ਕਾਰਣવਚਨਂ। ਇਦਞ੍ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਇਮਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਅਨੁਬਨ੍ਧੇਯ੍ਯਂ। ਕਸ੍ਮਾ? ਯਸ੍ਮਾ ਇਦਂ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਅਨੁਬਨ੍ਧਨਂ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿਕੇਹਿ ਉਪਞ੍ਞਾਤਂ ਮਗ੍ਗਂ, ਞਾਤੋ ਚੇવ ਉਪਗਤੋ ਚ ਮਗ੍ਗੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਥ વਾ ਅਤ੍ਥਿਕੇਹਿ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਮਰਣੇ ਸਤਿ ਅਮਤੇਨਪਿ ਭવਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਕੇવਲਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਉਪਞ੍ਞਾਤਂ, ਅਨੁਮਾਨਞਾਣੇਨ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਞਾਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਮਗ੍ਗਨ੍ਤੋ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤੋਤਿ ਏવਮ੍ਪੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।

    Pañhasākacchanti pañhassa pucchanavasena vissajjanavasena ca sākacchaṃ karoti. Atthikehi upaññātaṃ magganti etaṃ anubandhanassa kāraṇavacanaṃ. Idañhi vuttaṃ hoti – yaṃnūnāhaṃ imaṃ bhikkhuṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandheyyaṃ. Kasmā? Yasmā idaṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandhanaṃ nāma atthikehi upaññātaṃ maggaṃ, ñāto ceva upagato ca maggoti attho. Atha vā atthikehi amhehi maraṇe sati amatenapi bhavitabbanti evaṃ kevalaṃ atthīti upaññātaṃ, anumānañāṇena upagantvā ñātaṃ nibbānaṃ nāma atthi, taṃ magganto pariyesantoti evampettha attho daṭṭhabbo.

    ਨੇਸਂ ਪਰਿਸਾਯਾਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾਨਂ ਪਰਿવਾਰਭੂਤਪਰਿਸਾਯ। ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕੇਤਿ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੇ ਦ੍વੇ ਮਹਾਨੁਭਾવੇ ਸਾવਕੇ। ਠਾਨਨ੍ਤਰੇਤਿ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਤ੍ਤਸਞ੍ਞਿਤੇ ਠਾਨਨ੍ਤਰੇ ਠਪੇਸਿ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ‘‘ਅਗ੍ਗਸਾવਕੇ’’ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ‘‘ਮਹਾਸਾવਕੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਦਿ ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਮਹਾਥੇਰਾ ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਾਦਿਗੁਣવਿਸੇਸਯੋਗੇਨ ‘‘ਮਹਾਸਾવਕਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਇਮੇਯੇવ ਪਨ ਸਾવਕੇਸੁ ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣਭੂਤਾ વਿਸੇਸਤੋ ‘‘ਮਹਾਸਾવਕਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਦ੍વੇਪਿ ਮਹਾਸਾવਕੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Nesaṃ parisāyāti dvinnaṃ aggasāvakānaṃ parivārabhūtaparisāya. Dve aggasāvaketi sāriputtamoggallāne dve mahānubhāve sāvake. Ṭhānantareti aggasāvakattasaññite ṭhānantare ṭhapesi. Kasmā panettha ‘‘aggasāvake’’ti avatvā ‘‘mahāsāvake’’ti vuttaṃ. Yadi aññepi mahātherā abhiññātādiguṇavisesayogena ‘‘mahāsāvakā’’ti vattabbataṃ labhanti, imeyeva pana sāvakesu anaññasādhāraṇabhūtā visesato ‘‘mahāsāvakā’’ti vattabbāti dassanatthaṃ ‘‘dvepi mahāsāvake’’ti vuttaṃ.

    ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Mahākassapattheravatthu

    ੧੯੧. ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਯਸ੍ਮਾ ਧੁਤવਾਦਧੁਤਧਮ੍ਮਧੁਤਙ੍ਗਾਨਿ ਧੁਤਮੂਲਕਾਨਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਧੁਤੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਆਰਦ੍ਧਂ, ਤਤ੍ਥ ਕਿਲੇਸੇ ਧੁਨਿ ਧੁਤવਾਤਿ ਧੁਤੋ, ਧੁਤਕਿਲੇਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਕਿਲੇਸਧੁਨਨੋ વਾ ਧਮ੍ਮੋ, ਕਿਲੇਸਧੁਨਨੋ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਚ ਸਪੁਬ੍ਬਭਾਗੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਤਂ ਧੁਤਸਞ੍ਞਿਤਂ ਕਿਲੇਸਧੁਨਨਧਮ੍ਮਂ વਦਤਿ, ਪਰੇ ਤਤ੍ਥ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤੀਤਿ ਧੁਤવਾਦੋ। ਚਤੁਕ੍ਕਞ੍ਚੇਤ੍ਥ ਸਮ੍ਭવਤੀਤਿ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ – ‘‘ਏਤ੍ਥ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਯਿਦਨ੍ਤਿ ਨਿਪਾਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਸੋ ਅਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਧੁਤਭੂਤਸ੍ਸ ਧੁਤਭੂਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਧੁਤਧਮ੍ਮਾ। ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਿਤਾ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਾ ਏવ । ਕਿਲੇਸੇ ਸਮ੍ਮਾ ਲਿਖਤਿ ਤਚ੍ਛਤੀਤਿ ਸਲ੍ਲੇਖੋ, ਕਿਲੇਸਜੇਗੁਚ੍ਛੀ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਸਲ੍ਲੇਖਤਾ। ਦ੍વੀਹਿਪਿ ਕਾਮੇਹਿ વਿવਿਚ੍ਚਤੀਤਿ ਪવਿવੇਕੋ, ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਬਹੁਲੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਪવਿવੇਕਤਾ। ਇਮਿਨਾ ਸਰੀਰਟ੍ਠਪਨਮਤ੍ਤੇਨ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਇਦਮਟ੍ਠਿ ਤ੍ਥ-ਕਾਰਸ੍ਸ ਟ੍ਠ-ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਇਦਮਟ੍ਠਿਤਾ, ਇਮੇਹਿ વਾ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮੇਹਿ ਅਤ੍ਥਿ ਇਦਮਟ੍ਠਿ, ਯੇਨ ਞਾਣੇਨ ‘‘ਪਬ੍ਬਜਿਤੇਨ ਨਾਮ ਪਂਸੁਕੂਲਿਕਙ੍ਗਾਦੀਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇਨ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਯਥਾਨੁਸਿਟ੍ਠਂ ਧੁਤਗੁਣੇ ਸਮਾਦਿਯਤਿ ਚੇવ ਪਰਿਹਰਤਿ ਚ, ਤਂ ਞਾਣਂ ਇਦਮਟ੍ਠਿਤਾ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਇਦਮਟ੍ਠਿਤਾ ਞਾਣਮੇવਾ’’ਤਿ। ਧੁਤਧਮ੍ਮਾ ਨਾਮਾਤਿ ਧੁਤਙ੍ਗਸੇવਨਾਯ ਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤਾਨਂ ਪਾਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਧੁਨਨવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਧੁਤੋਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮਾਯ ਧੁਤਙ੍ਗਚੇਤਨਾਯ ਉਪਕਾਰਕਾ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਕਤ੍વਾ ਧੁਤਧਮ੍ਮਾ ਨਾਮ । ਅਨੁਪਤਨ੍ਤੀਤਿ ਤਦਨ੍ਤੋਗਧਾ ਤਪ੍ਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਤਦੁਭਯਸ੍ਸੇવ ਪવਤ੍ਤਿવਿਸੇਸਭਾવਤੋ। ਪਟਿਕ੍ਖੇਪવਤ੍ਥੂਸੂਤਿ ਧੁਤਙ੍ਗਸੇવਨਾਯ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤਬ੍ਬવਤ੍ਥੂਸੁ ਪਹਾਤਬ੍ਬવਤ੍ਥੂਸੁ।

    191. Catutthe yasmā dhutavādadhutadhammadhutaṅgāni dhutamūlakāni, tasmā ‘‘dhuto veditabbo’’ti āraddhaṃ, tattha kilese dhuni dhutavāti dhuto, dhutakileso puggalo, kilesadhunano vā dhammo, kilesadhunano dhammoti ca sapubbabhāgo ariyamaggo daṭṭhabbo. Taṃ dhutasaññitaṃ kilesadhunanadhammaṃ vadati, pare tattha patiṭṭhāpetīti dhutavādo. Catukkañcettha sambhavatīti taṃ dassetuṃ – ‘‘ettha panā’’tiādi āraddhaṃ. Tayidanti nipāto, tassa so ayanti attho. Dhutabhūtassa dhutabhūtā dhammā dhutadhammā. Appicchatā santuṭṭhitā heṭṭhā vuttā eva . Kilese sammā likhati tacchatīti sallekho, kilesajegucchī, tassa bhāvo sallekhatā. Dvīhipi kāmehi viviccatīti paviveko, yonisomanasikārabahulo puggalo, tassa bhāvo pavivekatā. Iminā sarīraṭṭhapanamattena atthīti idamaṭṭhi ttha-kārassa ṭṭha-kāraṃ katvā, tassa bhāvo idamaṭṭhitā, imehi vā kusaladhammehi atthi idamaṭṭhi, yena ñāṇena ‘‘pabbajitena nāma paṃsukūlikaṅgādīsu patiṭṭhitena bhavitabba’’nti yathānusiṭṭhaṃ dhutaguṇe samādiyati ceva pariharati ca, taṃ ñāṇaṃ idamaṭṭhitā. Tenāha – ‘‘idamaṭṭhitā ñāṇamevā’’ti. Dhutadhammā nāmāti dhutaṅgasevanāya paṭipakkhabhūtānaṃ pāpadhammānaṃ dhunanavasena pavattiyā dhutoti laddhanāmāya dhutaṅgacetanāya upakārakā dhammāti katvā dhutadhammā nāma . Anupatantīti tadantogadhā tappariyāpannā honti tadubhayasseva pavattivisesabhāvato. Paṭikkhepavatthūsūti dhutaṅgasevanāya paṭikkhipitabbavatthūsu pahātabbavatthūsu.

    ਪਂਸੁਕੂਲਿਕਙ੍ਗਂ…ਪੇ॰… ਨੇਸਜ੍ਜਿਕਙ੍ਗਨ੍ਤਿ ਉਦ੍ਦੇਸੋਪਿ ਪੇਯ੍ਯਾਲਨਯੇਨ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ਯਦੇਤ੍ਥ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੨੨ ਆਦਯੋ) વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ વੁਤ੍ਤਂ। ਧੁਤવਾਦਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਥੇਰਸ੍ਸ ਧੁਤਭਾવੋਪਿ ਗਹਿਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ‘‘ਧੁਤવਾਦਾਨ’’ਨ੍ਤੇવ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਯਂ ਮਹਾਤਿ ਅਭਿਨੀਹਾਰਾਦਿਮਹਨ੍ਤਤਾਯਪਿ ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਉਪਕਾਰਿਤਾਯਪਿ ਅਯਂ ਥੇਰੋ ਮਹਾ, ਗੁਣਮਹਨ੍ਤਤਾਯ ਪਸਂਸਾવਚਨਮੇવ વਾ ਏਤਂ ਥੇਰਸ੍ਸ ਯਦਿਦਂ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋਤਿ ਯਥਾ ‘‘ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ’’ਤਿ।

    Paṃsukūlikaṅgaṃ…pe… nesajjikaṅganti uddesopi peyyālanayena dassito. Yadettha vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ visuddhimagge (visuddhi. 1.22 ādayo) vitthārato vuttaṃ. Dhutavādaggahaṇeneva therassa dhutabhāvopi gahito hotīti ‘‘dhutavādāna’’nteva vuttaṃ. Ayaṃ mahāti abhinīhārādimahantatāyapi sāsanassa upakāritāyapi ayaṃ thero mahā, guṇamahantatāya pasaṃsāvacanameva vā etaṃ therassa yadidaṃ mahākassapoti yathā ‘‘mahāmoggallāno’’ti.

    ਸਤ੍ਥੁ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ વਤ੍ਥੁਤ੍ਤਯੇ ਸਞ੍ਜਾਤਪ੍ਪਸਾਦਤਾਯ ਉਪਾਸਕਭਾવੇ ਠਿਤਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਉਪੋਸਥਙ੍ਗਾਨਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਏਤਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਭਾવਸ੍ਸਾਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਸਚ੍ਚਕਾਰੋਤਿ ਸਚ੍ਚਭਾવਾવਹੋ ਕਾਰੋ, ਅવਿਸਂવਾਦਨવਸੇਨ વਾ ਤਦਤ੍ਥਸਾਧਨੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕੋਲਾਹਲਨ੍ਤਿ ਕੁਤੂਹਲવਿਪ੍ਫਾਰੋ। ਸਤ੍ਥਾ ਸਤ੍ਤਮੇ ਸਤ੍ਤਮੇ ਸਂવਚ੍ਛਰੇ ਧਮ੍ਮਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸવਨਯੋਗ੍ਗਂ ਕਾਲਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਨ੍ਤੋ ਦਿવਾ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯਂ ਕਥੇਤਿ, ਰਤ੍ਤਿਯਂ ਸਕਲਯਾਮਂ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ ਆਹ – ‘ਭੋਤਿ ਕਿਂ ਰਤ੍ਤਿਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਿਸ੍ਸਸਿ ਦਿવਾ’’’ਤਿ। વਿਸ੍ਸਾਸਿਕੋਤਿ વਿਸ੍ਸਾਸਿਕਭਾવੋ। ‘‘ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸੋ’’ਤਿ વਾ ਪਾਠੋ।

    Satthu dhammadesanāya vatthuttaye sañjātappasādatāya upāsakabhāve ṭhitattā vuttaṃ – ‘‘uposathaṅgāni adhiṭṭhāyā’’tiādi. Etassa aggabhāvassāti yojetabbaṃ. Saccakāroti saccabhāvāvaho kāro, avisaṃvādanavasena vā tadatthasādhanoti attho. Kolāhalanti kutūhalavipphāro. Satthā sattame sattame saṃvacchare dhammaṃ kathento sattānaṃ savanayoggaṃ kālaṃ sallakkhento divā sāyanhasamayaṃ katheti, rattiyaṃ sakalayāmaṃ. Tenāha – ‘‘brāhmaṇo brāhmaṇe āha – ‘bhoti kiṃ rattiṃ dhammaṃ suṇissasi divā’’’ti. Vissāsikoti vissāsikabhāvo. ‘‘Tato paṭṭhāya so’’ti vā pāṭho.

    ਦ੍વੇ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਨਿ ਪੂਰਿਤਪਾਰਮਿਸ੍ਸਾਤਿ ਇਦਂ ਸਾ ਪਰਮ੍ਪਰਾਯ ਸੋਤਪਤਿਤਂ ਅਤ੍ਥਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਹ। ਅਦਿਨ੍ਨવਿਪਾਕਸ੍ਸਾਤਿ ਅવਿਪਕ੍ਕવਿਪਾਕਸ੍ਸ। ਭਦ੍ਦਕੇ ਕਾਲੇਤਿ ਯੁਤ੍ਤੇ ਕਾਲੇ। ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤੇਨ ਲਕ੍ਖਿਤਂ ਛਣਂ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤੇ ਅਨੁਭવਿਤਬ੍ਬਛਣਾਨਿ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਾਨਿ ਨਾਮ, ਇਤਰਾਨਿ ਪਨ ਛਣਾਨਿ ਨਾਮ। ਸਮ੍ਮਾਪਤਿਤਦੁਕ੍ਖਤੋ વਿਮੋਚਨੇਨ ਤਤੋ ਨਿਯ੍ਯਾਨਾવਹਤਾਯ ਇਚ੍ਛਿਤਤ੍ਥਸ੍ਸ ਲਭਾਪਨਤੋ ਚ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਂ। ਤੇਸਨ੍ਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਪਦੁਮਾਨਂ। ਓਲਮ੍ਬਕਾਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਰਤਨવਿਚਿਤ੍ਤਾ ਰਤਨਦਾਮਾ। ਪੁਞ੍ਞਨਿਯਾਮੇਨਾਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨੁਭਾવਸਿਦ੍ਧੇਨ ਨਿਯਾਮੇਨ। ਸ੍વਸ੍ਸ ਬਾਰਾਣਸਿਰਜ੍ਜਂ ਦਾਤੁਂ ਕਤੋਕਾਸੋ। ਫੁਸ੍ਸਰਥਨ੍ਤਿ ਮਙ੍ਗਲਰਥਂ। ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਉਣ੍ਹੀਸવਾਲਬੀਜਨਿਖਗ੍ਗਮਣਿਪਾਦੁਕਾਨਿ ਪਞ੍ਚવਿਧਂ ਰਾਜਕਕੁਧਭਣ੍ਡਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਇਧ ਪਨ ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਂ વਿਸੁਂ ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ ਸੀਹਾਸਨਂ ਪਞ੍ਚਮਂ ਕਤ੍વਾ વਦਨ੍ਤਿ। ਪਾਰੁਪਨਕਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਪਾਰੁਪਨવਤ੍ਥਸ੍ਸ ਦਸਨ੍ਤਂ। ਦਿਬ੍ਬવਤ੍ਥਦਾਯਿਪੁਞ੍ਞਾਨੁਭਾવਚੋਦਿਤੋ ‘‘ਨਨੁ ਤਾਤਾ ਥੂਲ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਅਹੋ ਤਪਸ੍ਸੀਤਿ ਅਹੋ ਕਪਣੋ ਅਹਂ ਰਾਜਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਦ੍ਦਹਿਤ੍વਾਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਾਸਨਂ ਸਦ੍ਦਹਿਤ੍વਾ। ਚਙ੍ਕਮਨਸਤਾਨੀਤਿ ਇਤਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਆਦ੍ਯਤ੍ਥੋ। ਤੇਨ ਹਿ ਅਗ੍ਗਿਸਾਲਾਦੀਨਿ ਪਬ੍ਬਜਿਤਸਾਰੁਪ੍ਪਾਨਿ ਠਾਨਾਨਿ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ।

    Dveasaṅkhyeyyāni pūritapāramissāti idaṃ sā paramparāya sotapatitaṃ atthaṃ gahetvā āha. Adinnavipākassāti avipakkavipākassa. Bhaddake kāleti yutte kāle. Nakkhattanti nakkhattena lakkhitaṃ chaṇaṃ. Tasmiṃ tasmiñhi nakkhatte anubhavitabbachaṇāni nakkhattāni nāma, itarāni pana chaṇāni nāma. Sammāpatitadukkhato vimocanena tato niyyānāvahatāya icchitatthassa labhāpanato ca niyyānikaṃ. Tesanti suvaṇṇapadumānaṃ. Olambakāti suvaṇṇaratanavicittā ratanadāmā. Puññaniyāmenāti puññānubhāvasiddhena niyāmena. Svassa bārāṇasirajjaṃ dātuṃ katokāso. Phussarathanti maṅgalarathaṃ. Setacchattauṇhīsavālabījanikhaggamaṇipādukāni pañcavidhaṃ rājakakudhabhaṇḍanti vadanti. Idha pana setacchattaṃ visuṃ gahitanti sīhāsanaṃ pañcamaṃ katvā vadanti. Pārupanakaṇṇanti pārupanavatthassa dasantaṃ. Dibbavatthadāyipuññānubhāvacodito ‘‘nanu tātā thūla’’nti āha. Aho tapassīti aho kapaṇo ahaṃ rājāti attho. Buddhānaṃ saddahitvāti buddhānaṃ sāsanaṃ saddahitvā. Caṅkamanasatānīti iti-saddo ādyattho. Tena hi aggisālādīni pabbajitasāruppāni ṭhānāni saṅgaṇhāti.

    ਸਾਧੁਕੀਲ਼ਿਤਨ੍ਤਿ ਅਰਿਯਾਨਂ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਟ੍ਠਾਨੇ ਕਾਤਬ੍ਬਸਕ੍ਕਾਰਂ વਦਤਿ। ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜਿ, ਨਿਰੋਗਾ ਅਯ੍ਯਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾਕਾਰਦਸ੍ਸਨਂ। ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਾ ਦੇવਾਤਿ ਦੇવੀ ਪਟਿવਚਨਂ ਅਦਾਸਿ। ਪਟਿਯਾਦੇਤ੍વਾਤਿ ਨਿਯ੍ਯਾਤੇਤ੍વਾ। ਸਮਣਕਪਬ੍ਬਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਸਮਿਤਪਾਪੇਹਿ ਅਰਿਯੇਹਿ ਅਨੁਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ। ਸੋ ਹਿ ਰਾਜਾ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾਨਂ વੇਸਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ‘‘ਇਦਮੇવ ਭਦ੍ਦਕ’’ਨ੍ਤਿ ਤਾਦਿਸਂਯੇવ ਲਿਙ੍ਗਂ ਗਣ੍ਹਿ। ਤਤ੍ਥੇવਾਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ ਏવ। વੀਸਤਿਮੇ વਸ੍ਸੇ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇਤਿ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਤੋ ਚવਿਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤ੍ਤਾ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਾਧਿਕਾਰਸ੍ਸ ਚ ਚਿਰਕਾਲਸਮ੍ਭੂਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਏવਰੂਪਂ ਕਥਂ ਮਾ ਕਥੇਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। વੀਸਤਿ ਧਰਣਾਨਿ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਪਞ੍ਚਪਲਂ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਅਪਰੇ। ਇਤ੍ਥਾਕਰੋਤਿ ਇਤ੍ਥਿਰਤਨਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਟ੍ਠਾਨਂ। ਅਯ੍ਯਧੀਤਾਤਿ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਯ੍ਯਸ੍ਸ ਧੀਤਾ, ਭਦ੍ਦਕਾਪਿਲਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮਾਨਪਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਸਦਿਸਪਣ੍ਣਂ ਸਦਿਸਲੇਖਂ ਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਕੁਮਾਰਿਕਾਯ ਚ ਯੁਤ੍ਤਂ ਪਣ੍ਣਲੇਖਂ। ਤੇ ਪੁਰਿਸਾ ਸਮਾਗਤਟ੍ਠਾਨਤੋ ਮਗਧਰਟ੍ਠੇ ਮਹਾਤਿਤ੍ਥਗਾਮਂ ਮਦ੍ਦਰਟ੍ਠੇ ਸਾਗਲਨਗਰਞ੍ਚ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਅਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨ੍ਤਾ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ‘‘ਇਤੋ ਚ ਏਤ੍ਤੋ ਚ ਪੇਸੇਸੁ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ।

    Sādhukīḷitanti ariyānaṃ parinibbutaṭṭhāne kātabbasakkāraṃ vadati. Nappamajji, nirogā ayyāti pucchitākāradassanaṃ. Parinibbutā devāti devī paṭivacanaṃ adāsi. Paṭiyādetvāti niyyātetvā. Samaṇakapabbajjanti samitapāpehi ariyehi anuṭṭhātabbapabbajjaṃ. So hi rājā paccekabuddhānaṃ vesassa diṭṭhattā ‘‘idameva bhaddaka’’nti tādisaṃyeva liṅgaṃ gaṇhi. Tatthevāti brahmaloke eva. Vīsatime vasse sampatteti āharitvā sambandho. Brahmalokato cavitvā nibbattattā, brahmacariyādhikārassa ca cirakālasambhūtattā ‘‘evarūpaṃ kathaṃ mā kathethā’’ti āha. Vīsati dharaṇāni nikkhanti vadanti, pañcapalaṃ nikkhanti apare. Itthākaroti itthiratanassa uppattiṭṭhānaṃ. Ayyadhītāti amhākaṃ ayyassa dhītā, bhaddakāpilānīti attho. Samānapaṇṇanti sadisapaṇṇaṃ sadisalekhaṃ kumārassa kumārikāya ca yuttaṃ paṇṇalekhaṃ. Te purisā samāgataṭṭhānato magadharaṭṭhe mahātitthagāmaṃ maddaraṭṭhe sāgalanagarañca uddissa apakkamantā aññamaññaṃ vissajjantā nāma hontīti ‘‘ito ca etto ca pesesu’’nti vuttā.

    ਪੁਪ੍ਫਦਾਮਨ੍ਤਿ ਹਤ੍ਥਿਹਤ੍ਥਪ੍ਪਮਾਣਂ ਪੁਪ੍ਫਦਾਮਂ। ਤਾਨੀਤਿ ਤਾਨਿ ਉਭੋਹਿ ਗਨ੍ਥਾਪਿਤਾਨਿ ਦ੍વੇ ਪੁਪ੍ਫਦਾਮਾਨਿ। ਤੇਤਿ ਉਭੋ ਭਦ੍ਦਾ ਚੇવ ਪਿਪ੍ਪਲਿਕੁਮਾਰੋ ਚ । ਲੋਕਾਮਿਸੇਨਾਤਿ ਕਾਮਸ੍ਸਾਦੇਨ। ਅਸਂਸਟ੍ਠਾਤਿ ਨ ਸਂਯੁਤ੍ਤਾ ਘਟੇ ਜਲਨ੍ਤੇਨ વਿਯ ਪਦੀਪੇਨ ਅਜ੍ਝਾਸਯੇ ਸਮੁਜ੍ਜਲਨ੍ਤੇਨ વਿਮੋਕ੍ਖਬੀਜੇਨ ਸਮੁਸ੍ਸਾਹਿਤਚਿਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਯਨ੍ਤਬਦ੍ਧਾਨੀਤਿ ਸਸ੍ਸਸਮ੍ਪਾਦਨਤ੍ਥਂ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਦ੍વਾਰਕવਾਟਯੋਜਨવਸੇਨ ਬਦ੍ਧਾਨਿ ਨਿਕ੍ਖਮਨਤੁਮ੍ਬਾਨਿ। ਕਮ੍ਮਨ੍ਤੋਤਿ ਕਸਿਕਮ੍ਮਕਰਣਟ੍ਠਾਨਂ। ਦਾਸਿਕਗਾਮਾਤਿ ਦਾਸਾਨਂ વਸਨਗਾਮਾ। ਓਸਾਰੇਤ੍વਾਤਿ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ। ਆਕਪ੍ਪਕੁਤ੍ਤવਸੇਨਾਤਿ ਆਕਾਰવਸੇਨ ਕਿਰਿਯਾવਸੇਨ। ਅਨਨੁਚ੍ਛવਿਕਨ੍ਤਿ ਪਬ੍ਬਜਿਤਭਾવਸ੍ਸ ਅਨਨੁਰੂਪਂ। ਤਸ੍ਸ ਮਤ੍ਥਕੇਤਿ ਦ੍વੇਧਾਪਥਸ੍ਸ ਦ੍વਿਧਾਭੂਤਟ੍ਠਾਨੇ। ਏਤੇਸਂ ਸਙ੍ਗਹਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਨਿਸੀਦਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਸਾ ਪਨ ਤਤ੍ਥ ਸਤ੍ਥੁ ਨਿਸਜ੍ਜਾ ਏਦਿਸੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ – ‘‘ਨਿਸੀਦਨ੍ਤੋ ਪਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਯਾ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਅਪਰਿਮਿਤਕਾਲਸਮ੍ਭੂਤਾਚਿਨ੍ਤੇਯ੍ਯਾਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਪੁਞ੍ਞਸਮ੍ਭਾਰੂਪਚਯਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਰੂਪਪ੍ਪਭਾવਬੁਦ੍ਧਗੁਣવਿਜ੍ਜੋਤਿਤਾ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਅਸੀਤਿਅਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਮੁਜ੍ਜਲਿਤਾ ਬ੍ਯਾਮਪ੍ਪਭਾਕੇਤੁਮਾਲਾਲਙ੍ਕਤਾ ਸਭਾવਸਿਦ੍ਧਿਤਾਯ ਅਕਿਤ੍ਤਿਮਾ ਰੂਪਕਾਯਸਿਰੀ, ਤਂਯੇવ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਅਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬਪ੍ਪਸਾਦਸਂવਦ੍ਧਨਤ੍ਥਂ ਅਨਿਗ੍ਗੂਹਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਭਗવਾ ‘‘ਬੁਦ੍ਧવੇਸਂ ਗਹੇਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ਨਿਸੀਦੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਅਸੀਤਿਹਤ੍ਥਪ੍ਪਦੇਸਂ ਬ੍ਯਾਪੇਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਅਸੀਤਿਹਤ੍ਥਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਸਤਸਾਖੋਤਿ ਬਹੁਸਾਖੋ ਅਨੇਕਸਾਖੋ। ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣੋવ ਅਹੋਸਿ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਬੁਦ੍ਧਰਸ੍ਮੀਹਿ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਸਮੋਕਿਣ੍ਣਭਾવਤੋ।

    Pupphadāmanti hatthihatthappamāṇaṃ pupphadāmaṃ. Tānīti tāni ubhohi ganthāpitāni dve pupphadāmāni. Teti ubho bhaddā ceva pippalikumāro ca . Lokāmisenāti kāmassādena. Asaṃsaṭṭhāti na saṃyuttā ghaṭe jalantena viya padīpena ajjhāsaye samujjalantena vimokkhabījena samussāhitacittattā. Yantabaddhānīti sassasampādanatthaṃ tattha tattha dvārakavāṭayojanavasena baddhāni nikkhamanatumbāni. Kammantoti kasikammakaraṇaṭṭhānaṃ. Dāsikagāmāti dāsānaṃ vasanagāmā. Osāretvāti pakkhipitvā. Ākappakuttavasenāti ākāravasena kiriyāvasena. Ananucchavikanti pabbajitabhāvassa ananurūpaṃ. Tassa matthaketi dvedhāpathassa dvidhābhūtaṭṭhāne. Etesaṃ saṅgahaṃ kātuṃ vaṭṭatīti nisīdatīti sambandho. Sā pana tattha satthu nisajjā edisīti dassetuṃ – ‘‘nisīdanto panā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yā buddhānaṃ aparimitakālasambhūtācinteyyāpariññeyyapuññasambhārūpacayanibbattā rūpappabhāvabuddhaguṇavijjotitā dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇaasītianubyañjanasamujjalitā byāmappabhāketumālālaṅkatā sabhāvasiddhitāya akittimā rūpakāyasirī, taṃyeva mahākassapassa adiṭṭhapubbappasādasaṃvaddhanatthaṃ aniggūhitvā nisinno bhagavā ‘‘buddhavesaṃ gahetvā…pe… nisīdī’’ti vutto. Asītihatthappadesaṃ byāpetvā pavattiyā asītihatthāti vuttā. Satasākhoti bahusākho anekasākho. Suvaṇṇavaṇṇova ahosi nirantaraṃ buddharasmīhi samantato samokiṇṇabhāvato.

    ਤੀਸੁ ਠਾਨੇਸੂਤਿ ਦੂਰਤੋ ਨਾਤਿਦੂਰੇ ਆਸਨ੍ਨੇਤਿ ਤੀਸੁ ਠਾਨੇਸੁ। ਤੀਹਿ ਓવਾਦੇਹੀਤਿ ‘‘ਤਸ੍ਮਾਤਿਹ ਤੇ, ਕਸ੍ਸਪ, ਏવਂ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ ‘ਤਿਬ੍ਬਂ ਮੇ ਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਥੇਰੇਸੁ ਨવੇਸੁ ਮਜ੍ਝਿਮੇਸੂ’ਤਿ। ਏવਞ੍ਹਿ ਤੇ, ਕਸ੍ਸਪ, ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਸ੍ਮਾਤਿਹ ਤੇ, ਕਸ੍ਸਪ, ਏવਂ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ ‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਿਸ੍ਸਾਮਿ ਕੁਸਲੂਪਸਂਹਿਤਂ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਅਟ੍ਠਿਂ ਕਤ੍વਾ ਮਨਸਿ ਕਰਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਂ ਚੇਤਸਾ ਸਮਨ੍ਨਾਹਰਿਤ੍વਾ ਓਹਿਤਸੋਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ, ਏવਞ੍ਹਿ ਤੇ, ਕਸ੍ਸਪ, ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਸ੍ਮਾਤਿਹ ਤੇ, ਕਸ੍ਸਪ, ਏવਂ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ ‘ਸਾਤਸਹਗਤਾ ਚ ਮੇ ਕਾਯਗਤਾਸਤਿ ਨ વਿਜਹਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ, ਏવਞ੍ਹਿ ਤੇ, ਕਸ੍ਸਪ, ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੫੪) ਇਮੇਹਿ ਤੀਹਿ ਓવਾਦੇਹਿ। ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਭਗવਾ ਪਠਮਂ ਓવਾਦਂ ਥੇਰਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਜਾਤਿਕਤ੍ਤਾ ਜਾਤਿਮਾਨਪ੍ਪਹਾਨਤ੍ਥਮਭਾਸਿ, ਦੁਤਿਯਂ ਬਾਹੁਸਚ੍ਚਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕਅਹਂਕਾਰਪ੍ਪਹਾਨਤ੍ਥਂ, ਤਤਿਯਂ ਉਪਧਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਕਅਤ੍ਤਸਿਨੇਹਪ੍ਪਹਾਨਤ੍ਥਂ । ਮੁਦੁਕਾ ਖੋ ਤ੍ਯਾਯਨ੍ਤਿ ਮੁਦੁਕਾ ਖੋ ਤੇ ਅਯਂ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਭਗવਾ ਏવਮਾਹ? ਥੇਰੇਨ ਸਹ ਚੀવਰਂ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤੁਕਾਮਤਾਯ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤੁਕਾਮੋ ਜਾਤੋਤਿ? ਥੇਰਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਠਾਨੇ ਠਪੇਤੁਕਾਮਤਾਯ। ਕਿਂ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਾ ਨਤ੍ਥੀਤਿ? ਅਤ੍ਥਿ, ਏવਂ ਪਨਸ੍ਸ ਅਹੋਸਿ ‘‘ਇਮੇਨ ਚਿਰਂ ਠਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਕਸ੍ਸਪੋ ਪਨ વੀਸਤਿવਸ੍ਸਸਤਾਯੁਕੋ, ਸੋ ਮਯਿ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਸਤ੍ਤਪਣ੍ਣਿਗੁਹਾਯਂ વਸਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮવਿਨਯਸਙ੍ਗਹਂ ਕਤ੍વਾ ਮਮ ਸਾਸਨਂ ਪਞ੍ਚવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਪਰਿਮਾਣਕਾਲਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਕਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਠਾਨੇ ਠਪੇਸਿ। ਏવਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਸੁਸ੍ਸੂਸਿਤਬ੍ਬਂ ਮਞ੍ਞਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਏવਮਾਹ।

    Tīsu ṭhānesūti dūrato nātidūre āsanneti tīsu ṭhānesu. Tīhi ovādehīti ‘‘tasmātiha te, kassapa, evaṃ sikkhitabbaṃ ‘tibbaṃ me hirottappaṃ paccupaṭṭhitaṃ bhavissati theresu navesu majjhimesū’ti. Evañhi te, kassapa, sikkhitabbaṃ. Tasmātiha te, kassapa, evaṃ sikkhitabbaṃ ‘yaṃ kiñci dhammaṃ suṇissāmi kusalūpasaṃhitaṃ, sabbaṃ taṃ aṭṭhiṃ katvā manasi karitvā sabbaṃ cetasā samannāharitvā ohitasoto dhammaṃ suṇissāmī’ti, evañhi te, kassapa, sikkhitabbaṃ. Tasmātiha te, kassapa, evaṃ sikkhitabbaṃ ‘sātasahagatā ca me kāyagatāsati na vijahissatī’ti, evañhi te, kassapa, sikkhitabba’’nti (saṃ. ni. 2.154) imehi tīhi ovādehi. Ettha hi bhagavā paṭhamaṃ ovādaṃ therassa brāhmaṇajātikattā jātimānappahānatthamabhāsi, dutiyaṃ bāhusaccaṃ nissāya uppajjanakaahaṃkārappahānatthaṃ, tatiyaṃ upadhisampattiṃ nissāya uppajjanakaattasinehappahānatthaṃ . Mudukā kho tyāyanti mudukā kho te ayaṃ. Kasmā pana bhagavā evamāha? Therena saha cīvaraṃ parivattetukāmatāya. Kasmā parivattetukāmo jātoti? Theraṃ attano ṭhāne ṭhapetukāmatāya. Kiṃ sāriputtamoggallānā natthīti? Atthi, evaṃ panassa ahosi ‘‘imena ciraṃ ṭhassanti, kassapo pana vīsativassasatāyuko, so mayi parinibbute sattapaṇṇiguhāyaṃ vasitvā dhammavinayasaṅgahaṃ katvā mama sāsanaṃ pañcavassasahassaparimāṇakālappavattanakaṃ karissatīti attano ṭhāne ṭhapesi. Evaṃ bhikkhū kassapassa sussūsitabbaṃ maññissantī’’ti. Tasmā evamāha.

    ਚਨ੍ਦੂਪਮੋਤਿ ਚਨ੍ਦਸਦਿਸੋ ਹੁਤ੍વਾ। ਕਿਂ ਪਰਿਮਣ੍ਡਲਤਾਯ? ਨੋ, ਅਪਿਚ ਖੋ ਯਥਾ ਚਨ੍ਦੋ ਗਗਨਤਲਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਮਾਨੋ ਨ ਕੇਨਚਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਨ੍ਥવਂ વਾ ਸਿਨੇਹਂ વਾ ਆਲਯਂ વਾ ਕਰੋਤਿ, ਨ ਚ ਨ ਹੋਤਿ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਪਿਯੋ ਮਨਾਪੋ, ਅਯਮ੍ਪਿ ਏવਂ ਕੇਨਚਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਨ੍ਥવਾਦੀਨਂ ਅਕਰਣੇਨ ਬਹੁਜਨਸ੍ਸ ਪਿਯੋ ਮਨਾਪੋ ਚਨ੍ਦੂਪਮੋ ਹੁਤ੍વਾ ਖਤ੍ਤਿਯਕੁਲਾਦੀਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਕੁਲਾਨਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਪਕਸ੍ਸੇવ ਕਾਯਂ ਅਪਕਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤੇਨੇવ ਸਨ੍ਥવਾਦੀਨਂ ਅਕਰਣੇਨ ਕਾਯਞ੍ਚ ਚਿਤ੍ਤਞ੍ਚ ਅਪਕਡ੍ਢਿਤ੍વਾ, ਅਪਨੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਿਚ੍ਚਂ ਨવੋਤਿ ਨਿਚ੍ਚਨવਕੋવ, ਆਗਨ੍ਤੁਕਸਦਿਸੋ ਹੁਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਆਗਨ੍ਤੁਕੋ ਹਿ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਗੇਹਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਸਚੇ ਨਂ ਘਰਸਾਮਿਕਾ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਮ੍ਪਿ ਪੁਤ੍ਤਭਾਤਰੋ વਿਪ੍ਪવਾਸਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏવਂ વਿਚਰਿਂਸੂ’’ਤਿ ਅਨੁਕਮ੍ਪਮਾਨਾ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਭੋਜੇਨ੍ਤਿ, ਭੁਤ੍ਤਮਤ੍ਤੋਯੇવ ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਭਾਜਨਂ ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿ ਉਟ੍ਠਾਯ ਪਕ੍ਕਮਤਿ, ਨ ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਨ੍ਥવਂ વਾ ਕਰੋਤਿ, ਕਿਚ੍ਚਕਰਣੀਯਾਨਿ વਾ ਸਂવਿਦਹਤਿ, ਏવਮਯਮ੍ਪਿ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਂ ਘਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਯਂ ਇਰਿਯਾਪਥੇ ਪਸਨ੍ਨਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਦੇਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਛਿਨ੍ਨਸਨ੍ਥવੋ ਤੇਸਂ ਕਿਚ੍ਚਕਰਣੀਯੇ ਅਬ੍ਯਾવਟੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਤੀਤਿ ਦੀਪੇਤਿ।

    Candūpamoti candasadiso hutvā. Kiṃ parimaṇḍalatāya? No, apica kho yathā cando gaganatalaṃ pakkhandamāno na kenaci saddhiṃ santhavaṃ vā sinehaṃ vā ālayaṃ vā karoti, na ca na hoti mahājanassa piyo manāpo, ayampi evaṃ kenaci saddhiṃ santhavādīnaṃ akaraṇena bahujanassa piyo manāpo candūpamo hutvā khattiyakulādīni cattāri kulāni upasaṅkamatīti attho. Apakasseva kāyaṃ apakassa cittanti teneva santhavādīnaṃ akaraṇena kāyañca cittañca apakaḍḍhitvā, apanetvāti attho. Niccaṃ navoti niccanavakova, āgantukasadiso hutvāti attho. Āgantuko hi paṭipāṭiyā sampattagehaṃ pavisitvā sace naṃ gharasāmikā disvā ‘‘amhākampi puttabhātaro vippavāsaṃ gantvā evaṃ vicariṃsū’’ti anukampamānā nisīdāpetvā bhojenti, bhuttamattoyeva ‘‘tumhākaṃ bhājanaṃ gaṇhathā’’ti uṭṭhāya pakkamati, na tehi saddhiṃ santhavaṃ vā karoti, kiccakaraṇīyāni vā saṃvidahati, evamayampi paṭipāṭiyā sampattaṃ gharaṃ pavisitvā yaṃ iriyāpathe pasannā manussā denti, taṃ gahetvā chinnasanthavo tesaṃ kiccakaraṇīye abyāvaṭo hutvā nikkhamatīti dīpeti.

    ਅਪ੍ਪਗਬ੍ਭੋਤਿ ਨਪ੍ਪਗਬ੍ਭੋ, ਅਟ੍ਠਟ੍ਠਾਨੇਨ ਕਾਯਪਾਗਬ੍ਭਿਯੇਨ, ਚਤੁਟ੍ਠਾਨੇਨ વਚੀਪਾਗਬ੍ਭਿਯੇਨ, ਅਨੇਕਟ੍ਠਾਨੇਨ ਮਨੋਪਾਗਬ੍ਭਿਯੇਨ ਚ વਿਰਹਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਟ੍ਠਟ੍ਠਾਨਂ ਕਾਯਪਾਗਬ੍ਭਿਯਂ ਨਾਮ ਸਙ੍ਘਗਣਪੁਗ੍ਗਲਭੋਜਨਸਾਲਜਨ੍ਤਾਘਰਨਹਾਨਤਿਤ੍ਥਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰਮਗ੍ਗੇਸੁ ਅਨ੍ਤਰਘਰਪવੇਸਨੇ ਚ ਕਾਯੇਨ ਅਪ੍ਪਤਿਰੂਪਕਰਣਂ। ਚਤੁਟ੍ਠਾਨਂ વਚੀਪਾਗਬ੍ਭਿਯਂ ਨਾਮ ਸਙ੍ਘਗਣਪੁਗ੍ਗਲਅਨ੍ਤਰਘਰੇਸੁ ਅਪ੍ਪਤਿਰੂਪવਾਚਾਨਿਚ੍ਛਾਰਣਂ। ਅਨੇਕਟ੍ਠਾਨਂ ਮਨੋਪਾਗਬ੍ਭਿਯਂ ਨਾਮ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਕਾਯવਾਚਾਹਿ ਅਜ੍ਝਾਚਾਰਂ ਅਨਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾਪਿ ਮਨਸਾ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਾਦੀਨਂ વਿਤਕ੍ਕਨਂ। ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਇਮੇਸਂ ਪਾਗਬ੍ਭਿਯਾਨਂ ਅਭਾવੇਨ ਅਪ੍ਪਗਬ੍ਭੋ ਹੁਤ੍વਾ ਕੁਲਾਨਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਸ੍ਸਪਸਂਯੁਤ੍ਤੇਨ ਚ ਚਨ੍ਦੂਪਮਪ੍ਪਟਿਪਦਾਦਿਥੇਰਸ੍ਸ ਧੁਤવਾਦੇਸੁ ਅਗ੍ਗਭਾવਸ੍ਸ ਬੋਧਿਤਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਏਤਦੇવ ਕਸ੍ਸਪਸਂਯੁਤ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿ।

    Appagabbhoti nappagabbho, aṭṭhaṭṭhānena kāyapāgabbhiyena, catuṭṭhānena vacīpāgabbhiyena, anekaṭṭhānena manopāgabbhiyena ca virahitoti attho. Aṭṭhaṭṭhānaṃ kāyapāgabbhiyaṃ nāma saṅghagaṇapuggalabhojanasālajantāgharanahānatitthabhikkhācāramaggesu antaragharapavesane ca kāyena appatirūpakaraṇaṃ. Catuṭṭhānaṃ vacīpāgabbhiyaṃ nāma saṅghagaṇapuggalaantaragharesu appatirūpavācānicchāraṇaṃ. Anekaṭṭhānaṃ manopāgabbhiyaṃ nāma tesu tesu ṭhānesu kāyavācāhi ajjhācāraṃ anāpajjitvāpi manasā kāmavitakkādīnaṃ vitakkanaṃ. Sabbesampi imesaṃ pāgabbhiyānaṃ abhāvena appagabbho hutvā kulāni upasaṅkamatīti attho. Kassapasaṃyuttena ca candūpamappaṭipadāditherassa dhutavādesu aggabhāvassa bodhitattā vuttaṃ ‘‘etadeva kassapasaṃyuttaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā’’ti.

    ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Anuruddhattheravatthu

    ੧੯੨. ਪਞ੍ਚਮੇ ਭੋਜਨਪਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਗੋਚਰਗਾਮੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਣਾਹਾਰਪਰਿਭੋਗਸਞ੍ਞਿਤਂ ਭੋਜਨਪਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤਂ। ਦੀਪਰੁਕ੍ਖਾਨਨ੍ਤਿ ਲੋਹਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠਮਯਾਨਂ ਮਹਨ੍ਤਾਨਂ ਦੀਪਰੁਕ੍ਖਾਨਂ। ਲੋਹਮਯੇਸੁਪਿ ਹਿ ਤੇਸੁ ਦੀਪਾਧਾਰੇਸੁ ਦੀਪਰੁਕ੍ਖਕਾਤਿ ਰੁਲ਼੍ਹਿਰੇਸਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ। ਓਲਮ੍ਬਕਦੀਪਮਣ੍ਡਲਦੀਪਸਞ੍ਚਰਣਦੀਪਾਦਿਕਾ ਸੇਸਦੀਪਾ।

    192. Pañcame bhojanapapañcamattanti gocaragāme piṇḍāya caraṇāhāraparibhogasaññitaṃ bhojanapapañcamattaṃ. Dīparukkhānanti lohadantakaṭṭhamayānaṃ mahantānaṃ dīparukkhānaṃ. Lohamayesupi hi tesu dīpādhāresu dīparukkhakāti ruḷhiresā daṭṭhabbā. Olambakadīpamaṇḍaladīpasañcaraṇadīpādikā sesadīpā.

    ਅਨੁਪਰਿਯਾਯਿ ਪਦਕ੍ਖਿਣਕਰਣવਸੇਨ। ਅਹਂ ਤੇਨਾਤਿ ਯੇਨ ਤੁਯ੍ਹਂ ਅਤ੍ਥੋ, ਅਹਂ ਤੇਨ ਪવਾਰੇਮਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਆਹਰਾਪੇਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੁવਣ੍ਣਪਾਤਿਯਂਯੇવਸ੍ਸ ਭਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੀਤਿ ਦੇવਤਾਨੁਭਾવੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ, ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਚਨਕਿਚ੍ਚਂ ਅਤ੍ਥਿ। ਸਤ੍ਤ ਮਹਾਪੁਰਿਸવਿਤਕ੍ਕੇ વਿਤਕ੍ਕੇਸੀਤਿ ‘‘ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਸ੍ਸਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਨਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਮਹਿਚ੍ਛਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਕੇ ਸਤ੍ਤ ਮਹਾਪੁਰਿਸવਿਤਕ੍ਕੇ વਿਤਕ੍ਕੇਸਿ। ਅਟ੍ਠਮੇਤਿ ‘‘ਨਿਪ੍ਪਪਞ੍ਚਾਰਾਮਸ੍ਸਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਨਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਪਪਞ੍ਚਾਰਾਮਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਪੁਰਿਸવਿਤਕ੍ਕੇ।

    Anupariyāyi padakkhiṇakaraṇavasena. Ahaṃ tenāti yena tuyhaṃ attho, ahaṃ tena pavāremi, tasmā taṃ āharāpetvā gaṇhāti attho. Suvaṇṇapātiyaṃyevassa bhattaṃ uppajjīti devatānubhāvena uppajji, na kiñci pacanakiccaṃ atthi. Satta mahāpurisavitakke vitakkesīti ‘‘appicchassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo mahicchassā’’tiādike satta mahāpurisavitakke vitakkesi. Aṭṭhameti ‘‘nippapañcārāmassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo papañcārāmassā’’ti etasmiṃ purisavitakke.

    ਮਮ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ‘‘ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਸ੍ਸਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਨਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਮਹਿਚ੍ਛਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੫੮; ਅ॰ ਨਿ॰ ੮.੩੦) ਮਹਾਪੁਰਿਸવਿਤਕ੍ਕવਸੇਨ ਆਰਦ੍ਧਮਤ੍ਤਂ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਾਪੇਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥਭਾવੇਨ ਠਿਤਂ ਮਮ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾ। ਮਨੋਮਯੇਨਾਤਿ ਮਨੋਮਯੇਨ વਿਯ ਮਨਸਾ ਨਿਮ੍ਮਿਤਸਦਿਸੇਨ, ਪਰਿਣਾਮਿਤੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦ੍ਧਿਯਾਤਿ ‘‘ਅਯਂ ਕਾਯੋ ਇਦਂ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਯ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਏવਂ ਪવਤ੍ਤਾਯ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਿਦ੍ਧਿਯਾ।

    Mama saṅkappamaññāyāti ‘‘appicchassāyaṃ dhammo, nāyaṃ dhammo mahicchassā’’tiādinā (dī. ni. 3.358; a. ni. 8.30) mahāpurisavitakkavasena āraddhamattaṃ matthakaṃ pāpetuṃ asamatthabhāvena ṭhitaṃ mama saṅkappaṃ jānitvā. Manomayenāti manomayena viya manasā nimmitasadisena, pariṇāmitenāti attho. Iddhiyāti ‘‘ayaṃ kāyo idaṃ cittaṃ viya hotū’’ti evaṃ pavattāya adhiṭṭhāniddhiyā.

    ਯਦਾ ਮੇ ਅਹੁ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਮਯ੍ਹਂ ‘‘ਕੀਦਿਸੋ ਨੁ ਖੋ ਅਟ੍ਠਮੋ ਮਹਾਪੁਰਿਸવਿਤਕ੍ਕੋ’’ਤਿ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕੋ ਅਹੋਸਿ, ਯਦਾ ਮੇ ਅਹੁ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ, ਤਤੋ ਮਮ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾਯ ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਤ੍ਤਰਿ ਦੇਸਯੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਉਤ੍ਤਰਿ ਦੇਸਯੀਤਿ ‘‘ਨਿਪ੍ਪਪਞ੍ਚਾਰਾਮਸ੍ਸਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਨਿਪ੍ਪਪਞ੍ਚਰਤਿਨੋ , ਨਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਪਪਞ੍ਚਾਰਾਮਸ੍ਸ ਪਪਞ੍ਚਰਤਿਨੋ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੫੮; ਅ॰ ਨਿ॰ ੮.੩੦) ਇਮਂ ਅਟ੍ਠਮਂ ਮਹਾਪੁਰਿਸવਿਤਕ੍ਕਂ ਪੂਰੇਨ੍ਤੋ ਉਪਰਿ ਦੇਸਯਿ। ਤਂ ਪਨ ਦੇਸਿਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ – ‘‘ਨਿਪ੍ਪਪਞ੍ਚਰਤੋ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਨਿਪ੍ਪਪਞ੍ਚਮਦੇਸਯੀ’’ਤਿ, ਪਪਞ੍ਚਾ ਨਾਮ ਰਾਗਾਦਯੋ ਕਿਲੇਸਾ, ਤੇਸਂ વੂਪਸਮਨਤਾਯ ਤਦਭਾવਤੋ ਚ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਾ ਨਿਪ੍ਪਪਞ੍ਚਾ ਨਾਮ। ਯਥਾ ਤਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਤਥਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸਿ, ਸਾਮੁਕ੍ਕਂਸਿਕਂ ਚਤੁਸਚ੍ਚਦੇਸਨਂ ਅਦੇਸਯੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Yadā me ahu saṅkappoti yasmiṃ kāle mayhaṃ ‘‘kīdiso nu kho aṭṭhamo mahāpurisavitakko’’ti parivitakko ahosi, yadā me ahu saṅkappo, tato mama saṅkappamaññāya iddhiyā upasaṅkami, uttari desayīti yojanā. Uttari desayīti ‘‘nippapañcārāmassāyaṃ dhammo nippapañcaratino , nāyaṃ dhammo papañcārāmassa papañcaratino’’ti (dī. ni. 3.358; a. ni. 8.30) imaṃ aṭṭhamaṃ mahāpurisavitakkaṃ pūrento upari desayi. Taṃ pana desitaṃ dassento āha – ‘‘nippapañcarato buddho, nippapañcamadesayī’’ti, papañcā nāma rāgādayo kilesā, tesaṃ vūpasamanatāya tadabhāvato ca lokuttaradhammā nippapañcā nāma. Yathā taṃ pāpuṇāti, tathā dhammaṃ desesi, sāmukkaṃsikaṃ catusaccadesanaṃ adesayīti attho.

    ਤਸ੍ਸਾਹਂ ਧਮ੍ਮਮਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁ ਦੇਸਨਾਧਮ੍ਮਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾ। વਿਹਾਸਿਨ੍ਤਿ ਯਥਾਨੁਸਿਟ੍ਠਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ વਿਹਰਿਂ। ਸਾਸਨੇ ਰਤੋਤਿ ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਸਙ੍ਗਹੇ ਸਾਸਨੇ ਅਭਿਰਤੋ। ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਜ੍ਜਾ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਾਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਞਾਣਂ, ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਞਾਣਂ, ਆਸવਕ੍ਖਯਞਾਣਨ੍ਤਿ ਇਮਾ ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਜ੍ਜਾ ਮਯਾ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤਾ। ਤਤੋ ਏવ ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨਂ, ਅਨੁਸਿਟ੍ਠਿ ਓવਾਦੋ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Tassāhaṃ dhammamaññāyāti tassa satthu desanādhammaṃ jānitvā. Vihāsinti yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjanto vihariṃ. Sāsane ratoti sikkhattayasaṅgahe sāsane abhirato. Tisso vijjā anuppattāti pubbenivāsañāṇaṃ, dibbacakkhuñāṇaṃ, āsavakkhayañāṇanti imā tisso vijjā mayā anuppattā sacchikatā. Tato eva kataṃ buddhassa sāsanaṃ, anusiṭṭhi ovādo anuṭṭhitoti attho.

    ਭਦ੍ਦਿਯਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Bhaddiyattheravatthu

    ੧੯੩. ਛਟ੍ਠੇ ਉਚ੍ਚ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਸਮਾਨਤ੍ਥੋ ਉਚ੍ਚਾ-ਸਦ੍ਦੋਤਿ ਆਹ – ‘‘ਉਚ੍ਚਾਕੁਲਿਕਾਨਨ੍ਤਿ ਉਚ੍ਚੇ ਕੁਲੇ ਜਾਤਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਕਾਲ਼ੀ ਸਾ ਦੇવੀਤਿ ਕਾਲ਼વਣ੍ਣਤਾਯ ਕਾਲ਼ੀ ਸਾ ਦੇવੀ। ਕੁਲਾਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਰਜ੍ਜਾਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਮਹਾਕੁਲਿਨਸ੍ਸੇવਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਸੋਯੇવ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ।

    193. Chaṭṭhe ucca-saddena samānattho uccā-saddoti āha – ‘‘uccākulikānanti ucce kule jātāna’’nti. Kāḷī sā devīti kāḷavaṇṇatāya kāḷī sā devī. Kulānukkamena rajjānuppatti mahākulinassevāti vuttaṃ – ‘‘soyeva cā’’tiādi.

    ਲਕੁਣ੍ਡਕਭਦ੍ਦਿਯਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Lakuṇḍakabhaddiyattheravatthu

    ੧੯੪. ਸਤ੍ਤਮੇ ਰਿਤ੍ਤਕੋਤਿ ਦੇਯ੍ਯવਤ੍ਥੁਰਹਿਤੋ। ਗੁਣੇ ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾਤਿ ਭਗવਤੋ ਰੂਪਗੁਣੇ ਚੇવ ਆਕਪ੍ਪਸਮ੍ਪਦਾਦਿਗੁਣੇ ਚ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਂ ਞਤ੍વਾ ਅਮ੍ਬਪਕ੍ਕਸ੍ਸ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦਿਕੇ ਯਥਾਉਪਟ੍ਠਿਤੇ ਗੁਣੇ ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ।

    194. Sattame rittakoti deyyavatthurahito. Guṇe āvajjetvāti bhagavato rūpaguṇe ceva ākappasampadādiguṇe ca attano adhippāyaṃ ñatvā ambapakkassa paṭiggahaṇaṃ paribhuñjananti evamādike yathāupaṭṭhite guṇe āvajjetvā.

    ਪਿਣ੍ਡੋਲਭਾਰਦ੍વਾਜਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Piṇḍolabhāradvājattheravatthu

    ੧੯੫. ਅਟ੍ਠਮੇ ਅਭੀਤਨਾਦਭਾવੇਨ ਸੀਹਸ੍ਸ વਿਯ ਨਾਦੋ ਸੀਹਨਾਦੋ, ਸੋ ਏਤੇਸਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਸੀਹਨਾਦਿਕਾ, ਤੇਸਂ ਸੀਹਨਾਦਿਕਾਨਂ। ਗਰਹਿਤਬ੍ਬਪਸਂਸਿਤਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇ ਯਾਥਾવਤੋ ਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਗਰਹਾ ਪਸਂਸਾ ਚ ਯੁਤ੍ਤਰੂਪਾਤਿ ਆਹ – ‘‘ਬੁਦ੍ਧਾ ਚ ਨਾਮਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਖੀਣਾ ਜਾਤੀਤਿਆਦੀਹਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਞਾਣਸ੍ਸ ਭੂਮਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇਨ ਹਿ ਞਾਣੇਨ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ‘‘ਖੀਣਾ ਜਾਤੀ’’ਤਿਆਦਿਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਕਤਮਾ ਪਨਸ੍ਸ ਜਾਤਿ ਖੀਣਾ, ਕਥਞ੍ਚ ਪਜਾਨਾਤੀਤਿ? ਨ ਤਾવਸ੍ਸ ਅਤੀਤਾ ਖੀਣਾ ਪੁਬ੍ਬੇવ ਖੀਣਤ੍ਤਾ, ਨ ਅਨਾਗਤਾ ਅਨਾਗਤੇ વਾਯਾਮਾਭਾવਤੋ, ਨ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ વਿਜ੍ਜਮਾਨਤ੍ਤਾ। ਯਾ ਪਨ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਭਾવਿਤਤ੍ਤਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ ਏਕਚਤੁਪਞ੍ਚવੋਕਾਰਭવੇਸੁ ਏਕਚਤੁਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਪ੍ਪਭੇਦਾ ਜਾਤਿ, ਸਾ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਭਾવਿਤਤ੍ਤਾ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਧਮ੍ਮਤਂ ਆਪਜ੍ਜਨੇਨ ਖੀਣਾ। ਤਂ ਸੋ ਮਗ੍ਗਭਾવਨਾਯ ਪਹੀਨਕਿਲੇਸੇ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਲੇਸਾਭਾવੇ વਿਜ੍ਜਮਾਨਮ੍ਪਿ ਕਮ੍ਮਂ ਆਯਤਿਂ ਅਪ੍ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਜਾਨਨ੍ਤੋ ਪਜਾਨਾਤਿ।

    195. Aṭṭhame abhītanādabhāvena sīhassa viya nādo sīhanādo, so etesaṃ atthīti sīhanādikā, tesaṃ sīhanādikānaṃ. Garahitabbapasaṃsitabbadhamme yāthāvato jānantasseva garahā pasaṃsā ca yuttarūpāti āha – ‘‘buddhā ca nāmā’’tiādi. Khīṇā jātītiādīhi paccavekkhaṇañāṇassa bhūmiṃ dasseti. Tena hi ñāṇena ariyasāvako paccavekkhanto ‘‘khīṇā jātī’’tiādiṃ pajānāti. Katamā panassa jāti khīṇā, kathañca pajānātīti? Na tāvassa atītā khīṇā pubbeva khīṇattā, na anāgatā anāgate vāyāmābhāvato, na paccuppannā vijjamānattā. Yā pana maggassa abhāvitattā uppajjeyya ekacatupañcavokārabhavesu ekacatupañcakkhandhappabhedā jāti, sā maggassa bhāvitattā anuppādadhammataṃ āpajjanena khīṇā. Taṃ so maggabhāvanāya pahīnakilese paccavekkhitvā ‘‘kilesābhāve vijjamānampi kammaṃ āyatiṃ appaṭisandhikaṃ hotī’’ti jānanto pajānāti.

    વੁਸਿਤਨ੍ਤਿ વੁਟ੍ਠਂ ਪਰਿવੁਟ੍ਠਂ, ਕਤਂ ਚਰਿਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਨ੍ਤਿ ਮਗ੍ਗਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ। ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਕਲ੍ਯਾਣਕੇਨ ਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਤ੍ਤ ਸੇਕ੍ਖਾ ਮਗ੍ਗਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ વਸਨ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਖੀਣਾਸવੋ વੁਟ੍ਠવਾਸੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਾਸਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ‘‘વੁਸਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਕਤਂ ਕਰਣੀਯਨ੍ਤਿ ਚਤੂਸੁ ਸਚ੍ਚੇਸੁ ਚਤੂਹਿ ਮਗ੍ਗੇਹਿ ਪਰਿਞ੍ਞਾਪਹਾਨਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਭਾવਨਾਭਿਸਮਯવਸੇਨ ਸੋਲ਼ਸવਿਧਂ ਕਿਚ੍ਚਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪਿਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਕਲ੍ਯਾਣਕਾਦਯੋ ਹਿ ਤਂ ਕਿਚ੍ਚਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਖੀਣਾਸવੋ ਕਤਕਰਣੀਯੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਰਣੀਯਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ‘‘ਕਤਂ ਕਰਣੀਯ’’ਨ੍ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਨਾਪਰਂ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾਤਿ ਇਦਾਨਿ ਪੁਨ ਇਤ੍ਥਭਾવਾਯ ਏવਂ ਸੋਲ਼ਸવਿਧਕਿਚ੍ਚਭਾવਾਯ, ਕਿਲੇਸਕ੍ਖਯਾਯ વਾ ਮਗ੍ਗਭਾવਨਾਯ ਕਿਚ੍ਚਂ ਮੇ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਅਥ વਾ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾਤਿ ਇਤ੍ਥਭਾવਤੋ ਇਮਸ੍ਮਾ ਏવਂਪਕਾਰਾ ਇਦਾਨਿ વਤ੍ਤਮਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਸਨ੍ਤਾਨਾ ਅਪਰਂ ਖਨ੍ਧਸਨ੍ਤਾਨਂ ਮਯ੍ਹਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਇਮੇ ਪਨ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤਾ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਛਿਨ੍ਨਮੂਲਕਾ ਰੁਕ੍ਖਾ વਿਯ, ਤੇ ਚਰਿਮਕવਿਞ੍ਞਾਣਨਿਰੋਧੇਨ ਅਨੁਪਾਦਾਨੋ વਿਯ ਜਾਤવੇਦੋ ਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।

    Vusitanti vuṭṭhaṃ parivuṭṭhaṃ, kataṃ caritaṃ niṭṭhitanti attho. Brahmacariyanti maggabrahmacariyaṃ. Puthujjanakalyāṇakena hi saddhiṃ satta sekkhā maggabrahmacariyaṃ vasanti nāma, khīṇāsavo vuṭṭhavāso. Tasmā ariyasāvako attano brahmacariyavāsaṃ paccavekkhanto ‘‘vusitaṃ brahmacariya’’nti pajānāti. Kataṃ karaṇīyanti catūsu saccesu catūhi maggehi pariññāpahānasacchikiriyābhāvanābhisamayavasena soḷasavidhaṃ kiccaṃ niṭṭhāpitanti attho. Puthujjanakalyāṇakādayo hi taṃ kiccaṃ karonti, khīṇāsavo katakaraṇīyo. Tasmā ariyasāvako attano karaṇīyaṃ paccavekkhanto ‘‘kataṃ karaṇīya’’nti pajānāti. Nāparaṃ itthattāyāti idāni puna itthabhāvāya evaṃ soḷasavidhakiccabhāvāya, kilesakkhayāya vā maggabhāvanāya kiccaṃ me natthīti pajānāti. Atha vā itthattāyāti itthabhāvato imasmā evaṃpakārā idāni vattamānakkhandhasantānā aparaṃ khandhasantānaṃ mayhaṃ natthi, ime pana pañcakkhandhā pariññātā tiṭṭhanti chinnamūlakā rukkhā viya, te carimakaviññāṇanirodhena anupādāno viya jātavedo nibbāyissantīti pajānāti.

    ਮਨ੍ਤਾਣਿਪੁਤ੍ਤਪੁਣ੍ਣਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Mantāṇiputtapuṇṇattheravatthu

    ੧੯੬. ਨવਮੇ ਅਟ੍ਠਾਰਸਸੁਪਿ વਿਜ੍ਜਾਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਂ ਗਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਬ੍ਬਸਿਪ੍ਪੇਸੁ ਕੋવਿਦੋ ਹੁਤ੍વਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਭਿਦਯਾਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾવਹਸ੍ਸੇવ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਉਪਲਬ੍ਭਨਤੋ ‘‘ਮੋਕ੍ਖਧਮ੍ਮਂ ਅਦਿਸ੍વਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਇਦਂ વੇਦਤ੍ਤਯਂ ਨਾਮਾ’’ਤਿਆਦਿ । ਤਥਾ ਹਿ ਅਨੇਨ ਦੁਗ੍ਗਤਿਪਰਿਮੁਚ੍ਚਨਮ੍ਪਿ ਦੁਲ੍ਲਭਂ, ਅਭਿਞ੍ਞਾਪਰਿવਾਰਾਨਂ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਲਾਭਿਤਾਯ ਸਯਂ ਏਕਦੇਸੇਨ ਉਪਸਨ੍ਤੋ ਪਰਮੁਕ੍ਕਂਸਗਤਂ ਉਤ੍ਤਮਦਮਥਸਮਥਂ ਅਨਞ੍ਞਸਾਧਾਰਣਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਯਂ ਪੁਰਿਸੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਪਿਟਕਾਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ ਫਲਭਾਜਨਾਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸਾਮਿਕਾਯ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਨ੍ਤਿ ਗਾਰવવਸੇਨ ਬਹੁવਚਨਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਕਤੋ। ਪਰਿਭੁਞ੍ਜੀਤਿ ਦੇવਤਾਹਿ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਦਿਬ੍ਬੋਜਂ વਨਮੂਲਫਲਾਫਲਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿ। ਪਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪਿਤਸਮਨਨ੍ਤਰਮੇવ ਹਿ ਦੇવਤਾ ਤਤ੍ਥ ਦਿਬ੍ਬੋਜਂ ਪਕ੍ਖਿਪਿਂਸੁ। ਸਮ੍ਮਸਿਤ੍વਾਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ, ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾਤਿ ਚ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਂਸੂਤਿ ਮਹਾਦੇવਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਅਨੁਮੋਦਨਕਥਾਯ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਿਕਥਾਸਕ੍ਖਿਕਾਯ ਸੁવਿਸੋਧਿਤਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਂਸੁ।

    196. Navame aṭṭhārasasupi vijjāṭṭhānesu nipphattiṃ gatattā ‘‘sabbasippesu kovido hutvā’’ti vuttaṃ. Abhidayāabbhaññāvahasseva dhammassa tattha upalabbhanato ‘‘mokkhadhammaṃ adisvā’’ti vuttaṃ. Tenāha – ‘‘idaṃ vedattayaṃ nāmā’’tiādi . Tathā hi anena duggatiparimuccanampi dullabhaṃ, abhiññāparivārānaṃ aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ lābhitāya sayaṃ ekadesena upasanto paramukkaṃsagataṃ uttamadamathasamathaṃ anaññasādhāraṇaṃ bhagavantaṃ sambhāvento ‘‘ayaṃ puriso’’tiādimāha. Piṭakāni gahetvā āgacchantīti phalabhājanāni gahetvā assāmikāya āgacchanti. Buddhānanti gāravavasena bahuvacananiddeso kato. Paribhuñjīti devatāhi pakkhittadibbojaṃ vanamūlaphalāphalaṃ paribhuñji. Patte patiṭṭhāpitasamanantarameva hi devatā tattha dibbojaṃ pakkhipiṃsu. Sammasitvāti paccavekkhitvā, parivattetvāti ca vadanti. Arahattaṃ pāpuṇiṃsūti mahādevattherassa anumodanakathāya anupubbikathāsakkhikāya suvisodhitacittasantānā arahattaṃ pāpuṇiṃsu.

    ਦਸਹਿ ਕਥਾવਤ੍ਥੂਹੀਤਿ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਕਥਾ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਿਕਥਾ ਪવਿવੇਕਕਥਾ ਅਸਂਸਗ੍ਗਕਥਾ વੀਰਿਯਾਰਮ੍ਭਕਥਾ ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾਕਥਾ ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਪਦਾਕਥਾ ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਦਾਕਥਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿਸਮ੍ਪਦਾਕਥਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਸਮ੍ਪਦਾਕਥਾਤਿ ਇਮੇਹਿ ਦਸਹਿ ਕਥਾવਤ੍ਥੂਹਿ। ਜਾਤਿਭੂਮਿਰਟ੍ਠવਾਸਿਨੋਤਿ ਜਾਤਿਭੂਮਿવਨ੍ਤਦੇਸવਾਸਿਨੋ, ਸਤ੍ਥੁ ਜਾਤਦੇਸવਾਸਿਨੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੀਸਾਨੁਲੋਕਿਕੋਤਿ ਪੁਰਤੋ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸੀਸਂ ਅਨੁ ਅਨੁ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ। ਓਕਾਸਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾਤਿ ਸਾਕਚ੍ਛਾਯ ਅવਸਰਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ। ਸਤ੍ਤવਿਸੁਦ੍ਧਿਕ੍ਕਮਂ ਪੁਚ੍ਛੀਤਿ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਸੀਲવਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਥਂ ਭਗવਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ વੁਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੫੭) ਸਤ੍ਤ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯੋ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਧਮ੍ਮਕਥਿਕਾਨਂ ਅਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਸਿ ਸવਿਸੇਸੇਨ ਦਸਕਥਾવਤ੍ਥੁਲਾਭਿਤਾਯ।

    Dasahi kathāvatthūhīti appicchakathā santuṭṭhikathā pavivekakathā asaṃsaggakathā vīriyārambhakathā sīlasampadākathā samādhisampadākathā paññāsampadākathā vimuttisampadākathā vimuttiñāṇadassanasampadākathāti imehi dasahi kathāvatthūhi. Jātibhūmiraṭṭhavāsinoti jātibhūmivantadesavāsino, satthu jātadesavāsinoti attho. Sīsānulokikoti purato gacchantassa sīsaṃ anu anu passanto. Okāsaṃ sallakkhetvāti sākacchāya avasaraṃ sallakkhetvā. Sattavisuddhikkamaṃ pucchīti ‘‘kiṃ nu kho, āvuso, sīlavisuddhatthaṃ bhagavati brahmacariyaṃ vussatī’’tiādinā (ma. ni. 1.257) satta visuddhiyo pucchi. Dhammakathikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi savisesena dasakathāvatthulābhitāya.

    ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Mahākaccānattheravatthu

    ੧੯੭. ਦਸਮੇ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਕਥਿਤਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾਤਿ ਮਧੁਪਿਣ੍ਡਿਕਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਦੇਸਨਾਸੁ વਿਯ ਸਙ੍ਖੇਪੇਨ ਦੇਸਿਤਧਮ੍ਮਸ੍ਸ। ਤਂ ਦੇਸਨਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤ੍વਾਤਿ ਤਂ ਸਙ੍ਖੇਪਦੇਸਨਂ ਆਯਤਨਾਦਿવਸੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤ੍વਾ। ਅਤ੍ਥਂ વਿਭਜਮਾਨਾਨਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸਾ ਸਙ੍ਖੇਪਦੇਸਨਾਯ ਅਤ੍ਥਂ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਕਥੇਨ੍ਤਾਨਂ। ਅਤ੍ਥવਸੇਨ વਾਤਿ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਾ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥવਸੇਨ વਾ ਦੇਸਨਂ ਪੂਰੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ। ਬ੍ਯਞ੍ਜਨવਸੇਨ વਾਤਿ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਏਤ੍ਥ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਿ ਦੇਸਨਾવਸੇਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾਨੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨવਸੇਨ વਾ ਪੂਰੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਪਨ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨਤ੍ਥੇਰੋ ਉਭਯવਸੇਨਪਿ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਸਙ੍ਖੇਪੇਨ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਸ੍ਸ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਸਤ੍ਥੁ ਅਜ੍ਝਾਸਯਾਨੁਰੂਪਂ ਦੇਸਨਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ ਅਗ੍ਗੋਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવਾਤਿ ‘‘ਪਾਤੋવ ਸੁਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਉਪੋਸਥਙ੍ਗਾਨਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ। ਅਞ੍ਞੇਹੀਤਿ ਅਞ੍ਞਾਸਂ ਇਤ੍ਥੀਨਂ ਕੇਸੇਹਿ ਅਤਿવਿਯ ਦੀਘਾ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਦੀਘਾ ਏવ, ਅਥ ਖੋ ਸਿਨਿਦ੍ਧਨੀਲਮੁਦੁਕਞ੍ਚਿਕਾ ਚ। ਨਿਕ੍ਕੇਸੀਤਿ ਅਪ੍ਪਕੇਸੀ ਯਥਾ ‘‘ਅਨੁਦਰਾ ਕਞ੍ਞਾ’’ਤਿ।

    197. Dasame saṃkhittena kathitadhammassāti madhupiṇḍikasuttantadesanāsu viya saṅkhepena desitadhammassa. Taṃ desanaṃ vitthāretvāti taṃ saṅkhepadesanaṃ āyatanādivasena vitthāretvā. Atthaṃ vibhajamānānanti tassā saṅkhepadesanāya atthaṃ vibhajitvā kathentānaṃ. Atthavasena vāti ‘‘ettakā etassa atthā’’ti atthavasena vā desanaṃ pūretuṃ sakkonti. Byañjanavasena vāti ‘‘ettakāni ettha byañjanāni desanāvasena vattabbānī’’ti byañjanavasena vā pūretuṃ sakkonti. Ayaṃ pana mahākaccānatthero ubhayavasenapi sakkoti tassa saṅkhepena uddiṭṭhassa vitthārena satthu ajjhāsayānurūpaṃ desanato, tasmā tattha aggoti vutto. Vuttanayenevāti ‘‘pātova subhojanaṃ bhuñjitvā uposathaṅgāni adhiṭṭhāyā’’tiādinā heṭṭhā vuttanayeneva. Aññehīti aññāsaṃ itthīnaṃ kesehi ativiya dīghā. Na kevalañca dīghā eva, atha kho siniddhanīlamudukañcikā ca. Nikkesīti appakesī yathā ‘‘anudarā kaññā’’ti.

    ਪਣਿਯਨ੍ਤਿ વਿਕ੍ਕੇਤਬ੍ਬਭਣ੍ਡਂ। ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾਤਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕੇਸਾਨਂ ਪਕਤਿਭਾવਾਪਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ। ਗਾਰવੇਨਾਤਿ ਮੁਣ੍ਡਸੀਸਾਪਿ ਥੇਰੇ ਗਾਰવੇਨ ਏਕવਚਨੇਨੇવ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ। ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾਤਿ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ। ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਇਤ੍ਥਿਯਾਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸੇਟ੍ਠਿਧੀਤਰਮਾਹ। ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕੋવਾਤਿ ਅવਧਾਰਣਂ ਅਟ੍ਠਾਨਪਯੁਤ੍ਤਂ, ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕੋ ਯਸਪਟਿਲਾਭੋવ ਅਹੋਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਸਪਟਿਲਾਭੋਤਿ ਚ ਭવਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪਟਿਲਾਭੋ। ਸਤ੍ਤਸੁ ਹਿ ਜવਨਚੇਤਨਾਸੁ ਪਠਮਾ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮવੇਦਨੀਯਫਲਾ, ਪਚ੍ਛਿਮਾ ਉਪਪਜ੍ਜવੇਦਨੀਯਫਲਾ, ਮਜ੍ਝੇ ਪਞ੍ਚ ਅਪਰਾਪਰਿਯવੇਦਨੀਯਫਲਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਠਮਂ ਏਕਂ ਚੇਤਨਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸੇਸਾ ਯਥਾਸਕਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਫਲਦਾਯਿਨੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਪਠਮਚੇਤਨਾਯ ਪਨ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕੋ ਯਸਪਟਿਲਾਭੋવ ਅਹੋਸਿ।

    Paṇiyanti vikketabbabhaṇḍaṃ. Āvajjetvāti upanissayaṃ kesānaṃ pakatibhāvāpattiñca āvajjetvā. Gāravenāti muṇḍasīsāpi there gāravena ekavacaneneva āgantvā. Nimantetvāti svātanāya nimantetvā. Imissā itthiyāti yathāvuttaseṭṭhidhītaramāha. Diṭṭhadhammikovāti avadhāraṇaṃ aṭṭhānapayuttaṃ, diṭṭhadhammiko yasapaṭilābhova ahosīti attho. Yasapaṭilābhoti ca bhavasampattipaṭilābho. Sattasu hi javanacetanāsu paṭhamā diṭṭhadhammavedanīyaphalā, pacchimā upapajjavedanīyaphalā, majjhe pañca aparāpariyavedanīyaphalā, tasmā paṭhamaṃ ekaṃ cetanaṃ ṭhapetvā sesā yathāsakaṃ paripuṇṇaphaladāyino honti, paṭhamacetanāya pana diṭṭhadhammiko yasapaṭilābhova ahosi.

    ਪਠਮਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Paṭhamaetadaggavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ੧੪. ਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗੋ

    14. Etadaggavaggo

    (੧੪) ੨. ਦੁਤਿਯਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ

    (14) 2. Dutiyaetadaggavaggavaṇṇanā

    ਚੂਲ਼ਪਨ੍ਥਕਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Cūḷapanthakattheravatthu

    ੧੯੮-੨੦੦. ਦੁਤਿਯਸ੍ਸ ਪਠਮੇ ਮਨੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤਨ੍ਤਿ ਅਭਿਞ੍ਞਾਮਨੇਨ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤਂ। ਮਨੇਨ ਕਤਕਾਯੋਤਿ ਅਭਿਞ੍ਞਾਚਿਤ੍ਤੇਨ ਦੇਸਨ੍ਤਰਂ ਪਤ੍ਤਕਾਯੋ। ਮਨੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤਕਾਯੋਤਿ ਅਭਿਞ੍ਞਾਮਨਸਾ ਨਿਮ੍ਮਿਤਕਾਯੋ ‘‘ਅਞ੍ਞਂ ਕਾਯਂ ਅਭਿਨਿਮ੍ਮਿਨਾਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੩੬-੨੩੭; ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੩.੧੪) વਿਯ। ਏਕਸਦਿਸੇਯੇવਾਤਿ ਅਤ੍ਤਸਦਿਸੇਯੇવ। ਏਕવਿਧਮੇવਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਕਤਪ੍ਪਕਾਰਮੇવ। ਏਤਪ੍ਪਰਮੋ ਹਿ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਸਾવਕਾਨਂ ਇਦ੍ਧਿਨਿਮ੍ਮਾਨવਿਧਿ। ਅਗ੍ਗੋ ਨਾਮ ਜਾਤੋ ਏਕਦੇਸੇਨ ਸਤ੍ਥੁ ਇਦ੍ਧਿਨਿਮ੍ਮਾਨਾਨੁવਿਧਾਨਤੋ।

    198-200. Dutiyassa paṭhame manena nibbattitanti abhiññāmanena uppāditaṃ. Manena katakāyoti abhiññācittena desantaraṃ pattakāyo. Manena nibbattitakāyoti abhiññāmanasā nimmitakāyo ‘‘aññaṃ kāyaṃ abhinimminātī’’tiādīsu (dī. ni. 1.236-237; paṭi. ma. 3.14) viya. Ekasadiseyevāti attasadiseyeva. Ekavidhamevāti attanā katappakārameva. Etapparamo hi yebhuyyena sāvakānaṃ iddhinimmānavidhi. Aggo nāma jāto ekadesena satthu iddhinimmānānuvidhānato.

    ਲਾਭਿਤਾਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਲਾਭੀਤਿ ਈਕਾਰੋ ਅਤਿਸਯਤ੍ਥੋ। ਤੇਨ ਥੇਰਸ੍ਸ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਾਨਂ ਅਤਿਸਯੇਨ ਸવਿਸੇਸਲਾਭਿਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਅਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਾਨਂ ਲਾਭਿਤਾਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚੇਤਾ ਚੇਤੋਸਞ੍ਞਾવਿવਟ੍ਟਕੁਸਲਤਾ ਰੂਪਾਰੂਪਜ੍ਝਾਨਲਾਭਿਤਾਯ ਏવ, ਅਥ ਖੋ ਇਮੇਹਿਪਿ ਕਾਰਣੇਹੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ – ‘‘ਚੂਲ਼ਪਨ੍ਥਕੋ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਚੇਤੋਤਿ ਚੇਤ੍ਥ ਚਿਤ੍ਤਸੀਸੇਨ ਸਮਾਧਿ વੁਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਚੇਤਸੋ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ વਿવਟ੍ਟਨਂ ਚੇਤੋવਿવਟ੍ਟੋ, ਏਕਸ੍ਮਿਂਯੇવਾਰਮ੍ਮਣੇ ਸਮਾਧਿਚਿਤ੍ਤਂ વਿવਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਹੇਟ੍ਠਿਮਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਿਮਸ੍ਸ ਉਪਰੂਪਰਿ ਹਾਪਨਤੋ ਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਲਾਭੀ ਚੇਤੋવਿવਟ੍ਟਕੁਸਲੋ ਨਾਮ। ‘‘ਸਬ੍ਬਸੋ ਰੂਪਸਞ੍ਞਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ (ਧ॰ ਸ॰ ੨੬੫) વੁਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਸਞ੍ਞਾਸਹਗਤਂ…ਪੇ॰… ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਸਞ੍ਞਾਸਹਗਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਧ॰ ਸ॰ ੨੬੫-੨੬੮) ਸਞ੍ਞਾਸੀਸੇਨ વੁਤ੍ਤਜ੍ਝਾਨਾਨਂ વਿવਟ੍ਟਕੁਸਲੋ, ਤਥਾ ਇਤ੍ਥਿਪੁਰਿਸਾਦਿਸਞ੍ਞਾ ਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਾਦਿਤੋ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿવਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਕੇવਲੇ ਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮਮਤ੍ਤੇ ਅਸਙ੍ਖਤੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਚ વਿਸੇਸਤੋ વਟ੍ਟਨਤੋ ਚ ਸੁਞ੍ਞਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਬਹੁਲੋ ਸਞ੍ਞਾવਿવਟ੍ਟਕੁਸਲੋ। ਸਮਾਧਿਕੁਸਲਤਾਯ ਚੇਤੋવਿવਟ੍ਟਕੁਸਲਤਾ ਤਬ੍ਬਹੁਲવਿਹਾਰਿਤਾਯ। ਤਥਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕੁਸਲਤਾਯ ਸਞ੍ਞਾવਿવਟ੍ਟਕੁਸਲਤਾ। ਏਕੋਤਿ ਚੂਲ਼ਪਨ੍ਥਕਤ੍ਥੇਰਂ વਦਤਿ। ਸਮਾਧਿਲਕ੍ਖਣੇਤਿ ਸવਿਤਕ੍ਕਸવਿਚਾਰਾਦਿਸਮਾਧਿਸਭਾવੇ। ਪੁਨ ਏਕੋਤਿ ਮਹਾਪਨ੍ਥਕਤ੍ਥੇਰਮਾਹ। વਿਪਸ੍ਸਨਾਲਕ੍ਖਣੇਤਿ ਸਤ੍ਤਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਅਟ੍ਠਾਰਸਮਹਾવਿਪਸ੍ਸਨਾਦਿવਿਪਸ੍ਸਨਾਸਭਾવੇ। ਸਮਾਧਿਗਾਲ਼੍ਹੋਤਿ ਸਮਾਧਿਸ੍ਮਿਂ ਓਗਾਲ਼੍ਹਚਿਤ੍ਤੋ ਸੁਭਾવਿਤਭਾવਨਤਾ। ਅਙ੍ਗਸਂਖਿਤ੍ਤੇਤਿ ਚਤੁਰਙ੍ਗਿਕਤਿવਙ੍ਗਿਕਾਦਿવਸੇਨ ਝਾਨਙ੍ਗਾਨਂ ਸਙ੍ਖਿਪਨੇ। ਆਰਮ੍ਮਣਸਂਖਿਤ੍ਤੇਤਿ ਕਸਿਣੁਗ੍ਘਾਟਿਮਾਕਾਸਾਦਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨੇਨ ਕਸਿਣਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣਾਨਂ ਸਂਖਿਪਨੇ। ਅਙ੍ਗવવਤ੍ਥਾਪਨੇਤਿ વਿਤਕ੍ਕਾਦੀਨਂ ਝਾਨਙ੍ਗਾਨਂ વવਤ੍ਥਾਪਨੇ। ਆਰਮ੍ਮਣવવਤ੍ਥਾਪਨੇਤਿ ਪਥવੀਕਸਿਣਾਦਿਜ੍ਝਾਨਾਰਮ੍ਮਣਾਨਂ વવਤ੍ਥਾਪਨੇ।

    Lābhitāyāti ettha lābhīti īkāro atisayattho. Tena therassa catunnaṃ rūpāvacarajjhānānaṃ atisayena savisesalābhitaṃ dasseti. Arūpāvacarajjhānānaṃ lābhitāyāti etthāpi eseva nayo. Na kevalañcetā cetosaññāvivaṭṭakusalatā rūpārūpajjhānalābhitāya eva, atha kho imehipi kāraṇehīti dassetuṃ – ‘‘cūḷapanthako cā’’tiādi vuttaṃ. Cetoti cettha cittasīsena samādhi vutto, tasmā cetaso samādhissa vivaṭṭanaṃ cetovivaṭṭo, ekasmiṃyevārammaṇe samādhicittaṃ vivaṭṭetvā heṭṭhimassa heṭṭhimassa uparūpari hāpanato rūpāvacarajjhānalābhī cetovivaṭṭakusalo nāma. ‘‘Sabbaso rūpasaññāna’’ntiādinā (dha. sa. 265) vuttasaññā atikkamitvā ‘‘ākāsānañcāyatanasaññāsahagataṃ…pe… nevasaññānāsaññāyatanasaññāsahagata’’nti (dha. sa. 265-268) saññāsīsena vuttajjhānānaṃ vivaṭṭakusalo, tathā itthipurisādisaññā niccasaññādito cittaṃ vivaṭṭetvā kevale rūpārūpadhammamatte asaṅkhate nibbāne ca visesato vaṭṭanato ca suññatānupassanābahulo saññāvivaṭṭakusalo. Samādhikusalatāya cetovivaṭṭakusalatā tabbahulavihāritāya. Tathā vipassanākusalatāya saññāvivaṭṭakusalatā. Ekoti cūḷapanthakattheraṃ vadati. Samādhilakkhaṇeti savitakkasavicārādisamādhisabhāve. Puna ekoti mahāpanthakattheramāha. Vipassanālakkhaṇeti sattaanupassanā aṭṭhārasamahāvipassanādivipassanāsabhāve. Samādhigāḷhoti samādhismiṃ ogāḷhacitto subhāvitabhāvanatā. Aṅgasaṃkhitteti caturaṅgikativaṅgikādivasena jhānaṅgānaṃ saṅkhipane. Ārammaṇasaṃkhitteti kasiṇugghāṭimākāsādinibbattanena kasiṇādiārammaṇānaṃ saṃkhipane. Aṅgavavatthāpaneti vitakkādīnaṃ jhānaṅgānaṃ vavatthāpane. Ārammaṇavavatthāpaneti pathavīkasiṇādijjhānārammaṇānaṃ vavatthāpane.

    ਝਾਨਙ੍ਗੇਹੀਤਿ ਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਙ੍ਗੇਹਿ, ਝਾਨਙ੍ਗਾਨੇવ ਝਾਨਂ। ਪੁਨ ਝਾਨਙ੍ਗੇਹੀਤਿ ਅਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਙ੍ਗੇਹਿ। ਭਾਤਾਤਿ ਜੇਟ੍ਠਭਾਤਾ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਯਸ੍ਸ। ਸੁવਣ੍ਣਪੂਜਨ੍ਤਿ ਸੋવਣ੍ਣਮਯਂ ਪੁਪ੍ਫਪੂਜਂ ਕਤ੍વਾ। ਦੇવਪੁਰੇਤਿ ਤਾવਤਿਂਸਭવਨੇ ਸੁਦਸ੍ਸਨਮਹਾਨਗਰੇ। ਅਗ੍ਗਦ੍વਾਰੇਨਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਦਿવਸੇ ਅਗ੍ਗਂ ਸਬ੍ਬਪਠਮਂ વਿવਟੇਨ ਨਗਰਦ੍વਾਰੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ।

    Jhānaṅgehīti rūpāvacarajjhānaṅgehi, jhānaṅgāneva jhānaṃ. Puna jhānaṅgehīti arūpāvacarajjhānaṅgehi. Bhātāti jeṭṭhabhātā. Assāti kuṭumbiyassa. Suvaṇṇapūjanti sovaṇṇamayaṃ pupphapūjaṃ katvā. Devapureti tāvatiṃsabhavane sudassanamahānagare. Aggadvārenāti tasmiṃ divase aggaṃ sabbapaṭhamaṃ vivaṭena nagaradvārena nikkhamitvā.

    ਕੋਕਨਦਨ੍ਤਿ ਪਦੁਮવਿਸੇਸਨਂ ਯਥਾ ‘‘ਕੋਕਾਸਕ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਕਿਰ ਬਹੁਪਤ੍ਤਂ વਣ੍ਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਤਿਸੁਗਨ੍ਧਞ੍ਚ ਹੋਤਿ। ‘‘ਕੋਕਨਦਂ ਨਾਮ ਸੇਤਪਦੁਮ’’ਨ੍ਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਪਾਤੋਤਿ ਪਗੇવ। ਅਯਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ – ਯਥਾ ਕੋਕਨਦਸਙ੍ਖਾਤਂ ਪਦੁਮਂ ਪਾਤੋ ਸੂਰਿਯੁਗ੍ਗਮਨવੇਲਾਯਂ ਫੁਲ੍ਲਂ વਿਕਸਿਤਂ ਅવੀਤਗਨ੍ਧਂ ਸਿਯਾ વਿਰੋਚਮਾਨਂ, ਏવਂ ਸਰੀਰਗਨ੍ਧੇਨ ਗੁਣਗਨ੍ਧੇਨ ਚ ਸੁਗਨ੍ਧਂ ਸਰਦਕਾਲੇ ਅਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖੇ ਆਦਿਚ੍ਚਮਿવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਤੇਜਸਾ ਤਪਨ੍ਤਂ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਨਿਚ੍ਛਰਣਕਜੁਤਿਯਾ ਅਙ੍ਗੀਰਸਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਪਸ੍ਸਾਤਿ।

    Kokanadanti padumavisesanaṃ yathā ‘‘kokāsaka’’nti. Taṃ kira bahupattaṃ vaṇṇasampannaṃ atisugandhañca hoti. ‘‘Kokanadaṃ nāma setapaduma’’ntipi vadanti. Pātoti pageva. Ayañhettha attho – yathā kokanadasaṅkhātaṃ padumaṃ pāto sūriyuggamanavelāyaṃ phullaṃ vikasitaṃ avītagandhaṃ siyā virocamānaṃ, evaṃ sarīragandhena guṇagandhena ca sugandhaṃ saradakāle antalikkhe ādiccamiva attano tejasā tapantaṃ aṅgehi niccharaṇakajutiyā aṅgīrasaṃ sammāsambuddhaṃ passāti.

    ਚੂਲ਼ਪਨ੍ਥਕੋ ਕਿਰ ਕਸ੍ਸਪਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਕਾਲੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞવਾ ਹੁਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਸ ਦਨ੍ਧਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਉਦ੍ਦੇਸਗਹਣਕਾਲੇ ਪਰਿਹਾਸਕੇਲ਼ਿਂ ਅਕਾਸਿ। ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਤੇਨ ਪਰਿਹਾਸੇਨ ਲਜ੍ਜਿਤੋ ਨੇવ ਉਦ੍ਦੇਸਂ ਗਣ੍ਹਿ, ਨ ਸਜ੍ਝਾਯਮਕਾਸਿ। ਤੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨਾਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾવ ਦਨ੍ਧੋ ਜਾਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਗਹਿਤਗਹਿਤਪਦਂ ਉਪਰਿਉਪਰਿਪਦਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਨਸ੍ਸਤਿ। ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾ ਸੁਦ੍ਧਂ ਚੋਲ਼ਖਣ੍ਡਂ ਅਦਾਸੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਹੇਤੁਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਦਨੁਰੂਪੇ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਯੋਜੇਨ੍ਤੋ ਸੁਦ੍ਧਂ ਚੋਲ਼ਖਣ੍ਡਂ ਅਦਾਸਿ। ਸੋ ਕਿਰ ਪੁਬ੍ਬੇ ਰਾਜਾ ਹੁਤ੍વਾ ਨਗਰਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਨਲਾਟਤੋ ਸੇਦੇ ਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤੇ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਸਾਟਕੇਨ ਨਲਾਟਂ ਪੁਞ੍ਛਿ, ਸਾਟਕੋ ਕਿਲਿਟ੍ਠੋ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ‘‘ਇਮਂ ਸਰੀਰਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਏવਰੂਪੋ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸਾਟਕੋ ਪਕਤਿਂ ਜਹਿਤ੍વਾ ਕਿਲਿਟ੍ਠੋ ਜਾਤੋ, ਅਨਿਚ੍ਚਾ વਤ ਸਙ੍ਖਾਰਾ’’ਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਂ ਪਟਿਲਭਿ। ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨਸ੍ਸ ਰਜੋਹਰਣਮੇવ ਪਚ੍ਚਯੋ ਜਾਤੋ।

    Cūḷapanthako kira kassapasammāsambuddhakāle pabbajitvā paññavā hutvā aññatarassa dandhabhikkhuno uddesagahaṇakāle parihāsakeḷiṃ akāsi. So bhikkhu tena parihāsena lajjito neva uddesaṃ gaṇhi, na sajjhāyamakāsi. Tena kammenāyaṃ pabbajitvāva dandho jāto, tasmā gahitagahitapadaṃ upariuparipadaṃ gaṇhantassa nassati. Iddhiyā abhisaṅkharitvā suddhaṃ coḷakhaṇḍaṃ adāsīti tassa pubbahetuṃ disvā tadanurūpe kammaṭṭhāne niyojento suddhaṃ coḷakhaṇḍaṃ adāsi. So kira pubbe rājā hutvā nagaraṃ padakkhiṇaṃ karonto nalāṭato sede muccante parisuddhena sāṭakena nalāṭaṃ puñchi, sāṭako kiliṭṭho ahosi. So ‘‘imaṃ sarīraṃ nissāya evarūpo parisuddhasāṭako pakatiṃ jahitvā kiliṭṭho jāto, aniccā vata saṅkhārā’’ti aniccasaññaṃ paṭilabhi. Tena kāraṇenassa rajoharaṇameva paccayo jāto.

    ਲੋਮਾਨੀਤਿ ਚੋਲ਼ਖਣ੍ਡਤਨ੍ਤਗਤਅਂਸੁਕੇ વਦਤਿ। ‘‘ਕਿਲਿਟ੍ਠਧਾਤੁਕਾਨੀ’’ਤਿ ਕਿਲਿਟ੍ਠਸਭਾવਾਨਿ। ਏવਂਗਤਿਕਮੇવਾਤਿ ਇਦਂ ਚਿਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਭવਙ੍ਗવਸੇਨ ਪਕਤਿਯਾ ਪਣ੍ਡਰਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਰਾਗਾਦਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠਂ ਜਾਤਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਂ ਸਮਾਨੇਤ੍વਾਤਿ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਂ ਸਮਨ੍ਨਾਹਰਿਤ੍વਾ, ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ । ਬਿਲ਼ਾਰਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਬਿਲ਼ਾਰਸ੍ਸ ਗੋਚਰਤ੍ਥਾਯ। ਜਲਪਥਕਮ੍ਮਿਕੇਨਾਤਿ ਸਮੁਦ੍ਦਕਮ੍ਮਿਕੇਨ। ਚਾਰਿਨ੍ਤਿ ਖਾਦਿਤਬ੍ਬਤਿਣਂ। ਸਚ੍ਚਕਾਰਨ੍ਤਿ ਸਚ੍ਚਭਾવਾવਹਂ ਕਾਰਂ, ‘‘ਅਤ੍ਤਨਾ ਗਹਿਤੇ ਭਣ੍ਡੇ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਨ ਦਾਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਦਾਤਬ੍ਬਲਞ੍ਜਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਤਿਯੇਨ ਪਟਿਹਾਰੇਨਾਤਿ ਤਤਿਯੇਨ ਸਾਸਨੇਨ। ਪਤ੍ਤਿਕਾ ਹੁਤ੍વਾਤਿ ਸਾਮਿਨੋ ਹੁਤ੍વਾ।

    Lomānīti coḷakhaṇḍatantagataaṃsuke vadati. ‘‘Kiliṭṭhadhātukānī’’ti kiliṭṭhasabhāvāni. Evaṃgatikamevāti idaṃ cittampi bhavaṅgavasena pakatiyā paṇḍaraṃ parisuddhaṃ rāgādisampayuttadhammavasena saṃkiliṭṭhaṃ jātanti dasseti. Nakkhattaṃ samānetvāti nakkhattaṃ samannāharitvā, āvajjetvāti attho . Biḷārassatthāyāti biḷārassa gocaratthāya. Jalapathakammikenāti samuddakammikena. Cārinti khāditabbatiṇaṃ. Saccakāranti saccabhāvāvahaṃ kāraṃ, ‘‘attanā gahite bhaṇḍe aññesaṃ na dātabba’’nti vatvā dātabbalañjanti vuttaṃ hoti. Tatiyena paṭihārenāti tatiyena sāsanena. Pattikā hutvāti sāmino hutvā.

    ਅਪ੍ਪਕੇਨਪੀਤਿ ਥੋਕੇਨਪਿ ਪਰਿਤ੍ਤੇਨਪਿ। ਮੇਧਾવੀਤਿ ਪਞ੍ਞવਾ। ਪਾਭਤੇਨਾਤਿ ਭਣ੍ਡਮੂਲੇਨ। વਿਚਕ੍ਖਣੋਤਿ વੋਹਾਰਕੁਸਲੋ। ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਮਹਨ੍ਤਂ ਧਨਂ ਯਸਞ੍ਚ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸਣ੍ਠਪੇਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤਿ । ਯਥਾ ਕਿਂ? ਅਣੁਂ ਅਗ੍ਗਿਂવ ਸਨ੍ਧਮਂ, ਯਥਾ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਪੁਰਿਸੋ ਪਰਿਤ੍ਤਕਂ ਅਗ੍ਗਿਂ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਗੋਮਯਚੁਣ੍ਣਾਦੀਨਿ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਮੁਖવਾਤੇਨ ਧਮੇਨ੍ਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਤਿ વਡ੍ਢੇਤਿ, ਮਹਨ੍ਤਂ ਅਗ੍ਗਿਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਕਰੋਤਿ, ਏવਮੇવ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਥੋਕਮ੍ਪਿ ਪਾਭਤਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਨਾਨਾਉਪਾਯੇਹਿ ਪਯੋਜੇਤ੍વਾ ਧਨਞ੍ਚ ਯਸਞ੍ਚ વਡ੍ਢੇਤਿ, વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤਿ। ਤਾਯ ਏવ વਾ ਪਨ ਧਨਸ੍ਸ ਮਹਨ੍ਤਤਾਯ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਤਿ, ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਂ ਪਾਕਟਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Appakenapīti thokenapi parittenapi. Medhāvīti paññavā. Pābhatenāti bhaṇḍamūlena. Vicakkhaṇoti vohārakusalo. Samuṭṭhāpeti attānanti mahantaṃ dhanaṃ yasañca uppādetvā tattha attānaṃ saṇṭhapeti patiṭṭhāpeti . Yathā kiṃ? Aṇuṃ aggiṃva sandhamaṃ, yathā paṇḍito puriso parittakaṃ aggiṃ anukkamena gomayacuṇṇādīni pakkhipitvā mukhavātena dhamento samuṭṭhāpeti vaḍḍheti, mahantaṃ aggikkhandhaṃ karoti, evameva paṇḍito thokampi pābhataṃ labhitvā nānāupāyehi payojetvā dhanañca yasañca vaḍḍheti, vaḍḍhetvā puna tattha attānaṃ patiṭṭhāpeti. Tāya eva vā pana dhanassa mahantatāya attānaṃ samuṭṭhāpeti, abhiññātaṃ pākaṭaṃ karotīti attho.

    ਸੁਭੂਤਿਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Subhūtittheravatthu

    ੨੦੧-੨੦੨. ਤਤਿਯੇ ਰਣਾਤਿ ਹਿ ਰਾਗਾਦਯੋ ਕਿਲੇਸਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ‘‘ਸਰਣਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਧ॰ ਸ॰ ੧੦੦ ਦੁਕਮਾਤਿਕਾ) ਰਾਗਾਦਯੋ ਕਿਲੇਸਾ ‘‘ਰਣਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਰਣਨ੍ਤਿ ਏਤੇਹੀਤਿ ਰਣਾ। ਯੇਹਿ ਅਭਿਭੂਤਾ ਸਤ੍ਤਾ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤਿ ਪਰਿਦੇવਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇ ਰਾਗਾਦਯੋ ‘‘ਰਣਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਦੇਸਿਤਨਿਯਾਮਤੋ ਅਨੋਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾਤਿ ਦੇਸਿਤਾਨੋਕ੍ਕਮਨਤੋ ਅਨੁਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦੇਸੇਤਿ, ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਦੇਸਿਤਨਿਯਾਮੇਨੇવ ਅਨੋਦਿਸ੍ਸਕਂ ਕਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਏવਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਮੇਤ੍ਤਾਝਾਨਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ਭਿਕ੍ਖਾਗਹਣੇ ਸਤਿ। ਭਿਕ੍ਖਾਦਾਯਕਾਨਂ ਮਹਪ੍ਫਲਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਇਦਂ ਚੂਲ਼ਚ੍ਛਰਾਸਙ੍ਘਾਤਸੁਤ੍ਤੇਨ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧.੫੧ ਆਦਯੋ) ਦੀਪੇਤਬ੍ਬਂ। ਅਚ੍ਛਰਾਸਙ੍ਘਾਤਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਹਿ ਕਾਲਂ ਮੇਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਂ ਆਸੇવਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਦਿਨ੍ਨਦਾਨਂ ਮਹਪ੍ਫਲਂ ਹੋਤਿ ਮਹਾਨਿਸਂਸਂ, ਤੇਨ ਚ ਸੋ ਅਮੋਘਂ ਰਟ੍ਠਪਿਣ੍ਡਂ ਭੁਞ੍ਜਤੀਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਤਤ੍ਥ ਆਗਤੋਯੇવ। ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾਤਿ ਆਕਾਰਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ।

    201-202. Tatiye raṇāti hi rāgādayo kilesā vuccantīti ‘‘saraṇā dhammā’’tiādīsu (dha. sa. 100 dukamātikā) rāgādayo kilesā ‘‘raṇā’’ti vuccanti. Raṇanti etehīti raṇā. Yehi abhibhūtā sattā nānappakārena kandanti paridevanti, tasmā te rāgādayo ‘‘raṇā’’ti vuttā. Desitaniyāmato anokkamitvāti desitānokkamanato anupagantvā deseti, satthārā desitaniyāmeneva anodissakaṃ katvā dhammaṃ desetīti vuttaṃ hoti. Evanti evaṃ mettājhānato vuṭṭhāya bhikkhāgahaṇe sati. Bhikkhādāyakānaṃ mahapphalaṃ bhavissatīti idaṃ cūḷaccharāsaṅghātasuttena (a. ni. 1.51 ādayo) dīpetabbaṃ. Accharāsaṅghātamattampi hi kālaṃ mettacittaṃ āsevantassa bhikkhuno dinnadānaṃ mahapphalaṃ hoti mahānisaṃsaṃ, tena ca so amoghaṃ raṭṭhapiṇḍaṃ bhuñjatīti ayamattho tattha āgatoyeva. Nimittaṃ gaṇhitvāti ākāraṃ sallakkhetvā.

    ਖਦਿਰવਨਿਯਰੇવਤਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Khadiravaniyarevatattheravatthu

    ੨੦੩. ਪਞ੍ਚਮੇ વਨਸਭਾਗਨ੍ਤਿ ਸਭਾਗਂ વਨਂ, ਸਭਾਗਨ੍ਤਿ ਚ ਸਪ੍ਪਾਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਞ੍ਹਿ ਪਕਤਿવਿਰੁਦ੍ਧਂ ਬ੍ਯਾਧਿવਿਰੁਦ੍ਧਞ੍ਚ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਂ ‘‘ਸਭਾਗ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਉਦਕਸਭਾਗਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਇਮਿਨਾવ ਨਯੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਾਯੂਹਨਕ੍ਖਣੋਤਿ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮੂਪਚਯਸ੍ਸ ਓਕਾਸੋ। ਤਿਣ੍ਣਂ ਭਾਤਿਕਾਨਨ੍ਤਿ ਉਪਤਿਸ੍ਸੋ, ਚੁਨ੍ਦੋ, ਉਪਸੇਨੋਤਿ ਇਮੇਸਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਜੇਟ੍ਠਭਾਤਿਕਾਨਂ। ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਨਞ੍ਚ ਭਗਿਨੀਨਨ੍ਤਿ ਚਾਲਾ, ਉਪਚਾਲਾ, ਸੀਸੁਪਚਾਲਾਤਿ ਇਮੇਸਂ ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਜੇਟ੍ਠਭਗਿਨੀਨਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋ ਸਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਚਾਲਾ, ਉਪਚਾਲਾ, ਸੀਸੁਪਚਾਲਾਤਿ ਤਿਸ੍ਸੋ ਭਗਿਨਿਯੋ, ਚੁਨ੍ਦੋ ਉਪਸੇਨੋਤਿ ਇਮੇ ਭਾਤਰੋ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸਿ, ਰੇવਤਕੁਮਾਰੋ ਏਕੋવ ਗੇਹੇ ਅવਸਿਸ੍ਸਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ…ਪੇ॰… ਪਬ੍ਬਾਜੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਮਹਲ੍ਲਕਤਰਾਤਿ વੁਦ੍ਧਤਰਾ। ਇਦਞ੍ਚ ਕੁਮਾਰਿਕਾਯ ਚਿਰਜੀવਿਤਂ ਅਭਿਕਙ੍ਖਮਾਨਾ ਆਹਂਸੁ। ਸਾ ਕਿਰ ਤਸ੍ਸ ਅਯ੍ਯਿਕਾ વੀਸਤਿવਸ੍ਸਸਤਿਕਾ ਖਣ੍ਡਦਨ੍ਤਾ ਪਲਿਤਕੇਸਾ વਲਿਤ੍ਤਚਾ ਤਿਲਕਾਹਤਗਤ੍ਤਾ ਗੋਪਾਨਸਿવਙ੍ਕਾ ਅਹੋਸਿ। વਿਧਾવਨਿਕਨ੍ਤਿ વਿਧਾવਨਕੀਲ਼ਿਕਂ। ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਨਨ੍ਤਿ ਅਨੁਸ੍ਸવવਸੇਨ ਮਨੁਸ੍ਸਦੇવਮੋਕ੍ਖਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯੋ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਤਿ, ਮਨੁਸ੍ਸਦੇવਬ੍ਰਹ੍ਮਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯੋ વਾ। ਸੀવਲਿਸ੍ਸ ਪੁਞ੍ਞਂ વੀਮਂਸਿਸ੍ਸਾਮਾਤਿ ‘‘ਸੀવਲਿਨਾ ਕਤਪੁਞ੍ਞਸ੍ਸ વਿਪਾਕਦਾਨਟ੍ਠਾਨਮਿਦ’’ਨ੍ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਏવਮਾਹ। ਸਭਾਗਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਸਮਂ ਦੇਸਂ।

    203. Pañcame vanasabhāganti sabhāgaṃ vanaṃ, sabhāganti ca sappāyanti attho. Yañhi pakativiruddhaṃ byādhiviruddhañca na hoti, taṃ ‘‘sabhāga’’nti vuccati. Udakasabhāgantiādīsupi imināva nayena attho veditabbo. Kalyāṇakammāyūhanakkhaṇoti kalyāṇakammūpacayassa okāso. Tiṇṇaṃ bhātikānanti upatisso, cundo, upasenoti imesaṃ tiṇṇaṃ jeṭṭhabhātikānaṃ. Tissannañca bhaginīnanti cālā, upacālā, sīsupacālāti imesaṃ tissannaṃ jeṭṭhabhaginīnaṃ. Ettha ca sāriputtatthero sayaṃ pabbajitvā cālā, upacālā, sīsupacālāti tisso bhaginiyo, cundo upasenoti ime bhātaro pabbājesi, revatakumāro ekova gehe avasissati. Tena vuttaṃ – ‘‘amhākaṃ…pe… pabbājentī’’ti. Mahallakatarāti vuddhatarā. Idañca kumārikāya cirajīvitaṃ abhikaṅkhamānā āhaṃsu. Sā kira tassa ayyikā vīsativassasatikā khaṇḍadantā palitakesā valittacā tilakāhatagattā gopānasivaṅkā ahosi. Vidhāvanikanti vidhāvanakīḷikaṃ. Tissannaṃ sampattīnanti anussavavasena manussadevamokkhasampattiyo sandhāya vadati, manussadevabrahmasampattiyo vā. Sīvalissa puññaṃ vīmaṃsissāmāti ‘‘sīvalinā katapuññassa vipākadānaṭṭhānamida’’nti ñatvā evamāha. Sabhāgaṭṭhānanti samaṃ desaṃ.

    ਤਂ ਭੂਮਿਰਾਮਣੇਯ੍ਯਕਨ੍ਤਿ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਗਾਮਨ੍ਤੇ ਕਾਯવਿવੇਕਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਚਿਤ੍ਤવਿવੇਕਂ ਪਨ ਲਭਨ੍ਤੇવ। ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਦਿਬ੍ਬਪ੍ਪਟਿਭਾਗਾਨਿਪਿ ਆਰਮ੍ਮਣਾਨਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਚਾਲੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਗਾਮੋ વਾ ਹੋਤੁ ਅਰਞ੍ਞਾਦੀਨਂ વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਂ, ‘ਯਤ੍ਥ ਅਰਹਨ੍ਤੋ વਿਹਰਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਭੂਮਿਰਾਮਣੇਯ੍ਯਕਂ’, ਸੋ ਭੂਮਿਪ੍ਪਦੇਸੋ ਰਮਣੀਯੋ ਏવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Taṃ bhūmirāmaṇeyyakanti kiñcāpi arahanto gāmante kāyavivekaṃ na labhanti, cittavivekaṃ pana labhanteva. Tesañhi dibbappaṭibhāgānipi ārammaṇāni cittaṃ cāletuṃ na sakkonti, tasmā gāmo vā hotu araññādīnaṃ vā aññataraṃ, ‘yattha arahanto viharanti, taṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ’, so bhūmippadeso ramaṇīyo evāti attho.

    ਕਙ੍ਖਾਰੇવਤਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Kaṅkhārevatattheravatthu

    ੨੦੪. ਛਟ੍ਠੇ ਅਕਪ੍ਪਿਯੋ, ਆવੁਸੋ, ਗੁਲ਼ੋਤਿ ਏਕਦਿવਸਂ ਥੇਰੋ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਗੁਲ਼ਕਰਣਂ ਓਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਗੁਲ਼ੇ ਪਿਟ੍ਠਮ੍ਪਿ ਛਾਰਿਕਮ੍ਪਿ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਦਿਸ੍વਾਨ ‘‘ਅਕਪ੍ਪਿਯੋ ਗੁਲ਼ੋ, ਸਾਮਿਸੋ ਨ ਕਪ੍ਪਤਿ ਗੁਲ਼ੋ વਿਕਾਲੇ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਯਨ੍ਤੋ ਏવਮਾਹ। ਅਕਪ੍ਪਿਯਾ ਮੁਗ੍ਗਾਤਿ ਏਕਦਿવਸਂ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ વਚ੍ਚੇ ਮੁਗ੍ਗਂ ਜਾਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਕਪ੍ਪਿਯਾ ਮੁਗ੍ਗਾ, ਪਕ੍ਕਾਪਿ ਮੁਗ੍ਗਾ ਜਾਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਯਨ੍ਤੋ ਏવਮਾਹ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਂ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવ।

    204. Chaṭṭhe akappiyo, āvuso, guḷoti ekadivasaṃ thero antarāmagge guḷakaraṇaṃ okkamitvā guḷe piṭṭhampi chārikampi pakkhitte disvāna ‘‘akappiyo guḷo, sāmiso na kappati guḷo vikāle paribhuñjitu’’nti kukkuccāyanto evamāha. Akappiyā muggāti ekadivasaṃ antarāmagge vacce muggaṃ jātaṃ disvā ‘‘akappiyā muggā, pakkāpi muggā jāyantī’’ti kukkuccāyanto evamāha. Sesamettha sabbaṃ uttānameva.

    ਸੋਣਕੋਲ਼ਿવਿਸਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Soṇakoḷivisattheravatthu

    ੨੦੫. ਸਤ੍ਤਮੇ ਹਾਪੇਤਬ੍ਬਮੇવ ਅਹੋਸਿ ਅਚ੍ਚਾਰਦ੍ਧવੀਰਿਯਤ੍ਤਾ। ਉਦਕੇਨ ਸਮੁਪਬ੍ਯੂਲ਼੍ਹੇਤਿ ਉਦਕੇਨ ਥਲਂ ਉਸ੍ਸਾਰੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਰਾਸਿਕਤੇ। ਹਰਿਤੂਪਲਿਤ੍ਤਾਯਾਤਿ ਗੋਮਯਪਰਿਭਣ੍ਡਕਤਾਯ। ਤਿવਿਧੇਨ ਉਦਕੇਨ ਪੋਸੇਨ੍ਤੀਤਿ ਖੀਰੋਦਕਂ ਗਨ੍ਧੋਦਕਂ ਕੇવਲੋਦਕਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਤਿવਿਧੇਨ ਉਦਕੇਨ ਪੋਸੇਨ੍ਤਿ ਪਰਿਪਾਲੇਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਸ੍ਸਾવੇਤ੍વਾਤਿ ਪਰਿਸੋਧੇਤ੍વਾ ਗਹਿਤੇ ਤਣ੍ਡੁਲੇਤਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਦੇવੋ ਮਞ੍ਞੇਤਿ ਦੇવੋ વਿਯ । વੀਣੋવਾਦੇਨਾਤਿ ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਸੋਣ, ਯਦਾ ਤੇ વੀਣਾਯ ਤਨ੍ਤਿਯੋ ਅਚ੍ਚਾਯਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਪਿ ਨੁ ਤੇ વੀਣਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਸਰવਤੀ વਾ ਹੋਤਿ ਕਮ੍ਮਞ੍ਞਾ વਾਤਿ? ਨੋ ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਸੋਣ, ਅਚ੍ਚਾਰਦ੍ਧવੀਰਿਯਂ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ, ਅਤਿਸਿਥਿਲવੀਰਿਯਂ ਕੋਸਜ੍ਜਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ। ਤਸ੍ਮਾਤਿਹ ਤ੍વਂ, ਸੋਣ, વੀਰਿਯਸਮਤਂ ਅਧਿਟ੍ਠਹ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਞ੍ਚ ਸਮਤਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਾ’’ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੨੪੩) ਏવਂ વੀਣਂ ਉਪਮਂ ਕਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਿਤੇਨ વੀਣੋਪਮੋવਾਦੇਨ। વੀਰਿਯਸਮਥਯੋਜਨਤ੍ਥਾਯਾਤਿ વੀਰਿਯਸ੍ਸ ਸਮਥੇਨ ਯੋਜਨਤ੍ਥਾਯ।

    205. Sattame hāpetabbameva ahosi accāraddhavīriyattā. Udakena samupabyūḷheti udakena thalaṃ ussāretvā tattha tattha rāsikate. Haritūpalittāyāti gomayaparibhaṇḍakatāya. Tividhena udakenaposentīti khīrodakaṃ gandhodakaṃ kevalodakanti evaṃ tividhena udakena posenti paripālenti. Parissāvetvāti parisodhetvā gahite taṇḍuleti yojetabbaṃ. Devo maññeti devo viya . Vīṇovādenāti ‘‘taṃ kiṃ maññasi, soṇa, yadā te vīṇāya tantiyo accāyatā honti, api nu te vīṇā tasmiṃ samaye saravatī vā hoti kammaññā vāti? No hetaṃ, bhanteti. Evameva kho, soṇa, accāraddhavīriyaṃ uddhaccāya saṃvattati, atisithilavīriyaṃ kosajjāya saṃvattati. Tasmātiha tvaṃ, soṇa, vīriyasamataṃ adhiṭṭhaha, indriyānañca samataṃ paṭivijjhā’’ti (mahāva. 243) evaṃ vīṇaṃ upamaṃ katvā pavattitena vīṇopamovādena. Vīriyasamathayojanatthāyāti vīriyassa samathena yojanatthāya.

    ਸੋਣਕੁਟਿਕਣ੍ਣਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Soṇakuṭikaṇṇattheravatthu

    ੨੦੬. ਅਟ੍ਠਮੇ ਕੁਟਿਕਣ੍ਣੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ‘‘ਕੋਟਿਕਣ੍ਣੋ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ‘‘ਕੁਟਿਕਣ੍ਣੋ’’ਤਿ વੋਹਰੀਯਤਿ। ਕੁਲਘਰੇ ਭવਾ ਕੁਲਘਰਿਕਾ। ਸਾ ਕਿਰ ਅવਨ੍ਤਿਰਟ੍ਠੇ ਕੁਲਘਰੇ ਮਹਾવਿਭવਸ੍ਸ ਸੇਟ੍ਠਿਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ। ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਚਿਨ੍ਤੇਸੀਤਿ ਇਦਂ ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਭਾਣਕਾਨਂ ਮਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਸਪਰਿਸੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮ੍ਮ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਅਸ੍ਸੋਸਿ, ਨ ਚ ਕਞ੍ਚਿ વਿਸੇਸਂ ਅਧਿਗਞ੍ਛਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਸੋ ਹਿ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਨ੍ਤੋ ਹੇਮવਤਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤ੍વਾ ‘ਆਗਤੋ ਨੁ ਖੋ ਮੇ ਸਹਾਯਕੋ, ਨੋ’ਤਿ ਦਿਸਾਦਿਸਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਤਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ‘વਞ੍ਚਿਤੋ ਮੇ ਸਹਾਯੋ, ਯੋ ਏવਂ વਿਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪਟਿਭਾਨਂ ਭਗવਤੋ ਦੇਸਨਂ ਨ ਸੁਣਾਤੀ’ਤਿ વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    206. Aṭṭhame kuṭikaṇṇoti vuccatīti ‘‘koṭikaṇṇo’’ti vattabbe ‘‘kuṭikaṇṇo’’ti voharīyati. Kulaghare bhavā kulagharikā. Sā kira avantiraṭṭhe kulaghare mahāvibhavassa seṭṭhissa bhariyā. Dasabalassa dhammakathaṃ sutvā sotāpattiphale patiṭṭhāya cintesīti idaṃ aṅguttarabhāṇakānaṃ matena vuttaṃ. Suttanipātaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘sapariso bhagavantaṃ upasaṅkamma dhammadesanaṃ assosi, na ca kañci visesaṃ adhigañchi. Kasmā? So hi dhammaṃ suṇanto hemavataṃ anussaritvā ‘āgato nu kho me sahāyako, no’ti disādisaṃ oloketvā taṃ apassanto ‘vañcito me sahāyo, yo evaṃ vicittappaṭibhānaṃ bhagavato desanaṃ na suṇātī’ti vikkhittacitto ahosī’’ti vuttaṃ.

    ਯਸ੍ਮਾ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਜਾਤਿਅਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨਬੋਧਿਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨੇਸ੍વੇવ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸ ਪੁਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਹੁਤ੍વਾવ ਪਟਿવਿਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਨ ਚਿਰਟ੍ਠਿਤਿਕਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨੇ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੦੮੧; ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੨.੩੦) ਪਨ ਤਾਨਿ ਸવਿਸੇਸਾਨਿ ਹੁਤ੍વਾ ਚਿਰਤਰਂ ਠਤ੍વਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਤਿਯੋਜਨਸਹਸ੍ਸਂ ਹਿਮવਨ੍ਤਂ ਅਕਾਲਪੁਪ੍ਫਿਤਂ ਦਿਸ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਅਗ੍ਗਬਲਕਾਯਾਤਿ ਸਬ੍ਬਪੁਰਤੋ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਬਲਕਾਯਾ। ਕੇਨ ਪੁਪ੍ਫਿਤਭਾવਂ ਜਾਨਾਸੀਤਿ ਕੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਹਿਮવਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਪ੍ਫਿਤਭਾવਂ ਜਾਨਾਸੀਤਿ, ਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਇਮਂ ਅਕਾਲਪੁਪ੍ਫਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਜਾਤਂ, ਤਂ ਜਾਨਾਸੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਤਭਾવਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਸ੍ਸ ਭਗવਤਾ ਪવਤ੍ਤਿਤਭਾવਂ। ਸਦ੍ਦੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹੀਤਿ ਸਦ੍ਦੇ ਆਕਾਰਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਸਿ। ਤਤੋਤਿ ‘‘ਅਹਂ ‘ਏਤਂ ਅਮਤਧਮ੍ਮਂ ਤਮ੍ਪਿ ਜਾਨਾਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਤવ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਗਤੋਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਯਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਦਨਨ੍ਤਰਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Yasmā paṭisandhijātiabhinikkhamanabodhiparinibbānesveva dvattiṃsa pubbanimittāni hutvāva paṭivigacchanti, na ciraṭṭhitikāni honti, dhammacakkappavattane (saṃ. ni. 5.1081; paṭi. ma. 2.30) pana tāni savisesāni hutvā cirataraṃ ṭhatvā nirujjhanti, tasmā vuttaṃ – ‘‘tiyojanasahassaṃ himavantaṃ akālapupphitaṃ disvā’’tiādi. Aggabalakāyāti sabbapurato gacchantā balakāyā. Kena pupphitabhāvaṃ jānāsīti kena kāraṇena himavantassa pupphitabhāvaṃ jānāsīti, yena kāraṇena imaṃ akālapupphapāṭihāriyaṃ jātaṃ, taṃ jānāsīti vuttaṃ hoti. Tassa pavattitabhāvanti tassa dhammacakkassa bhagavatā pavattitabhāvaṃ. Sadde nimittaṃ gaṇhīti sadde ākāraṃ sallakkhesi. Tatoti ‘‘ahaṃ ‘etaṃ amatadhammaṃ tampi jānāpessāmī’ti tava santikaṃ āgatosmī’’ti yaṃ vuttaṃ, tadanantaranti attho.

    ਸਾਤਾਗਿਰੋ ਹੇਮવਤਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ਤਂ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਨੇਤੁਕਾਮੋ ‘‘ਅਜ੍ਜ ਪਨ੍ਨਰਸੋ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧੫੩) ਅਜ੍ਜਾਤਿ ਅਯਂ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવੋ ਪਕ੍ਖਗਣਨਤੋ ਪਨ੍ਨਰਸੋ, ਉਪવਸਿਤਬ੍ਬਤੋ ਉਪੋਸਥੋ। ਤੀਸੁ વਾ ਉਪੋਸਥੇਸੁ ਅਜ੍ਜ ਪਨ੍ਨਰਸੋ ਉਪੋਸਥੋ, ਨ ਚਾਤੁਦ੍ਦਸਿਉਪੋਸਥੋ, ਨ ਸਾਮਗ੍ਗੀਉਪੋਸਥੋ। ਦਿવਿ ਭવਾਨਿ ਦਿਬ੍ਬਾਨਿ, ਦਿਬ੍ਬਾਨਿ ਏਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਦਿਬ੍ਬਾਨਿ। ਕਾਨਿ ਤਾਨਿ? ਰੂਪਾਨਿ। ਤਞ੍ਹਿ ਰਤ੍ਤਿਂ ਦੇવਾਨਂ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁਤੋ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾਨਂ ਸਰੀਰવਤ੍ਥਾਭਰਣવਿਮਾਨਪ੍ਪਭਾਹਿ ਅਬ੍ਭਾਦਿਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸવਿਰਹਿਤਾਯ ਚਨ੍ਦਪ੍ਪਭਾਯ ਚ ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪੋ ਅਲਙ੍ਕਤੋ ਅਹੋਸੀਤਿ ਅਤਿવਿਯ ਅਲਙ੍ਕਤੋ ਚ ਪਰਿવਿਸੁਦ੍ਧਿਦੇવਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਪ੍ਪਭਾਯ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਦਿਬ੍ਬਾ ਰਤ੍ਤਿ ਉਪਟ੍ਠਿਤਾ’’ਤਿ।

    Sātāgiro hemavatassa buddhuppādaṃ kathetvā taṃ bhagavato santikaṃ ānetukāmo ‘‘ajja pannaraso’’tiādigāthamāha. Tattha (su. ni. aṭṭha. 1.153) ajjāti ayaṃ rattindivo pakkhagaṇanato pannaraso, upavasitabbato uposatho. Tīsu vā uposathesu ajja pannaraso uposatho, na cātuddasiuposatho, na sāmaggīuposatho. Divi bhavāni dibbāni, dibbāni ettha atthīti dibbāni. Kāni tāni? Rūpāni. Tañhi rattiṃ devānaṃ dasasahassilokadhātuto sannipatitānaṃ sarīravatthābharaṇavimānappabhāhi abbhādiupakkilesavirahitāya candappabhāya ca sakalajambudīpo alaṅkato ahosīti ativiya alaṅkato ca parivisuddhidevassa bhagavato sarīrappabhāya. Tenāha – ‘‘dibbā ratti upaṭṭhitā’’ti.

    ਏવਂ ਰਤ੍ਤਿਗੁਣવਣ੍ਣਨਾਪਦੇਸੇਨਪਿ ਸਹਾਯਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦਂ ਜਨੇਨ੍ਤੋ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ਆਹ – ‘‘ਅਨੋਮਨਾਮਂ ਸਤ੍ਥਾਰਂ, ਹਨ੍ਦ ਪਸ੍ਸਾਮ ਗੋਤਮ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਨੋਮੇਹਿ ਅਲਾਮਕੇਹਿ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰਪਰਿਪੂਰੇਹਿ ਗੁਣੇਹਿ ਨਾਮਂ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਅਨੋਮਨਾਮੋ। ਤਥਾ ਹਿਸ੍ਸ ‘‘ਬੁਜ੍ਝਿਤਾ ਸਚ੍ਚਾਨੀਤਿ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਬੋਧੇਤਾ ਪਜਾਯਾਤਿ ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਮਹਾਨਿ॰ ੧੯੨; ਚੂਲ਼ਨਿ॰ ਪਾਰਾਯਨਤ੍ਥੁਤਿਗਾਥਾਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ੯੭; ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੧੬੨) ਨਯੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਅਨੋਮੇਹਿ ਗੁਣੇਹਿ ਨਾਮਂ। ‘‘ਭਗ੍ਗਰਾਗੋਤਿ ਭਗવਾ, ਭਗ੍ਗਦੋਸੋਤਿ ਭਗવਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਮਹਾਨਿ॰ ੮੪) ਨਯੇਨ ਭਗવਾਤਿ ਅਨੋਮੇਹਿ ਗੁਣੇਹਿ ਨਾਮਂ। ਏਸ ਨਯੋ ‘‘ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ। ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਾਦਿਅਤ੍ਥੇਹਿ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇ ਅਨੁਸਾਸਤਿ ‘‘ਇਮਂ ਪਜਹਥ, ਇਮਂ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਥਾ’’ਤਿ ਸਤ੍ਥਾ। ਤਂ ਅਨੋਮਨਾਮਂ ਸਤ੍ਥਾਰਂ। ਹਨ੍ਦਾਤਿ વਚਸਾਯਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਪਸ੍ਸਾਮਾਤਿ ਤੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸਹ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਬਹੁવਚਨਂ। ਗੋਤਮਨ੍ਤਿ ਗੋਤਮਗੋਤ੍ਤਂ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ‘‘ਸਤ੍ਥਾ, ਨ ਸਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਮਾ વਿਮਤਿਂ ਅਕਾਸਿ, ਏਕਨ੍ਤਬ੍ਯવਸਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾવ ਏਹਿ ਪਸ੍ਸਾਮ ਗੋਤਮਨ੍ਤਿ।

    Evaṃ rattiguṇavaṇṇanāpadesenapi sahāyassa cittaṃ pasādaṃ janento buddhuppādaṃ kathetvā āha – ‘‘anomanāmaṃ satthāraṃ, handa passāma gotama’’nti. Tattha anomehi alāmakehi sabbākāraparipūrehi guṇehi nāmaṃ assāti anomanāmo. Tathā hissa ‘‘bujjhitā saccānīti buddho, bodhetā pajāyāti buddho’’tiādinā (mahāni. 192; cūḷani. pārāyanatthutigāthāniddeso 97; paṭi. ma. 1.162) nayena buddhoti anomehi guṇehi nāmaṃ. ‘‘Bhaggarāgoti bhagavā, bhaggadosoti bhagavā’’tiādinā (mahāni. 84) nayena bhagavāti anomehi guṇehi nāmaṃ. Esa nayo ‘‘arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno’’tiādīsu. Diṭṭhadhammikādiatthehi devamanusse anusāsati ‘‘imaṃ pajahatha, imaṃ samādāya vattathā’’ti satthā. Taṃ anomanāmaṃ satthāraṃ. Handāti vacasāyatthe nipāto. Passāmāti tena attānaṃ saha saṅgahetvā paccuppannabahuvacanaṃ. Gotamanti gotamagottaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘satthā, na satthā’’ti mā vimatiṃ akāsi, ekantabyavasito hutvāva ehi passāma gotamanti.

    ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਹੇਮવਤੋ ‘‘ਅਯਂ ਸਾਤਾਗਿਰੋ ‘ਅਨੋਮਨਾਮਂ ਸਤ੍ਥਾਰ’ਨ੍ਤਿ ਭਣਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਕਾਸੇਤਿ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਨੋ ਚ ਦੁਲ੍ਲਭਾ ਲੋਕੇ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਪਟਿਞ੍ਞੇਹਿ ਪੂਰਣਾਦਿਸਦਿਸੇਹੇવ ਲੋਕੋ ਉਪਦ੍ਦੁਤੋ। ਸੋ ਪਨ ਯਦਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ, ਅਦ੍ਧਾ ਤਾਦਿਲਕ੍ਖਣਂ ਪਤ੍ਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਤੇਨ ਏવਂ ਗਹੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਾਦਿਲਕ੍ਖਣਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਆਹ – ‘‘ਕਚ੍ਚਿ ਮਨੋ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਕਚ੍ਚੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾ। ਮਨੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ। ਸੁਪਣਿਹਿਤੋਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਠਪਿਤੋ ਅਚਲੋ ਅਸਮ੍ਪવੇਧੀ। ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਭੂਤੇਸੁ ਸਬ੍ਬਭੂਤੇਸੁ। ਤਾਦਿਨੋਤਿ ਤਾਦਿਲਕ੍ਖਣਂ ਪਤ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਸਤੋ। ਪੁਚ੍ਛਾ ਏવ વਾ ਅਯਂ ‘‘ਸੋ ਤવ ਸਤ੍ਥਾ ਸਬ੍ਬਭੂਤੇਸੁ ਤਾਦੀ, ਉਦਾਹੁ ਨੋ’’ਤਿ। ਇਟ੍ਠੇ ਅਨਿਟ੍ਠੇਚਾਤਿ ਏવਰੂਪੇ ਆਰਮ੍ਮਣੇ। ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾਤਿ વਿਤਕ੍ਕਾ। વਸੀਕਤਾਤਿ વਸਂ ਗਮਿਤਾ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਂ ਤਂ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਦਸਿ, ਤਸ੍ਸ ਤੇ ਸਤ੍ਥੁਨੋ ਕਚ੍ਚਿ ਤਾਦਿਲਕ੍ਖਣਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਤੋ ਸਬ੍ਬਭੂਤੇਸੁ ਮਨੋ ਸੁਪਣਿਹਿਤੋ, ਉਦਾਹੁ ਯਾવ ਪਚ੍ਚਯਂ ਨ ਲਭਤਿ, ਤਾવ ਸੁਪਣਿਹਿਤੋ વਿਯ ਖਾਯਤਿ। ਸੋ વਾ ਤੇ ਸਤ੍ਥਾ ਕਚ੍ਚਿ ਸਬ੍ਬਭੂਤੇਸੁ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਤਾਦੀ, ਉਦਾਹੁ ਨੋ, ਯੇ ਚ ਇਟ੍ਠਾਨਿਟ੍ਠੇਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਰਾਗਦੋਸવਸੇਨ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ, ਤ੍ਯਾਸ੍ਸ ਕਚ੍ਚਿ વਸੀਕਤਾ, ਉਦਾਹੁ ਕਦਾਚਿ ਤੇਸਮ੍ਪਿ વਸੇਨ વਤ੍ਤਤੀਤਿ।

    Evaṃ vutte hemavato ‘‘ayaṃ sātāgiro ‘anomanāmaṃ satthāra’nti bhaṇanto tassa sabbaññutaṃ pakāseti, sabbaññuno ca dullabhā loke, sabbaññupaṭiññehi pūraṇādisadiseheva loko upadduto. So pana yadi sabbaññū, addhā tādilakkhaṇaṃ patto bhavissati, tena evaṃ gahessāmī’’ti cintetvā tādilakkhaṇaṃ pucchanto āha – ‘‘kacci mano’’tiādi. Tattha kaccīti pucchā. Manoti cittaṃ. Supaṇihitoti suṭṭhu ṭhapito acalo asampavedhī. Sabbesu bhūtesu sabbabhūtesu. Tādinoti tādilakkhaṇaṃ pattasseva sato. Pucchā eva vā ayaṃ ‘‘so tava satthā sabbabhūtesu tādī, udāhu no’’ti. Iṭṭhe aniṭṭhecāti evarūpe ārammaṇe. Saṅkappāti vitakkā. Vasīkatāti vasaṃ gamitā. Idaṃ vuttaṃ hoti – yaṃ taṃ satthāraṃ vadasi, tassa te satthuno kacci tādilakkhaṇaṃ sampattassa sato sabbabhūtesu mano supaṇihito, udāhu yāva paccayaṃ na labhati, tāva supaṇihito viya khāyati. So vā te satthā kacci sabbabhūtesu sattesu tādī, udāhu no, ye ca iṭṭhāniṭṭhesu ārammaṇesu rāgadosavasena saṅkappā uppajjeyyuṃ, tyāssa kacci vasīkatā, udāhu kadāci tesampi vasena vattatīti.

    ਤੀਣਿ વਸ੍ਸਾਨੀਤਿ ਸੋਣਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਜਿਤਦਿવਸਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤੀਣਿ વਸ੍ਸਾਨਿ। ਤਦਾ ਕਿਰ ਭਿਕ੍ਖੂ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਮਜ੍ਝਿਮਦੇਸੇਯੇવ વਸਿਂਸੁ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ ਕਤਿਪਯਾ ਏવ ਅਹੇਸੁਂ। ਤੇ ਚ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਨਿਗਮੇ ਏਕੋ ਦ੍વੇਤਿ ਏવਂ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ વਸਿਂਸੁ, ਥੇਰਾਨਞ੍ਚ ਕਤਿਪਯੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਨੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਆਨੀਯਮਾਨੇਸੁ ਪੁਬ੍ਬਂ ਆਨੀਤਾ ਕੇਨਚਿਦੇવ ਕਰਣੀਯੇਨ ਪਕ੍ਕਮਿਂਸੁ, ਕਞ੍ਚਿ ਕਾਲਂ ਆਗਮੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਤੇਸੁ ਆਨੀਯਮਾਨੇਸੁ ਇਤਰੇ ਪਕ੍ਕਮਿਂਸੁ, ਏવਂ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਆਨਯਨੇਨ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋ ਚਿਰੇਨੇવ ਅਹੋਸਿ, ਥੇਰੋ ਚ ਤਦਾ ਏਕવਿਹਾਰੀ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਤੀਣਿ વਸ੍ਸਾਨਿ ਗਣਂ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਤੀਣਿ વਸ੍ਸਾਨੀਤਿ ਚ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਸਂਯੋਗੇ ਉਪਯੋਗવਚਨਂ। ਸਤ੍ਥੁ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਂ ਞਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਣਾਪਨੇਨੇવ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਗਨ੍ਧਕੁਟਿਯਂ વਸਿਤੁਕਾਮੋ ਭਗવਾ’’ਤਿ ਸਤ੍ਥੁ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾ। ਭਗવਾ ਕਿਰ ਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਗਨ੍ਧਕੁਟਿਯਂ વਸਿਤੁਕਾਮੋ, ਤਸ੍ਸ ਸੇਨਾਸਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਂ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਂ ਆਣਾਪੇਤਿ।

    Tīṇi vassānīti soṇassa pabbajitadivasato paṭṭhāya tīṇi vassāni. Tadā kira bhikkhū yebhuyyena majjhimadeseyeva vasiṃsu, tasmā tattha katipayā eva ahesuṃ. Te ca ekasmiṃ nigame eko dveti evaṃ visuṃ visuṃ vasiṃsu, therānañca katipaye bhikkhū ānetvā aññesu ānīyamānesu pubbaṃ ānītā kenacideva karaṇīyena pakkamiṃsu, kañci kālaṃ āgametvā puna tesu ānīyamānesu itare pakkamiṃsu, evaṃ punappunaṃ ānayanena sannipāto cireneva ahosi, thero ca tadā ekavihārī ahosi. Tena vuttaṃ – ‘‘tīṇi vassāni gaṇaṃ pariyesitvā’’ti. Tīṇi vassānīti ca accantasaṃyoge upayogavacanaṃ. Satthu adhippāyaṃ ñatvāti attano āṇāpaneneva ‘‘iminā saddhiṃ ekagandhakuṭiyaṃ vasitukāmo bhagavā’’ti satthu adhippāyaṃ jānitvā. Bhagavā kira yena saddhiṃ ekagandhakuṭiyaṃ vasitukāmo, tassa senāsanapaññattiyaṃ ānandattheraṃ āṇāpeti.

    ਅਜ੍ਝੋਕਾਸੇ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾਤਿ ਅਜ੍ਝੋਕਾਸੇ ਨਿਸਜ੍ਜਾਯ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ। ਯਸ੍ਮਾ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਸੋਣਸ੍ਸ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸਮਾਪਜ੍ਜਨੇਨ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਸਾવਕਸਾਧਾਰਣਾ ਸਬ੍ਬਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਅਨੁਲੋਮਪ੍ਪਟਿਲੋਮਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਬਹੁਦੇવ ਰਤ੍ਤਿਂ ਅਜ੍ਝੋਕਾਸੇ ਨਿਸਜ੍ਜਾਯ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ ਪਾਦੇ ਪਕ੍ਖਾਲੇਤ੍વਾ વਿਹਾਰਂ ਪਾવਿਸਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਆਯਸ੍ਮਾਪਿ ਸੋਣੋ ਭਗવਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਂ ਞਤ੍વਾ ਤਦਨੁਰੂਪਂ ਸਬ੍ਬਾ ਤਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਬਹੁਦੇવ ਰਤ੍ਤਿਂ ਅਜ੍ਝੋਕਾਸੇ ਨਿਸਜ੍ਜਾਯ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ ਪਾਦੇ ਪਕ੍ਖਾਲੇਤ੍વਾ વਿਹਾਰਂ ਪਾવਿਸੀਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਚ ਭਗવਤਾ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੋ ਚੀવਰਤਿਰੋਕਰਣਿਯਂ ਕਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਪਾਦਪਸ੍ਸੇ ਨਿਸਜ੍ਜਾਯ વੀਤਿਨਾਮੇਸਿ। ਅਜ੍ਝੇਸੀਤਿ ਆਣਾਪੇਸਿ। ਪਟਿਭਾਤੁ ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਧਮ੍ਮੋ ਭਾਸਿਤੁਨ੍ਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁ ਤੁਯ੍ਹਂ ਧਮ੍ਮੋ ਭਾਸਿਤੁਂ ਉਪਟ੍ਠਾਤੁ, ਞਾਣਮੁਖਂ ਆਗਚ੍ਛਤੁ, ਯਥਾਸੁਤਂ ਯਥਾਪਰਿਯਤ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਭਣਾਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਟ੍ਠਕવਗ੍ਗਿਯਾਨੀਤਿ ਅਟ੍ਠਕવਗ੍ਗਭੂਤਾਨਿ ਕਾਮਸੁਤ੍ਤਾਦਿਸੋਲ਼ਸਸੁਤ੍ਤਾਨਿ (ਮਹਾਨਿ॰ ੧)। ਸੁਗ੍ਗਹਿਤੋਤਿ ਸਮ੍ਮਾ ਉਗ੍ਗਹਿਤੋ। ਸਬ੍ਬੇ વਰੇ ਯਾਚੀਤਿ વਿਨਯਧਰਪਞ੍ਚਮੇਨ ਗਣੇਨ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾ ਧੁવਨ੍ਹਾਨਂ ਚਮ੍ਮਤ੍ਥਰਣਂ ਗਣਙ੍ਗਣੂਪਾਹਨਂ ਚੀવਰવਿਪ੍ਪવਾਸੋਤਿ ਇਮੇ ਪਞ੍ਚ વਰੇ ਯਾਚਿ। ਸੁਤ੍ਤੇ ਆਗਤਮੇવਾਤਿ ਉਦਾਨਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤਸੁਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਤਿ।

    Ajjhokāse vītināmetvāti ajjhokāse nisajjāya vītināmetvā. Yasmā bhagavā āyasmato soṇassa samāpattisamāpajjanena paṭisanthāraṃ karonto sāvakasādhāraṇā sabbā samāpattiyo anulomappaṭilomaṃ samāpajjanto bahudeva rattiṃ ajjhokāse nisajjāya vītināmetvā pāde pakkhāletvā vihāraṃ pāvisi, tasmā āyasmāpi soṇo bhagavato adhippāyaṃ ñatvā tadanurūpaṃ sabbā tā samāpattiyo samāpajjanto bahudeva rattiṃ ajjhokāse nisajjāya vītināmetvā pāde pakkhāletvā vihāraṃ pāvisīti vadanti. Pavisitvā ca bhagavatā anuññāto cīvaratirokaraṇiyaṃ katvā bhagavato pādapasse nisajjāya vītināmesi. Ajjhesīti āṇāpesi. Paṭibhātu taṃ bhikkhu dhammo bhāsitunti bhikkhu tuyhaṃ dhammo bhāsituṃ upaṭṭhātu, ñāṇamukhaṃ āgacchatu, yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ bhaṇāhīti attho. Aṭṭhakavaggiyānīti aṭṭhakavaggabhūtāni kāmasuttādisoḷasasuttāni (mahāni. 1). Suggahitoti sammā uggahito. Sabbe vare yācīti vinayadharapañcamena gaṇena upasampadā dhuvanhānaṃ cammattharaṇaṃ gaṇaṅgaṇūpāhanaṃ cīvaravippavāsoti ime pañca vare yāci. Sutte āgatamevāti udānapāḷiyaṃ āgatasuttaṃ sandhāya vadati.

    ਸੀવਲਿਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Sīvalittheravatthu

    ੨੦੭. ਨવਮੇ ਸਾਕਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਸਾਕਚ੍ਛਿਤ੍વਾਤਿ ਰਞ੍ਞਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਟਿવਿਰੁਜ੍ਝਨવਸੇਨ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਸਾਕਚ੍ਛਂ ਕਤ੍વਾ। ਗੁਲ਼ਦਧਿਨ੍ਤਿ ਪਤ੍ਥਿਨ੍ਨਂ ਗੁਲ਼ਸਦਿਸਂ ਕਠਿਨਦਧਿਂ। ਅਤਿਅਞ੍ਛਿਤੁਨ੍ਤਿ ਅਤਿવਿਯ ਆਕਡ੍ਢਿਤੁਂ। ਕਞ੍ਜਿਯਂ વਾਹੇਤ੍વਾਤਿ ਦਧਿਮਤ੍ਥੁਂ ਪવਾਹੇਤ੍વਾ, ਪਰਿਸ੍ਸਾવੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਦਧਿਤੋ ਕਞ੍ਜਿਯਂ ਗਹੇਤ੍વਾ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਨਨ੍ਤਿ ਸੁਪ੍ਪવਾਸਂ। ਬੀਜਪਚ੍ਛਿਂ ਫੁਸਾਪੇਨ੍ਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਯਾવ ਨ ਉਕ੍ਕਡ੍ਢਨ੍ਤੀਤਿ ਯਾવ ਦਾਨੇ ਨ ਉਕ੍ਕਡ੍ਢਨ੍ਤਿ, ਦਾਤੁਕਾਮਾવ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਮਹਾਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਭੋਸੀਤਿ ਪਸવਨਿਬਨ੍ਧਨਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਭੋਸਿ। ਸਾਮਿਕਂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾਤਿ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਮੂਲ਼੍ਹਗਬ੍ਭਾ ਤਿਬ੍ਬਾਹਿ ਖਰਾਹਿ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾਹਿ ਫੁਟ੍ਠਾ ‘‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ વਤ ਸੋ ਭਗવਾ, ਯੋ ਇਮਸ੍ਸ ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ। ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ વਤ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ, ਯੋ ਇਮਸ੍ਸ ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ। ਸੁਸੁਖਂ વਤ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਯਤ੍ਥਿਦਂ ਏવਰੂਪਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਨ ਸਂવਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ (ਉਦਾ॰ ੧੮) ਇਮੇਹਿ ਤੀਹਿ વਿਤਕ੍ਕੇਹਿ ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਧਿવਾਸੇਨ੍ਤੀ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਪੇਸੇਤੁਕਾਮਤਾਯ ਸਾਮਿਕਂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ। ਪੁਰੇ ਮਰਣਾਤਿ ਮਰਣਤੋ ਪੁਰੇਤਰਮੇવ। ਇਙ੍ਗਿਤਨ੍ਤਿ ਆਕਾਰਂ। ਜੀવਿਤਭਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਜੀવਿਤਸਂਸਯੇ ਦਾਤਬ੍ਬਭਤ੍ਤਂ। ਸਬ੍ਬਕਮ੍ਮਕ੍ਖਮੋ ਅਹੋਸੀਤਿ ਸਤ੍ਤવਸ੍ਸਿਕੇਹਿ ਦਾਰਕੇਹਿ ਕਾਤਬ੍ਬਂ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਮ੍ਮਂ ਕਾਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਤਾਯ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਖਮੋ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਨੇવ ਸੋ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਮਹਾਦਾਨੇ ਦੀਯਮਾਨੇ ਜਾਤਦਿવਸਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਧਮ੍ਮਕਰਣਂ ਆਦਾਯ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਉਦਕਂ ਪਰਿਸ੍ਸਾવੇਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ।

    207. Navame sākacchitvā sākacchitvāti raññā saddhiṃ paṭivirujjhanavasena punappunaṃ sākacchaṃ katvā. Guḷadadhinti patthinnaṃ guḷasadisaṃ kaṭhinadadhiṃ. Atiañchitunti ativiya ākaḍḍhituṃ. Kañjiyaṃ vāhetvāti dadhimatthuṃ pavāhetvā, parissāvetvāti attho. ‘‘Dadhito kañjiyaṃ gahetvā’’tipi pāṭho. Nanti suppavāsaṃ. Bījapacchiṃ phusāpentīti iminā sambandho. Yāva na ukkaḍḍhantīti yāva dāne na ukkaḍḍhanti, dātukāmāva hontīti adhippāyo mahādukkhaṃ anubhosīti pasavanibandhanaṃ mahantaṃ dukkhaṃ anubhosi. Sāmikaṃ āmantetvāti sattāhaṃ mūḷhagabbhā tibbāhi kharāhi dukkhavedanāhi phuṭṭhā ‘‘sammāsambuddho vata so bhagavā, yo imassa evarūpassa dukkhassa pahānāya dhammaṃ deseti. Suppaṭipanno vata tassa bhagavato sāvakasaṅgho, yo imassa evarūpassa dukkhassa pahānāya paṭipanno. Susukhaṃ vata nibbānaṃ, yatthidaṃ evarūpaṃ dukkhaṃ na saṃvijjatī’’ti (udā. 18) imehi tīhi vitakkehi taṃ dukkhaṃ adhivāsentī satthu santikaṃ pesetukāmatāya sāmikaṃ āmantetvā. Pure maraṇāti maraṇato puretarameva. Iṅgitanti ākāraṃ. Jīvitabhattanti jīvitasaṃsaye dātabbabhattaṃ. Sabbakammakkhamo ahosīti sattavassikehi dārakehi kātabbaṃ yaṃ kiñci kammaṃ kātuṃ samatthatāya sabbassa kammassa khamo ahosi. Teneva so sattāhaṃ mahādāne dīyamāne jātadivasato paṭṭhāya dhammakaraṇaṃ ādāya saṅghassa udakaṃ parissāvetvā adāsi.

    ਯੋਮਨ੍ਤਿਆਦਿਗਾਥਾਯ ‘‘ਯੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਇਮਂ ਰਾਗਪਲਿਪਥਞ੍ਚੇવ ਕਿਲੇਸਦੁਗ੍ਗਞ੍ਚ ਸਂਸਾਰવਟ੍ਟਞ੍ਚ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸਚ੍ਚਾਨਂ ਅਪ੍ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨਕਮੋਹਞ੍ਚ ਅਤੀਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਓਘੇ ਤਿਣ੍ਣੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਾਰਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ, ਦੁવਿਧੇਨ ਝਾਨੇਨ ਝਾਯੀ, ਤਣ੍ਹਾਯ ਅਭਾવੇਨ ਅਨੇਜੋ, ਕਥਂਕਥਾਯ ਅਭਾવੇਨ ਅਕਥਂਕਥੀ, ਉਪਾਦਾਨਾਨਂ ਅਭਾવੇਨ ਅਨੁਪਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਕਿਲੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨੇਨ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਤਮਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Yomantiādigāthāya ‘‘yo bhikkhu imaṃ rāgapalipathañceva kilesaduggañca saṃsāravaṭṭañca catunnaṃ saccānaṃ appaṭivijjhanakamohañca atīto cattāro oghe tiṇṇo hutvā pāraṃ anuppatto, duvidhena jhānena jhāyī, taṇhāya abhāvena anejo, kathaṃkathāya abhāvena akathaṃkathī, upādānānaṃ abhāvena anupādiyitvā kilesanibbānena nibbuto, tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmī’’ti attho.

    ਸਬ੍ਬੇਸਂਯੇવ ਪਨ ਕੇਸਾਨਂ ਓਰੋਪਨਞ੍ਚ ਅਰਹਤ੍ਤਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾ ਚ ਅਪਚ੍ਛਾਅਪੁਰਿਮਾ ਅਹੋਸੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਖੁਰਗ੍ਗੇਯੇવ ਅਰਹਤ੍ਤੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਦੀਪਿਤਾ। ਏਕਚ੍ਚੇ ਪਨ ਆਚਰਿਯਾ ਏવਂ વਦਨ੍ਤਿ ‘‘ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਨਾ ਓવਾਦੇ ਦਿਨ੍ਨੇ ‘ਯਂ ਮਯਾ ਕਾਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾ, ਤਮਹਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਂ ਦਿવਸਂਯੇવ ਅਞ੍ਞਤਰਂ વਿਚਿਤ੍ਤਂ ਕੁਟਿਕਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਯਂ ਸਤ੍ਤ વਸ੍ਸਾਨਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਨੁਭੂਤਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤ੍વਾ ਤਦਨੁਸਾਰੇਨ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤੇ ਞਾਣਂ ਨੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਆਦਿਤ੍ਤਾ વਿਯ ਤਯੋ ਭવਾ ਉਪਟ੍ਠਹਿਂਸੁ। ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਰਿਪਾਕਂ ਗਤਤ੍ਤਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾવੀਥਿਂ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਤਾવਦੇવ ਮਗ੍ਗਪ੍ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਆਸવੇ ਖੇਪੇਨ੍ਤੋ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣੀ’’ਤਿ। ਉਭਯਥਾਪਿ ਥੇਰਸ੍ਸ ਅਰਹਤ੍ਤੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯੇવ ਪਕਾਸਿਤਾ, ਥੇਰੋ ਪਨ ਪਭਿਨ੍ਨਪ੍ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦੋ ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞੋ ਅਹੋਸਿ।

    Sabbesaṃyeva pana kesānaṃ oropanañca arahattasacchikiriyā ca apacchāapurimā ahosīti iminā therassa khuraggeyeva arahattuppatti dīpitā. Ekacce pana ācariyā evaṃ vadanti ‘‘heṭṭhā vuttanayena dhammasenāpatinā ovāde dinne ‘yaṃ mayā kātuṃ sakkā, tamahaṃ jānissāmī’ti pabbajitvā vipassanākammaṭṭhānaṃ gahetvā taṃ divasaṃyeva aññataraṃ vicittaṃ kuṭikaṃ disvā pavisitvā mātukucchiyaṃ satta vassāni attanā anubhūtadukkhaṃ anussaritvā tadanusārena atītānāgate ñāṇaṃ nentassa ādittā viya tayo bhavā upaṭṭhahiṃsu. Ñāṇassa paripākaṃ gatattā vipassanāvīthiṃ otaritvā tāvadeva maggappaṭipāṭiyā sabbepi āsave khepento arahattaṃ pāpuṇī’’ti. Ubhayathāpi therassa arahattuppattiyeva pakāsitā, thero pana pabhinnappaṭisambhido chaḷabhiñño ahosi.

    વਕ੍ਕਲਿਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Vakkalittheravatthu

    ੨੦੮. ਦਸਮੇ ਆਹਾਰਕਰਣવੇਲਨ੍ਤਿ ਭੋਜਨਕਿਚ੍ਚવੇਲਂ। ਅਧਿਗਚ੍ਛੇ ਪਦਂ ਸਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਾਰੂਪਸਮਂ ਸੁਖਨ੍ਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮਂ ਸਨ੍ਤਂ ਪਦਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਪਠਮਪਾਦੇਨ ਪਬ੍ਬਤੇ ਠਿਤੋਯੇવਾਤਿ ਪਠਮੇਨ ਪਾਦੇਨ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੇ ਪਬ੍ਬਤੇ ਠਿਤੋਯੇવ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।

    208. Dasame āhārakaraṇavelanti bhojanakiccavelaṃ. Adhigacche padaṃ santanti saṅkhārūpasamaṃ sukhanti laddhanāmaṃ santaṃ padaṃ nibbānaṃ adhigaccheyya. Paṭhamapādena pabbate ṭhitoyevāti paṭhamena pādena gijjhakūṭe pabbate ṭhitoyeva. Sesamettha suviññeyyameva.

    ਦੁਤਿਯਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Dutiyaetadaggavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ੧੪. ਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗੋ

    14. Etadaggavaggo

    (੧੪) ੩. ਤਤਿਯਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ

    (14) 3. Tatiyaetadaggavaggavaṇṇanā

    ਰਾਹੁਲ-ਰਟ੍ਠਪਾਲਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Rāhula-raṭṭhapālattheravatthu

    ੨੦੯-੨੧੦. ਤਤਿਯਸ੍ਸ ਪਠਮਦੁਤਿਯੇਸੁ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਾਤਿ ਅਧਿਸੀਲਅਧਿਚਿਤ੍ਤਅਧਿਪਞ੍ਞਾਸਙ੍ਖਾਤਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਾ। ਚੁਦ੍ਦਸ ਭਤ੍ਤਚ੍ਛੇਦੇ ਕਤ੍વਾਤਿ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਨਿਰਾਹਾਰਤਾਯ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਦਿવਸੇ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਭਤ੍ਤਚ੍ਛੇਦਾਨਂ વਸੇਨ ਚੁਦ੍ਦਸ ਭਤ੍ਤਚ੍ਛੇਦੇ ਕਤ੍વਾ।

    209-210. Tatiyassa paṭhamadutiyesu tisso sikkhāti adhisīlaadhicittaadhipaññāsaṅkhātā tisso sikkhā. Cuddasa bhattacchede katvāti sattāhaṃ nirāhāratāya ekekasmiṃ divase dvinnaṃ bhattacchedānaṃ vasena cuddasa bhattacchede katvā.

    ਤੇਸਨ੍ਤਿ ਤੇਸਂ ਤਾਪਸਾਨਂ। ਲਾਬੁਭਾਜਨਾਦਿਪਰਿਕ੍ਖਾਰਂ ਸਂવਿਧਾਯਾਤਿ ਲਾਬੁਭਾਜਨਾਦਿਤਾਪਸਪਰਿਕ੍ਖਾਰਂ ਸਂવਿਦਹਿਤ੍વਾ। ਸਪਰਿਲ਼ਾਹਕਾਯਧਾਤੁਕੋਤਿ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਪਿਤ੍ਤਤਾਯ ਸਪਰਿਲ਼ਾਹਕਾਯਸਭਾવੋ। ਸਤਸਹਸ੍ਸਾਤਿ ਸਤਸਹਸ੍ਸਪਰਿਮਾਣਾ। ਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਪਰਿਮਾਣਂ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਸਤਸਹਸ੍ਸਾ ਉਤ੍ਤਰਪਦਲੋਪੇਨ ਯਥਾ ‘‘ਰੂਪਭવੋ ਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਥਿਅਤ੍ਥੇ વਾ ਅਕਾਰਪਚ੍ਚਯੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦਿਅਕੁਸਲਧਮ੍ਮਸਮੁਦਾਚਾਰਸਙ੍ਖਾਤੋ ਆਮਗਨ੍ਧੋ ਕੁਣਪਗਨ੍ਧੋ ਨਤ੍ਥਿ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਨਿਰਾਮਗਨ੍ਧਾ, ਯਥਾવੁਤ੍ਤਕਿਲੇਸਸਮੁਦਾਚਾਰਰਹਿਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਿਲੇਸਸਮੁਦਾਚਾਰੋ ਹੇਤ੍ਥ ‘‘ਆਮਗਨ੍ਧੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਕਿਂਕਾਰਣਾ? ਅਮਨੁਞ੍ਞਤ੍ਤਾ, ਕਿਲੇਸਅਸੁਚਿਮਿਸ੍ਸਤ੍ਤਾ, ਸਬ੍ਭਿ ਜਿਗੁਚ੍ਛਿਤਤ੍ਤਾ, ਪਰਮਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਭਾવવਹਤ੍ਤਾ ਚ। ਤਥਾ ਹਿ ਯੇ ਯੇ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਕਿਲੇਸਾ ਸਤ੍ਤਾ, ਤੇ ਤੇ ਅਤਿਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਨੇવ ਨਿਕ੍ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਮਤਸਰੀਰਮ੍ਪਿ ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਂ ਨ ਹੋਤਿ। ਦਾਨਗ੍ਗਪਰਿવਹਨਕੇਤਿ ਦਾਨਗ੍ਗਧੁਰવਹਨਕੇ। ਮਾਪਕੋਤਿ ਦਿવਸੇ ਦਿવਸੇ ਪਰਿਮਿਤਪਰਿਬ੍ਬਯਦਾਨવਸੇਨ ਧਞ੍ਞਮਾਪਕੋ।

    Tesanti tesaṃ tāpasānaṃ. Lābubhājanādiparikkhāraṃ saṃvidhāyāti lābubhājanāditāpasaparikkhāraṃ saṃvidahitvā. Sapariḷāhakāyadhātukoti ussannapittatāya sapariḷāhakāyasabhāvo. Satasahassāti satasahassaparimāṇā. Satasahassaṃ parimāṇaṃ etesanti satasahassā uttarapadalopena yathā ‘‘rūpabhavo rūpa’’nti, atthiatthe vā akārapaccayo daṭṭhabbo. Pāṇātipātādiakusaladhammasamudācārasaṅkhāto āmagandho kuṇapagandho natthi etesanti nirāmagandhā, yathāvuttakilesasamudācārarahitāti attho. Kilesasamudācāro hettha ‘‘āmagandho’’ti vutto. Kiṃkāraṇā? Amanuññattā, kilesaasucimissattā, sabbhi jigucchitattā, paramaduggandhabhāvavahattā ca. Tathā hi ye ye ussannakilesā sattā, te te atiduggandhā honti. Teneva nikkilesānaṃ matasarīrampi duggandhaṃ na hoti. Dānaggaparivahanaketi dānaggadhuravahanake. Māpakoti divase divase parimitaparibbayadānavasena dhaññamāpako.

    ਪਾਲ਼ਿਯਨ੍ਤਿ વਿਨਯਪਾਲ਼ਿਯਂ। ਮਿਗਜਾਤਕਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਕਥੇਸੀਤਿ ਅਤੀਤੇ ਕਿਰ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਮਿਗਯੋਨਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਮਿਗਗਣਪਰਿવੁਤੋ ਅਰਞ੍ਞੇ વਸਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਭਗਿਨੀ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਤ੍ਤਕਂ ਉਪਨੇਤ੍વਾ ‘‘ਭਾਤਿਕ ਇਮਂ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯਂ ਮਿਗਮਾਯਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪੇਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਪਟਿਸ੍ਸੁਣਿਤ੍વਾ ‘‘ਗਚ੍ਛ ਤਾਤ, ਅਸੁਕવੇਲਾਯਂ ਨਾਮ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ਮਾਤੁਲੇਨ વੁਤ੍ਤવੇਲਂ ਅਨਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਿਗਮਾਯਂ ਸਿਕ੍ਖਿ। ਸੋ ਏਕਦਿવਸਂ વਨੇ વਿਚਰਨ੍ਤੋ ਪਾਸੇਨ ਬਦ੍ਧੋ ਬਦ੍ਧਰવਂ વਿਰવਿ। ਮਿਗਗਣੋ ਪਲਾਯਿਤ੍વਾ ‘‘ਪੁਤ੍ਤੋ ਤੇ ਪਾਸੇਨ ਬਦ੍ਧੋ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਮਾਤੁਯਾ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਸਾ ਭਾਤੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਭਾਤਿਕ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯੋ ਤੇ ਮਿਗਮਾਯਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਿਤੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਮਾ ਤ੍વਂ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਾਪਕਂ ਆਸਙ੍ਕਿ, ਸੁਗ੍ਗਹਿਤਾ ਤੇਨ ਮਿਗਮਾਯਾ, ਇਦਾਨਿ ਤਂ ਹਾਸਯਮਾਨੋ ਆਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਮਿਗਂ ਤਿਪਲ੍ਲਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ।

    Pāḷiyanti vinayapāḷiyaṃ. Migajātakaṃ āharitvā kathesīti atīte kira bodhisatto migayoniyaṃ nibbattitvā migagaṇaparivuto araññe vasati. Athassa bhaginī attano puttakaṃ upanetvā ‘‘bhātika imaṃ bhāgineyyaṃ migamāyaṃ sikkhāpehī’’ti āha. Bodhisatto ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā ‘‘gaccha tāta, asukavelāyaṃ nāma āgantvā sikkheyyāsī’’ti āha. So mātulena vuttavelaṃ anatikkamitvā taṃ upasaṅkamitvā migamāyaṃ sikkhi. So ekadivasaṃ vane vicaranto pāsena baddho baddharavaṃ viravi. Migagaṇo palāyitvā ‘‘putto te pāsena baddho’’ti tassa mātuyā ārocesi. Sā bhātu santikaṃ gantvā ‘‘bhātika bhāgineyyo te migamāyaṃ sikkhāpito’’ti pucchi. Bodhisatto ‘‘mā tvaṃ puttassa kiñci pāpakaṃ āsaṅki, suggahitā tena migamāyā, idāni taṃ hāsayamāno āgacchissatī’’ti vatvā ‘‘migaṃ tipallattha’’ntiādimāha.

    ਤਤ੍ਥ ਮਿਗਨ੍ਤਿ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯਮਿਗਂ। ਤਿਪਲ੍ਲਤ੍ਥਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਯਨਂ, ਉਭੋਹਿ ਪਸ੍ਸੇਹਿ ਉਜੁਕਮੇવ ਚ ਨਿਪਨ੍ਨਕવਸੇਨ ਤੀਹਾਕਾਰੇਹਿ ਪਲ੍ਲਤ੍ਥਂ ਅਸ੍ਸ, ਤੀਣਿ વਾ ਪਲ੍ਲਤ੍ਥਾਨਿ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਤਿਪਲ੍ਲਤ੍ਥੋ, ਤਂ ਤਿਪਲ੍ਲਤ੍ਥਂ। ਅਨੇਕਮਾਯਨ੍ਤਿ ਬਹੁਮਾਯਂ ਬਹੁવਞ੍ਚਨਂ। ਅਟ੍ਠਕ੍ਖੁਰਨ੍ਤਿ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਪਾਦੇ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ વਸੇਨ ਅਟ੍ਠਹਿ ਖੁਰੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ। ਅਡ੍ਢਰਤ੍ਤਾਪਪਾਯਿਨ੍ਤਿ ਪੁਰਿਮਯਾਮਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮੇ ਅਰਞ੍ਞਤੋ ਆਗਮ੍ਮ ਪਾਨੀਯਸ੍ਸ ਪਿવਨਤੋ ਅਡ੍ਢਰਤ੍ਤੇ ਆਪਂ ਪਿવਤੀਤਿ ਅਡ੍ਢਰਤ੍ਤਾਪਪਾਯੀ। ‘‘ਅਡ੍ਢਰਤ੍ਤੇ ਆਪਪਾਯਿ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਮਮ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯਂ ਮਿਗਂ ਅਹਂ ਸਾਧੁਕਂ ਮਿਗਮਾਯਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਪੇਸਿਂ। ਕਥਂ? ਯਥਾ ਏਕੇਨ ਸੋਤੇਨ ਛਮਾਯਂ ਅਸ੍ਸਸਨ੍ਤੋ ਛਹਿ ਕਲਾਹਿ ਅਤਿਭੋਤਿ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯੋ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਅਯਞ੍ਹਿ ਤવ ਪੁਤ੍ਤਂ ਤਥਾ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਪੇਸਿਂ, ਯਥਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਉਪਰਿਮਨਾਸਿਕਾਸੋਤੇ વਾਤਂ ਸਨ੍ਨਿਰੁਮ੍ਭਿਤ੍વਾ ਪਥવਿਯਂ ਅਲ੍ਲੀਨੇਨ ਏਕੇਨ ਹੇਟ੍ਠਿਮਨਾਸਿਕਾਸੋਤੇਨ ਤਥੇવ ਛਮਾਯਂ ਅਸ੍ਸਸਨ੍ਤੋ ਛਹਿ ਕਲਾਹਿ ਲੁਦ੍ਦਕਂ ਅਤਿਭੋਤਿ, ਛਹਿ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇਹਿ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਤਿ વਞ੍ਚੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਤਮੇਹਿ ਛਹਿ? ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਾਦੇ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕੇਨ ਪਸ੍ਸੇਨ ਸੇਯ੍ਯਾਯ, ਖੁਰੇਹਿ ਤਿਣਪਂਸੁਖਣਨੇਨ, ਜਿવ੍ਹਾਨਿਨ੍ਨਾਮਨੇਨ, ਉਦਰਸ੍ਸ ਉਦ੍ਧੁਮਾਤਭਾવਕਰਣੇਨ, ਉਚ੍ਚਾਰਪਸ੍ਸਾવવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਨ, વਾਤਸ੍ਸ ਨਿਰੁਮ੍ਭਨੇਨਾਤਿ। ਅਥ વਾ ਤਥਾ ਨਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਪੇਸਿਂ, ਯਥਾ ਏਕੇਨ ਸੋਤੇਨ ਛਮਾਯਂ ਅਸ੍ਸਸਨ੍ਤੋ। ਛਹੀਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਛਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ। ਕਲਾਹੀਤਿ ਕਲਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, ਲੁਦ੍ਦਕਂ વਞ੍ਚੇਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਭੋਤੀਤਿ ਭਗਿਨਿਂ ਆਲਪਤਿ। ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯੋਤਿ ਏવਂ ਛਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ વਞ੍ਚਕਂ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤਿ।

    Tattha miganti bhāgineyyamigaṃ. Tipallatthaṃ vuccati sayanaṃ, ubhohi passehi ujukameva ca nipannakavasena tīhākārehi pallatthaṃ assa, tīṇi vā pallatthāni assāti tipallattho, taṃ tipallatthaṃ. Anekamāyanti bahumāyaṃ bahuvañcanaṃ. Aṭṭhakkhuranti ekekasmiṃ pāde dvinnaṃ dvinnaṃ vasena aṭṭhahi khurehi samannāgataṃ. Aḍḍharattāpapāyinti purimayāmaṃ atikkamitvā majjhimayāme araññato āgamma pānīyassa pivanato aḍḍharatte āpaṃ pivatīti aḍḍharattāpapāyī. ‘‘Aḍḍharatte āpapāyi’’ntipi pāṭho. Mama bhāgineyyaṃ migaṃ ahaṃ sādhukaṃ migamāyaṃ uggaṇhāpesiṃ. Kathaṃ? Yathā ekena sotena chamāyaṃ assasanto chahi kalāhi atibhoti bhāgineyyo. Idaṃ vuttaṃ hoti – ayañhi tava puttaṃ tathā uggaṇhāpesiṃ, yathā ekasmiṃ uparimanāsikāsote vātaṃ sannirumbhitvā pathaviyaṃ allīnena ekena heṭṭhimanāsikāsotena tatheva chamāyaṃ assasanto chahi kalāhi luddakaṃ atibhoti, chahi koṭṭhāsehi ajjhottharati vañcetīti attho. Katamehi chahi? Cattāro pāde pasāretvā ekena passena seyyāya, khurehi tiṇapaṃsukhaṇanena, jivhāninnāmanena, udarassa uddhumātabhāvakaraṇena, uccārapassāvavissajjanena, vātassa nirumbhanenāti. Atha vā tathā naṃ uggaṇhāpesiṃ, yathā ekena sotena chamāyaṃ assasanto. Chahīti heṭṭhā vuttehi chahi kāraṇehi. Kalāhīti kalāyissati, luddakaṃ vañcessatīti attho. Bhotīti bhaginiṃ ālapati. Bhāgineyyoti evaṃ chahi kāraṇehi vañcakaṃ bhāgineyyaṃ niddisati.

    ਏવਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਮਿਗਮਾਯਂ ਸਾਧੁਕਂ ਉਗ੍ਗਹਿਤਭਾવਂ વਦਨ੍ਤੋ ਭਗਿਨਿਂ ਸਮਸ੍ਸਾਸੇਸਿ। ਸੋਪਿ ਮਿਗਪੋਤਕੋ ਪਾਸੇ ਬਦ੍ਧੋ ਅਨਿਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾਯੇવ ਭੂਮਿਯਂ ਮਹਾਫਾਸੁਕਪਸ੍ਸੇਨ ਪਾਦੇ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ਨਿਪਨ੍ਨੋ ਪਾਦਾਨਂ ਆਸਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨੇ ਖੁਰੇਹਿ ਏવ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਪਂਸੁਞ੍ਚ ਤਿਣਾਨਿ ਚ ਉਪ੍ਪਾਟੇਤ੍વਾ ਉਚ੍ਚਾਰਪਸ੍ਸਾવਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਸੀਸਂ ਪਾਤੇਤ੍વਾ ਜਿવ੍ਹਂ ਨਿਨ੍ਨਾਮੇਤ੍વਾ ਸਰੀਰਂ ਖੇਲ਼ਕਿਲਿਨ੍ਨਂ ਕਤ੍વਾ વਾਤਗ੍ਗਹਣੇਨ ਉਦਰਂ ਉਦ੍ਧੁਮਾਤਕਂ ਕਤ੍વਾ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਹੇਟ੍ਠਾਨਾਸਿਕਾਸੋਤੇਨ વਾਤਂ ਸਞ੍ਚਰਾਪੇਨ੍ਤੋ ਉਪਰਿਮਨਾਸਿਕਾਸੋਤੇਨ વਾਤਂ ਸਨ੍ਨਿਰੁਮ੍ਭਿਤ੍વਾ ਸਕਲਸਰੀਰਂ ਥਦ੍ਧਭਾવਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਮਤਕਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ, ਨੀਲਮਕ੍ਖਿਕਾਪਿ ਨਂ ਸਮ੍ਪਰਿવਾਰੇਸੁਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਕਾਕਾ ਨਿਲੀਯਿਂਸੁ। ਲੁਦ੍ਦੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਉਦਰੇ ਹਤ੍ਥੇਨ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਪਾਤੋવ ਬਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਪੂਤਿਕੋ ਜਾਤੋ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਬਨ੍ਧਨਰਜ੍ਜੁਂ ਮੋਚੇਤ੍વਾ ‘‘ਏਤ੍ਥੇવ ਦਾਨਿ ਨਂ ਉਕ੍ਕਨ੍ਤਿਤ੍વਾ ਮਂਸਂ ਆਦਾਯ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਨਿਰਾਸਙ੍ਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸਾਖਾਪਲਾਸਂ ਗਹੇਤੁਂ ਆਰਦ੍ਧੋ। ਮਿਗਪੋਤਕੋਪਿ ਉਟ੍ਠਾਯ ਚਤੂਹਿ ਪਾਦੇਹਿ ਠਤ੍વਾ ਕਾਯਂ વਿਧੁਨਿਤ੍વਾ ਗੀવਂ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ਮਹਾવਾਤੇਨ ਛਿਨ੍ਨવਲਾਹਕੋ વਿਯ વੇਗੇਨ ਮਾਤੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਾਹੁਲੋ ਇਦਾਨੇવ ਸਿਕ੍ਖਾਕਾਮੋ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਸਿਕ੍ਖਾਕਾਮੋਯੇવਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਮਿਗਜਾਤਕਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਕਥੇਸਿ।

    Evaṃ bodhisatto bhāgineyyassa migamāyaṃ sādhukaṃ uggahitabhāvaṃ vadanto bhaginiṃ samassāsesi. Sopi migapotako pāse baddho anibandhitvāyeva bhūmiyaṃ mahāphāsukapassena pāde pasāretvā nipanno pādānaṃ āsannaṭṭhāne khurehi eva paharitvā paṃsuñca tiṇāni ca uppāṭetvā uccārapassāvaṃ vissajjetvā sīsaṃ pātetvā jivhaṃ ninnāmetvā sarīraṃ kheḷakilinnaṃ katvā vātaggahaṇena udaraṃ uddhumātakaṃ katvā akkhīni parivattetvā heṭṭhānāsikāsotena vātaṃ sañcarāpento uparimanāsikāsotena vātaṃ sannirumbhitvā sakalasarīraṃ thaddhabhāvaṃ gāhāpetvā matakākāraṃ dassesi, nīlamakkhikāpi naṃ samparivāresuṃ, tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne kākā nilīyiṃsu. Luddo āgantvā udare hatthena paharitvā ‘‘pātova baddho bhavissati, pūtiko jāto’’ti tassa bandhanarajjuṃ mocetvā ‘‘ettheva dāni naṃ ukkantitvā maṃsaṃ ādāya gamissāmī’’ti nirāsaṅko hutvā sākhāpalāsaṃ gahetuṃ āraddho. Migapotakopi uṭṭhāya catūhi pādehi ṭhatvā kāyaṃ vidhunitvā gīvaṃ pasāretvā mahāvātena chinnavalāhako viya vegena mātu santikaṃ agamāsi. Satthā ‘‘na, bhikkhave, rāhulo idāneva sikkhākāmo, pubbepi sikkhākāmoyevā’’ti evaṃ migajātakaṃ āharitvā kathesi.

    ਅਮ੍ਬਲਟ੍ਠਿਯਰਾਹੁਲੋવਾਦਂ ਦੇਸੇਸੀਤਿ ‘‘ਪਸ੍ਸਸਿ ਨੋ ਤ੍વਂ, ਰਾਹੁਲ, ਇਮਂ ਪਰਿਤ੍ਤਂ ਉਦਕਾવਸੇਸਂ ਉਦਕਾਦਾਨੇ ਠਪਿਤਨ੍ਤਿ? ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ। ਏવਂ ਪਰਿਤ੍ਤਕਂ ਖੋ, ਰਾਹੁਲ, ਤੇਸਂ ਸਾਮਞ੍ਞਂ, ਯੇਸਂ ਨਤ੍ਥਿ ਸਮ੍ਪਜਾਨਮੁਸਾવਾਦੇ ਲਜ੍ਜਾ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿਨਾ ਅਮ੍ਬਲਟ੍ਠਿਯਰਾਹੁਲੋવਾਦਂ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੦੭ ਆਦਯੋ) ਕਥੇਸਿ। ਗੇਹਸਿਤਂ વਿਤਕ੍ਕਂ વਿਤਕ੍ਕੇਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਆਯਸ੍ਮਾ ਕਿਰ ਰਾਹੁਲੋ ਭਗવਤੋ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋવ ਪਾਦਤਲਤੋ ਯਾવ ਉਪਰਿ ਕੇਸਨ੍ਤਾ ਤਥਾਗਤਂ ਓਲੋਕੇਸਿ, ਸੋ ਭਗવਤੋ ਬੁਦ੍ਧવੇਸવਿਲਾਸਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਸੋਭਤਿ ਭਗવਾ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣવਿਚਿਤ੍ਤਸਰੀਰੋ ਬ੍ਯਾਮਪ੍ਪਭਾਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਤਾਯ વਿਪ੍ਪਕਿਣ੍ਣਸੁવਣ੍ਣਚੁਣ੍ਣਮਜ੍ਝਗਤੋ વਿਯ વਿਜ੍ਜੁਲਤਾਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਕਨਕਪਬ੍ਬਤੋ વਿਯ ਯਨ੍ਤਸਮਾਕਡ੍ਢਿਤਰਤਨવਿਚਿਤ੍ਤਸੁવਣ੍ਣਅਗ੍ਘਿਕਂ વਿਯ ਪਂਸੁਕੂਲਚੀવਰਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੋਪਿ ਰਤ੍ਤਕਮ੍ਬਲਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਕਨਕਪਬ੍ਬਤੋ વਿਯ ਪવਾਲ਼ਲਤਾਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਸੁવਣ੍ਣਘਟਿਕਂ વਿਯ ਚੀਨਪਿਟ੍ਠਚੁਣ੍ਣਪੂਜਿਤਸੁવਣ੍ਣਚੇਤਿਯਂ વਿਯ ਲਾਖਾਰਸਾਨੁਲਿਤ੍ਤੋ ਕਨਕਥੂਪੋ વਿਯ ਰਤ੍ਤવਲਾਹਕਨ੍ਤਰਗਤੋ ਤਙ੍ਖਣਮੁਗ੍ਗਤਪੁਣ੍ਣਚਨ੍ਦੋ વਿਯ ਅਹੋ ਸਮਤਿਂਸਪਾਰਮਿਤਾਨੁਭਾવੇਨ ਸਜ੍ਜਿਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਭਾવਸ੍ਸ ਸਿਰਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਤਤੋ ਅਤ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਹਮ੍ਪਿ ਸੋਭਾਮਿ, ਸਚੇ ਭਗવਾ ਚਤੂਸੁ ਮਹਾਦੀਪੇਸੁ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਜ੍ਜਂ ਅਕਰਿਸ੍ਸ, ਮਯ੍ਹਂ ਪਰਿਣਾਯਕਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਰਮਦਸ੍ਸ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਅਤਿવਿਯ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪਤਲਂ ਅਤਿਸੋਭਿਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਗੇਹਸਿਤਂ ਛਨ੍ਦਰਾਗਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸਿ। ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਸਤ੍ਥੁ ਚੇવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚ ਰੂਪਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਗੇਹਸਿਤਂ વਿਤਕ੍ਕਂ વਿਤਕ੍ਕੇਨ੍ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ।

    Ambalaṭṭhiyarāhulovādaṃ desesīti ‘‘passasi no tvaṃ, rāhula, imaṃ parittaṃ udakāvasesaṃ udakādāne ṭhapitanti? Evaṃ, bhante. Evaṃ parittakaṃ kho, rāhula, tesaṃ sāmaññaṃ, yesaṃ natthi sampajānamusāvāde lajjā’’ti evamādinā ambalaṭṭhiyarāhulovādaṃ (ma. ni. 2.107 ādayo) kathesi. Gehasitaṃ vitakkaṃ vitakkentassāti āyasmā kira rāhulo bhagavato piṭṭhito piṭṭhito gacchantova pādatalato yāva upari kesantā tathāgataṃ olokesi, so bhagavato buddhavesavilāsaṃ disvā ‘‘sobhati bhagavā dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇavicittasarīro byāmappabhāparikkhittatāya vippakiṇṇasuvaṇṇacuṇṇamajjhagato viya vijjulatāparikkhitto kanakapabbato viya yantasamākaḍḍhitaratanavicittasuvaṇṇaagghikaṃ viya paṃsukūlacīvarappaṭicchannopi rattakambalaparikkhittakanakapabbato viya pavāḷalatāpaṭimaṇḍitasuvaṇṇaghaṭikaṃ viya cīnapiṭṭhacuṇṇapūjitasuvaṇṇacetiyaṃ viya lākhārasānulitto kanakathūpo viya rattavalāhakantaragato taṅkhaṇamuggatapuṇṇacando viya aho samatiṃsapāramitānubhāvena sajjitassa attabhāvassa sirisampattī’’ti cintesi. Tato attānampi oloketvā ‘‘ahampi sobhāmi, sace bhagavā catūsu mahādīpesu cakkavattirajjaṃ akarissa, mayhaṃ pariṇāyakaṭṭhānantaramadassa, evaṃ sante ativiya jambudīpatalaṃ atisobhissā’’ti attabhāvaṃ nissāya gehasitaṃ chandarāgaṃ uppādesi. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘satthu ceva attano ca rūpasampattiṃ disvā gehasitaṃ vitakkaṃ vitakkentassā’’ti.

    ਭਗવਾਪਿ ਪੁਰਤੋ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋવ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਚ੍ਛવਿਮਂਸਲੋਹਿਤੋ ਦਾਨਿ ਰਾਹੁਲਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ, ਰਜਨੀਯੇਸੁ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਾਦੀਸੁ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨਕਾਲੋ ਜਾਤੋ, ਨਿਪ੍ਫਲਤਾਯ ਨੁ ਖੋ ਰਾਹੁਲੋ વੀਤਿਨਾਮੇਤੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਸਹਾવਜ੍ਜਨੇਨੇવ ਪਸਨ੍ਨੇ ਉਦਕੇ ਮਚ੍ਛਂ વਿਯ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇ ਆਦਾਸਮਣ੍ਡਲੇ ਮੁਖਨਿਮਿਤ੍ਤਂ વਿਯ ਚ ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਂ ਅਦ੍ਦਸ, ਦਿਸ੍વਾ ਚ ‘‘ਅਯਂ ਰਾਹੁਲੋ ਮਯ੍ਹਂ ਅਤ੍ਰਜੋ ਹੁਤ੍વਾ ਮਮ ਪਚ੍ਛਤੋ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ‘ਅਹਂ ਸੋਭਾਮਿ, ਮਯ੍ਹਂ વਣ੍ਣਾਯਤਨਂ ਪਸਨ੍ਨ’ਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਗੇਹਸਿਤਂ ਛਨ੍ਦਰਾਗਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ, ਅਤਿਤ੍ਥੇ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦੋ, ਉਪ੍ਪਥਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ, ਅਗੋਚਰੇ ਚਰਤਿ, ਦਿਸਾਮੂਲ਼੍ਹਅਦ੍ਧਿਕੋ વਿਯ ਅਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ ਦਿਸਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਅਯਂ ਖੋ ਪਨਸ੍ਸ ਕਿਲੇਸੋ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ વਡ੍ਢਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਤ੍ਥਮ੍ਪਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਸ੍ਸਿਤੁਂ ਨ ਦਸ੍ਸਿਸ੍ਸਤਿ ਪਰਤ੍ਥਮ੍ਪਿ ਉਭਯਤ੍ਥਮ੍ਪਿ, ਤਤੋ ਨਿਰਯੇਪਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਣ੍ਹਾਪੇਸ੍ਸਤਿ, ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਯਮ੍ਪਿ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯੇਪਿ ਅਸੁਰਕਾਯੇਪਿ ਸਮ੍ਬਾਧੇਪਿ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਅਨਮਤਗ੍ਗੇ ਸਂਸਾਰવਟ੍ਟੇ ਪਰਿਪਾਤੇਸ੍ਸਤਿ। ਯਥਾ ਖੋ ਪਨ ਅਨੇਕਰਤਨਪੂਰਾ ਮਹਾਨਾવਾ ਭਿਨ੍ਨਫਲਕਨ੍ਤਰੇਨ ਉਦਕਂ ਆਦਿਯਮਾਨਾ ਮੁਹੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਾ ਹੋਤਿ, વੇਗੇਨ વੇਗੇਨਸ੍ਸਾ વਿવਰਂ ਪਿਦਹਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਏવਮੇવ ਅਯਮ੍ਪਿ ਨ ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਾવਸ੍ਸ ਅਯਂ ਕਿਲੇਸੋ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਸੀਲਰਤਨਾਦੀਨਿ ਨ વਿਨਾਸੇਤਿ, ਤਾવਦੇવ ਨਂ ਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ ਅਕਾਸਿ। ਤਤੋ ਰਾਹੁਲਂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ, ਰਾਹੁਲ, ਰੂਪਂ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ વਾ ਬਹਿਦ੍ਧਾ વਾ ਓਲ਼ਾਰਿਕਂ વਾ ਸੁਖੁਮਂ વਾ ਹੀਨਂ વਾ ਪਣੀਤਂ વਾ ਯਂ ਦੂਰੇ ਸਨ੍ਤਿਕੇ વਾ, ਸਬ੍ਬਂ ਰੂਪਂ ‘ਨੇਤਂ ਮਮ, ਨੇਸੋਹਮਸ੍ਮਿ, ਨ ਮੇਸੋ ਅਤ੍ਤਾ’ਤਿ ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਨ੍ਤਿ। ਰੂਪਮੇવ ਨੁ ਖੋ ਭਗવਾ ਰੂਪਮੇવ ਨੁ ਖੋ ਸੁਗਤਾਤਿ। ਰੂਪਮ੍ਪਿ ਰਾਹੁਲ, વੇਦਨਾਪਿ ਰਾਹੁਲ, ਸਞ੍ਞਾਪਿ ਰਾਹੁਲ, ਸਙ੍ਖਾਰਾਪਿ ਰਾਹੁਲ, વਿਞ੍ਞਾਣਮ੍ਪਿ ਰਾਹੁਲਾ’’ਤਿ ਮਹਾਰਾਹੁਲੋવਾਦਸੁਤ੍ਤਂ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੧੩ ਆਦਯੋ) ਅਭਾਸਿ। ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ – ‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਰਾਹੁਲ…ਪੇ॰… ਕਥੇਸੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Bhagavāpi purato gacchantova cintesi – ‘‘paripuṇṇacchavimaṃsalohito dāni rāhulassa attabhāvo, rajanīyesu rūpārammaṇādīsu cittassa pakkhandanakālo jāto, nipphalatāya nu kho rāhulo vītināmetī’’ti. Atha sahāvajjaneneva pasanne udake macchaṃ viya parisuddhe ādāsamaṇḍale mukhanimittaṃ viya ca tassa taṃ cittuppādaṃ addasa, disvā ca ‘‘ayaṃ rāhulo mayhaṃ atrajo hutvā mama pacchato āgacchanto ‘ahaṃ sobhāmi, mayhaṃ vaṇṇāyatanaṃ pasanna’nti attabhāvaṃ nissāya gehasitaṃ chandarāgaṃ uppādeti, atitthe pakkhando, uppathaṃ paṭipanno, agocare carati, disāmūḷhaaddhiko viya agantabbaṃ disaṃ gacchati, ayaṃ kho panassa kileso abbhantare vaḍḍhanto attatthampi yathābhūtaṃ passituṃ na dassissati paratthampi ubhayatthampi, tato nirayepi paṭisandhiṃ gaṇhāpessati, tiracchānayoniyampi pettivisayepi asurakāyepi sambādhepi mātukucchisminti anamatagge saṃsāravaṭṭe paripātessati. Yathā kho pana anekaratanapūrā mahānāvā bhinnaphalakantarena udakaṃ ādiyamānā muhuttampi na ajjhupekkhitabbā hoti, vegena vegenassā vivaraṃ pidahituṃ vaṭṭati, evameva ayampi na ajjhupekkhitabbo. Yāvassa ayaṃ kileso abbhantare sīlaratanādīni na vināseti, tāvadeva naṃ niggaṇhissāmī’’ti ajjhāsayaṃ akāsi. Tato rāhulaṃ āmantetvā ‘‘yaṃ kiñci, rāhula, rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā, sabbaṃ rūpaṃ ‘netaṃ mama, nesohamasmi, na meso attā’ti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbanti. Rūpameva nu kho bhagavā rūpameva nu kho sugatāti. Rūpampi rāhula, vedanāpi rāhula, saññāpi rāhula, saṅkhārāpi rāhula, viññāṇampi rāhulā’’ti mahārāhulovādasuttaṃ (ma. ni. 2.113 ādayo) abhāsi. Taṃ dassetuṃ – ‘‘yaṃ kiñci rāhula…pe… kathesī’’ti vuttaṃ.

    ਸਂਯੁਤ੍ਤਕੇ ਪਨ ਰਾਹੁਲੋવਾਦੋਤਿ ਰਾਹੁਲਸਂਯੁਤ੍ਤੇ વੁਤ੍ਤਰਾਹੁਲੋવਾਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਸਾਧੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੁ, ਯਮਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਏਕੋ વੂਪਕਟ੍ਠੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਆਤਾਪੀ ਪਹਿਤਤ੍ਤੋ વਿਹਰੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਥੇਰੇਨ ਯਾਚਿਤੋ ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਰਾਹੁਲ, ਚਕ੍ਖੁ ਨਿਚ੍ਚਂ વਾ ਅਨਿਚ੍ਚਂ વਾਤਿ? ਅਨਿਚ੍ਚਂ, ਭਨ੍ਤੇ। ਯਂ ਪਨਾਨਿਚ੍ਚਂ , ਦੁਕ੍ਖਂ વਾ ਤਂ ਸੁਖਂ વਾਤਿ? ਦੁਕ੍ਖਂ, ਭਨ੍ਤੇ। ਯਂ ਪਨਾਨਿਚ੍ਚਂ ਦੁਕ੍ਖਂ વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਂ, ਕਲ੍ਲਂ ਨੁ ਤਂ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਿਤੁਂ ‘ਏਤਂ ਮਮ, ਏਸੋਹਮਸ੍ਮਿ, ਏਸੋ ਮੇ ਅਤ੍ਤਾ’’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਰਾਹੁਲੋવਾਦਂ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੮੮ ਆਦਯੋ) ਆਰਭਿ। ਥੇਰਸ੍ਸ વਿਪਸ੍ਸਨਾਚਾਰੋਯੇવ, ਨ ਪਨ ਮਹਾਰਾਹੁਲੋવਾਦੋ વਿਯ વਿਤਕ੍ਕੂਪਚ੍ਛੇਦਾਯ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।

    Saṃyuttake pana rāhulovādoti rāhulasaṃyutte vuttarāhulovādaṃ sandhāya vadanti. Tattha ‘‘sādhu me, bhante, bhagavā saṃkhittena dhammaṃ desetu, yamahaṃ, bhante, bhagavato dhammaṃ sutvā eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto vihareyya’’nti therena yācito ‘‘taṃ kiṃ maññasi, rāhula, cakkhu niccaṃ vā aniccaṃ vāti? Aniccaṃ, bhante. Yaṃ panāniccaṃ , dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti? Dukkhaṃ, bhante. Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’tiādinā rāhulovādaṃ (saṃ. ni. 2.188 ādayo) ārabhi. Therassa vipassanācāroyeva, na pana mahārāhulovādo viya vitakkūpacchedāya vuttoti adhippāyo.

    ਅਥਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥਾ ਞਾਣਪਰਿਪਾਕਂ ਞਤ੍વਾਤਿਆਦੀਸੁ ਭਗવਤੋ ਕਿਰ ਰਹੋਗਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸਲ੍ਲੀਨਸ੍ਸ ਏવਂ ਚੇਤਸੋ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕੋ ਉਦਪਾਦਿ ‘‘ਪਰਿਪਕ੍ਕਾ ਖੋ ਰਾਹੁਲਸ੍ਸ વਿਮੁਤ੍ਤਿਪਰਿਪਾਚਨੀਯਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਯਨ੍ਨੂਨਾਹਂ ਰਾਹੁਲਂ ਉਤ੍ਤਰਿ ਆਸવਾਨਂ ਖਯੇ વਿਨੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ? ਅਥਸ੍ਸ ਭਗવਾ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਰਾਹੁਲਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਗਣ੍ਹਾਹਿ, ਰਾਹੁਲ, ਨਿਸੀਦਨਂ, ਯੇਨ ਅਨ੍ਧવਨਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮ ਦਿવਾવਿਹਾਰਾਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਰਾਹੁਲੋ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਨਂ ਆਦਾਯ ਭਗવਤੋ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਅਨੁਬਨ੍ਧਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਅਨੇਕਾਨਿ ਦੇવਤਾਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਨੁਬਨ੍ਧਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ‘‘ਅਜ੍ਜ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਰਾਹੁਲਂ ਉਤ੍ਤਰਿ ਆਸવਾਨਂ ਖਯੇ વਿਨੇਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਅਨ੍ਧવਨਂ ਅਜ੍ਝੋਗਾਹੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਆਯਸ੍ਮਾਪਿ ਰਾਹੁਲੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਰਾਹੁਲਂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਰਾਹੁਲ, ਚਕ੍ਖੁ ਨਿਚ੍ਚਂ વਾ ਅਨਿਚ੍ਚਂ વਾਤਿ? ਅਨਿਚ੍ਚਂ, ਭਨ੍ਤੇ। ਯਂ ਪਨਾਨਿਚ੍ਚਂ, ਦੁਕ੍ਖਂ વਾ ਤਂ ਸੁਖਂ વਾਤਿ? ਦੁਕ੍ਖਂ, ਭਨ੍ਤੇ। ਯਂ ਪਨਾਨਿਚ੍ਚਂ ਦੁਕ੍ਖਂ વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਂ, ਕਲ੍ਲਂ ਨੁ ਤਂ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਿਤੁਂ ‘ਏਤਂ ਮਮ, ਏਸੋਹਮਸ੍ਮਿ, ਏਸੋ ਮੇ ਅਤ੍ਤਾ’’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਰਾਹੁਲੋવਾਦਂ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੧੨੧) ਅਦਾਸਿ। ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਅਨ੍ਧવਨੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਚੂਲ਼ਰਾਹੁਲੋવਾਦਂ ਕਥੇਸੀ’’ਤਿ।

    Athassa satthā ñāṇaparipākaṃ ñatvātiādīsu bhagavato kira rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi ‘‘paripakkā kho rāhulassa vimuttiparipācanīyā dhammā, yannūnāhaṃ rāhulaṃ uttari āsavānaṃ khaye vineyya’’nti? Athassa bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto āyasmantaṃ rāhulaṃ āmantesi – ‘‘gaṇhāhi, rāhula, nisīdanaṃ, yena andhavanaṃ tenupasaṅkamissāma divāvihārāyā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā rāhulo bhagavato paṭissutvā nisīdanaṃ ādāya bhagavato piṭṭhito piṭṭhito anubandhi. Tena kho pana samayena anekāni devatāsahassāni bhagavantaṃ abhivanditvā anubandhitā honti ‘‘ajja bhagavā āyasmantaṃ rāhulaṃ uttari āsavānaṃ khaye vinessatī’’ti. Atha kho bhagavā andhavanaṃ ajjhogāhetvā aññatarasmiṃ rukkhamūle paññatte āsane nisīdi. Āyasmāpi rāhulo bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Atha āyasmantaṃ rāhulaṃ āmantetvā ‘‘taṃ kiṃ maññasi, rāhula, cakkhu niccaṃ vā aniccaṃ vāti? Aniccaṃ, bhante. Yaṃ panāniccaṃ, dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti? Dukkhaṃ, bhante. Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’tiādinā rāhulovādaṃ (saṃ. ni. 4.121) adāsi. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘andhavane nisinno cūḷarāhulovādaṃ kathesī’’ti.

    ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਦੇવਤਾਹੀਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਰਾਹੁਲੇਨ ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਪਾਦਮੂਲੇ ਪਥવਿਨ੍ਧਰਰਾਜਕਾਲੇ ਪਤ੍ਥਨਂ ਠਪੇਨ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਤ੍ਥਨਂ ਠਪਿਤਦੇવਤਾਯੇવੇਤਾ। ਤਾਸੁ ਪਨ ਕਾਚਿ ਭੂਮਟ੍ਠਦੇવਤਾ, ਕਾਚਿ ਅਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖਟ੍ਠਕਾ, ਕਾਚਿ ਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕਾਦਿਦੇવਲੋਕੇ, ਕਾਚਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਦਿવਸੇ ਸਬ੍ਬਾ ਏਕਟ੍ਠਾਨੇ ਅਨ੍ਧવਨਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾ।

    Koṭisatasahassadevatāhīti āyasmatā rāhulena padumuttarassa bhagavato pādamūle pathavindhararājakāle patthanaṃ ṭhapentena saddhiṃ patthanaṃ ṭhapitadevatāyevetā. Tāsu pana kāci bhūmaṭṭhadevatā, kāci antalikkhaṭṭhakā, kāci cātumahārājikādidevaloke, kāci brahmaloke nibbattā, imasmiṃ pana divase sabbā ekaṭṭhāne andhavanasmiṃyeva sannipatitā.

    ਆਭਿਦੋਸਿਕਨ੍ਤਿ ਪਾਰਿવਾਸਿਕਂ ਏਕਰਤ੍ਤਾਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ ਪੂਤਿਭੂਤਂ। ਏਕਰਤ੍ਤਾਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਹਿ ਨਾਮਸਞ੍ਞਾ ਏਸਾ, ਯਦਿਦਂ ਆਭਿਦੋਸਿਕੋਤਿ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ વਚਨਤ੍ਥੋ – ਪੂਤਿਭਾવਦੋਸੇਨ ਅਭਿਭੂਤੋਤਿ ਅਭਿਦੋਸੋ, ਅਭਿਦੋਸੋਯੇવ ਆਭਿਦੋਸਿਕੋ। ਕੁਮ੍ਮਾਸਨ੍ਤਿ ਯવਕੁਮ੍ਮਾਸਂ। ਅਧਿવਾਸੇਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਤਾਤ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਅਧਿવਾਸੇਹਿ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਭਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪਿਤਰਾ ਨਿਮਨ੍ਤਿਤੋ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਭਿਕ੍ਖਂ ਅਧਿવਾਸੇਤ੍વਾ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਥੇਰੋ ਪਕਤਿਯਾ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਸਪਦਾਨਚਾਰਿਕੋ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਭਿਕ੍ਖਂ ਨਾਮ ਨਾਧਿવਾਸੇਤਿ, ਮਾਤੁ ਅਨੁਗ੍ਗਹੇਨ ਪਨ ਅਧਿવਾਸੇਤਿ। ਮਾਤੁ ਕਿਰਸ੍ਸ ਥੇਰਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤ੍વਾ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤ੍વਾ ਮਹਾਸੋਕੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਰੋਦਨੇਨੇવ ਦੁਕ੍ਖੀ વਿਯ ਜਾਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਥੇਰੋ ‘‘ਸਚਾਹਂ ਤਂ ਅਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਹਦਯਮ੍ਪਿਸ੍ਸਾ ਫਲੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਅਨੁਗ੍ਗਹੇਨ ਅਧਿવਾਸੇਸਿ। ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਆਚਰਿਯੁਪਜ੍ਝਾਯਾਨਂ વਾ ਕਾਤਬ੍ਬਂ ਅਨੁਗ੍ਗਹਂ ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਧੁਤਙ੍ਗਸੁਦ੍ਧਿਕਾ ਨ ਭવਨ੍ਤਿ।

    Ābhidosikanti pārivāsikaṃ ekarattātikkantaṃ pūtibhūtaṃ. Ekarattātikkantasseva hi nāmasaññā esā, yadidaṃ ābhidosikoti. Ayaṃ panettha vacanattho – pūtibhāvadosena abhibhūtoti abhidoso, abhidosoyeva ābhidosiko. Kummāsanti yavakummāsaṃ. Adhivāsetvāti ‘‘tena hi, tāta raṭṭhapāla, adhivāsehi svātanāya bhatta’’nti pitarā nimantito svātanāya bhikkhaṃ adhivāsetvā. Ettha ca thero pakatiyā ukkaṭṭhasapadānacāriko svātanāya bhikkhaṃ nāma nādhivāseti, mātu anuggahena pana adhivāseti. Mātu kirassa theraṃ anussaritvā anussaritvā mahāsoko uppajjati, rodaneneva dukkhī viya jātā, tasmā thero ‘‘sacāhaṃ taṃ apassitvā gamissāmi, hadayampissā phaleyyā’’ti anuggahena adhivāsesi. Paṇḍitā hi bhikkhū mātāpitūnaṃ ācariyupajjhāyānaṃ vā kātabbaṃ anuggahaṃ ajjhupekkhitvā dhutaṅgasuddhikā na bhavanti.

    ਅਲਙ੍ਕਤਪਟਿਯਤ੍ਤੇ ਇਤ੍ਥਿਜਨੇਤਿ ਪਿਤਰਾ ਉਯ੍ਯੋਜਿਤੇ ਇਤ੍ਥਿਜਨੇ। ਪਿਤਾ ਕਿਰਸ੍ਸ ਦੁਤਿਯਦਿવਸੇ ਸਕਨਿવੇਸਨੇ ਮਹਨ੍ਤਂ ਹਿਰਞ੍ਞਸੁવਣ੍ਣਸ੍ਸ ਪੁਞ੍ਜਂ ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਕਿਲਞ੍ਜੇਹਿ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਾਪੇਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਪੁਰਾਣਦੁਤਿਯਿਕਾਯੋ ‘‘ਏਥ ਤੁਮ੍ਹੇ વਧੂ, ਯੇਨ ਅਲਙ੍ਕਾਰੇਨ ਅਲਙ੍ਕਤਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਿਯਾ ਹੋਥ ਮਨਾਪਾ, ਤੇਨ ਅਲਙ੍ਕਾਰੇਨ ਅਲਙ੍ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ ਆਣਾਪੇਤ੍વਾ ਪਣੀਤਂ ਖਾਦਨੀਯਂ ਭੋਜਨੀਯਂ ਪਟਿਯਾਦਾਪੇਤ੍વਾ ਕਾਲੇ ਆਰੋਚਿਤੇ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ‘‘ਇਦਂ ਤੇ, ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਮਤ੍ਤਿਕਂ ਧਨਂ, ਅਞ੍ਞਂ ਪੇਤ੍ਤਿਕਂ, ਅਞ੍ਞਂ ਪਿਤਾਮਹਂ; ਸਕ੍ਕਾ, ਤਾਤ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਭੋਗੇ ਚ ਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ, ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਚ ਕਾਤੁਂ? ਏਹਿ ਤ੍વਂ, ਤਾਤ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਭੋਗੇ ਚ ਭੁਞ੍ਜਸ੍ਸੁ, ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਚ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ ਯਾਚਿਤ੍વਾ ਤੇਨ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮੇ ਦੇਸਿਤੇ ‘‘ਅਹਂ ਇਮਂ ਉਪ੍ਪਬ੍ਬਾਜੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਨਯਿਂ, ਸੋ ‘‘ਦਾਨਿ ਮੇ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਾਤੁਂ ਆਰਦ੍ਧੋ, ਅਲਂ ਮੇ વਚਨਂ ਨ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਉਟ੍ਠਾਯ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਓਰੋਧਾਨਂ ਦ੍વਾਰਂ વਿવਰਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ વੋ ਸਾਮਿਕੋ, ਗਚ੍ਛਥ, ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਤ੍વਾਨ ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ વਾਯਮਥਾ’’ਤਿ ਉਯ੍ਯੋਜੇਸਿ। ਤੀਸੁ વਯੇਸੁ ਠਿਤਾ ਨਾਟਕਿਤ੍ਥਿਯੋ ਥੇਰਂ ਪਰਿવਾਰਯਿਂਸੁ। ਤਾਸੁ ਅਯਂ ਅਸੁਭਸਞ੍ਞਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਅਲਙ੍ਕਤਪਟਿਯਤ੍ਤੇ ਇਤ੍ਥਿਜਨੇ ਅਸੁਭਸਞ੍ਞਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ’’ਤਿ।

    Alaṅkatapaṭiyatte itthijaneti pitarā uyyojite itthijane. Pitā kirassa dutiyadivase sakanivesane mahantaṃ hiraññasuvaṇṇassa puñjaṃ kārāpetvā kilañjehi paṭicchādāpetvā āyasmato raṭṭhapālassa purāṇadutiyikāyo ‘‘etha tumhe vadhū, yena alaṅkārena alaṅkatā pubbe raṭṭhapālassa kulaputtassa piyā hotha manāpā, tena alaṅkārena alaṅkarothā’’ti āṇāpetvā paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā kāle ārocite āgantvā paññatte āsane nisinnaṃ ‘‘idaṃ te, raṭṭhapāla, mattikaṃ dhanaṃ, aññaṃ pettikaṃ, aññaṃ pitāmahaṃ; sakkā, tāta raṭṭhapāla, bhoge ca bhuñjituṃ, puññāni ca kātuṃ? Ehi tvaṃ, tāta raṭṭhapāla, sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattitvā bhoge ca bhuñjassu, puññāni ca karohī’’ti yācitvā tena paṭikkhipitvā dhamme desite ‘‘ahaṃ imaṃ uppabbājessāmī’’ti ānayiṃ, so ‘‘dāni me dhammakathaṃ kātuṃ āraddho, alaṃ me vacanaṃ na karissatī’’ti uṭṭhāya gantvā tassa orodhānaṃ dvāraṃ vivarāpetvā ‘‘ayaṃ vo sāmiko, gacchatha, yaṃ kiñci katvāna gaṇhituṃ vāyamathā’’ti uyyojesi. Tīsu vayesu ṭhitā nāṭakitthiyo theraṃ parivārayiṃsu. Tāsu ayaṃ asubhasaññaṃ uppādesi. Tena vuttaṃ – ‘‘alaṅkatapaṭiyatte itthijane asubhasaññaṃ uppādetvā’’ti.

    ਠਿਤਕੋવ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤ੍વਾਤਿ –

    Ṭhitakovadhammaṃ desetvāti –

    ‘‘ਪਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਕਤਂ ਬਿਮ੍ਬਂ, ਅਰੁਕਾਯਂ ਸਮੁਸ੍ਸਿਤਂ।

    ‘‘Passa cittakataṃ bimbaṃ, arukāyaṃ samussitaṃ;

    ਆਤੁਰਂ ਬਹੁਸਙ੍ਕਪ੍ਪਂ, ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਧੁવਂ ਠਿਤਿ॥

    Āturaṃ bahusaṅkappaṃ, yassa natthi dhuvaṃ ṭhiti.

    ‘‘ਪਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਕਤਂ ਰੂਪਂ, ਮਣਿਨਾ ਕੁਣ੍ਡਲੇਨ ਚ।

    ‘‘Passa cittakataṃ rūpaṃ, maṇinā kuṇḍalena ca;

    ਅਟ੍ਠਿਂ ਤਚੇਨ ਓਨਦ੍ਧਂ, ਸਹ વਤ੍ਥੇਹਿ ਸੋਭਤਿ॥

    Aṭṭhiṃ tacena onaddhaṃ, saha vatthehi sobhati.

    ‘‘ਅਲਤ੍ਤਕਕਤਾ ਪਾਦਾ, ਮੁਖਂ ਚੁਣ੍ਣਕਮਕ੍ਖਿਤਂ।

    ‘‘Alattakakatā pādā, mukhaṃ cuṇṇakamakkhitaṃ;

    ਅਲਂ ਬਾਲਸ੍ਸ ਮੋਹਾਯ, ਨੋ ਚ ਪਾਰਗવੇਸਿਨੋ॥

    Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.

    ‘‘ਅਟ੍ਠਾਪਦਕਤਾ ਕੇਸਾ, ਨੇਤ੍ਤਾ ਅਞ੍ਜਨਮਕ੍ਖਿਤਾ।

    ‘‘Aṭṭhāpadakatā kesā, nettā añjanamakkhitā;

    ਅਲਂ ਬਾਲਸ੍ਸ ਮੋਹਾਯ, ਨੋ ਚ ਪਾਰਗવੇਸਿਨੋ॥

    Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.

    ‘‘ਅਞ੍ਜਨੀવਣ੍ਣવਾ ਚਿਤ੍ਤਾ, ਪੂਤਿਕਾਯੋ ਅਲਙ੍ਕਤੋ।

    ‘‘Añjanīvaṇṇavā cittā, pūtikāyo alaṅkato;

    ਅਲਂ ਬਾਲਸ੍ਸ ਮੋਹਾਯ, ਨੋ ਚ ਪਾਰਗવੇਸਿਨੋ॥

    Alaṃ bālassa mohāya, no ca pāragavesino.

    ‘‘ਓਦਹਿ ਮਿਗવੋ ਪਾਸਂ, ਨਾਸਦਾ વਾਗੁਰਂ ਮਿਗੋ।

    ‘‘Odahi migavo pāsaṃ, nāsadā vāguraṃ migo;

    ਭੁਤ੍વਾ ਨਿવਾਪਂ ਗਚ੍ਛਾਮਿ, ਕਨ੍ਦਨ੍ਤੇ ਮਿਗਬਨ੍ਧਕੇ’’ਤਿ॥ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੦੨; ਥੇਰਗਾ॰ ੭੬੯-੭੭੪) –

    Bhutvā nivāpaṃ gacchāmi, kandante migabandhake’’ti. (ma. ni. 2.302; theragā. 769-774) –

    ਇਮਾਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤ੍વਾ।

    Imāhi gāthāhi dhammaṃ desetvā.

    ਆਕਾਸਂ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾਤਿ ਆਕਾਸਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿਤ੍વਾ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਥੇਰੋ ਆਕਾਸੇਨ ਗਤੋ? ਪਿਤਾ ਕਿਰਸ੍ਸ ਸੇਟ੍ਠਿ ਸਤ੍ਤਸੁ ਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕੇਸੁ ਅਗ੍ਗਲ਼ਾਨਿ ਦਾਪੇਤ੍વਾ ਮਲ੍ਲੇ ਆਣਾਪੇਸਿ ‘‘ਸਚੇ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਹਤ੍ਥਪਾਦੇਸੁ ਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ ਹਰਿਤ੍વਾ ਗਿਹਿવੇਸਂ ਗਣ੍ਹਾਪੇਥਾ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਥੇਰੋ ‘‘ਏਤੇ ਮਾਦਿਸਂ ਮਹਾਖੀਣਾਸવਂ ਹਤ੍ਥੇ વਾ ਪਾਦੇ વਾ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸવੇਯ੍ਯੁਂ, ਤਂ ਨੇਸਂ ਮਾ ਅਹੋਸੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਆਕਾਸੇਨ ਅਗਮਾਸਿ। ਮਿਗਚੀਰਨ੍ਤਿ ਏવਂਨਾਮਕਂ ਉਯ੍ਯਾਨਂ। ਚਤੁਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਨ੍ਤਿ ਜਰਾਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਂ, ਬ੍ਯਾਧਿਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਂ, ਭੋਗਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਂ, ਞਾਤਿਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਇਮੇਹਿ ਚਤੂਹਿ ਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞੇਹਿ ਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਂ। ਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਚ ਪਰਿਹਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।

    Ākāsaṃuppatitvāti ākāsaṃ pakkhanditvā. Kasmā pana thero ākāsena gato? Pitā kirassa seṭṭhi sattasu dvārakoṭṭhakesu aggaḷāni dāpetvā malle āṇāpesi ‘‘sace nikkhamitvā gacchati, hatthapādesu naṃ gahetvā kāsāyāni haritvā gihivesaṃ gaṇhāpethā’’ti. Tasmā thero ‘‘ete mādisaṃ mahākhīṇāsavaṃ hatthe vā pāde vā gahetvā apuññaṃ pasaveyyuṃ, taṃ nesaṃ mā ahosī’’ti cintetvā ākāsena agamāsi. Migacīranti evaṃnāmakaṃ uyyānaṃ. Catupārijuññapaṭimaṇḍitanti jarāpārijuññaṃ, byādhipārijuññaṃ, bhogapārijuññaṃ, ñātipārijuññanti imehi catūhi pārijuññehi paṭimaṇḍitaṃ. Pārijuññanti ca parihānīti attho. Sesamettha suviññeyyameva.

    ਕੁਣ੍ਡਧਾਨਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Kuṇḍadhānattheravatthu

    ੨੧੧. ਤਤਿਯੇ ਸਲਾਕਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੀਤਿ ਸਲਾਕਗਾਹਕਾ। ਸੁਨਾਪਰਨ੍ਤਜਨਪਦਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇਪਿ ਪਠਮਮੇવ ਸਲਾਕਂ ਗਣ੍ਹੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਛਬ੍ਬਸ੍ਸਨ੍ਤਰੇਤਿ ਛਨ੍ਨਂ વਸ੍ਸਾਨਂ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ। ਮੇਤ੍ਤੀਤਿ ਮਿਤ੍ਤਭਾવੋ। ਭੇਦਕੇ ਸਤੀਤਿ ਭੇਦਕਰਣੇ ਸਤਿ। ਗੁਮ੍ਬਸਭਾਗਤੋਤਿ ਗੁਮ੍ਬਸਮੀਪਤੋ, ਅਯਮੇવ વਾ ਪਾਠੋ। ਇਤ੍ਥੀ ਹੁਤ੍વਾਤਿ ਇਤ੍ਥੀ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ, ਮਨੁਸ੍ਸਿਤ੍ਥਿવਣ੍ਣਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦੀਘਰਤ੍ਤਾਨੁਗਤੋਤਿ ਦੀਘਕਾਲਂ ਅਨੁਬਨ੍ਧੋ। ਏਤ੍ਤਕਂ ਅਦ੍ਧਾਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ। ਹਨ੍ਦਾવੁਸੋਤਿ ਗਣ੍ਹਾવੁਸੋ। ਅਤ੍ਥਂ ਗਹੇਤ੍વਾਤਿ ਭੂਤਤ੍ਥਂ ਗਹੇਤ੍વਾ, ਅਯਮੇવ વਾ ਪਾਠੋ। ਕੋਣ੍ਡੋ ਜਾਤੋਤਿ ਧੁਤ੍ਤੋ ਜਾਤੋ।

    211. Tatiye salākaṃ gaṇhantīti salākagāhakā. Sunāparantajanapadaṃ gacchantepi paṭhamameva salākaṃ gaṇhīti sambandho. Chabbassantareti channaṃ vassānaṃ abbhantare. Mettīti mittabhāvo. Bhedake satīti bhedakaraṇe sati. Gumbasabhāgatoti gumbasamīpato, ayameva vā pāṭho. Itthī hutvāti itthī viya hutvā, manussitthivaṇṇaṃ māpetvāti attho. Dīgharattānugatoti dīghakālaṃ anubandho. Ettakaṃ addhānanti ettakaṃ kālaṃ. Handāvusoti gaṇhāvuso. Atthaṃ gahetvāti bhūtatthaṃ gahetvā, ayameva vā pāṭho. Koṇḍo jātoti dhutto jāto.

    ਮਾવੋਚ ਫਰੁਸਂ ਕਞ੍ਚੀਤਿ ਕਞ੍ਚਿ ਏਕਪੁਗ੍ਗਲਂ ਫਰੁਸਂ ਮਾ ਅવੋਚ। વੁਤ੍ਤਾ ਪਟਿવਦੇਯ੍ਯੁ ਤਨ੍ਤਿ ਤਯਾ ਪਰੇ ਦੁਸ੍ਸੀਲਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾ ਤਮ੍ਪਿ ਤਥੇવ ਪਟਿવਦੇਯ੍ਯੁਂ। ਦੁਕ੍ਖਾ ਹਿ ਸਾਰਮ੍ਭਕਥਾਤਿ ਏਸਾ ਕਾਰਣੁਤ੍ਤਰਾ ਯੁਗਗ੍ਗਾਹਕਥਾ ਨਾਮ ਦੁਕ੍ਖਾ। ਪਟਿਦਣ੍ਡਾ ਫੁਸੇਯ੍ਯੁ ਤਨ੍ਤਿ ਕਾਯਦਣ੍ਡਾਦੀਹਿ ਪਰਂ ਪਹਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤਾਦਿਸਾવ ਪਟਿਦਣ੍ਡਾ ਤવ ਮਤ੍ਥਕੇ ਪਤੇਯ੍ਯੁਂ।

    Māvoca pharusaṃ kañcīti kañci ekapuggalaṃ pharusaṃ mā avoca. Vuttā paṭivadeyyu tanti tayā pare dussīlāti vuttā tampi tatheva paṭivadeyyuṃ. Dukkhā hi sārambhakathāti esā kāraṇuttarā yugaggāhakathā nāma dukkhā. Paṭidaṇḍā phuseyyu tanti kāyadaṇḍādīhi paraṃ paharantassa tādisāva paṭidaṇḍā tava matthake pateyyuṃ.

    ਸਚੇ ਨੇਰੇਸਿ ਅਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਸਚੇ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਨਿਚ੍ਚਲਂ ਕਾਤੁਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਸਿ। ਕਂਸੋ ਉਪਹਤੋ ਯਥਾਤਿ ਮੁਖવਟ੍ਟਿਯਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਤਲਮਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਠਪਿਤਂ ਕਂਸਤਾਲਂ વਿਯ। ਤਾਦਿਸਞ੍ਹਿ ਹਤ੍ਥੇਹਿ ਪਾਦੇਹਿ ਦਣ੍ਡੇਨ વਾ ਪਹਤਮ੍ਪਿ ਸਦ੍ਦਂ ਨ ਕਰੋਤਿ। ਏਸ ਪਤ੍ਤੋਸਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ ਸਚੇ ਏવਰੂਪੋ ਭવਿਤੁਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਸਿ, ਇਮਂ ਪਟਿਪਦਂ ਪੂਰਯਮਾਨੋ ਏਸੋ ਤ੍વਂ ਇਦਾਨਿ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤੋਪਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਤ੍ਤੋਸਿ ਨਾਮ। ਸਾਰਮ੍ਭੋ ਤੇ ਨ વਿਜ੍ਜਤੀਤਿ ‘‘ਏવਞ੍ਚ ਸਤਿ ਤ੍વਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ, ਅਹਂ ਸੁਸੀਲੋ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿਕੋ ਉਤ੍ਤਰਿਕਰਣવਾਚਾਲਕ੍ਖਣੋ ਸਾਰਮ੍ਭੋ ਤੇ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿਯੇવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਰਿਕ੍ਕਿਲੇਸੇਨਾਤਿ ਸਂਕਿਲੇਸਹੇਤੁਨਾ।

    Sace neresi attānanti sace attānaṃ niccalaṃ kātuṃ sakkhissasi. Kaṃso upahato yathāti mukhavaṭṭiyaṃ chinditvā talamattaṃ katvā ṭhapitaṃ kaṃsatālaṃ viya. Tādisañhi hatthehi pādehi daṇḍena vā pahatampi saddaṃ na karoti. Esa pattosi nibbānanti sace evarūpo bhavituṃ sakkhissasi, imaṃ paṭipadaṃ pūrayamāno eso tvaṃ idāni appattopi nibbānaṃ pattosi nāma. Sārambho te na vijjatīti ‘‘evañca sati tvaṃ dussīlo, ahaṃ susīlo’’ti evamādiko uttarikaraṇavācālakkhaṇo sārambho te na vijjati, na bhavissatiyevāti attho. Parikkilesenāti saṃkilesahetunā.

    વਙ੍ਗੀਸਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Vaṅgīsattheravatthu

    ੨੧੨. ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਪਟਿਭਾਨਾਨਨ੍ਤਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਪਟਿਭਾਨਾਨਂ। ਚੁਤਿਂ ਯੋ વੇਦਿ…ਪੇ॰… ਸਬ੍ਬਸੋਤਿ ਯੋ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਚੁਤਿਞ੍ਚ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ ਪਾਕਟਂ ਕਤ੍વਾ ਜਾਨਾਤਿ, ਤਂ ਅਹਂ ਅਲਗ੍ਗਨਤਾਯ ਅਸਤ੍ਤਂ, ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸੁਟ੍ਠੁ ਗਤਤ੍ਤਾ ਸੁਗਤਂ, ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸਚ੍ਚਾਨਂ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਬੁਦ੍ਧਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਸ੍ਸ ਗਤਿਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਸੇਤੇ ਦੇવਾਦਯੋ ਗਤਿਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਤਮਹਂ ਆਸવਾਨਂ ਖੀਣਤਾਯ ਖੀਣਾਸવਂ, ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਆਰਕਤ੍ਤਾ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    212. Catutthe sampannapaṭibhānānanti paripuṇṇapaṭibhānānaṃ. Cutiṃ yo vedi…pe… sabbasoti yo sattānaṃ cutiñca paṭisandhiñca sabbākārena pākaṭaṃ katvā jānāti, taṃ ahaṃ alagganatāya asattaṃ, paṭipattiyā suṭṭhu gatattā sugataṃ, catunnaṃ saccānaṃ sambuddhattā buddhaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho. Yassa gatinti yassete devādayo gatiṃ na jānanti, tamahaṃ āsavānaṃ khīṇatāya khīṇāsavaṃ, kilesehi ārakattā arahantaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    ਉਪਸੇਨવਙ੍ਗਨ੍ਤਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Upasenavaṅgantaputtattheravatthu

    ੨੧੩. ਪਞ੍ਚਮੇ ਸਬ੍ਬਪਾਸਾਦਿਕਾਨਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਪਸਾਦਂ ਜਨੇਨ੍ਤਾਨਂ। ਕਿਨ੍ਤਾਯਨ੍ਤਿ ਕਿਂ ਤੇ ਅਯਂ। ਅਤਿਲਹੁਨ੍ਤਿ ਅਤਿਸੀਘਂ। ਯਸ੍ਸ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਾਰਹਾਨਂ ਮਗ੍ਗਫਲਾਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਬੁਦ੍ਧਾ ‘‘ਮੋਘਪੁਰਿਸੋ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ ਅਰਿਟ੍ਠਲਾਲ਼ੁਦਾਯਿਆਦਿਕੇ વਿਯ। ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਤਿਪਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਮਗ੍ਗੇ વਾ ਫਲੇ વਾ ਅਸਤਿ ‘‘ਮੋਘਪੁਰਿਸਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿਯੇવ ਧਨਿਯਤ੍ਥੇਰਾਦਿਕੇ વਿਯ। ਇਮਸ੍ਸਪਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਮਗ੍ਗਫਲਾਨਂ ਅਭਾવਤੋ ‘‘ਮੋਘਪੁਰਿਸਾ’’ਤਿ ਆਹ, ਤੁਚ੍ਛਮਨੁਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਬਾਹੁਲ੍ਲਾਯਾਤਿ ਪਰਿਸਬਾਹੁਲ੍ਲਾਯ। ਅਨੇਕਪਰਿਯਾਯੇਨਾਤਿ ਅਨੇਕਕਾਰਣੇਨ।

    213. Pañcame sabbapāsādikānanti sabbaso pasādaṃ janentānaṃ. Kintāyanti kiṃ te ayaṃ. Atilahunti atisīghaṃ. Yassa tasmiṃ attabhāve uppajjanārahānaṃ maggaphalānaṃ upanissayo natthi, taṃ buddhā ‘‘moghapuriso’’ti vadanti ariṭṭhalāḷudāyiādike viya. Upanissaye satipi tasmiṃ khaṇe magge vā phale vā asati ‘‘moghapurisā’’ti vadantiyeva dhaniyattherādike viya. Imassapi tasmiṃ khaṇe maggaphalānaṃ abhāvato ‘‘moghapurisā’’ti āha, tucchamanussāti attho. Bāhullāyāti parisabāhullāya. Anekapariyāyenāti anekakāraṇena.

    ਇਚ੍ਛਾਮਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇਤਿ ਭਗવਾ ਕਿਰ ਤਂ ਅਦ੍ਧਮਾਸਂ ਨ ਕਞ੍ਚਿ ਬੋਧਨੇਯ੍ਯਸਤ੍ਤਂ ਅਦ੍ਦਸ, ਤਸ੍ਮਾ ਏવਮਾਹ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਤਨ੍ਤਿવਸੇਨ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਾ ਸਿਯਾ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਮਯਿ ਓਕਾਸਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਪਟਿਸਲ੍ਲੀਨੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਧਮ੍ਮਿਕਂ ਕਤਿਕવਤ੍ਤਂ ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਉਪਸੇਨੋ ਭਿਨ੍ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਹਂ ਤਸ੍ਸ ਪਸੀਦਿਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਦਸ੍ਸਨਂ ਅਨੁਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਤਤੋ ਮਂ ਪਸ੍ਸਿਤੁਕਾਮਾ ਬਹੂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਧੁਤਙ੍ਗਾਨਿ ਸਮਾਦਿਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਅਹਞ੍ਚ ਤੇਹਿ ਉਜ੍ਝਿਤਸਨ੍ਥਤਪਚ੍ਚਯਾ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਪਞ੍ਞਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏવਮਾਹ। ਥੇਰਸ੍ਸਾਤਿ ਉਪਸੇਨਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ। ਮਨਾਪਾਨਿ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਂਸੁਕੂਲਾਨੀਤਿ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁ ਤવ ਇਮਾਨਿ ਪਂਸੁਕੂਲਾਨਿ ਮਨਾਪਾਨਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰੁਚਿਯਾ ਖਨ੍ਤਿਯਾ ਗਹਿਤਾਨੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਨ ਖੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਨਾਪਾਨਿ ਪਂਸੁਕੂਲਾਨੀਤਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨ ਮਯਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰੁਚਿਯਾ ਖਨ੍ਤਿਯਾ ਗਹਿਤਾਨਿ, ਗਲਗ੍ਗਾਹੇਨ વਿਯ ਮਤ੍ਥਕਤਾਲ਼ਨੇਨ વਿਯ ਚ ਗਾਹਿਤੋ ਮਯਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤਮੇવਾਤਿ વਿਨਯਪਾਲ਼ਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਤਿ।

    Icchāmahaṃ, bhikkhaveti bhagavā kira taṃ addhamāsaṃ na kañci bodhaneyyasattaṃ addasa, tasmā evamāha, evaṃ santepi tantivasena dhammadesanā kattabbā siyā. Yasmā panassa etadahosi – ‘‘mayi okāsaṃ kāretvā paṭisallīne bhikkhū adhammikaṃ katikavattaṃ karissanti, taṃ upaseno bhindissati, ahaṃ tassa pasīditvā bhikkhūnaṃ dassanaṃ anujānissāmi. Tato maṃ passitukāmā bahū bhikkhū dhutaṅgāni samādiyissanti, ahañca tehi ujjhitasanthatapaccayā sikkhāpadaṃ paññapessāmī’’ti, tasmā evamāha. Therassāti upasenattherassa. Manāpāni te bhikkhu paṃsukūlānīti ‘‘bhikkhu tava imāni paṃsukūlāni manāpāni attano ruciyā khantiyā gahitānī’’ti pucchati. Na kho me, bhante, manāpāni paṃsukūlānīti, bhante, na mayā attano ruciyā khantiyā gahitāni, galaggāhena viya matthakatāḷanena viya ca gāhito mayāti dasseti. Pāḷiyaṃ āgatamevāti vinayapāḷiṃ sandhāya vadati.

    ਦਬ੍ਬਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Dabbattheravatthu

    ੨੧੪. ਛਟ੍ਠੇ ਅਟ੍ਠਾਰਸਸੁ ਮਹਾવਿਹਾਰੇਸੂਤਿ ਰਾਜਗਹਸ੍ਸ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਠਿਤੇਸੁ ਅਟ੍ਠਾਰਸਸੁ ਮਹਾવਿਹਾਰੇਸੁ। ਉਪવਿਜਞ੍ਞਾਤਿ ਆਸਨ੍ਨਪਸੂਤਿਕਾਲਾ। ਰਹੋਗਤੋਤਿ ਰਹਸਿ ਗਤੋ। ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ વੇਯ੍ਯਾવਚ੍ਚਕਰਣੇ ਕਾਯਂ ਯੋਜੇਤੁਕਾਮੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸੀਤਿ ਥੇਰੋ ਕਿਰ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਤਕਿਚ੍ਚਭਾવਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਹਂ ਇਮਂ ਸਰੀਰਂ ਧਾਰੇਮਿ, ਤਞ੍ਚ ਖੋ વਾਤਮੁਖੇ ਠਿਤਪਦੀਪੋ વਿਯ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਮੁਖੇ ਠਿਤਂ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਨਿਬ੍ਬਾਯਨਧਮ੍ਮਂ ਯਾવ ਨ ਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ, ਤਾવ ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਅਹਂ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ વੇਯ੍ਯਾવਚ੍ਚਂ ਕਰੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ ‘‘ਤਿਰੋਰਟ੍ਠੇਸੁ ਬਹੂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਦਿਸ੍વਾવ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ, ਤੇ ‘ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਾਮ ਚੇવ વਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ ਚ ਦੂਰਤੋਪਿ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਰ ਯੇਸਂ ਸੇਨਾਸਨਂ ਨਪ੍ਪਹੋਤਿ, ਤੇ ਸਿਲਾਪਤ੍ਤਕੇਪਿ ਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਨ੍ਤਿ। ਪਹੋਮਿ ਖੋ ਪਨਾਹਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਨੁਭਾવੇਨ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾਨਂ ਇਚ੍ਛਾવਸੇਨ ਪਾਸਾਦવਿਹਾਰਅਡ੍ਢਯੋਗਾਦੀਨਿ ਮਞ੍ਚਪੀਠਤ੍ਥਰਣਾਨਿ ਨਿਮ੍ਮਿਨਿਤ੍વਾ ਦਾਤੁਂ? ਪੁਨਦਿવਸੇ ਚੇਤ੍ਥ ਏਕਚ੍ਚੇ ਅਤਿવਿਯ ਕਿਲਨ੍ਤਰੂਪਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਗਾਰવੇਨ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪੁਰਤੋ ਠਤ੍વਾ ਭਤ੍ਤਾਨਿਪਿ ਨ ਉਦ੍ਦਿਸਾਪੇਨ੍ਤਿ, ਅਹਂ ਖੋ ਪਨ ਤੇਸਂ ਭਤ੍ਤਾਨਿਪਿ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤੁਂ ਪਹੋਮੀ’’ਤਿ। ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ‘‘ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸੇਨਾਸਨਞ੍ਚ ਪਞ੍ਞਪੇਯ੍ਯਂ, ਭਤ੍ਤਾਨਿ ਚ ਉਦ੍ਦਿਸੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਸਭਾਗਸਭਾਗਾਨਨ੍ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿਕਾਦਿਗੁਣવਸੇਨ ਸਭਾਗਾਨਂ, ਨ ਮਿਤ੍ਤਸਨ੍ਥવવਸੇਨ। ਥੇਰੋ ਹਿ ਯਾવਤਿਕਾ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਉਚ੍ਚਿਨਿਤ੍વਾ ਉਚ੍ਚਿਨਿਤ੍વਾ ਏਕਤੋ ਤੇਸਂ ਅਨੁਰੂਪਮੇવ ਸੇਨਾਸਨਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤਿ। વੇਨਯਿਕਾਭਿਧਮ੍ਮਿਕਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਿਕਕਾਯਦਲ਼੍ਹਿਬਹੁਲੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਤੇਨੇવ ਪਾਲ਼ਿਯਂ (ਪਾਰਾ॰ ੩੮੦) વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਯੇਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿਕਾ, ਤੇਸਂ ਏਕਜ੍ਝਂ ਸੇਨਾਸਨਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤੀ’’ਤਿਆਦਿ।

    214. Chaṭṭhe aṭṭhārasasu mahāvihāresūti rājagahassa samantato ṭhitesu aṭṭhārasasu mahāvihāresu. Upavijaññāti āsannapasūtikālā. Rahogatoti rahasi gato. Saṅghassa veyyāvaccakaraṇe kāyaṃ yojetukāmo cintesīti thero kira attano katakiccabhāvaṃ disvā ‘‘ahaṃ imaṃ sarīraṃ dhāremi, tañca kho vātamukhe ṭhitapadīpo viya aniccatāmukhe ṭhitaṃ nacirasseva nibbāyanadhammaṃ yāva na nibbāyati, tāva kiṃ nu kho ahaṃ saṅghassa veyyāvaccaṃ kareyya’’nti cintento iti paṭisañcikkhati ‘‘tiroraṭṭhesu bahū kulaputtā bhagavantaṃ adisvāva pabbajanti, te ‘bhagavantaṃ passissāma ceva vandissāmā’ti ca dūratopi āgacchanti, tatra yesaṃ senāsanaṃ nappahoti, te silāpattakepi seyyaṃ kappenti. Pahomi kho panāhaṃ attano ānubhāvena tesaṃ tesaṃ kulaputtānaṃ icchāvasena pāsādavihāraaḍḍhayogādīni mañcapīṭhattharaṇāni nimminitvā dātuṃ? Punadivase cettha ekacce ativiya kilantarūpā honti, te gāravena bhikkhūnaṃ purato ṭhatvā bhattānipi na uddisāpenti, ahaṃ kho pana tesaṃ bhattānipi uddisituṃ pahomī’’ti. Iti paṭisañcikkhanto ‘‘yaṃnūnāhaṃ saṅghassa senāsanañca paññapeyyaṃ, bhattāni ca uddiseyya’’nti cintesi. Sabhāgasabhāgānanti suttantikādiguṇavasena sabhāgānaṃ, na mittasanthavavasena. Thero hi yāvatikā suttantikā honti, te uccinitvā uccinitvā ekato tesaṃ anurūpameva senāsanaṃ paññapeti. Venayikābhidhammikakammaṭṭhānikakāyadaḷhibahulesupi eseva nayo. Teneva pāḷiyaṃ (pārā. 380) vuttaṃ – ‘‘yete bhikkhū suttantikā, tesaṃ ekajjhaṃ senāsanaṃ paññapetī’’tiādi.

    ਅਙ੍ਗੁਲਿਯਾ ਜਲਮਾਨਾਯਾਤਿ ਤੇਜੋਕਸਿਣਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ਅਭਿਞ੍ਞਾਞਾਣੇਨ ਅਙ੍ਗੁਲਿਜਲਨਂ ਅਧਿਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਤੇਨੇવ ਤੇਜੋਧਾਤੁਸਮਾਪਤ੍ਤਿਜਨਿਤੇਨ ਅਗ੍ਗਿਜਾਲੇਨ ਅਙ੍ਗੁਲਿਯਾ ਜਲਮਾਨਾਯ। ਅਯਂ ਮਞ੍ਚੋਤਿਆਦੀਸੁ ਪਨ ਥੇਰੇ ‘‘ਅਯਂ ਮਞ੍ਚੋ’’ਤਿਆਦਿਂ વਦਨ੍ਤੇ ਨਿਮ੍ਮਿਤਾਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗਤਟ੍ਠਾਨੇ ‘‘ਅਯਂ ਮਞ੍ਚੋ’’ਤਿਆਦਿਂ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਨਿਮ੍ਮਿਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਤਾ।

    Aṅguliyā jalamānāyāti tejokasiṇacatutthajjhānaṃ samāpajjitvā vuṭṭhāya abhiññāñāṇena aṅgulijalanaṃ adhiṭṭhahitvā teneva tejodhātusamāpattijanitena aggijālena aṅguliyā jalamānāya. Ayaṃ mañcotiādīsu pana there ‘‘ayaṃ mañco’’tiādiṃ vadante nimmitāpi attano attano gataṭṭhāne ‘‘ayaṃ mañco’’tiādiṃ vadanti. Ayañhi nimmitānaṃ dhammatā.

    ‘‘ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਭਾਸਮਾਨਸ੍ਮਿਂ, ਸਬ੍ਬੇ ਭਾਸਨ੍ਤਿ ਨਿਮ੍ਮਿਤਾ।

    ‘‘Ekasmiṃ bhāsamānasmiṃ, sabbe bhāsanti nimmitā;

    ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਤੁਣ੍ਹਿਮਾਸਿਨੇ, ਸਬ੍ਬੇ ਤੁਣ੍ਹੀ ਭવਨ੍ਤਿ ਤੇ’’ਤਿ॥ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੮੬)।

    Ekasmiṃ tuṇhimāsine, sabbe tuṇhī bhavanti te’’ti. (dī. ni. 2.286);

    ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਨ વਿਹਾਰੇ ਮਞ੍ਚਪੀਠਾਦੀਨਿ ਨ ਪਰਿਪੂਰੇਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਨੁਭਾવੇਨ ਪੂਰੇਨ੍ਤਿ, ਤੇਨ ਨਿਮ੍ਮਿਤਾਨਂ ਅવਤ੍ਥੁਕਂ વਚਨਂ ਨ ਹੋਤਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਮਞ੍ਚਪੀਠਾਦੀਨਂ ਸਬ੍ਭਾવਤੋ। ਸਬ੍ਬવਿਹਾਰੇਸੁ ਚ ਗਮਨਮਗ੍ਗੇ ਸਮਪ੍ਪਮਾਣੇ ਕਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਿ। ਕਤਿਕਸਣ੍ਠਾਨਾਦੀਨਂ ਪਨ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਤ੍ਤਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ વਿਹਾਰੇ ਕਤਿਕવਤ੍ਤਾਨਿ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਕਥਾਪੇਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਨਿਯਮੇਤ੍વਾ ਨਿਮ੍ਮਿਤਾਨਞ੍ਹਿ ‘‘ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਭਾਸਮਾਨਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਧਮ੍ਮਤਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਤਥਾ ਹਿ ਯੇ વਣ੍ਣવਯਸਰੀਰਾવਯવਪਰਿਕ੍ਖਾਰਕਿਰਿਯਾવਿਸੇਸਾਦੀਹਿ ਨਿਯਮਂ ਅਕਤ੍વਾ ਨਿਮ੍ਮਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਅਨਿਯਮੇਤ੍વਾ ਨਿਮ੍ਮਿਤਤ੍ਤਾ ਇਦ੍ਧਿਮਤਾ ਸਦਿਸਾવ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਠਾਨਨਿਸਜ੍ਜਾਦੀਸੁ ਭਾਸਿਤਤੁਣ੍ਹੀਭਾવਾਦੀਸੁ વਾ ਯਂ ਯਂ ਇਦ੍ਧਿਮਾ ਕਰੋਤਿ, ਤਂ ਤਦੇવ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਸਚੇ ਪਨ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰੇ ਕਾਤੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ, ਕੇਚਿ ਪਠਮવਯੇ, ਕੇਚਿ ਮਜ੍ਝਿਮવਯੇ, ਕੇਚਿ ਪਚ੍ਛਿਮવਯੇ, ਤਥਾ ਦੀਘਕੇਸੇ ਉਪਡ੍ਢਮੁਣ੍ਡੇ ਮਿਸ੍ਸਕਕੇਸੇ ਉਪਡ੍ਢਰਤ੍ਤਚੀવਰੇ ਪਣ੍ਡੁਕਚੀવਰੇ, ਪਦਭਾਣਧਮ੍ਮਕਥਾਸਰਭਞ੍ਞਪਞ੍ਹਪੁਚ੍ਛਨਪਞ੍ਹવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਰਜਨਪਚਨਚੀવਰਸਿਬ੍ਬਨਧੋવਨਾਦੀਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੇ, ਅਪਰੇਪਿ વਾ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰੇ ਕਾਤੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ, ਤੇਨ ਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਠਮવਯਾ ਹੋਨ੍ਤੂ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਪੁਨ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ਅਧਿਟ੍ਠਿਤੇ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਇਚ੍ਛਿਤਿਚ੍ਛਿਤਪ੍ਪਕਾਰਾਯੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਪੁਨ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸਨਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਆਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਜਨਪਦਕਥਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਅਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ વੇਲ਼ੁવਨਮੇવ ਪਚ੍ਚਾਗਚ੍ਛਤਿ। ਪਾਲ਼ਿਯਨ੍ਤਿ વਿਨਯਪਾਲ਼ਿਯਂ।

    Yasmiṃ pana vihāre mañcapīṭhādīni na paripūrenti, tattha attano ānubhāvena pūrenti, tena nimmitānaṃ avatthukaṃ vacanaṃ na hoti sabbattha mañcapīṭhādīnaṃ sabbhāvato. Sabbavihāresu ca gamanamagge samappamāṇe katvā adhiṭṭhāti. Katikasaṇṭhānādīnaṃ pana nānappakārattā tasmiṃ tasmiṃ vihāre katikavattāni visuṃ visuṃ kathāpetīti veditabbaṃ. Aniyametvā nimmitānañhi ‘‘ekasmiṃ bhāsamānasmi’’ntiādidhammatā vuttā. Tathā hi ye vaṇṇavayasarīrāvayavaparikkhārakiriyāvisesādīhi niyamaṃ akatvā nimmitā honti, te aniyametvā nimmitattā iddhimatā sadisāva honti. Ṭhānanisajjādīsu bhāsitatuṇhībhāvādīsu vā yaṃ yaṃ iddhimā karoti, taṃ tadeva karonti. Sace pana nānappakāre kātukāmo hoti, keci paṭhamavaye, keci majjhimavaye, keci pacchimavaye, tathā dīghakese upaḍḍhamuṇḍe missakakese upaḍḍharattacīvare paṇḍukacīvare, padabhāṇadhammakathāsarabhaññapañhapucchanapañhavissajjanarajanapacanacīvarasibbanadhovanādīni karonte, aparepi vā nānappakāre kātukāmo hoti, tena pādakajjhānato vuṭṭhāya ‘‘ettakā bhikkhū paṭhamavayā hontū’’tiādinā nayena parikammaṃ katvā puna samāpajjitvā vuṭṭhāya adhiṭṭhite adhiṭṭhānacittena saddhiṃ icchiticchitappakārāyeva honti. Puna attano vasanaṭṭhānameva āgacchatīti tehi saddhiṃ janapadakathaṃ kathento anisīditvā attano vasanaṭṭhānaṃ veḷuvanameva paccāgacchati. Pāḷiyanti vinayapāḷiyaṃ.

    ਪਿਲਿਨ੍ਦવਚ੍ਛਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Pilindavacchattheravatthu

    ੨੧੫. ਸਤ੍ਤਮੇ ਪਿਯਾਨਨ੍ਤਿ ਪਿਯਾਯਿਤਬ੍ਬਾਨਂ। ਮਨਾਪਾਨਨ੍ਤਿ ਮਨવਡ੍ਢਨਕਾਨਂ। ਪਿਲਿਨ੍ਦੋਤਿ ਪਨਸ੍ਸ ਗੋਤ੍ਤਂ, વਚ੍ਛੋਤਿ ਨਾਮਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤવਿਪਰਿਯਾਯੇਨਪਿ વਦਨ੍ਤਿ ‘‘ਪਿਲਿਨ੍ਦੋਤਿ ਨਾਮਂ, વਚ੍ਛੋਤਿ ਗੋਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਤੇਨੇવ ਆਚਰਿਯਧਮ੍ਮਪਾਲਤ੍ਥੇਰੇਨ ਥੇਰਗਾਥਾਸਂવਣ੍ਣਨਾਯ (ਥੇਰਗਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੮ ਪਿਲਿਨ੍ਦવਚ੍ਛਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ) વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਪਿਲਿਨ੍ਦੋਤਿਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਅਕਂਸੁ, વਚ੍ਛੋਤਿ ਪਨ ਗੋਤ੍ਤਂ। ਤੇਨ ਸੋ ਅਪਰਭਾਗੇ ਪਿਲਿਨ੍ਦવਚ੍ਛੋਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯਿਤ੍ਥਾ’’ਤਿ। ਸਂਸਨ੍ਦੇਤ੍વਾਤਿ ਏਕਤੋ ਕਤ੍વਾ।

    215. Sattame piyānanti piyāyitabbānaṃ. Manāpānanti manavaḍḍhanakānaṃ. Pilindoti panassa gottaṃ, vacchoti nāmanti ettha vuttavipariyāyenapi vadanti ‘‘pilindoti nāmaṃ, vacchoti gotta’’nti. Teneva ācariyadhammapālattherena theragāthāsaṃvaṇṇanāya (theragā. aṭṭha. 1.8 pilindavacchattheragāthāvaṇṇanā) vuttaṃ – ‘‘pilindotissa nāmaṃ akaṃsu, vacchoti pana gottaṃ. Tena so aparabhāge pilindavacchoti paññāyitthā’’ti. Saṃsandetvāti ekato katvā.

    ਸਤ੍ਥੁ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਦ੍ਧੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾਤਿ ਇਦਂ ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਭਾਣਕਾਨਂ ਕਥਾਮਗ੍ਗੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਪਰੇ ਪਨ ਭਣਨ੍ਤਿ – ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਯੇવ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਭਗવਤਿ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਪਿਲਿਨ੍ਦવਚ੍ਛੋਤਿ ਪਞ੍ਞਾਤੋ ਸਂਸਾਰੇ ਸਂવੇਗਬਹੁਲਤਾਯ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਚੂਲ਼ਗਨ੍ਧਾਰਂ ਨਾਮ વਿਜ੍ਜਂ ਸਾਧੇਤ੍વਾ ਆਕਾਸਚਾਰੀ ਪਰਚਿਤ੍ਤવਿਦੂ ਚ ਹੁਤ੍વਾ ਰਾਜਗਹੇ ਲਾਭਗ੍ਗਯਸਗ੍ਗਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਪਟਿવਸਤਿ। ਅਥ ਯਦਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਭਗવਾ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਰਾਜਗਹਂ ਉਪਗਤੋ, ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਭਾવੇਨ ਤਸ੍ਸ ਸਾ વਿਜ੍ਜਾ ਨ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਤ੍ਥਕਿਚ੍ਚਂ ਨ ਸਾਧੇਤਿ। ਸੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸੁਤਂ ਖੋ ਪਨ ਮੇਤਂ ‘ਆਚਰਿਯਪਾਚਰਿਯਾਨਂ ਭਾਸਮਾਨਾਨਂ ਯਤ੍ਥ ਮਹਾਗਨ੍ਧਾਰવਿਜ੍ਜਾ ਧਰਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਚੂਲ਼ਗਨ੍ਧਾਰવਿਜ੍ਜਾ ਨ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’ਤਿ। ਸਮਣਸ੍ਸ ਪਨ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਆਗਤਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਨਾਯਂ ਮਮ વਿਜ੍ਜਾ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਨਿਸ੍ਸਂਸਯਂ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਮਹਾਗਨ੍ਧਾਰવਿਜ੍ਜਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਯਨ੍ਨੂਨਾਹਂ ਤਂ ਪਯਿਰੁਪਾਸਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ વਿਜ੍ਜਂ ਪਰਿਯਾਪੁਣੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਹਂ, ਮਹਾਸਮਣ, ਤવ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਏਕਂ વਿਜ੍ਜਂ ਪਰਿਯਾਪੁਣਿਤੁਕਾਮੋ, ਓਕਾਸਂ ਮੇ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ। ਭਗવਾ ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਪਬ੍ਬਜਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ‘‘વਿਜ੍ਜਾਯ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ’’ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ ਪਬ੍ਬਜੀਤਿ। ਪਰવਮ੍ਭਨવਸੇਨਾਤਿ ਪਰੇਸਂ ਗਰਹਨવਸੇਨ।

    Satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvāti idaṃ aṅguttarabhāṇakānaṃ kathāmaggena vuttaṃ. Apare pana bhaṇanti – anuppanneyeva amhākaṃ bhagavati sāvatthiyaṃ brāhmaṇagehe nibbattitvā pilindavacchoti paññāto saṃsāre saṃvegabahulatāya paribbājakapabbajjaṃ pabbajitvā cūḷagandhāraṃ nāma vijjaṃ sādhetvā ākāsacārī paracittavidū ca hutvā rājagahe lābhaggayasaggappatto paṭivasati. Atha yadā amhākaṃ bhagavā abhisambuddho hutvā anukkamena rājagahaṃ upagato, tato paṭṭhāya buddhānubhāvena tassa sā vijjā na sampajjati, atthakiccaṃ na sādheti. So cintesi – ‘‘sutaṃ kho pana metaṃ ‘ācariyapācariyānaṃ bhāsamānānaṃ yattha mahāgandhāravijjā dharati, tattha cūḷagandhāravijjā na sampajjatī’ti. Samaṇassa pana gotamassa āgatakālato paṭṭhāya nāyaṃ mama vijjā sampajjati, nissaṃsayaṃ samaṇo gotamo mahāgandhāravijjaṃ jānāti, yannūnāhaṃ taṃ payirupāsitvā tassa santike vijjaṃ pariyāpuṇeyya’’nti. So bhagavantaṃ upasaṅkamitvā etadavoca – ‘‘ahaṃ, mahāsamaṇa, tava santike ekaṃ vijjaṃ pariyāpuṇitukāmo, okāsaṃ me karohī’’ti. Bhagavā ‘‘tena hi pabbajā’’ti āha. So ‘‘vijjāya parikammaṃ pabbajjā’’ti maññamāno pabbajīti. Paravambhanavasenāti paresaṃ garahanavasena.

    ਅਕਕ੍ਕਸਨ੍ਤਿ ਅਫਰੁਸਂ। વਿਞ੍ਞਾਪਨਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥવਿਞ੍ਞਾਪਨਿਂ। ਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਭੂਤਤ੍ਥਂ। ਨਾਭਿਸਜੇਤਿ ਯਾਯ ਗਿਰਾਯ ਅਞ੍ਞਂ ਕੁਜ੍ਝਾਪਨવਸੇਨ ਨ ਲਗਾਪੇਯ੍ਯ, ਖੀਣਾਸવੋ ਨਾਮ ਏવਰੂਪਮੇવ ਗਿਰਂ ਨ ਭਾਸੇਯ੍ਯ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਮਹਂ ਬ੍ਰੂਮਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Akakkasanti apharusaṃ. Viññāpaninti atthaviññāpaniṃ. Saccanti bhūtatthaṃ. Nābhisajeti yāya girāya aññaṃ kujjhāpanavasena na lagāpeyya, khīṇāsavo nāma evarūpameva giraṃ na bhāseyya, tasmā tamahaṃ brūmi brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    ਅਨੁવਿਚਿਨਿਤ੍વਾਤਿ ਅਨੁવਿਚਾਰੇਤ੍વਾ। ਚਣ੍ਡਿਕਤਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸੀਘਗਤਿਯਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ।

    Anuvicinitvāti anuvicāretvā. Caṇḍikataṃ gacchantanti sīghagatiyā gacchantaṃ.

    ਬਾਹਿਯਦਾਰੁਚੀਰਿਯਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Bāhiyadārucīriyattheravatthu

    ੨੧੬. ਅਟ੍ਠਮੇ ਏਕਰਤ੍ਤਿવਾਸੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾਤਿ ਦੇવਤਾਨੁਭਾવੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ। ‘‘ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਭਾવੇਨਾ’’ਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਗਤੋ ਚ વਿਹਾਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਸਮ੍ਬਹੁਲੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭੁਤ੍ਤਪਾਤਰਾਸੇ ਕਾਯਾਲਸਿਯવਿਮੋਚਨਤ੍ਥਾਯ ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੇ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕਹਂ ਏਤਰਹਿ ਸਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਭਿਕ੍ਖੂ ‘‘ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਟ੍ਠੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਿਂਸੁ – ‘‘ਤ੍વਂ ਪਨ ਕੁਤੋ ਆਗਤੋ’’ਤਿ? ਸੁਪ੍ਪਾਰਕਾ ਆਗਤੋਮ੍ਹੀਤਿ। ਕਦਾ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋਸੀਤਿ? ਹਿਯ੍ਯੋ ਸਾਯਂ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋਮ੍ਹੀਤਿ। ਦੂਰਤੋ ਆਗਤੋ, ਤવ ਪਾਦੇ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਤੇਲੇਨ ਮਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਥੋਕਂ વਿਸ੍ਸਮਾਹਿ, ਆਗਤਕਾਲੇ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਦਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤੀਤਿ। ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਤ੍ਥੁ વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਾ ਜੀવਿਤਨ੍ਤਰਾਯਂ ਨ ਜਾਨਾਮਿ, ਏਕਰਤ੍ਤੇਨੇવਮ੍ਹਿ ਕਤ੍ਥਚਿ ਅਟ੍ਠਤ੍વਾ ਅਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ વੀਸਯੋਜਨਸਤਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਆਗਤੋ, ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾવ વਿਸ੍ਸਮਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ। ਸੋ ਏવਂ વਤ੍વਾ ਤਰਮਾਨਰੂਪੋ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਨੋਪਮਾਯ ਬੁਦ੍ਧਸਿਰਿਯਾ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਚਿਰਸ੍ਸਂ વਤ ਮੇ ਦਿਟ੍ਠੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ ਦਿਟ੍ਠਟ੍ਠਾਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਓਣਤਸਰੀਰੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤਰવੀਥਿਯਮੇવ ਪਞ੍ਚਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇਨ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਗੋਪ੍ਫਕੇਸੁ ਦਲ਼੍ਹਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਦੇਸੇਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਂ, ਦੇਸੇਤੁ ਮੇ ਸੁਗਤੋ ਧਮ੍ਮਂ, ਯਂ ਮਮਸ੍ਸ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯਾ’’ਤਿ।

    216. Aṭṭhame ekarattivāsena gantvāti devatānubhāvena gantvā. ‘‘Buddhānubhāvenā’’tipi vadanti. Evaṃ gato ca vihāraṃ pavisitvā sambahule bhikkhū bhuttapātarāse kāyālasiyavimocanatthāya abbhokāse caṅkamante disvā ‘‘kahaṃ etarahi satthā’’ti pucchi. Bhikkhū ‘‘sāvatthiyaṃ piṇḍāya paviṭṭho’’ti vatvā taṃ pucchiṃsu – ‘‘tvaṃ pana kuto āgato’’ti? Suppārakā āgatomhīti. Kadā nikkhantosīti? Hiyyo sāyaṃ nikkhantomhīti. Dūrato āgato, tava pāde dhovitvā telena makkhetvā thokaṃ vissamāhi, āgatakāle satthāraṃ dakkhissatīti. Ahaṃ, bhante, satthu vā attano vā jīvitantarāyaṃ na jānāmi, ekarattenevamhi katthaci aṭṭhatvā anisīditvā vīsayojanasatikaṃ maggaṃ āgato, satthāraṃ passitvāva vissamissāmīti. So evaṃ vatvā taramānarūpo sāvatthiṃ pavisitvā bhagavantaṃ anopamāya buddhasiriyā piṇḍāya carantaṃ disvā ‘‘cirassaṃ vata me diṭṭho sammāsambuddho’’ti diṭṭhaṭṭhānato paṭṭhāya oṇatasarīro gantvā antaravīthiyameva pañcapatiṭṭhitena vanditvā gopphakesu daḷhaṃ gahetvā evamāha – ‘‘desetu me, bhante, bhagavā dhammaṃ, desetu me sugato dhammaṃ, yaṃ mamassa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti.

    ਅਥ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਅਕਾਲੋ ਖੋ ਤਾવ, ਬਾਹਿਯ, ਅਨ੍ਤਰਘਰਂ ਪવਿਟ੍ਠੋਮ੍ਹਿ ਪਿਣ੍ਡਾਯਾ’’ਤਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿ । ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਬਾਹਿਯੋ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਸਂਸਾਰੇ ਸਂਸਰਨ੍ਤੇਨ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰੋ ਨ ਨੋ ਲਦ੍ਧਪੁਬ੍ਬੋ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ વਾ ਮਯ੍ਹਂ વਾ ਜੀવਿਤਨ੍ਤਰਾਯਂ ਨ ਜਾਨਾਮਿ, ਦੇਸੇਥ ਮੇ ਧਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਯੇવ। ਏવਂ ਕਿਰਸ੍ਸ ਅਹੋਸਿ ‘‘ਇਮਸ੍ਸ ਮਂ ਦਿਟ੍ਠਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਕਲਸਰੀਰਂ ਪੀਤਿਯਾ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਟਂ ਹੋਤਿ, ਬਲવਪੀਤਿવੇਗੇਨ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾਪਿ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤੁਂ, ਮਜ੍ਝਤ੍ਤੁਪੇਕ੍ਖਾ ਤਾવ ਤਿਟ੍ਠਤੁ, ਏਕਰਤ੍ਤੇਨੇવ વੀਸਯੋਜਨਸਤਂ ਮਗ੍ਗਂ ਆਗਤਤ੍ਤਾ ਦਰਥੋਪਿਸ੍ਸ ਬਲવਾ, ਸੋਪਿ ਤਾવ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਤੂ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਦ੍વਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਤਤਿਯਂ ਯਾਚਿਤੋ ਅਨ੍ਤਰવੀਥਿਯਂ ਠਿਤੋવ ‘‘ਤਸ੍ਮਾਤਿਹ ਤੇ, ਬਾਹਿਯ, ਏવਂ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ ਦਿਟ੍ਠੇ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਉਦਾ॰ ੧੦) ਨਯੇਨ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ। ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਸਂਖਿਪਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਟ੍ਠ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਅਨ੍ਤਰਘਰੇਤਿ ਅਨ੍ਤਰવੀਥਿਯਂ।

    Atha naṃ satthā ‘‘akālo kho tāva, bāhiya, antaragharaṃ paviṭṭhomhi piṇḍāyā’’ti paṭikkhipi . Taṃ sutvā bāhiyo, ‘‘bhante, saṃsāre saṃsarantena kabaḷīkārāhāro na no laddhapubbo, tumhākaṃ vā mayhaṃ vā jīvitantarāyaṃ na jānāmi, desetha me dhamma’’nti. Satthā dutiyampi paṭikkhipiyeva. Evaṃ kirassa ahosi ‘‘imassa maṃ diṭṭhakālato paṭṭhāya sakalasarīraṃ pītiyā nirantaraṃ ajjhotthaṭaṃ hoti, balavapītivegena dhammaṃ sutvāpi na sakkhissati paṭivijjhituṃ, majjhattupekkhā tāva tiṭṭhatu, ekaratteneva vīsayojanasataṃ maggaṃ āgatattā darathopissa balavā, sopi tāva paṭippassambhatū’’ti. Tasmā dvikkhattuṃ paṭikkhipitvā tatiyaṃ yācito antaravīthiyaṃ ṭhitova ‘‘tasmātiha te, bāhiya, evaṃ sikkhitabbaṃ diṭṭhe diṭṭhamattaṃ bhavissatī’’tiādinā (udā. 10) nayena dhammaṃ deseti. Imamatthaṃ saṃkhipitvā dassento ‘‘satthāraṃ piṇḍāya paviṭṭha’’ntiādimāha. Tattha antaraghareti antaravīthiyaṃ.

    ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣਪਤ੍ਤਚੀવਰਤਾਯ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤੋਤਿ ਸੋ ਕਿਰ વੀਸਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਨਾਮ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਚਯੇ ਲਭਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਂ ਅਨੋਲੋਕੇਤ੍વਾ ਸਯਮੇવ ਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਏਕਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸਪਿ ਪਤ੍ਤੇਨ વਾ ਚੀવਰੇਨ વਾ ਸਙ੍ਗਹਂ ਨਾਕਾਸਿ। ਤੇਨਸ੍ਸ ‘‘ਇਦ੍ਧਿਮਯਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਏਹਿਭਿਕ੍ਖੁਭਾવੇਨ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਨ ਅਦਾਸਿ। ਤਾવਦੇવ ਚ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਯਾਚਿਤੋ ‘‘ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਤੇ ਪਤ੍ਤਚੀવਰ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਪਰਿਯੇਸਾਹੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਸੋ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤੋ ਸਙ੍ਕਾਰਟ੍ਠਾਨਤੋ ਚੋਲ਼ਖਣ੍ਡਾਨਿ ਸਂਕਡ੍ਢਤਿ।

    Aparipuṇṇapattacīvaratāya pattacīvaraṃ pariyesantoti so kira vīsativassasahassāni samaṇadhammaṃ karonto ‘‘bhikkhunā nāma attano paccaye labhitvā aññaṃ anoloketvā sayameva bhuñjituṃ vaṭṭatī’’ti ekabhikkhussapi pattena vā cīvarena vā saṅgahaṃ nākāsi. Tenassa ‘‘iddhimayapattacīvaraṃ na uppajjissatī’’ti ñatvā ehibhikkhubhāvena pabbajjaṃ na adāsi. Tāvadeva ca pabbajjaṃ yācito ‘‘paripuṇṇaṃ te pattacīvara’’nti pucchitvā ‘‘aparipuṇṇa’’nti vutte ‘‘tena hi pattacīvaraṃ pariyesāhī’’ti vatvā pakkāmi. Tasmā so pattacīvaraṃ pariyesanto saṅkāraṭṭhānato coḷakhaṇḍāni saṃkaḍḍhati.

    ਸਹਸ੍ਸਮਪੀਤਿ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦવਚਨਂ। ਏਕਸਹਸ੍ਸਂ ਦ੍વੇਸਹਸ੍ਸਾਨੀਤਿ ਏવਂ ਸਹਸ੍ਸੇਨ ਚੇ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ ਗਾਥਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਾ ਚ ਅਨਤ੍ਥਪਦਸਂਹਿਤਾ ਆਕਾਸવਣ੍ਣਪਬ੍ਬਤવਣ੍ਣਾਦੀਨਿ ਪਕਾਸਕੇਹਿ ਅਨਿਬ੍ਬਾਨਦੀਪਕੇਹਿ ਅਨਤ੍ਥਕੇਹਿ ਪਦੇਹਿ ਸਂਹਿਤਾ ਯਾવ ਬਹੁਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਾવ ਪਾਪਿਕਾ ਏવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ । ਏਕਂ ਗਾਥਾਪਦਂ ਸੇਯ੍ਯੋਤਿ ‘‘ਅਪ੍ਪਮਾਦੋ ਅਮਤਪਦਂ…ਪੇ॰… ਯਥਾ ਮਤਾ’’ਤਿ (ਧ॰ ਪ॰ ੨੧) ਏવਰੂਪਾ ਏਕਗਾਥਾਪਿ ਸੇਯ੍ਯੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Sahassamapīti paricchedavacanaṃ. Ekasahassaṃ dvesahassānīti evaṃ sahassena ce paricchinnā gāthā honti, tā ca anatthapadasaṃhitā ākāsavaṇṇapabbatavaṇṇādīni pakāsakehi anibbānadīpakehi anatthakehi padehi saṃhitā yāva bahukā honti, tāva pāpikā evāti attho . Ekaṃ gāthāpadaṃ seyyoti ‘‘appamādo amatapadaṃ…pe… yathā matā’’ti (dha. pa. 21) evarūpā ekagāthāpi seyyoti attho.

    ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Kumārakassapattheravatthu

    ੨੧੭. ਨવਮੇ ਏਕਂ ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨੁਭવਮਾਨੋਤਿ ਸਾવਕਬੋਧਿਯਾ ਨਿਯਤਤਾਯ ਪੁਞ੍ਞਸਮ੍ਭਾਰਸ੍ਸ ਚ ਸਾਤਿਸਯਤ੍ਤਾ વਿਨਿਪਾਤਂ ਅਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏਕਂ ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤਰਂ ਦੇવੇਸੁ ਚ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਚ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨੁਭવਮਾਨੋ। ‘‘ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਕੁਲਦਾਰਿਕਾਯ ਕੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਮੇવਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਭਾવਂ ਮੂਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ – ‘‘ਸਾ ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਾਤਿ ਕੁਲਦਾਰਿਕਾ। ਚ-ਸਦ੍ਦੋ ਬ੍ਯਤਿਰੇਕਤ੍ਥੋ। ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਮਾਨਂ વਿਸੇਸਂ ਜੋਤਯਤਿ। ਕੁਲਘਰਨ੍ਤਿ ਪਤਿਕੁਲਗੇਹਂ। ਗਬ੍ਭਨਿਮਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਗਬ੍ਭਸ੍ਸ ਸਣ੍ਠਿਤਭਾવવਿਗ੍ਗਹਂ। ਸਤਿਪਿ વਿਸਾਖਾਯ ਸਾવਤ੍ਥਿવਾਸਿਕੁਲਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਤ੍ਤੇ ਤਸ੍ਸਾ ਤਤ੍ਥ ਪਧਾਨਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘વਿਸਾਖਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ ਯਥਾ ‘‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਆਗਤਾ, વਾਸਿਟ੍ਠੋਪਿ ਆਗਤੋ’’ਤਿ। ਭਗવਤਾ ਏવਂ ਗਹਿਤਨਾਮਤ੍ਤਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਯਸ੍ਮਾ ਰਾਜਪੁਤ੍ਤਾ ਲੋਕੇ ‘‘ਕੁਮਾਰਾ’’ਤਿ વੋਹਰੀਯਨ੍ਤਿ, ਅਯਞ੍ਚ ਰਞ੍ਞੋ ਕਿਤ੍ਤਿਮਪੁਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਆਹ – ‘‘ਰਞ੍ਞੋ…ਪੇ॰… ਸਞ੍ਜਾਨਿਂਸੂ’’ਤਿ।

    217. Navame ekaṃ buddhantaraṃ sampattiṃ anubhavamānoti sāvakabodhiyā niyatatāya puññasambhārassa ca sātisayattā vinipātaṃ agantvā ekaṃ buddhantaraṃ devesu ca manussesu ca sampattiṃ anubhavamāno. ‘‘Ekissā kuladārikāya kucchimhi uppanno’’ti vatvā tamevassa uppannabhāvaṃ mūlato paṭṭhāya dassetuṃ – ‘‘sā cā’’tiādi vuttaṃ. Tattha sāti kuladārikā. Ca-saddo byatirekattho. Tena vuccamānaṃ visesaṃ jotayati. Kulagharanti patikulagehaṃ. Gabbhanimittanti gabbhassa saṇṭhitabhāvaviggahaṃ. Satipi visākhāya sāvatthivāsikulapariyāpannatte tassā tattha padhānabhāvadassanatthaṃ ‘‘visākhañcā’’tiādi vuttaṃ yathā ‘‘brāhmaṇā āgatā, vāsiṭṭhopi āgato’’ti. Bhagavatā evaṃ gahitanāmattāti yojanā. Yasmā rājaputtā loke ‘‘kumārā’’ti voharīyanti, ayañca rañño kittimaputto, tasmā āha – ‘‘rañño…pe… sañjāniṃsū’’ti.

    ਪਞ੍ਚਦਸ ਪਞ੍ਹੇ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਅਯਂ વਮ੍ਮਿਕੋ ਰਤ੍ਤਿਂ ਧੂਪਾਯਤਿ, ਦਿવਾ ਪਜ੍ਜਲਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ વਮ੍ਮਿਕਸੁਤ੍ਤੇ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੪੯) ਆਗਤਨਯੇਨ ਪਞ੍ਚਦਸ ਪਞ੍ਹੇ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾ। ਪਾਯਾਸਿਰਞ੍ਞੋਤਿ ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਪਰਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੪੧੦, ੪੧੨) ਏવਂਲਦ੍ਧਿਕਸ੍ਸ ਪਾਯਾਸਿਰਾਜਸ੍ਸ। ਰਾਜਾ ਹਿ ਤਦਾ ਅਨਭਿਸਿਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਸੇਨਦਿਨਾ ਕੋਸਲੇਨ ਦਿਨ੍ਨਸੇਤਬ੍ਯਨਗਰਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਗਣ੍ਹਿ। ਪਞ੍ਚਦਸਹਿ ਪਞ੍ਹੇਹਿ ਪਟਿਮਣ੍ਡੇਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਇਮੇ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ વਾ ਲੋਕੇ ਪਰਸ੍ਮਿਂ વਾ ਦੇવਾ વਾ ਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਏવਮਾਦੀਹਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੪੧੧) ਪਞ੍ਚਦਸਹਿ ਪਞ੍ਹੇਹਿ ਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਂ ਕਤ੍વਾ। ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇਤਿ ਪਾਯਾਸਿਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੪੦੬ ਆਦਯੋ)।

    Pañcadasa pañhe abhisaṅkharitvāti ‘‘bhikkhu, bhikkhu, ayaṃ vammiko rattiṃ dhūpāyati, divā pajjalatī’’tiādinā vammikasutte (ma. ni. 1.249) āgatanayena pañcadasa pañhe abhisaṅkharitvā. Pāyāsiraññoti ‘‘natthi paraloko, natthi sattā opapātikā, natthi sukatadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko’’ti (dī. ni. 2.410, 412) evaṃladdhikassa pāyāsirājassa. Rājā hi tadā anabhisitto hutvā pasenadinā kosalena dinnasetabyanagaraṃ ajjhāvasanto imaṃ diṭṭhiṃ gaṇhi. Pañcadasahi pañhehi paṭimaṇḍetvāti ‘‘taṃ kiṃ maññasi, rājañña, ime candimasūriyā imasmiṃ vā loke parasmiṃ vā devā vā te manussā’’ti evamādīhi (dī. ni. 2.411) pañcadasahi pañhehi paṭimaṇḍitaṃ katvā. Suttanteti pāyāsisuttante (dī. ni. 2.406 ādayo).

    ਮਹਾਕੋਟ੍ਠਿਕਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Mahākoṭṭhikattheravatthu

    ੨੧੮. ਦਸਮਂ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ।

    218. Dasamaṃ uttānatthameva.

    ਤਤਿਯਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Tatiyaetadaggavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ੧੪. ਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗੋ

    14. Etadaggavaggo

    (੧੪) ੪. ਚਤੁਤ੍ਥਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ

    (14) 4. Catutthaetadaggavaggavaṇṇanā

    ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Ānandattheravatthu

    ੨੧੯-੨੨੩. ਚਤੁਤ੍ਥવਗ੍ਗਸ੍ਸ ਪਠਮੇ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਮਾਣਨ੍ਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁਮ੍ਹਿ ‘‘ਤਸ੍ਸ ਧੁਰਪਤ੍ਤਾਨਿ ਨવੁਤਿਹਤ੍ਥਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਕੇਸਰਂ ਤਿਂਸਹਤ੍ਥਂ, ਕਣ੍ਣਿਕਾ ਦ੍વਾਦਸਹਤ੍ਥਾ, ਪਾਦੇਨ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਏਕਾਦਸਹਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਮਾਣਂ। ਰਞ੍ਞੋ ਪੇਸੇਸੀਤਿ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕੁਪਿਤਭਾવਂ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ ਪੇਸੇਸਿ। ਥੇਰਗਾਥਾਸਂવਣ੍ਣਨਾਯਂ (ਥੇਰਗਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੧੦੧੬ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ) ਪਨ ‘‘ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕੁਪਿਤਭਾવਂ ਰਞ੍ਞੋ ਅਨਾਰੋਚੇਤ੍વਾ ਸਯਮੇવ ਤਂ વੂਪਸਮੇਸਿ, ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਾਜਾ ਤੁਟ੍ਠਮਾਨਸੋ ਪੁਤ੍ਤਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ‘વਰਂ ਤੇ, ਸੁਮਨ, ਦਮ੍ਮਿ, ਗਣ੍ਹਾਹੀ’ਤਿ ਆਹਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਨ ਮੇਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਮਮ ਏવਰੂਪਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਅવਞ੍ਝਨ੍ਤਿ ਅਤੁਚ੍ਛਂ। ਅਞ੍ਞਂ વਰੇਹੀਤਿ ਅਞ੍ਞਂ ਪਤ੍ਥੇਹਿ, ਅਞ੍ਞਂ ਗਣ੍ਹਾਹੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਉਦਕਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਯਾਤਿ ‘‘ਉਦਕਂ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ। ਗਤੇਨਾਤਿ ਗਮਨੇਨ। ਨ ਆਮਿਸਚਕ੍ਖੁਕਾਤਿ ਚੀવਰਾਦਿਪਚ੍ਚਯਸਙ੍ਖਾਤਂ ਆਮਿਸਂ ਨ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਿ।

    219-223. Catutthavaggassa paṭhame heṭṭhā vuttappamāṇanti heṭṭhā koṇḍaññattherassa vatthumhi ‘‘tassa dhurapattāni navutihatthāni honti, kesaraṃ tiṃsahatthaṃ, kaṇṇikā dvādasahatthā, pādena patiṭṭhitaṭṭhānaṃ ekādasahattha’’nti evaṃ vuttappamāṇaṃ. Rañño pesesīti paccantassa kupitabhāvaṃ ārocetvā pesesi. Theragāthāsaṃvaṇṇanāyaṃ (theragā. aṭṭha. 2.1016 ānandattheragāthāvaṇṇanā) pana ‘‘paccantassa kupitabhāvaṃ rañño anārocetvā sayameva taṃ vūpasamesi, taṃ sutvā rājā tuṭṭhamānaso puttaṃ pakkosāpetvā ‘varaṃ te, sumana, dammi, gaṇhāhī’ti āhā’’ti vuttaṃ. Na metaṃ cittaṃ atthīti mama evarūpaṃ cittaṃ natthi. Avañjhanti atucchaṃ. Aññaṃ varehīti aññaṃ patthehi, aññaṃ gaṇhāhīti vuttaṃ hoti. Udakaṃ adhiṭṭhāyāti ‘‘udakaṃ hotū’’ti adhiṭṭhahitvā. Gatenāti gamanena. Na āmisacakkhukāti cīvarādipaccayasaṅkhātaṃ āmisaṃ na olokenti.

    વਸਨਟ੍ਠਾਨਸਭਾਗੇਯੇવਾਤਿ વਸਨਟ੍ਠਾਨਸਮੀਪੇਯੇવ। ਏਕਨ੍ਤવਲ੍ਲਭੋਤਿ ਉਪਟ੍ਠਾਕਟ੍ਠਾਨੇ ਏਕਨ੍ਤੇਨ વਲ੍ਲਭੋ। ਏਤਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਏਤਸ੍ਸੇવ ਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸ। ਦ੍વੇਜ੍ਝਕਥਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਦ੍વਿਧਾਭੂਤਕਥਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਨੇਕਨ੍ਤਿਕਕਥਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਨਿਬਦ੍ਧਾਤਿ ਅਨਿਯਤਾ। ਲੋਹਿਤੇਨ ਗਲਨ੍ਤੇਨਾਤਿ ਇਤ੍ਥਮ੍ਭੂਤਕ੍ਖਾਨੇ ਕਰਣવਚਨਂ, ਗਲਨ੍ਤੇਨ ਲੋਹਿਤੇਨ ਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਨ੍વਾਸਤ੍ਤੋਤਿ ਅਨੁਗਤੋ। ਉਟ੍ਠੇਹਿ, ਆવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਉਟ੍ਠੇਹਿ, ਆવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦਾਤਿ ਤੁਰਿਤੇ ਇਦਮਾਮੇਡਿਤવਚਨਂ। ਦੁવਿਧੇਨ ਉਦਕੇਨਾਤਿ ਸੀਤੁਦਕੇਨ ਉਣ੍ਹੁਦਕੇਨ ਚ। ਤਿવਿਧੇਨ ਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਖੁਦ੍ਦਕਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਮਜ੍ਝਿਮਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਤਿਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠੇਨ। ਨવ વਾਰੇ ਅਨੁਪਰਿਯਾਯਤੀਤਿ ਸਤ੍ਥਰਿ ਪਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤੇ ਪਟਿવਚਨਦਾਨਾਯ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧવਿਨੋਦਨਤ੍ਥਂ ਨવਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਅਨੁਪਰਿਯਾਯਤਿ। ਤੇਨੇવਾਹ – ‘‘ਏવਞ੍ਹਿਸ੍ਸ ਅਹੋਸੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।

    Vasanaṭṭhānasabhāgeyevāti vasanaṭṭhānasamīpeyeva. Ekantavallabhoti upaṭṭhākaṭṭhāne ekantena vallabho. Etassevāti etasseva bhikkhussa. Dvejjhakathā na hontīti dvidhābhūtakathā na honti, anekantikakathā na hontīti vuttaṃ hoti. Anibaddhāti aniyatā. Lohitena galantenāti itthambhūtakkhāne karaṇavacanaṃ, galantena lohitena yuttoti attho. Anvāsattoti anugato. Uṭṭhehi, āvuso ānanda, uṭṭhehi, āvuso ānandāti turite idamāmeḍitavacanaṃ. Duvidhena udakenāti sītudakena uṇhudakena ca. Tividhena dantakaṭṭhenāti khuddakaṃ mahantaṃ majjhimanti evaṃ tippakārena dantakaṭṭhena. Nava vāre anupariyāyatīti satthari pakkosante paṭivacanadānāya thinamiddhavinodanatthaṃ navakkhattuṃ anupariyāyati. Tenevāha – ‘‘evañhissa ahosī’’tiādi. Sesamettha suviññeyyameva.

    ਉਰੁવੇਲਕਸ੍ਸਪਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Uruvelakassapattheravatthu

    ੨੨੪. ਦੁਤਿਯੇ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ વਿਨਯਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤਮੇવ।

    224. Dutiye yaṃ vattabbaṃ, taṃ vitthārato vinayapāḷiyaṃ āgatameva.

    ਕਾਲ਼ੁਦਾਯਿਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Kāḷudāyittheravatthu

    ੨੨੫. ਤਤਿਯੇ ਗਮਨਾਕਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਗਮਨਾਕਾਰਂ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવ।

    225. Tatiye gamanākappanti gamanākāraṃ. Sesamettha uttānameva.

    ਬਾਕੁਲਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Bākulattheravatthu

    ੨੨੬. ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਨਿਰਾਬਾਧਾਨਨ੍ਤਿ ਆਬਾਧਰਹਿਤਾਨਂ। ਯਥਾ ‘‘ਦ੍વਾવੀਸਤਿ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾ’’ਤਿਆਦਿਮ੍ਹਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ‘‘ਬਾવੀਸਤਿ ਬਾਤ੍ਤਿਂਸਾ’’ਤਿਆਦੀਨਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇવਂ ਦ੍વੇ ਕੁਲਾਨਿ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਦ੍વਿਕੁਲੋ, ਦ੍વੇਕੁਲੋਤਿ વਾ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਬਾਕੁਲੋਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਹ – ‘‘ਬਾਕੁਲੋਤਿ ਦ੍વੀਸੁ ਕੁਲੇਸੁ વਡ੍ਢਿਤਤ੍ਤਾ ਏવਂਲਦ੍ਧਨਾਮੋ’’ਤਿ। ਉਪਯੋਗੇਨਾਤਿ ਆਨੁਭਾવੇਨ। ਫਾਸੁਕਕਾਲੇਤਿ ਅਰੋਗਕਾਲੇ। ਗਦ੍ਦੁਹਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪੀਤਿ ਗੋਦੁਹਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਕਾਲਂ। ਇਧ ਪਨ ਨ ਸਕਲੋ ਗੋਦੁਹਨਕ੍ਖਣੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ, ਅਥ ਖੋ ਗਾવਿਂ ਥਨੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏਕਖੀਰਬਿਨ੍ਦੁਦੁਹਨਕਾਲਮਤ੍ਤਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ। ਆਰੋਗ੍ਯਸਾਲਨ੍ਤਿ ਆਤੁਰਾਨਂ ਅਰੋਗਭਾવਕਰਣਤ੍ਥਾਯ ਕਤਸਾਲਂ।

    226. Catutthe nirābādhānanti ābādharahitānaṃ. Yathā ‘‘dvāvīsati dvattiṃsā’’tiādimhi vattabbe ‘‘bāvīsati bāttiṃsā’’tiādīni vuccanti, evamevaṃ dve kulāni assāti dvikulo, dvekuloti vā vattabbe bākuloti vuttanti āha – ‘‘bākuloti dvīsu kulesu vaḍḍhitattā evaṃladdhanāmo’’ti. Upayogenāti ānubhāvena. Phāsukakāleti arogakāle. Gadduhanamattampīti goduhanamattampi kālaṃ. Idha pana na sakalo goduhanakkhaṇo adhippeto, atha kho gāviṃ thane gahetvā ekakhīrabinduduhanakālamattaṃ adhippetaṃ. Ārogyasālanti āturānaṃ arogabhāvakaraṇatthāya katasālaṃ.

    ਨਿਮੁਜ੍ਜਨੁਮ੍ਮੁਜ੍ਜਨવਸੇਨਾਤਿ ਜਾਣੁਪ੍ਪਮਾਣੇ ਉਦਕੇ ਥੋਕਂਯੇવ ਨਿਮੁਜ੍ਜਨੁਮ੍ਮੁਜ੍ਜਨવਸੇਨ। ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਪਲਾਯੀਤਿ ਮਚ੍ਛਸ੍ਸ ਮੁਖਸਮੀਪੇਯੇવ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਪਲਾਯਿ। ਦਾਰਕਸ੍ਸ ਤੇਜੇਨਾਤਿ ਦਾਰਕਸ੍ਸ ਪੁਞ੍ਞਤੇਜੇਨ। ਮਾਰਿਯਮਾਨਾવ ਮਰਨ੍ਤੀਤਿ ਦਣ੍ਡਾਦੀਹਿ ਪੋਥੇਤ੍વਾ ਮਾਰਿਯਮਾਨਾવ ਮਰਨ੍ਤਿ, ਨ ਜਾਲੇਨ ਬਦ੍ਧਤਾਮਤ੍ਤੇਨ ਅਮਾਰਿਯਮਾਨਾ। ਨੀਹਟਮਤ੍ਤੋવ ਮਤੋਤਿ ਨੀਹਟਕ੍ਖਣੇਯੇવ ਮਤੋ। ਤੇਨਸ੍ਸ ਮਾਰਣਤ੍ਥਂ ਉਪਕ੍ਕਮੋ ਨ ਕਤੋ, ਯੇਨ ਉਪਕ੍ਕਮੇਨ ਦਾਰਕਸ੍ਸ ਆਬਾਧੋ ਸਿਯਾ। ਤਨ੍ਤਿ ਮਚ੍ਛਂ। ਸਕਲਮੇવਾਤਿ ਅવਿਕਲਮੇવ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾવਯવਮੇવ। ਨ ਕੇਲ਼ਾਯਤੀਤਿ ਨ ਨਨ੍ਦਤਿ, ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿ ਨ ਮਞ੍ਞਤਿ। ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਫਾਲੇਨ੍ਤੀਤਿ ਦਾਰਕਸ੍ਸ ਪੁਞ੍ਞਤੇਜੇਨ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਫਾਲੇਨ੍ਤੀ। ਭੇਰਿਂ ਚਰਾਪੇਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਪੁਤ੍ਤਂ ਲਭਿ’’ਨ੍ਤਿ ਉਗ੍ਘੋਸਨવਸੇਨ ਭੇਰਿਂ ਚਰਾਪੇਤ੍વਾ। ਪਕਤਿਂ ਆਚਿਕ੍ਖੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਤ੍ਤਭਾવਂ ਕਥੇਸਿ। ਕੁਚ੍ਛਿਯਾ ਧਾਰਿਤਤ੍ਤਾ ਅਮਾਤਾ ਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾਤਿ ਜਨਨੀਭਾવਤੋ ਅਮਾਤਾ ਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ। ਮਚ੍ਛਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਾਪੀਤਿ ਮਚ੍ਛਂ વਿਕ੍ਕਿਣਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਾਪਿ। ਤਥਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਾ ਚ ਤਪ੍ਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਂ ਸਬ੍ਬਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ ਨਾਮਾਤਿ ਆਹ – ‘‘વਕ੍ਕਯਕਨਾਦੀਨਿ ਬਹਿ ਕਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਅਮਾਤਾ ਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾਤਿ ਦਿਨ੍ਨਪੁਤ੍ਤਭਾવਤੋ ਨ ਸਕ੍ਕਾ।

    Nimujjanummujjanavasenāti jāṇuppamāṇe udake thokaṃyeva nimujjanummujjanavasena. Chaḍḍetvā palāyīti macchassa mukhasamīpeyeva chaḍḍetvā palāyi. Dārakassa tejenāti dārakassa puññatejena. Māriyamānāva marantīti daṇḍādīhi pothetvā māriyamānāva maranti, na jālena baddhatāmattena amāriyamānā. Nīhaṭamattova matoti nīhaṭakkhaṇeyeva mato. Tenassa māraṇatthaṃ upakkamo na kato, yena upakkamena dārakassa ābādho siyā. Tanti macchaṃ. Sakalamevāti avikalameva paripuṇṇāvayavameva. Na keḷāyatīti na nandati, kismiñci na maññati. Piṭṭhito phālentīti dārakassa puññatejena piṭṭhito phālentī. Bheriṃ carāpetvāti ‘‘puttaṃ labhi’’nti ugghosanavasena bheriṃ carāpetvā. Pakatiṃ ācikkhīti attano puttabhāvaṃ kathesi. Kucchiyā dhāritattā amātā kātuṃ na sakkāti jananībhāvato amātā kātuṃ na sakkā. Macchaṃ gaṇhantāpīti macchaṃ vikkiṇitvā gaṇhantāpi. Tathā gaṇhantā ca tappariyāpannaṃ sabbaṃ gaṇhanti nāmāti āha – ‘‘vakkayakanādīni bahi katvā gaṇhantā nāma natthī’’ti. Ayampi amātā kātuṃ na sakkāti dinnaputtabhāvato na sakkā.

    ਸੋਭਿਤਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Sobhitattheravatthu

    ੨੨੭. ਪਞ੍ਚਮਂ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ।

    227. Pañcamaṃ uttānatthameva.

    ਉਪਾਲਿਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Upālittheravatthu

    ੨੨੮. ਛਟ੍ਠੇ ਭਾਰੁਕਚ੍ਛਕવਤ੍ਥੁਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਕਿਰ ਭਾਰੁਕਚ੍ਛਦੇਸવਾਸੀ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੁਪਿਨਨ੍ਤੇ ਪੁਰਾਣਦੁਤਿਯਿਕਾਯ ਮੇਥੁਨਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਸੇવਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਸ੍ਸਮਣੋ ਅਹਂ વਿਬ੍ਭਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਭਾਰੁਕਚ੍ਛਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਉਪਾਲਿਂ ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਆਯਸ੍ਮਾ ਉਪਾਲਿ, ਏવਮਾਹ – ‘‘ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ, ਆવੁਸੋ, ਸੁਪਿਨਨ੍ਤੇਨਾ’’ਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਸੁਪਿਨਨ੍ਤੇ ਅવਿਸਯਤ੍ਤਾ ਏવਂ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਉਪਾਲਿਤ੍ਥੇਰੋ ਭਗવਤਾ ਅવਿਨਿਚ੍ਛਿਤਪੁਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਇਮਂ વਤ੍ਥੁਂ ਨਯਗ੍ਗਾਹੇਨ ਏવਂ વਿਨਿਚ੍ਛਿਨਿ। ਗਹਪਤਿਨੋ ਦ੍વੇ ਦਾਰਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਪੁਤ੍ਤੋ ਚ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯੋ ਚ। ਅਥ ਸੋ ਗਹਪਤਿ ਗਿਲਾਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਅਜ੍ਜੁਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਇਮਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਓਕਾਸਂ ਯੋ ਇਮੇਸਂ ਦਾਰਕਾਨਂ ਸਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ ਪਸਨ੍ਨੋ, ਤਸ੍ਸ ਆਚਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ। ਤੇਨ ਚ ਸਮਯੇਨ ਤਸ੍ਸ ਚ ਗਹਪਤਿਨੋ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯੋ ਸਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ ਪਸਨ੍ਨੋ। ਅਥਾਯਸ੍ਮਾ ਅਜ੍ਜੁਕੋ ਤਂ ਓਕਾਸਂ ਤਸ੍ਸ ਦਾਰਕਸ੍ਸ ਆਚਿਕ੍ਖਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਸਾਪਤੇਯ੍ਯੇਨ ਕੁਟੁਮ੍ਬਞ੍ਚ ਸਣ੍ਠਪੇਸਿ, ਦਾਨਞ੍ਚ ਪਟ੍ਠਪੇਸਿ। ਅਥ ਤਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਨੋ ਪੁਤ੍ਤੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕੋ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦ, ਪਿਤੁਨੋ ਦਾਯਜ੍ਜੋ ਪੁਤ੍ਤੋ વਾ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯੋ વਾ’’ਤਿ। ਪੁਤ੍ਤੋ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਪਿਤੁਨੋ ਦਾਯਜ੍ਜੋਤਿ। ਆਯਸ੍ਮਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਯ੍ਯੋ ਅਜ੍ਜੁਕੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਸਾਪਤੇਯ੍ਯਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਮੇਥੁਨਕਸ੍ਸ ਆਚਿਕ੍ਖੀਤਿ। ਅਸ੍ਸਮਣੋ, ਆવੁਸੋ, ਸੋ ਅਜ੍ਜੁਕੋਤਿ। ਅਥਾਯਸ੍ਮਾ ਅਜ੍ਜੁਕੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਦੇਹਿ ਮੇ, ਆવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, વਿਨਿਚ੍ਛਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਉਭੋਪਿ ਉਪਾਲਿਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਅਗਮਂਸੁ। ਅਥਾਯਸ੍ਮਾ ਉਪਾਲਿ, ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਯੋ ਨੁ ਖੋ, ਆવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਸਾਮਿਕੇਨ ‘ਇਮਂ ਓਕਾਸਂ ਇਤ੍ਥਨ੍ਨਾਮਸ੍ਸ ਆਚਿਕ੍ਖਾ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਆਚਿਕ੍ਖਤਿ, ਕਿਂ ਸੋ ਆਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ? ਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਿਞ੍ਚਿ ਆਪਜ੍ਜਤਿ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਦੁਕ੍ਕਟਮਤ੍ਥਮ੍ਪੀਤਿ। ਅਯਂ, ਆવੁਸੋ, ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਜ੍ਜੁਕੋ ਸਾਮਿਕੇਨ ‘‘ਇਮਂ ਓਕਾਸਂ ਇਤ੍ਥਨ੍ਨਾਮਸ੍ਸ ਆਚਿਕ੍ਖਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਆਚਿਕ੍ਖਤਿ, ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ, ਆવੁਸੋ, ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਅਜ੍ਜੁਕਸ੍ਸਾਤਿ। ਭਗવਾ ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਸੁਕਥਿਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪਾਲਿਨਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਸਾਧੁਕਾਰਮਦਾਸਿ, ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪવਤ੍ਥੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧.੨੧੭) ਪਨ ਹੇਟ੍ਠਾ ਆਗਤਮੇવ।

    228. Chaṭṭhe bhārukacchakavatthunti aññataro kira bhārukacchadesavāsī bhikkhu supinante purāṇadutiyikāya methunaṃ dhammaṃ paṭisevitvā ‘‘assamaṇo ahaṃ vibbhamissāmī’’ti bhārukacchaṃ gacchanto antarāmagge āyasmantaṃ upāliṃ passitvā etamatthaṃ ārocesi. Āyasmā upāli, evamāha – ‘‘anāpatti, āvuso, supinantenā’’ti. Yasmā supinante avisayattā evaṃ hoti. Tasmā upālitthero bhagavatā avinicchitapubbampi imaṃ vatthuṃ nayaggāhena evaṃ vinicchini. Gahapatino dve dārakā honti putto ca bhāgineyyo ca. Atha so gahapati gilāno hutvā āyasmantaṃ ajjukaṃ etadavoca – ‘‘imaṃ, bhante, okāsaṃ yo imesaṃ dārakānaṃ saddho hoti pasanno, tassa ācikkheyyāsī’’ti. Tena ca samayena tassa ca gahapatino bhāgineyyo saddho hoti pasanno. Athāyasmā ajjuko taṃ okāsaṃ tassa dārakassa ācikkhi. So tena sāpateyyena kuṭumbañca saṇṭhapesi, dānañca paṭṭhapesi. Atha tassa gahapatino putto āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca – ‘‘ko nu kho, bhante ānanda, pituno dāyajjo putto vā bhāgineyyo vā’’ti. Putto kho, āvuso, pituno dāyajjoti. Āyasmā, bhante, ayyo ajjuko amhākaṃ sāpateyyaṃ amhākaṃ methunakassa ācikkhīti. Assamaṇo, āvuso, so ajjukoti. Athāyasmā ajjuko āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca – ‘‘dehi me, āvuso ānanda, vinicchaya’’nti. Te ubhopi upālittherassa santikaṃ agamaṃsu. Athāyasmā upāli, āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca – ‘‘yo nu kho, āvuso ānanda, sāmikena ‘imaṃ okāsaṃ itthannāmassa ācikkhā’ti vutto, tassa ācikkhati, kiṃ so āpajjatī’’ti? Na, bhante, kiñci āpajjati antamaso dukkaṭamatthampīti. Ayaṃ, āvuso, āyasmā ajjuko sāmikena ‘‘imaṃ okāsaṃ itthannāmassa ācikkhā’’ti vutto tassa ācikkhati, anāpatti, āvuso, āyasmato ajjukassāti. Bhagavā taṃ sutvā ‘‘sukathitaṃ, bhikkhave, upālinā’’ti vatvā sādhukāramadāsi, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Kumārakassapavatthu (a. ni. aṭṭha. 1.1.217) pana heṭṭhā āgatameva.

    ਛਨ੍ਨਂ ਖਤ੍ਤਿਯਾਨਨ੍ਤਿ ਭਦ੍ਦਿਯੋ ਸਕ੍ਯਰਾਜਾ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗੁ ਕਿਮਿਲੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋਤਿ ਇਮੇਸਂ ਛਨ੍ਨਂ ਖਤ੍ਤਿਯਾਨਂ। ਪਸਾਧਕੋਤਿ ਮਣ੍ਡਯਿਤਾ। ਪਾਲ਼ਿਯਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਘਭੇਦਕ੍ਖਨ੍ਧਕਪਾਲ਼ਿਯਨ੍ਤਿ (ਚੂਲ਼વ॰ ੩੩੦ ਆਦਯੋ)।

    Channaṃ khattiyānanti bhaddiyo sakyarājā anuruddho ānando bhagu kimilo devadattoti imesaṃ channaṃ khattiyānaṃ. Pasādhakoti maṇḍayitā. Pāḷiyanti saṅghabhedakkhandhakapāḷiyanti (cūḷava. 330 ādayo).

    ਨਨ੍ਦਕਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Nandakattheravatthu

    ੨੨੯. ਸਤ੍ਤਮੇ ਏਕਸਮੋਧਾਨੇਤਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਸਮੋਧਾਨੇ, ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੇਸਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।

    229. Sattame ekasamodhāneti ekasmiṃ samodhāne, ekasmiṃ sannipāteti attho. Sesaṃ suviññeyyameva.

    ਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Nandattheravatthu

    ੨੩੦. ਅਟ੍ਠਮੇ ਨ ਤਂ ਚਤੁਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞવਸੇਨ ਅਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਓਲੋਕੇਤੀਤਿ ਸਾਤ੍ਥਕਸਪ੍ਪਾਯਗੋਚਰਅਸਮ੍ਮੋਹਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਸਙ੍ਖਾਤਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਾਨਂ વਸੇਨ ਅਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਤਂ ਦਿਸਂ ਨ ਓਲੋਕੇਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਆਯਸ੍ਮਾ ‘‘ਯਮੇવਾਹਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਅਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸਾਸਨੇ ਅਨਭਿਰਤਿਆਦਿવਿਪ੍ਪਕਾਰਪ੍ਪਤ੍ਤੋ, ਤਮੇવ ਸੁਟ੍ਠੁ ਨਿਗ੍ਗਹੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਉਸ੍ਸਾਹਜਾਤੋ ਬਲવਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪੋ, ਤਤ੍ਥ ਚ ਕਤਾਧਿਕਾਰਤ੍ਤਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰੋ ਉਕ੍ਕਂਸਪਾਰਮਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਚਤੁਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ ਅਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾવ ਸਬ੍ਬਦਿਸਂ ਆਲੋਕੇਤਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਚੇਤਂ ਭਗવਤਾ –

    230. Aṭṭhame na taṃ catusampajaññavasena aparicchinditvā oloketīti sātthakasappāyagocaraasammohasampajaññasaṅkhātānaṃ catunnaṃ sampajaññānaṃ vasena aparicchinditvā taṃ disaṃ na oloketi. So hi āyasmā ‘‘yamevāhaṃ indriyesu aguttadvārataṃ nissāya sāsane anabhiratiādivippakārappatto, tameva suṭṭhu niggahessāmī’’ti ussāhajāto balavahirottappo, tattha ca katādhikārattā indriyasaṃvaro ukkaṃsapāramippatto catusampajaññaṃ amuñcitvāva sabbadisaṃ āloketi. Vuttañcetaṃ bhagavatā –

    ‘‘ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਾ ਦਿਸਾ ਆਲੋਕੇਤਬ੍ਬਾ ਹੋਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਚੇਤਸੋ ਸਮਨ੍ਨਾਹਰਿਤ੍વਾ ਨਨ੍ਦੋ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਂ ਦਿਸਂ ਆਲੋਕੇਤਿ ‘ਏવਂ ਮੇ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਂ ਦਿਸਂ ਆਲੋਕਯਤੋ ਨਾਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਾ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨ੍વਾਸવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਇਤਿਹ ਤਤ੍ਥ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਹੋਤਿ। ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਿਮਾ ਦਿਸਾ, ਉਤ੍ਤਰਾ ਦਿਸਾ, ਦਕ੍ਖਿਣਾ ਦਿਸਾ, ਉਦ੍ਧਂ, ਅਧੋ, ਅਨੁਦਿਸਾ ਅਨੁવਿਲੋਕੇਤਬ੍ਬਾ ਹੋਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਚੇਤਸੋ ਸਮਨ੍ਨਾਹਰਿਤ੍વਾ ਨਨ੍ਦੋ ਅਨੁਦਿਸਂ ਅਨੁવਿਲੋਕੇਤਿ ‘ਏવਂ ਮੇ ਅਨੁਦਿਸਂ ਅਨੁવਿਲੋਕਯਤੋ…ਪੇ॰… ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਹੋਤੀ’’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੮.੯)।

    ‘‘Sace, bhikkhave, nandassa puratthimā disā āloketabbā hoti, sabbaṃ cetaso samannāharitvā nando puratthimaṃ disaṃ āloketi ‘evaṃ me puratthimaṃ disaṃ ālokayato nābhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāsavissantī’ti. Itiha tattha sampajāno hoti. Sace, bhikkhave, nandassa pacchimā disā, uttarā disā, dakkhiṇā disā, uddhaṃ, adho, anudisā anuviloketabbā hoti, sabbaṃ cetaso samannāharitvā nando anudisaṃ anuviloketi ‘evaṃ me anudisaṃ anuvilokayato…pe… sampajāno hotī’’’ti (a. ni. 8.9).

    ਅਭਿਸੇਕਗੇਹਪવੇਸਨਆવਾਹਮਙ੍ਗਲੇਸੁ વਤ੍ਤਮਾਨੇਸੂਤਿ ਇਧ ਤੀਣਿ ਮਙ੍ਗਲਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ, વਿਨਯਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਤਂ ਦਿવਸਮੇવ ਨਨ੍ਦਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਕੇਸવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ, ਪਟ੍ਟਬਨ੍ਧੋ, ਘਰਮਙ੍ਗਲਂ, ਛਤ੍ਤਮਙ੍ਗਲਂ, ਆવਾਹਮਙ੍ਗਲਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚ ਮਙ੍ਗਲਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਕੁਲਮਰਿਯਾਦવਸੇਨ ਕੇਸੋਰੋਪਨਂ ਕੇਸવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ। ਯੁવਰਾਜਪਟ੍ਟਬਨ੍ਧਨਂ ਪਟ੍ਟਬਨ੍ਧੋ। ਅਭਿਨવਘਰਪ੍ਪવੇਸਨਮਹੋ ਘਰਮਙ੍ਗਲਂ। વਿવਾਹਕਰਣਮਹੋ ਆવਾਹਮਙ੍ਗਲਂ। ਯੁવਰਾਜਛਤ੍ਤਮਹੋ ਛਤ੍ਤਮਙ੍ਗਲਂ।

    Abhisekagehapavesanaāvāhamaṅgalesuvattamānesūti idha tīṇi maṅgalāni vuttāni, vinayaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘taṃ divasameva nandakumārassa kesavissajjanaṃ, paṭṭabandho, gharamaṅgalaṃ, chattamaṅgalaṃ, āvāhamaṅgalanti pañca maṅgalāni hontī’’ti vuttaṃ. Tattha kulamariyādavasena kesoropanaṃ kesavissajjanaṃ. Yuvarājapaṭṭabandhanaṃ paṭṭabandho. Abhinavagharappavesanamaho gharamaṅgalaṃ. Vivāhakaraṇamaho āvāhamaṅgalaṃ. Yuvarājachattamaho chattamaṅgalaṃ.

    ਨਨ੍ਦਕੁਮਾਰਂ ਅਭਿਸੇਕਮਙ੍ਗਲਂ ਨ ਤਥਾ ਪੀਲ਼ੇਸਿ, ਯਥਾ ਜਨਪਦਕਲ੍ਯਾਣਿਯਾ વੁਤ੍ਤવਚਨਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝਾਹਰਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਦੇવ ਪਨ વਚਨਂ ਸਰੂਪਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ – ‘‘ਪਤ੍ਤਂ ਆਦਾਯ ਗਮਨਕਾਲੇ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਜਨਪਦਕਲ੍ਯਾਣੀਤਿ ਜਨਪਦਮ੍ਹਿ ਕਲ੍ਯਾਣੀ ਉਤ੍ਤਮਾ ਛ ਸਰੀਰਦੋਸਰਹਿਤਾ ਪਞ੍ਚ ਕਲ੍ਯਾਣਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ। ਸਾ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਨਾਤਿਦੀਘਾ ਨਾਤਿਰਸ੍ਸਾ ਨਾਤਿਕਿਸਾ ਨਾਤਿਥੂਲਾ ਨਾਤਿਕਾਲ਼ੀ ਨਾਚ੍ਚੋਦਾਤਾਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ ਮਾਨੁਸવਣ੍ਣਂ, ਅਸਮ੍ਪਤ੍ਤਾ ਦਿਬ੍ਬવਣ੍ਣਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਛ ਸਰੀਰਦੋਸਰਹਿਤਾ। ਛવਿਕਲ੍ਯਾਣਂ ਮਂਸਕਲ੍ਯਾਣਂ ਨ੍ਹਾਰੁਕਲ੍ਯਾਣਂ ਅਟ੍ਠਿਕਲ੍ਯਾਣਂ વਯਕਲ੍ਯਾਣਨ੍ਤਿ ਇਮੇਹਿ ਪਨ ਕਲ੍ਯਾਣੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਚ ਕਲ੍ਯਾਣਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਨਾਮ। ਤਸ੍ਸਾ ਹਿ ਆਗਨ੍ਤੁਕੋਭਾਸਕਿਚ੍ਚਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਰੀਰੋਭਾਸੇਨੇવ ਦ੍વਾਦਸਹਤ੍ਥੇ ਠਾਨੇ ਆਲੋਕਂ ਕਰੋਤਿ, ਪਿਯਙ੍ਗੁਸਾਮਾ વਾ ਹੋਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਸਾਮਾ વਾ, ਅਯਮਸ੍ਸਾ ਛવਿਕਲ੍ਯਾਣਤਾ। ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਨਸ੍ਸਾ ਹਤ੍ਥਪਾਦਾ ਮੁਖਪਰਿਯੋਸਾਨਞ੍ਚ ਲਾਖਾਰਸਪਰਿਕਮ੍ਮਕਤਂ વਿਯ ਰਤ੍ਤਪવਾਲ਼ਰਤ੍ਤਕਮ੍ਬਲਸਦਿਸਂ ਹੋਤਿ, ਅਯਮਸ੍ਸਾ ਮਂਸਕਲ੍ਯਾਣਤਾ। વੀਸਤਿ ਪਨ ਨਖਪਤ੍ਤਾਨਿ ਮਂਸਤੋ ਅਮੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਲਾਖਾਰਸਪੂਰਿਤਾਨਿ વਿਯ, ਮੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਖੀਰਧਾਰਾਸਦਿਸਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਯਮਸ੍ਸਾ ਨ੍ਹਾਰੁਕਲ੍ਯਾਣਤਾ। ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸ ਦਨ੍ਤਾ ਸੁਫੁਸਿਤਾ ਸੁਧੋਤવਜਿਰਪਨ੍ਤਿ વਿਯ ਖਾਯਨ੍ਤਿ, ਅਯਮਸ੍ਸਾ ਅਟ੍ਠਿਕਲ੍ਯਾਣਤਾ। વੀਸਂવਸ੍ਸਸਤਿਕਾਪਿ ਸਮਾਨਾ ਸੋਲ਼ਸવਸ੍ਸੁਦ੍ਦੇਸਿਕਾ વਿਯ ਹੋਤਿ ਨਿਪ੍ਪਲਿਤੇਨ, ਅਯਮਸ੍ਸਾ વਯਕਲ੍ਯਾਣਤਾ। ਇਤਿ ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਕਲ੍ਯਾਣੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਜਨਪਦਕਲ੍ਯਾਣੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤੁવਟਨ੍ਤਿ ਸੀਘਂ।

    Nandakumāraṃ abhisekamaṅgalaṃ na tathā pīḷesi, yathā janapadakalyāṇiyā vuttavacananti ajjhāharitabbaṃ. Tadeva pana vacanaṃ sarūpato dassetuṃ – ‘‘pattaṃ ādāya gamanakāle’’tiādi vuttaṃ. Janapadakalyāṇīti janapadamhi kalyāṇī uttamā cha sarīradosarahitā pañca kalyāṇasamannāgatā. Sā hi yasmā nātidīghā nātirassā nātikisā nātithūlā nātikāḷī nāccodātāti atikkantā mānusavaṇṇaṃ, asampattā dibbavaṇṇaṃ, tasmā cha sarīradosarahitā. Chavikalyāṇaṃ maṃsakalyāṇaṃ nhārukalyāṇaṃ aṭṭhikalyāṇaṃ vayakalyāṇanti imehi pana kalyāṇehi samannāgatattā pañca kalyāṇasamannāgatā nāma. Tassā hi āgantukobhāsakiccaṃ natthi, attano sarīrobhāseneva dvādasahatthe ṭhāne ālokaṃ karoti, piyaṅgusāmā vā hoti suvaṇṇasāmā vā, ayamassā chavikalyāṇatā. Cattāro panassā hatthapādā mukhapariyosānañca lākhārasaparikammakataṃ viya rattapavāḷarattakambalasadisaṃ hoti, ayamassā maṃsakalyāṇatā. Vīsati pana nakhapattāni maṃsato amuttaṭṭhāne lākhārasapūritāni viya, muttaṭṭhāne khīradhārāsadisāni honti, ayamassā nhārukalyāṇatā. Dvattiṃsa dantā suphusitā sudhotavajirapanti viya khāyanti, ayamassā aṭṭhikalyāṇatā. Vīsaṃvassasatikāpi samānā soḷasavassuddesikā viya hoti nippalitena, ayamassā vayakalyāṇatā. Iti imehi pañcahi kalyāṇehi samannāgatattā ‘‘janapadakalyāṇī’’ti vuccati. Tuvaṭanti sīghaṃ.

    ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਨਿવਤ੍ਤੇਸ੍ਸਤਿ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਨਿવਤ੍ਤੇਸ੍ਸਤੀਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਮੇવਾਤਿ ਸੋ ਕਿਰ ਤਥਾਗਤੇ ਗਾਰવવਸੇਨ ‘‘ਪਤ੍ਤਂ વੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤੁਂ ਅવਿਸਹਨ੍ਤੋ ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸੋਪਾਨਸੀਸੇ ਪਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ । ਸਤ੍ਥਾ ਤਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਠਾਨੇ ਨ ਗਣ੍ਹਿ। ਇਤਰੋ ‘‘ਸੋਪਾਨਪਾਦਮੂਲੇ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਤ੍ਥਾਪਿ ਨ ਗਣ੍ਹਿ। ਇਤਰੋ ‘‘ਰਾਜਙ੍ਗਣੇ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਤ੍ਥਾਪਿ ਨ ਗਣ੍ਹਿ। ਏવਂ ‘‘ਇਧ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਤਿ, ਏਤ੍ਥ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਮੇવ ਸਤ੍ਥਾ વਿਹਾਰਂ ਨੇਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸਿ।

    Imasmiṃ ṭhāne nivattessati, imasmiṃ ṭhāne nivattessatīti cintentamevāti so kira tathāgate gāravavasena ‘‘pattaṃ vo, bhante, gaṇhathā’’ti vattuṃ avisahanto evaṃ cintesi – ‘‘sopānasīse pattaṃ gaṇhissatī’’ti . Satthā tasmimpi ṭhāne na gaṇhi. Itaro ‘‘sopānapādamūle gaṇhissatī’’ti cintesi. Satthā tatthāpi na gaṇhi. Itaro ‘‘rājaṅgaṇe gaṇhissatī’’ti cintesi. Satthā tatthāpi na gaṇhi. Evaṃ ‘‘idha gaṇhissati, ettha gaṇhissatī’’ti cintentameva satthā vihāraṃ netvā pabbājesi.

    ਮਹਾਕਪ੍ਪਿਨਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Mahākappinattheravatthu

    ੨੩੧. ਨવਮੇ ਸੁਤવਿਤ੍ਤਕੋਤਿ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਪਿਯੋ। ਪਟਿਹਾਰਕਸ੍ਸਾਤਿ ਦੋવਾਰਿਕਸ੍ਸ। ਸਚ੍ਚਕਾਰੇਨਾਤਿ ਸਚ੍ਚਕਿਰਿਯਾਯ। ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਉਪ੍ਪਲવਣ੍ਣਾ ਆਗਚ੍ਛਤੂ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਥੇਰੀ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਉਪਸ੍ਸਯਂ ਗਤਾਤਿ ਇਦਂ ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਭਾਣਕਾਨਂ ਕਥਾਮਗ੍ਗਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨੇવ ਧਮ੍ਮਪਦਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਧ॰ ਪ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.ਮਹਾਕਪ੍ਪਿਨਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ) વੁਤ੍ਤਂ –

    231. Navame sutavittakoti dhammassavanapiyo. Paṭihārakassāti dovārikassa. Saccakārenāti saccakiriyāya. Satthā ‘‘uppalavaṇṇā āgacchatū’’ti cintesi. Therī āgantvā sabbā pabbājetvā bhikkhunīupassayaṃ gatāti idaṃ aṅguttarabhāṇakānaṃ kathāmaggaṃ dassentena vuttaṃ. Teneva dhammapadaṭṭhakathāyaṃ (dha. pa. aṭṭha. 1.mahākappinattheravatthu) vuttaṃ –

    ‘‘ਤਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤਾ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਯਾਚਿਂਸੁ। ਏવਂ ਕਿਰ વੁਤ੍ਤੇ ਸਤ੍ਥਾ ਉਪ੍ਪਲવਣ੍ਣਾਯ ਆਗਮਨਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸੀਤਿ ਏਕਚ੍ਚੇ વਦਨ੍ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਪਨ ਤਾ ਉਪਾਸਿਕਾਯੋ ਆਹ – ‘ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਉਪਸ੍ਸਯੇ ਪਬ੍ਬਾਜੇਥਾ’ਤਿ। ਤਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਜਨਪਦਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨਾ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਮਹਾਜਨੇਨ ਅਭਿਹਟਸਕ੍ਕਾਰਸਮ੍ਮਾਨਾ ਪਦਸਾવ વੀਸਯੋਜਨਸਤਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਉਪਸ੍ਸਯੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਂਸੂ’’ਤਿ।

    ‘‘Tā satthāraṃ vanditvā ekamantaṃ ṭhitā pabbajjaṃ yāciṃsu. Evaṃ kira vutte satthā uppalavaṇṇāya āgamanaṃ cintesīti ekacce vadanti. Satthā pana tā upāsikāyo āha – ‘sāvatthiṃ gantvā bhikkhunīupassaye pabbājethā’ti. Tā anupubbena janapadacārikaṃ caramānā antarāmagge mahājanena abhihaṭasakkārasammānā padasāva vīsayojanasatikaṃ maggaṃ gantvā bhikkhunīupassaye pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsū’’ti.

    ਧਮ੍ਮਪੀਤੀਤਿ ਧਮ੍ਮਪਾਯਕੋ, ਧਮ੍ਮਂ ਪਿવਨ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਧਮ੍ਮੋ ਚ ਨਾਮੇਸ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਭਾਜਨੇਨ ਯਾਗੁਆਦੀਨਿ વਿਯ ਪਾਤੁਂ, ਨવવਿਧਂ ਪਨ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਂ ਨਾਮਕਾਯੇਨ ਫੁਸਨ੍ਤੋ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਸਚ੍ਛਿਕਰੋਨ੍ਤੋ ਪਰਿਞ੍ਞਾਭਿਸਮਯਾਦੀਹਿ ਦੁਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਪਿવਤਿ ਨਾਮ। ਸੁਖਂ ਸੇਤੀਤਿ ਦੇਸਨਾਮਤ੍ਤਮੇਤਂ, ਚਤੂਹਿਪਿ ਇਰਿਯਾਪਥੇਹਿ ਸੁਖਂ વਿਹਰਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨੇਨਾਤਿ ਅਨਾવਿਲੇਨ ਨਿਰੁਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇਨ। ਅਰਿਯਪ੍ਪવੇਦਿਤੇਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਹਿ ਅਰਿਯੇਹਿ ਪવੇਦਿਤੇ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਦਿਭੇਦੇ ਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮੇ। ਸਦਾ ਰਮਤੀਤਿ ਏવਰੂਪੋ ਧਮ੍ਮਪੀਤਿ વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਪਣ੍ਡਿਚ੍ਚੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਸਦਾ ਰਮਤਿ ਅਭਿਰਮਤਿ। ਬਾਹਿਤਪਾਪਤ੍ਤਾ ‘‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ’’ਤਿ ਥੇਰਂ ਆਲਪਤਿ।

    Dhammapītīti dhammapāyako, dhammaṃ pivantoti attho. Dhammo ca nāmesa na sakkā bhājanena yāguādīni viya pātuṃ, navavidhaṃ pana lokuttaradhammaṃ nāmakāyena phusanto ārammaṇato sacchikaronto pariññābhisamayādīhi dukkhādīni ariyasaccāni paṭivijjhanto dhammaṃ pivati nāma. Sukhaṃ setīti desanāmattametaṃ, catūhipi iriyāpathehi sukhaṃ viharatīti attho. Vippasannenāti anāvilena nirupakkilesena. Ariyappavediteti buddhādīhi ariyehi pavedite satipaṭṭhānādibhede bodhipakkhiyadhamme. Sadā ramatīti evarūpo dhammapīti vippasannena cetasā viharanto paṇḍiccena samannāgato sadā ramati abhiramati. Bāhitapāpattā ‘‘brāhmaṇā’’ti theraṃ ālapati.

    ਸਾਗਤਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Sāgatattheravatthu

    ੨੩੨. ਦਸਮੇ ਛਬ੍ਬਗ੍ਗਿਯਾਨਂ વਚਨੇਨਾਤਿ ਕੋਸਮ੍ਬਿਕਾ ਕਿਰ ਉਪਾਸਕਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਸਾਗਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤਾ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘‘ਕਿਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਯ੍ਯਾਨਂ ਦੁਲ੍ਲਭਞ੍ਚ ਮਨਾਪਞ੍ਚ, ਕਿਂ ਪਟਿਯਾਦੇਮਾ’’ਤਿ? ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਛਬ੍ਬਗ੍ਗਿਯਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਕੋਸਮ੍ਬਿਕੇ ਉਪਾਸਕੇ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਅਤ੍ਥਾવੁਸੋ ਕਾਪੋਤਿਕਾ, ਨਾਮ ਪਸਨ੍ਨਾ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਦੁਲ੍ਲਭਾ ਚ ਮਨਾਪਾ ਚ, ਤਂ ਪਟਿਯਾਦੇਥਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਕੋਸਮ੍ਬਿਕਾ ਉਪਾਸਕਾ ਘਰੇ ਘਰੇ ਕਾਪੋਤਿਕਂ ਪਸਨ੍ਨਂ ਪਟਿਯਾਦੇਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਸਾਗਤਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਪਿવਤੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਯ੍ਯੋ ਸਾਗਤੋ ਕਾਪੋਤਿਕਂ ਪਸਨ੍ਨਂ, ਪਿવਤੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਯ੍ਯੋ ਸਾਗਤੋ ਕਾਪੋਤਿਕਂ ਪਸਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥਾਯਸ੍ਮਾ ਸਾਗਤੋ ਘਰੇ ਘਰੇ ਕਾਪੋਤਿਕਂ ਪਸਨ੍ਨਂ ਪਿવਿਤ੍વਾ ਨਗਰਮ੍ਹਾ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤੋ ਨਗਰਦ੍વਾਰੇ ਪਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਛਬ੍ਬਗ੍ਗਿਯਾਨਂ વਚਨੇਨ ਸਬ੍ਬਗੇਹੇਸੁ ਕਾਪੋਤਿਕਂ ਪਸਨ੍ਨਂ ਪਟਿਯਾਦੇਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਪੋਤਿਕਾ ਨਾਮ ਕਪੋਤਪਾਦਸਮਾਨવਣ੍ਣਾ ਰਤ੍ਤੋਭਾਸਾ। ਪਸਨ੍ਨਾਤਿ ਸੁਰਾਮਣ੍ਡਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। વਿਨਯੇ ਸਮੁਟ੍ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਸੁਰਾਪਾਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇ (ਪਾਚਿ॰ ੩੨੬ ਆਦਯੋ) ਆਗਤਂ।

    232. Dasame chabbaggiyānaṃ vacanenāti kosambikā kira upāsakā āyasmantaṃ sāgataṃ upasaṅkamitvā abhivādetvā ekamantaṃ ṭhitā evamāhaṃsu – ‘‘kiṃ, bhante, ayyānaṃ dullabhañca manāpañca, kiṃ paṭiyādemā’’ti? Evaṃ vutte chabbaggiyā bhikkhū kosambike upāsake etadavocuṃ – ‘‘atthāvuso kāpotikā, nāma pasannā bhikkhūnaṃ dullabhā ca manāpā ca, taṃ paṭiyādethā’’ti. Atha kosambikā upāsakā ghare ghare kāpotikaṃ pasannaṃ paṭiyādetvā āyasmantaṃ sāgataṃ piṇḍāya carantaṃ disvā etadavocuṃ – ‘‘pivatu, bhante, ayyo sāgato kāpotikaṃ pasannaṃ, pivatu, bhante, ayyo sāgato kāpotikaṃ pasanna’’nti. Athāyasmā sāgato ghare ghare kāpotikaṃ pasannaṃ pivitvā nagaramhā nikkhamanto nagaradvāre pati. Tena vuttaṃ – ‘‘chabbaggiyānaṃ vacanena sabbagehesu kāpotikaṃ pasannaṃ paṭiyādetvā’’tiādi. Tattha kāpotikā nāma kapotapādasamānavaṇṇā rattobhāsā. Pasannāti surāmaṇḍassetaṃ adhivacanaṃ. Vinaye samuṭṭhitanti surāpānasikkhāpade (pāci. 326 ādayo) āgataṃ.

    ਰਾਧਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Rādhattheravatthu

    ੨੩੩. ਏਕਾਦਸਮੇ ਸਤ੍ਥਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਞ੍ਞਂ ਅਦਾਸੀਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤੁਂ ਸਞ੍ਞਂ ਅਦਾਸਿ, ਆਣਾਪੇਸੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਭਗવਾ ਕਿਰ ਤਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਅਲਭਿਤ੍વਾ ਕਿਸਂ ਲੂਖਂ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਂ ਉਪ੍ਪਣ੍ਡੁਪ੍ਪਣ੍ਡੁਕਜਾਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਕੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਅਧਿਕਾਰਂ ਸਰਤੀ’’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਹਂ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਅਧਿਕਾਰਂ ਸਰਾਮੀ’’ਤਿ। ਕਿਂ ਪਨ ਤ੍વਂ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਅਧਿਕਾਰਂ ਸਰਸੀਤਿ। ਇਧ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਰਾਜਗਹੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਟਚ੍ਛੁਭਿਕ੍ਖਂ ਦਾਪੇਸਿ, ਇਮਂ ਖੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਅਧਿਕਾਰਂ ਸਰਾਮੀ’’ਤਿ। ਸਾਧੁ ਸਾਧੁ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ। ਕਤਞ੍ਞੁਨੋ ਹਿ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਾ ਕਤવੇਦਿਨੋ, ਤੇਨ ਹਿ ਤ੍વਂ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਤਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਹਿ ਉਪਸਮ੍ਪਾਦੇਹੀਤਿ। ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਆਗਤੋਤਿ ਅਲੀਨਚਿਤ੍ਤਜਾਤਕਸ੍ਸ (ਜਾ॰ ੧.੨.੧੧-੧੨) ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ (ਜਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੨.ਅਲੀਨਚਿਤ੍ਤਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ) ਆਗਤੋ।

    233. Ekādasame satthā sāriputtattherassa saññaṃ adāsīti brāhmaṇaṃ pabbājetuṃ saññaṃ adāsi, āṇāpesīti vuttaṃ hoti. Bhagavā kira taṃ brāhmaṇaṃ pabbajjaṃ alabhitvā kisaṃ lūkhaṃ dubbaṇṇaṃ uppaṇḍuppaṇḍukajātaṃ disvā bhikkhū āmantesi – ‘‘ko, bhikkhave, tassa brāhmaṇassa adhikāraṃ saratī’’ti. Evaṃ vutte āyasmā sāriputto bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘ahaṃ kho, bhante, tassa brāhmaṇassa adhikāraṃ sarāmī’’ti. Kiṃ pana tvaṃ, sāriputta, brāhmaṇassa adhikāraṃ sarasīti. Idha me, bhante, so brāhmaṇo rājagahe piṇḍāya carantassa kaṭacchubhikkhaṃ dāpesi, imaṃ kho ahaṃ, bhante, tassa brāhmaṇassa adhikāraṃ sarāmī’’ti. Sādhu sādhu, sāriputta. Kataññuno hi, sāriputta, sappurisā katavedino, tena hi tvaṃ, sāriputta, taṃ brāhmaṇaṃ pabbājehi upasampādehīti. Aṭṭhuppattiyaṃ āgatoti alīnacittajātakassa (jā. 1.2.11-12) aṭṭhuppattiyaṃ (jā. aṭṭha. 2.2.alīnacittajātakavaṇṇanā) āgato.

    ਨਿਧੀਨਨ੍ਤਿ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਨਿਦਹਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤਾਨਂ ਹਿਰਞ੍ਞਸੁવਣ੍ਣਾਦਿਪੂਰਾਨਂ ਨਿਧਿਕੁਮ੍ਭੀਨਂ। ਪવਤ੍ਤਾਰਨ੍ਤਿ ਕਿਚ੍ਛਜੀવਿਕੇ ਦੁਗ੍ਗਤਮਨੁਸ੍ਸੇ ਅਨੁਕਮ੍ਪਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਏਹਿ, ਤੇ ਸੁਖੇਨ ਜੀવਨੁਪਾਯਂ ਦਸ੍ਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਨਿਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਨੇਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥਂ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸੁਖਂ ਜੀવਾ’’ਤਿ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤਾਰਂ વਿਯ। વਜ੍ਜਦਸ੍ਸਿਨਨ੍ਤਿ ਦ੍વੇ વਜ੍ਜਦਸ੍ਸਿਨੋ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਨਂ ਅਸਾਰੁਪ੍ਪੇਨ વਾ ਖਲਿਤੇਨ વਾ ਸਙ੍ਘਮਜ੍ਝੇ ਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਰਨ੍ਧਗવੇਸਕੋ ਚ, ਅਨਞ੍ਞਾਤਂ ਞਾਪਨਤ੍ਥਾਯ ਞਾਤਂ ਅਨੁਗ੍ਗਣ੍ਹਨਤ੍ਥਾਯ ਸੀਲਾਦੀਨਮਸ੍ਸ વੁਦ੍ਧਿਕਾਮਤਾਯ ਤਂ ਤਂ વਜ੍ਜਂ ਓਲੋਕਨੇਨ ਉਲ੍ਲੁਮ੍ਪਨਸਭਾવਸਣ੍ਠਿਤੋ ਚ। ਅਯਂ ਇਧ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਯਥਾ ਹਿ ਦੁਗ੍ਗਤਮਨੁਸ੍ਸੋ ‘‘ਇਮਂ ਗਣ੍ਹਾਹੀ’’ਤਿ ਤਜ੍ਜੇਤ੍વਾਪਿ ਪੋਥੇਤ੍વਾਪਿ ਨਿਧਿਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੇ ਕੋਪਂ ਨ ਕਰੋਤਿ, ਪਮੁਦਿਤੋવ ਹੋਤਿ, ਏવਮੇવਂ ਏવਰੂਪੇ ਪੁਗ੍ਗਲੇ ਅਸਾਰੁਪ੍ਪਂ વਾ ਖਲਿਤਂ વਾ ਦਿਸ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤੇ ਕੋਪੋ ਨ ਕਾਤਬ੍ਬੋ, ਤੁਟ੍ਠੇਨੇવ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਮਹਨ੍ਤਂ વੋ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤਂ ਮਯ੍ਹਂ ਆਚਰਿਯੁਪਜ੍ਝਾਯਟ੍ਠਾਨੇ ਠਤ੍વਾ ਓવਦਨ੍ਤੇਹਿ, ਪੁਨਪਿ ਮਂ વਦੇਯ੍ਯਾਥਾ’’ਤਿ ਪવਾਰੇਤਬ੍ਬਮੇવ।

    Nidhīnanti tattha tattha nidahitvā ṭhapitānaṃ hiraññasuvaṇṇādipūrānaṃ nidhikumbhīnaṃ. Pavattāranti kicchajīvike duggatamanusse anukampaṃ katvā ‘‘ehi, te sukhena jīvanupāyaṃ dassessāmī’’ti nidhiṭṭhānaṃ netvā hatthaṃ pasāretvā ‘‘imaṃ gahetvā sukhaṃ jīvā’’ti ācikkhitāraṃ viya. Vajjadassinanti dve vajjadassino ‘‘iminā naṃ asāruppena vā khalitena vā saṅghamajjhe niggaṇhissāmī’’ti randhagavesako ca, anaññātaṃ ñāpanatthāya ñātaṃ anuggaṇhanatthāya sīlādīnamassa vuddhikāmatāya taṃ taṃ vajjaṃ olokanena ullumpanasabhāvasaṇṭhito ca. Ayaṃ idha adhippeto. Yathā hi duggatamanusso ‘‘imaṃ gaṇhāhī’’ti tajjetvāpi pothetvāpi nidhiṃ dassente kopaṃ na karoti, pamuditova hoti, evamevaṃ evarūpe puggale asāruppaṃ vā khalitaṃ vā disvā ācikkhante kopo na kātabbo, tuṭṭheneva bhavitabbaṃ. ‘‘Bhante, mahantaṃ vo kammaṃ kataṃ mayhaṃ ācariyupajjhāyaṭṭhāne ṭhatvā ovadantehi, punapi maṃ vadeyyāthā’’ti pavāretabbameva.

    ਨਿਗ੍ਗਯ੍ਹવਾਦਿਨ੍ਤਿ ਏਕਚ੍ਚੋ ਹਿ ਸਦ੍ਧਿવਿਹਾਰਿਕਾਦੀਨਂ ਅਸਾਰੁਪ੍ਪਂ વਾ ਖਲਿਤਂ વਾ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਮੇ ਮੁਖੋਦਕਦਾਨਾਦੀਹਿ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਉਪਟ੍ਠਹਤਿ, ਸਚੇ ਨਂ વਕ੍ਖਾਮਿ, ਨ ਮਂ ਉਪਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਤਿ, ਏવਂ ਮੇ ਪਰਿਹਾਨਿ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਤਂ વਤ੍ਤੁਂ ਅવਿਸਹਨ੍ਤੋ ਨ ਨਿਗ੍ਗਯ੍ਹવਾਦੀ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨੇ ਕਚવਰਂ ਆਕਿਰਤਿ। ਯੋ ਪਨ ਤਥਾਰੂਪਂ વਜ੍ਜਂ ਦਿਸ੍વਾ વਜ੍ਜਾਨੁਰੂਪਂ ਤਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਪਣਾਮੇਨ੍ਤੋ ਦਣ੍ਡਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ વਿਹਾਰਾ ਨੀਹਰਨ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖਾਪੇਤਿ, ਅਯਂ ਨਿਗ੍ਗਯ੍ਹવਾਦੀ ਨਾਮ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ – ‘‘ਨਿਗ੍ਗਯ੍ਹ ਨਿਗ੍ਗਯ੍ਹਾਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, વਕ੍ਖਾਮਿ, ਪવਯ੍ਹ ਪવਯ੍ਹ , ਆਨਨ੍ਦ, વਕ੍ਖਾਮਿ, ਯੋ ਸਾਰੋ, ਸੋ ਠਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੯੬)। ਮੇਧਾવਿਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮੋਜਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ। ਤਾਦਿਸਨ੍ਤਿ ਏવਰੂਪਂ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਭਜੇਯ੍ਯ ਪਯਿਰੁਪਾਸੇਯ੍ਯ। ਤਾਦਿਸਞ੍ਹਿ ਆਚਰਿਯਂ ਭਜਮਾਨਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਸ੍ਸ ਸੇਯ੍ਯੋ ਹੋਤਿ ਨ ਪਾਪਿਯੋ, વਡ੍ਢਿਯੇવ ਹੋਤਿ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨੀਤਿ।

    Niggayhavādinti ekacco hi saddhivihārikādīnaṃ asāruppaṃ vā khalitaṃ vā disvā ‘‘ayaṃ me mukhodakadānādīhi sakkaccaṃ upaṭṭhahati, sace naṃ vakkhāmi, na maṃ upaṭṭhahissati, evaṃ me parihāni bhavissatī’’ti taṃ vattuṃ avisahanto na niggayhavādī nāma hoti, so imasmiṃ sāsane kacavaraṃ ākirati. Yo pana tathārūpaṃ vajjaṃ disvā vajjānurūpaṃ tajjento paṇāmento daṇḍakammaṃ karonto vihārā nīharanto sikkhāpeti, ayaṃ niggayhavādī nāma seyyathāpi, sammāsambuddho. Vuttañhetaṃ – ‘‘niggayha niggayhāhaṃ, ānanda, vakkhāmi, pavayha pavayha , ānanda, vakkhāmi, yo sāro, so ṭhassatī’’ti (ma. ni. 3.196). Medhāvinti dhammojapaññāya samannāgataṃ. Tādisanti evarūpaṃ paṇḍitaṃ bhajeyya payirupāseyya. Tādisañhi ācariyaṃ bhajamānassa antevāsikassa seyyo hoti na pāpiyo, vaḍḍhiyeva hoti, no parihānīti.

    ਮੋਘਰਾਜਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ

    Mogharājattheravatthu

    ੨੩੪. ਦ੍વਾਦਸਮੇ ਕਟ੍ਠવਾਹਨਨਗਰੇਤਿ ਕਟ੍ਠવਾਹਨੇਨ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਏવਂਲਦ੍ਧਨਾਮਕੇ ਨਗਰੇ। ਅਤੀਤੇ ਕਿਰ ਬਾਰਾਣਸਿવਾਸੀ ਏਕੋ ਰੁਕ੍ਖવਡ੍ਢਕੀ ਸਕੇ ਆਚਰਿਯਕੇ ਅਦੁਤਿਯੋ। ਤਸ੍ਸ ਸੋਲ਼ਸ ਸਿਸ੍ਸਾ ਏਕਮੇਕਸ੍ਸ ਸਹਸ੍ਸਂ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਾ। ਏવਂ ਤੇ ਸਤ੍ਤਰਸਾਧਿਕਾ ਸੋਲ਼ਸ ਸਹਸ੍ਸਾ ਆਚਰਿਯਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਾ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਬਾਰਾਣਸਿਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਜੀવਿਕਂ ਕਪ੍ਪੇਨ੍ਤਾ ਪਬ੍ਬਤਸਮੀਪਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰੁਕ੍ਖੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਨਾਨਾਪਾਸਾਦવਿਕਤਿਯੋ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਕੁਲ੍ਲਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਗਙ੍ਗਾਯ ਬਾਰਾਣਸਿਂ ਆਨੇਤ੍વਾ ਸਚੇ ਰਾਜਾ ਅਤ੍ਥਿਕੋ ਹੋਤਿ, ਰਞ੍ਞੋ ਏਕਭੂਮਕਂ વਾ ਸਤ੍ਤਭੂਮਕਂ વਾ ਪਾਸਾਦਂ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਦੇਨ੍ਤਿ। ਨੋ ਚੇ, ਅਞ੍ਞੇਸਮ੍ਪਿ વਿਕ੍ਕਿਣਿਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰਂ ਪੋਸੇਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਨੇਸਂ ਏਕਦਿવਸਂ ਆਚਰਿਯੋ ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ વਡ੍ਢਕਿਕਮ੍ਮੇਨ ਨਿਚ੍ਚਂ ਜੀવਿਤੁਂ, ਦੁਕ੍ਕਰਞ੍ਹਿ ਜਰਾਕਾਲੇ ਏਤਂ ਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੇ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਤਾਤਾ, ਉਦੁਮ੍ਬਰਾਦਯੋ ਅਪ੍ਪਸਾਰਰੁਕ੍ਖੇ ਆਨੇਥਾ’’ਤਿ। ਤੇ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਪਟਿਸ੍ਸੁਣਿਤ੍વਾ ਆਨਯਿਂਸੁ। ਸੋ ਤੇਹਿ ਕਟ੍ਠਸਕੁਣਂ ਕਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸਬ੍ਭਨ੍ਤਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ વਾਤੇਨ ਯਨ੍ਤਂ ਪੂਰੇਸਿ। ਕਟ੍ਠਸਕੁਣੋ ਸੁવਣ੍ਣਹਂਸਰਾਜਾ વਿਯ ਆਕਾਸੇ ਲਙ੍ਘਿਤ੍વਾ વਨਸ੍ਸ ਉਪਰਿ ਚਰਿਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੇવਾਸੀਨਂ ਪੁਰਤੋ ਓਰੁਹਿ।

    234. Dvādasame kaṭṭhavāhananagareti kaṭṭhavāhanena gahitattā evaṃladdhanāmake nagare. Atīte kira bārāṇasivāsī eko rukkhavaḍḍhakī sake ācariyake adutiyo. Tassa soḷasa sissā ekamekassa sahassaṃ antevāsikā. Evaṃ te sattarasādhikā soḷasa sahassā ācariyantevāsikā sabbepi bārāṇasiṃ upanissāya jīvikaṃ kappentā pabbatasamīpaṃ gantvā rukkhe gahetvā tattheva nānāpāsādavikatiyo niṭṭhāpetvā kullaṃ bandhitvā gaṅgāya bārāṇasiṃ ānetvā sace rājā atthiko hoti, rañño ekabhūmakaṃ vā sattabhūmakaṃ vā pāsādaṃ yojetvā denti. No ce, aññesampi vikkiṇitvā puttadāraṃ posenti. Atha nesaṃ ekadivasaṃ ācariyo ‘‘na sakkā vaḍḍhakikammena niccaṃ jīvituṃ, dukkarañhi jarākāle etaṃ kamma’’nti cintetvā antevāsike āmantesi – ‘‘tātā, udumbarādayo appasārarukkhe ānethā’’ti. Te ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā ānayiṃsu. So tehi kaṭṭhasakuṇaṃ katvā tassabbhantaraṃ pavisitvā vātena yantaṃ pūresi. Kaṭṭhasakuṇo suvaṇṇahaṃsarājā viya ākāse laṅghitvā vanassa upari caritvā antevāsīnaṃ purato oruhi.

    ਅਥਾਚਰਿਯੋ ਸਿਸ੍ਸੇ ਆਹ – ‘‘ਤਾਤਾ ਈਦਿਸਾਨਿ ਕਟ੍ਠવਾਹਨਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਸਕ੍ਕਾ ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਰਜ੍ਜੇ ਗਹੇਤੁਂ, ਤੁਮ੍ਹੇਪਿ ਤਾਤਾ ਏਤਾਨਿ ਕਰੋਥ, ਰਜ੍ਜਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਜੀવਿਸ੍ਸਾਮ, ਦੁਕ੍ਕਰਂ વਡ੍ਢਕਿਸਿਪ੍ਪੇਨ ਜੀવਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਤਥਾ ਕਤ੍વਾ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਪਟਿવੇਦੇਸੁਂ। ਤਤੋ ਨੇ ਆਚਰਿਯੋ ਆਹ – ‘‘ਕਤਮਂ ਤਾਤਾ ਰਜ੍ਜਂ ਗਣ੍ਹਾਮਾ’’ਤਿ? ਬਾਰਾਣਸਿਰਜ੍ਜਂ ਆਚਰਿਯਾਤਿ। ਅਲਂ ਤਾਤਾ, ਮਾ ਏਤਂ ਰੁਚਿਤ੍ਥ, ਮਯਞ੍ਹਿ ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾਪਿ ‘‘વਡ੍ਢਕਿਰਾਜਾ, વਡ੍ਢਕਿਯੁવਰਾਜਾ’’ਤਿ વਡ੍ਢਕਿવਾਦਾ ਨ ਮੁਚ੍ਚਿਸ੍ਸਾਮ, ਮਹਨ੍ਤੋ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪੋ, ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛਾਮਾਤਿ। ਤਤੋ ਸਪੁਤ੍ਤਦਾਰਕਾ ਕਟ੍ਠવਾਹਨਾਨਿ ਅਭਿਰੁਹਿਤ੍વਾ ਸਜ੍ਜਾવੁਧਾ ਹੁਤ੍વਾ ਹਿਮવਨ੍ਤਾਭਿਮੁਖਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਹਿਮવਤਿ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਨਗਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਨਿવੇਸਨੇਯੇવ ਪਚ੍ਚੁਟ੍ਠਂਸੁ। ਤੇ ਤਤ੍ਥ ਰਜ੍ਜਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਚਰਿਯਂ ਰਜ੍ਜੇ ਅਭਿਸਿਞ੍ਚਿਂਸੁ। ਸੋ ‘‘ਕਟ੍ਠવਾਹਨੋ ਰਾਜਾ’’ਤਿ ਪਾਕਟੋ ਅਹੋਸਿ, ਤਂ ਨਗਰਂ ਤੇਨ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਕਟ੍ਠવਾਹਨਨਗਰ’’ਨ੍ਤੇવ ਨਾਮਂ ਲਭਿ।

    Athācariyo sisse āha – ‘‘tātā īdisāni kaṭṭhavāhanāni katvā sakkā sakalajambudīpe rajje gahetuṃ, tumhepi tātā etāni karotha, rajjaṃ gahetvā jīvissāma, dukkaraṃ vaḍḍhakisippena jīvitu’’nti. Te tathā katvā ācariyassa paṭivedesuṃ. Tato ne ācariyo āha – ‘‘katamaṃ tātā rajjaṃ gaṇhāmā’’ti? Bārāṇasirajjaṃ ācariyāti. Alaṃ tātā, mā etaṃ rucittha, mayañhi taṃ gahetvāpi ‘‘vaḍḍhakirājā, vaḍḍhakiyuvarājā’’ti vaḍḍhakivādā na muccissāma, mahanto jambudīpo, aññattha gacchāmāti. Tato saputtadārakā kaṭṭhavāhanāni abhiruhitvā sajjāvudhā hutvā himavantābhimukhā gantvā himavati aññataraṃ nagaraṃ pavisitvā rañño nivesaneyeva paccuṭṭhaṃsu. Te tattha rajjaṃ gahetvā ācariyaṃ rajje abhisiñciṃsu. So ‘‘kaṭṭhavāhano rājā’’ti pākaṭo ahosi, taṃ nagaraṃ tena gahitattā ‘‘kaṭṭhavāhananagara’’nteva nāmaṃ labhi.

    ਤਪਚਾਰਨ੍ਤਿ ਤਪਚਰਣਂ। ਪਾਸਾਣਚੇਤਿਯੇ ਪਿਟ੍ਠਿਪਾਸਾਣੇ ਨਿਸੀਦੀਤਿ ਪਾਸਾਣਕਚੇਤਿਯਨ੍ਤਿ ਲਦ੍ਧવੋਹਾਰੇ ਪਿਟ੍ਠਿਪਾਸਾਣੇ ਸਕ੍ਕੇਨ ਮਾਪਿਤੇ ਮਹਾਮਣ੍ਡਪੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਕਿਰ ਮਹਤੋ ਪਾਸਾਣਸ੍ਸ ਉਪਰਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਦੇવਟ੍ਠਾਨਂ ਅਹੋਸਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਪਨ ਭਗવਤਿ વਿਹਾਰੋ ਜਾਤੋ, ਸੋ ਤੇਨੇવ ਪੁਰਿਮવੋਹਾਰੇਨ ‘‘ਪਾਸਾਣਚੇਤਿਯ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    Tapacāranti tapacaraṇaṃ. Pāsāṇacetiye piṭṭhipāsāṇe nisīdīti pāsāṇakacetiyanti laddhavohāre piṭṭhipāsāṇe sakkena māpite mahāmaṇḍape nisīdi. Tattha kira mahato pāsāṇassa upari pubbe devaṭṭhānaṃ ahosi, uppanne pana bhagavati vihāro jāto, so teneva purimavohārena ‘‘pāsāṇacetiya’’nti vuccati.

    ਤੇਨ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ਦੁਤਿਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛੀਤਿ –

    Tenapucchite dutiyo hutvā satthāraṃ pañhaṃ pucchīti –

    ‘‘ਮੁਦ੍ਧਂ ਮੁਦ੍ਧਾਧਿਪਾਤਞ੍ਚ, ਬਾવਰੀ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਤਿ।

    ‘‘Muddhaṃ muddhādhipātañca, bāvarī paripucchati;

    ਤਂ ਬ੍ਯਾਕਰੋਹਿ ਭਗવਾ, ਕਙ੍ਖਂ વਿਨਯ ਨੋ ਇਸੇ’’ਤਿ॥ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੧੦੩੧) –

    Taṃ byākarohi bhagavā, kaṅkhaṃ vinaya no ise’’ti. (su. ni. 1031) –

    ਏવਂ ਤੇਨ ਪਞ੍ਹੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ਭਗવਤਾ ਚ –

    Evaṃ tena pañhe pucchite bhagavatā ca –

    ‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾ ਮੁਦ੍ਧਾਤਿ ਜਾਨਾਹਿ, વਿਜ੍ਜਾ ਮੁਦ੍ਧਾਧਿਪਾਤਿਨੀ।

    ‘‘Avijjā muddhāti jānāhi, vijjā muddhādhipātinī;

    ਸਦ੍ਧਾਸਤਿਸਮਾਧੀਹਿ, ਛਨ੍ਦવੀਰਿਯੇਨ ਸਂਯੁਤਾ’’ਤਿ॥ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੧੦੩੨) –

    Saddhāsatisamādhīhi, chandavīriyena saṃyutā’’ti. (su. ni. 1032) –

    ਪਞ੍ਹੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੇ ਦੁਤਿਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿ।

    Pañhe vissajjite dutiyo hutvā pañhaṃ pucchi.

    ਅਥਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਪਞ੍ਹਂ ਕਥੇਸੀਤਿ –

    Athassa…pe… pañhaṃ kathesīti –

    ‘‘ਕਥਂ ਲੋਕਂ ਅવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਂ, ਮਚ੍ਚੁਰਾਜਾ ਨ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੧੧੨੪) –

    ‘‘Kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passatī’’ti. (su. ni. 1124) –

    ਤੇਨ ਪਞ੍ਹੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ –

    Tena pañhe pucchite –

    ‘‘ਸੁਞ੍ਞਤੋ ਲੋਕਂ ਅવੇਕ੍ਖਸ੍ਸੁ, ਮੋਘਰਾਜ ਸਦਾ ਸਤੋ।

    ‘‘Suññato lokaṃ avekkhassu, mogharāja sadā sato;

    ਅਤ੍ਤਾਨੁਦਿਟ੍ਠਿਂ ਊਹਚ੍ਚ, ਏવਂ ਮਚ੍ਚੁਤਰੋ ਸਿਯਾ।

    Attānudiṭṭhiṃ ūhacca, evaṃ maccutaro siyā;

    ਏવਂ ਲੋਕਂ ਅવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਂ, ਮਚ੍ਚੁਰਾਜਾ ਨ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੧੧੨੫) –

    Evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passatī’’ti. (su. ni. 1125) –

    ਪਞ੍ਹਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸਿ।

    Pañhaṃ vissajjesi.

    ਸੇਸਜਨਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਾਗਮੇ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾ ਸੇਸਜਨਾ। ਨ ਕਥੀਯਨ੍ਤੀਤਿ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਾ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਪਾਰਾਯਨੇ વਤ੍ਥੁ ਸਮੁਟ੍ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਪਾਰਾਯਨવਗ੍ਗੇ ਇਦਂ વਤ੍ਥੁ ਸਮੁਟ੍ਠਿਤਂ।

    Sesajanāti tasmiṃ samāgame sannipatitā sesajanā. Na kathīyantīti ‘‘ettakā sotāpannā’’tiādinā na vuccanti. Evaṃ pārāyane vatthu samuṭṭhitanti pārāyanavagge idaṃ vatthu samuṭṭhitaṃ.

    ਚਤੁਤ੍ਥਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Catutthaetadaggavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ਥੇਰਪਾਲ਼ਿਸਂવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Therapāḷisaṃvaṇṇanā niṭṭhitā.

    ੧੪. ਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗੋ

    14. Etadaggavaggo

    (੧੪) ੫. ਪਞ੍ਚਮਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ

    (14) 5. Pañcamaetadaggavaggavaṇṇanā

    ਮਹਾਪਜਾਪਤਿਗੋਤਮੀਥੇਰੀવਤ੍ਥੁ

    Mahāpajāpatigotamītherīvatthu

    ੨੩੫. ਥੇਰਿਪਾਲ਼ਿਸਂવਣ੍ਣਨਾਯ ਪਠਮੇ ਯਦਿਦਂ ਮਹਾਗੋਤਮੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਯਦਿਦਂ ਮਹਾਪਜਾਪਤਿ ਗੋਤਮੀ’’ਤਿ ਚ ਪਠਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਗੋਤਮੀਤਿ ਗੋਤ੍ਤਂ। ਨਾਮਕਰਣਦਿવਸੇ ਪਨਸ੍ਸਾ ਲਦ੍ਧਸਕ੍ਕਾਰਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਲਕ੍ਖਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਸਚੇ ਅਯਂ ਧੀਤਰਂ ਲਭਿਸ੍ਸਤਿ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਞ੍ਞੋ ਮਹੇਸੀ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਸਚੇ ਪੁਤ੍ਤਂ ਲਭਿਸ੍ਸਤਿ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਾਜਾ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਉਭਯਥਾਪਿ ‘‘ਮਹਤੀਯੇવਸ੍ਸਾ ਪਜਾ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਰਿਂਸੁ, ਤਸ੍ਮਾ ਪੁਤ੍ਤਪਜਾਯ ਚੇવ ਧੀਤੁਪਜਾਯ ਚ ਮਹਨ੍ਤਤਾਯ ‘‘ਮਹਾਪਜਾਪਤੀ’’ਤਿ વੋਹਰਿਂਸੁ। ਤਦੁਭਯਂ ਪਨ ਸਂਸਨ੍ਦੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਹਾਪਜਾਪਤਿਗੋਤਮੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। વਾਰਭਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ વਾਰੇਨ ਦਾਤਬ੍ਬਂ ਭਿਕ੍ਖਂ। ਨਾਮਂ ਅਕਂਸੂਤਿ ਗੋਤ੍ਤਂਯੇવ ਨਾਮਂ ਅਕਂਸੁ। ਮਾਤੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਚੂਲ਼ਮਾਤਰਂ। ਮਾਤੁਭਗਿਨੀ ਹਿ ਮਾਤੁਚ੍ਛਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕਲਹવਿવਾਦਸੁਤ੍ਤਪਰਿਯੋਸਾਨੇਤਿ ‘‘ਕੁਤੋਪਹੂਤਾ ਕਲਹਾ વਿવਾਦਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤੇ ਆਗਤਸ੍ਸ ਕਲਹવਿવਾਦਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੮੬੮ ਆਦਯੋ) ਪਰਿਯੋਸਾਨੇ। ਇਦਞ੍ਚ ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਭਾਣਕਾਨਂ ਕਥਾਮਗ੍ਗਾਨੁਸਾਰੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਪਰੇ ਪਨ ‘‘ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤੇ ‘ਅਤ੍ਤਦਣ੍ਡਾਭਯਂ ਜਾਤ’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਆਗਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਦਣ੍ਡਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੯੪੧ ਆਦਯੋ) ਪਰਿਯੋਸਾਨੇ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਏਹਿਭਿਕ੍ਖੁਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਏਤੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਤੇਨੇવ ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤੇ ਅਤ੍ਤਦਣ੍ਡਸੁਤ੍ਤਸਂવਣ੍ਣਨਾਯ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੯੪੨ ਆਦਯੋ) વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਪਞ੍ਚਸਤਾ ਸਾਕਿਯਕੁਮਾਰਾ ਕੋਲ਼ਿਯਕੁਮਾਰਾ ਚ ਏਹਿਭਿਕ੍ਖੁਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ। ਤੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਭਗવਾ ਮਹਾવਨਂ ਪਾવਿਸੀ’’ਤਿ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।

    235. Theripāḷisaṃvaṇṇanāya paṭhame yadidaṃ mahāgotamīti ettha ‘‘yadidaṃ mahāpajāpati gotamī’’ti ca paṭhanti. Tattha gotamīti gottaṃ. Nāmakaraṇadivase panassā laddhasakkārā brāhmaṇā lakkhaṇasampattiṃ disvā ‘‘sace ayaṃ dhītaraṃ labhissati, cakkavattirañño mahesī bhavissati. Sace puttaṃ labhissati, cakkavattirājā bhavissatī’’ti ubhayathāpi ‘‘mahatīyevassā pajā bhavissatī’’ti byākariṃsu, tasmā puttapajāya ceva dhītupajāya ca mahantatāya ‘‘mahāpajāpatī’’ti vohariṃsu. Tadubhayaṃ pana saṃsandetvā ‘‘mahāpajāpatigotamī’’ti vuttaṃ. Vārabhikkhanti vārena dātabbaṃ bhikkhaṃ. Nāmaṃ akaṃsūti gottaṃyeva nāmaṃ akaṃsu. Mātucchanti cūḷamātaraṃ. Mātubhaginī hi mātucchāti vuccati. Kalahavivādasuttapariyosāneti ‘‘kutopahūtā kalahā vivādā’’tiādinā suttanipāte āgatassa kalahavivādasuttassa (su. ni. 868 ādayo) pariyosāne. Idañca aṅguttarabhāṇakānaṃ kathāmaggānusārena vuttaṃ. Apare pana ‘‘tasmiṃyeva suttanipāte ‘attadaṇḍābhayaṃ jāta’ntiādinā āgatassa attadaṇḍasuttassa (su. ni. 941 ādayo) pariyosāne’’ti vadanti. Nikkhamitvā pabbajitānanti ettha ehibhikkhupabbajjāya ete pabbajitāti vadanti. Teneva suttanipāte attadaṇḍasuttasaṃvaṇṇanāya (su. ni. aṭṭha. 2.942 ādayo) vuttaṃ – ‘‘desanāpariyosāne pañcasatā sākiyakumārā koḷiyakumārā ca ehibhikkhupabbajjāya pabbajitā. Te gahetvā bhagavā mahāvanaṃ pāvisī’’ti. Sesamettha suviññeyyameva.

    ਖੇਮਾਥੇਰੀવਤ੍ਥੁ

    Khemātherīvatthu

    ੨੩੬. ਦੁਤਿਯੇ ਪਰਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਾ ਹੁਤ੍વਾਤਿ ਪਰੇਸਂ ਦਾਸੀ ਹੁਤ੍વਾ। ਸੁવਣ੍ਣਰਸਪਿਞ੍ਜਰੋ ਅਹੋਸੀਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਰਸਪਿਞ੍ਜਰੋ વਿਯ ਅਹੋਸਿ।

    236. Dutiye parapariyāpannā hutvāti paresaṃ dāsī hutvā. Suvaṇṇarasapiñjaro ahosīti suvaṇṇarasapiñjaro viya ahosi.

    ਮਕ੍ਕਟਕੋવ ਜਾਲਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਨਾਮ ਮਕ੍ਕਟਕੋ ਸੁਤ੍ਤਜਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਮਜ੍ਝਟ੍ਠਾਨੇ ਨਾਭਿਮਣ੍ਡਲੇ ਨਿਪਨ੍ਨੋ ਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਪਤਿਤਂ ਪਟਙ੍ਗਂ વਾ ਮਕ੍ਖਿਕਂ વਾ વੇਗੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਰਸਂ ਪਿવਿਤ੍વਾ ਪੁਨਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਠਾਨੇ ਨਿਪਜ੍ਜਤਿ, ਏવਮੇવ ਯੇ ਸਤ੍ਤਾ ਰਾਗਰਤ੍ਤਾ ਦੋਸਪਦੁਟ੍ਠਾ ਮੋਹਮੂਲ਼੍ਹਾ ਸਯਂਕਤਂ ਤਣ੍ਹਾਸੋਤਂ ਅਨੁਪਤਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਤਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਦੁਰਤਿਕ੍ਕਮਂ। ਏਤਮ੍ਪਿ ਛੇਤ੍વਾਨ વਜਨ੍ਤਿ ਧੀਰਾਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਏਤਂ ਬਨ੍ਧਨਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਨਪੇਕ੍ਖਿਨੋ ਨਿਰਾਲਯਾ ਹੁਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਹਾਯ વਜਨ੍ਤਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Makkaṭakovajālanti yathā nāma makkaṭako suttajālaṃ katvā majjhaṭṭhāne nābhimaṇḍale nipanno pariyante patitaṃ paṭaṅgaṃ vā makkhikaṃ vā vegena gantvā vijjhitvā tassa rasaṃ pivitvā punāgantvā tasmiṃyeva ṭhāne nipajjati, evameva ye sattā rāgarattā dosapaduṭṭhā mohamūḷhā sayaṃkataṃ taṇhāsotaṃ anupatanti, te taṃ samatikkamituṃ na sakkonti, evaṃ duratikkamaṃ. Etampi chetvāna vajanti dhīrāti paṇḍitā etaṃ bandhanaṃ chinditvā anapekkhino nirālayā hutvā arahattamaggena sabbaṃ dukkhaṃ pahāya vajanti gacchantīti attho.

    ਉਪ੍ਪਲવਣ੍ਣਾਥੇਰੀવਤ੍ਥੁ

    Uppalavaṇṇātherīvatthu

    ੨੩੭. ਤਤਿਯਂ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ।

    237. Tatiyaṃ uttānatthameva.

    ਪਟਾਚਾਰਾਥੇਰੀવਤ੍ਥੁ

    Paṭācārātherīvatthu

    ੨੩੮. ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਪਟਿਹਾਰਸਤੇਨਪੀਤਿ ਦ੍વਾਰਸਤੇਨਪਿ। ਪਟਿਹਾਰਸਦ੍ਦੋ ਹਿ ਦ੍વਾਰੇ ਦੋવਾਰਿਕੇ ਚ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਕੁਲਸਭਾਗਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੇਹਸਮੀਪਂ।

    238. Catutthe paṭihārasatenapīti dvārasatenapi. Paṭihārasaddo hi dvāre dovārike ca dissati. Kulasabhāganti attano gehasamīpaṃ.

    ਤਾਣਾਯਾਤਿ ਤਾਣਭਾવਾਯ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨਤ੍ਥਾਯ। ਬਨ੍ਧવਾਤਿ ਪੁਤ੍ਤੇ ਚ ਪਿਤਰੋ ਚ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅવਸੇਸਾ ਞਾਤਿਸੁਹਜ੍ਜਾ। ਅਨ੍ਤਕੇਨਾਧਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸਾਤਿ ਮਰਣੇਨ ਅਭਿਭੂਤਸ੍ਸ। ਪવਤ੍ਤਿਯਞ੍ਹਿ ਪੁਤ੍ਤਾਦਯੋ ਅਨ੍ਨਪਾਨਾਦਿਦਾਨੇਨ ਚੇવ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਕਿਚ੍ਚਨਿਤ੍ਥਰਣੇਨ ਚ ਤਾਣਾ ਹੁਤ੍વਾਪਿ ਮਰਣਕਾਲੇ ਕੇਨਚਿ ਉਪਾਯੇਨ ਮਰਣਂ ਪਟਿਬਾਹਿਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥਤਾਯ ਤਾਣਤ੍ਥਾਯ ਲੇਣਤ੍ਥਾਯ ਨ ਸਨ੍ਤਿ ਨਾਮ। ਤੇਨੇવ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਞਾਤੀਸੁ ਤਾਣਤਾ’’ਤਿ।

    Tāṇāyāti tāṇabhāvāya patiṭṭhānatthāya. Bandhavāti putte ca pitaro ca ṭhapetvā avasesā ñātisuhajjā. Antakenādhipannassāti maraṇena abhibhūtassa. Pavattiyañhi puttādayo annapānādidānena ceva uppannakiccanittharaṇena ca tāṇā hutvāpi maraṇakāle kenaci upāyena maraṇaṃ paṭibāhituṃ asamatthatāya tāṇatthāya leṇatthāya na santi nāma. Teneva vuttaṃ – ‘‘natthi ñātīsu tāṇatā’’ti.

    ਏਤਮਤ੍ਥવਸਨ੍ਤਿ ਏਤਂ ਤੇਸਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਤਾਣਂ ਭવਿਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥਭਾવਸਙ੍ਖਾਤਂ ਕਾਰਣਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲੇਨ ਸਂવੁਤੋ ਰਕ੍ਖਿਤਗੋਪਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਮਨਂ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਸੀਘਂ ਸੋਧੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Etamatthavasanti etaṃ tesaṃ aññamaññassa tāṇaṃ bhavituṃ asamatthabhāvasaṅkhātaṃ kāraṇaṃ jānitvā paṇḍito catupārisuddhisīlena saṃvuto rakkhitagopito hutvā nibbānagamanaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ sīghaṃ sodheyyāti attho.

    ਧਮ੍ਮਦਿਨ੍ਨਾਥੇਰੀવਤ੍ਥੁ

    Dhammadinnātherīvatthu

    ੨੩੯. ਪਞ੍ਚਮੇ ਪਰਾਯਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇਤਿ ਪਰੇਸਂ ਦਾਸਿਟ੍ਠਾਨੇ। ਸੁਜਾਤਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਅਧਿਕਾਰਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਸਾ ਕਿਰ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕੇਸੇ વਿਕ੍ਕਿਣਿਤ੍વਾ ਸੁਜਾਤਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਨਾਮ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਸ੍ਸ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਪਤ੍ਥਨਂ ਅਕਾਸਿ । ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਹਤ੍ਥੇ ਪਸਾਰਿਤੇਤਿ ਤਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਾવਲਮ੍ਬਨਤ੍ਥਂ ਪੁਬ੍ਬਾਚਿਣ੍ਣવਸੇਨ ਹਤ੍ਥੇ ਪਸਾਰਿਤੇ। ਸੋ ਕਿਰ ਅਨਾਗਾਮੀ ਹੁਤ੍વਾ ਗੇਹਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਯਥਾ ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਦਿવਸੇਸੁ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਸਿਤਂ ਕੁਰੁਮਾਨੋ ਹਸਮਾਨੋ ਆਗਚ੍ਛਤਿ, ਏવਂ ਅਨਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਨ੍ਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ ਸਨ੍ਤਮਾਨਸੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਗਮਾਸਿ। ਧਮ੍ਮਦਿਨ੍ਨਾ ਸੀਹਪਞ੍ਜਰਂ ਉਗ੍ਘਾਟੇਤ੍વਾ વੀਥਿਂ ਓਲੋਕਯਮਾਨਾ ਤਸ੍ਸ ਆਗਮਨਾਕਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਏਤ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮਨਂ ਕੁਰੁਮਾਨਾ ਸੋਪਾਨਸੀਸੇ ਠਤ੍વਾ ਓਲਮ੍ਬਨਤ੍ਥਂ ਹਤ੍ਥਂ ਪਸਾਰੇਸਿ। ਉਪਾਸਕੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਹਤ੍ਥਂ ਸਮਿਞ੍ਜੇਸਿ। ਸਾ ‘‘ਪਾਤਰਾਸਭੋਜਨਕਾਲੇ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਉਪਾਸਕੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਤਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਤੋ ਭੁਞ੍ਜਤਿ। ਤਂ ਦਿવਸਂ ਪਨ ਤਂ ਅਨਪਲੋਕੇਤ੍વਾ ਯੋਗਾવਚਰਭਿਕ੍ਖੁ વਿਯ ਏਕਕੋવ ਭੁਞ੍ਜਿ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਭੁਞ੍ਜਮਾਨੋਪਿ ਇਮਂ ਦੇਥ, ਇਮਂ ਹਰਥਾਤਿ ਨ ਬ੍ਯਾਹਰੀ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਇਮਂ ਦੇਥਾਤਿ ਇਮਂ ਖਾਦਨੀਯਂ વਾ ਭੋਜਨੀਯਂ વਾ ਦੇਥ। ਇਮਂ ਹਰਥਾਤਿ ਇਮਂ ਖਾਦਨੀਯਂ વਾ ਭੋਜਨੀਯਂ વਾ ਅਪਹਰਥ। ਸਨ੍ਥવવਸੇਨਾਤਿ ਕਿਲੇਸਸਨ੍ਥવવਸੇਨ। ਚਿਰਕਾਲਪਰਿਭਾવਿਤਾਯ ਘਟਦੀਪਜਾਲਾਯ વਿਯ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਦਿਬ੍ਬਮਾਨਾਯ ਹੇਤੁਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚੋਦਿਯਮਾਨਾ ਆਹ – ‘‘ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ…ਪੇ॰… ਮਯ੍ਹਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਅਨੁਜਾਨਾਥਾ’’ਤਿ।

    239. Pañcame parāyattaṭṭhāneti paresaṃ dāsiṭṭhāne. Sujātattherassa adhikārakammaṃ katvāti sā kira attano kese vikkiṇitvā sujātattherassa nāma aggasāvakassa dānaṃ datvā patthanaṃ akāsi . Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Hatthe pasāriteti tassa hatthāvalambanatthaṃ pubbāciṇṇavasena hatthe pasārite. So kira anāgāmī hutvā gehaṃ āgacchanto yathā aññesu divasesu ito cito ca olokento sitaṃ kurumāno hasamāno āgacchati, evaṃ anāgantvā santindriyo santamānaso hutvā agamāsi. Dhammadinnā sīhapañjaraṃ ugghāṭetvā vīthiṃ olokayamānā tassa āgamanākāraṃ disvā ‘‘kiṃ nu kho eta’’nti cintetvā tassa paccuggamanaṃ kurumānā sopānasīse ṭhatvā olambanatthaṃ hatthaṃ pasāresi. Upāsako attano hatthaṃ samiñjesi. Sā ‘‘pātarāsabhojanakāle jānissāmī’’ti cintesi. Upāsako pubbe tāya saddhiṃ ekato bhuñjati. Taṃ divasaṃ pana taṃ anapaloketvā yogāvacarabhikkhu viya ekakova bhuñji. Tenāha – ‘‘bhuñjamānopi imaṃ detha, imaṃ harathāti na byāharī’’ti. Tattha imaṃ dethāti imaṃ khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā detha. Imaṃ harathāti imaṃ khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā apaharatha. Santhavavasenāti kilesasanthavavasena. Cirakālaparibhāvitāya ghaṭadīpajālāya viya abbhantare dibbamānāya hetusampattiyā codiyamānā āha – ‘‘evaṃ sante…pe… mayhaṃ pabbajjaṃ anujānāthā’’ti.

    ਅਯਂ ਤਾવ ਸੇਟ੍ਠਿ ਘਰਮਜ੍ਝੇ ਠਿਤੋવ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਂ ਅਕਾਸੀਤਿ ਸਾ ਕਿਰ ‘‘ਧਮ੍ਮਦਿਨ੍ਨੇ ਤੁਯ੍ਹਂ ਦੋਸੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਹਂ ਪਨ ਅਜ੍ਜ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਨ੍ਥવવਸੇਨ…ਪੇ॰… ਕੁਲਘਰਂ ਗਚ੍ਛਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਪਕਤਿਪੁਰਿਸੋ ਏવਂ વਤ੍ਤਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਦ੍ਧਾ ਏਤੇਨ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ ਪਟਿવਿਦ੍ਧੋ’’ਤਿ। ਤੇਨਸ੍ਸਾ ਅਯਂ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ ਅਹੋਸਿ ‘‘ਅਯਂ ਤਾવ ਸੇਟ੍ਠਿ ਘਰਮਜ੍ਝੇ ਠਿਤੋવ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਂ ਅਕਾਸੀ’’ਤਿ। ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਮ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੪੬੦) ਪਨ ‘‘ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ ਮਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯਥਾਪਕਤਿਯਾ ਆਲਾਪਸਲ੍ਲਾਪਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਕਰੋਥਾਤਿ ਸੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘ਅਯਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ ਗਰੁ ਭਾਰਿਯੋ ਨ ਪਕਾਸੇਤਬ੍ਬੋ; ਸਚੇ ਖੋ ਪਨਾਹਂ ਨ ਕਥੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਯਂ ਹਦਯਂ ਫਾਲੇਤ੍વਾ ਏਤ੍ਥੇવ ਕਾਲਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ ਤਸ੍ਸਾ ਅਨੁਗ੍ਗਹਤ੍ਥਾਯ ਕਥੇਸਿ – ‘ਧਮ੍ਮਦਿਨ੍ਨੇ ਅਹਂ ਸਤ੍ਥੁ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਅਧਿਗਤੋ, ਤਂ ਅਧਿਗਤਸ੍ਸ ਏવਰੂਪਾ ਲੋਕਿਯਕਿਰਿਯਾ ਨ વਟ੍ਟਤੀ’’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    Ayaṃ tāva seṭṭhi gharamajjhe ṭhitova dukkhassantaṃ akāsīti sā kira ‘‘dhammadinne tuyhaṃ doso natthi, ahaṃ pana ajja paṭṭhāya santhavavasena…pe… kulagharaṃ gacchā’’ti vutte evaṃ cintesi – ‘‘pakatipuriso evaṃ vattā nāma natthi, addhā etena lokuttaradhammo nāma paṭividdho’’ti. Tenassā ayaṃ saṅkappo ahosi ‘‘ayaṃ tāva seṭṭhi gharamajjhe ṭhitova dukkhassantaṃ akāsī’’ti. Majjhimanikāyaṭṭhakathāyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 1.460) pana ‘‘atha kasmā mayā saddhiṃ yathāpakatiyā ālāpasallāpamattampi na karothāti so cintesi – ‘ayaṃ lokuttaradhammo nāma garu bhāriyo na pakāsetabbo; sace kho panāhaṃ na kathessāmi, ayaṃ hadayaṃ phāletvā ettheva kālaṃ kareyyā’ti tassā anuggahatthāya kathesi – ‘dhammadinne ahaṃ satthu dhammadesanaṃ sutvā lokuttaradhammaṃ nāma adhigato, taṃ adhigatassa evarūpā lokiyakiriyā na vaṭṭatī’’’ti vuttaṃ.

    ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਿવਸੇਨ ਪਞ੍ਹੇ ਪੁਚ੍ਛੀਤਿ ‘‘ਸਕ੍ਕਾਯੋ ਸਕ੍ਕਾਯੋਤਿ ਅਯ੍ਯੇ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਕਤਮੋ ਨੁ ਖੋ ਅਯ੍ਯੇ ਸਕ੍ਕਾਯੋ વੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਤਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਚੂਲ਼વੇਦਲ੍ਲਸੁਤ੍ਤੇ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੬੦ ਆਦਯੋ) ਆਗਤਨਯੇਨ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਪੁਚ੍ਛਿਤਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸੀਤਿ ‘‘ਪਞ੍ਚ ਖੋ ਇਮੇ, ਆવੁਸੋ વਿਸਾਖ, ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਸਕ੍ਕਾਯੋ વੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਤਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੬੦ ਆਦਯੋ) ਤਤ੍ਥੇવ ਆਗਤਨਯੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸਿ। ਸੂਰਭਾવਨ੍ਤਿ ਤਿਕ੍ਖਭਾવਂ। ਅਨਧਿਗਤਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਉਗ੍ਗਹੇਨ વਿਨਾ ਤਤ੍ਥ ਪਞ੍ਹੋ ਨ ਉਪਟ੍ਠਾਤੀਤਿ ਆਹ – ‘‘ਉਗ੍ਗਹવਸੇਨ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਪਿ ਪੁਚ੍ਛੀ’’ਤਿ। ਤਂ ਨਿવਤ੍ਤੇਨ੍ਤੀਤਿ ‘‘વਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਪਨਾਯ੍ਯੇ ਕਿਂ ਪਟਿਭਾਗੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ‘‘વਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਖੋ, ਆવੁਸੋ વਿਸਾਖ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਟਿਭਾਗੋ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੬੬) વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ, ਪਨਾਯ੍ਯੇ, ਕਿਂ ਪਟਿਭਾਗੋ’’ਤਿ ਪੁਨ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ਤਂ ਨਿવਤ੍ਤੇਨ੍ਤੀ ‘‘ਅਚ੍ਚਸਰਾવੁਸੋ વਿਸਾਖਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਅਚ੍ਚਸਰਾਤਿ ਅਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਪਞ੍ਹਂ ਅਤਿਕ੍ਕਾਮਿਤਾ ਅਹੋਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਾਸਕ੍ਖਿ ਪਞ੍ਹਾਨਂ ਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਗਹੇਤੁਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਹਾਨਂ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਮਾਣਂ ਗਹੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ। ਪਞ੍ਹਾਨਞ੍ਹਿ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਗਹੇਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਅਟ੍ਠਤ੍વਾ ਤਤੋ ਪਰਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਨਾਸਕ੍ਖਿ ਪਞ੍ਹਾਨਂ ਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਗਹੇਤੁਂ। ਅਪ੍ਪਟਿਭਾਗਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਚ ਪਟਿਭਾਗਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਨਾਮੇਤਂ ਅਪ੍ਪਟਿਭਾਗਂ, ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਨੀਲਂ વਾ ਪੀਤਕਂ વਾਤਿ ਕੇਨਚਿ ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਟਿਭਾਗਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ, ਤਞ੍ਚ ਤ੍વਂ ਇਮਿਨਾ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਪੁਚ੍ਛਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਿਬ੍ਬਾਨੋਗਧਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਓਗਾਹੇਤ੍વਾ ਠਿਤਂ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤੋਗਧਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਨੁਪ੍ਪવਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਰਾਯਣਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਰਂ ਅਯਨਮਸ੍ਸ ਪਰਾਗਤਿ, ਨ ਤਤੋ ਪਰਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਅવਸਾਨਂ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਰਿਯੋਸਾਨਂ।

    Pañcakkhandhādivasena pañhe pucchīti ‘‘sakkāyo sakkāyoti ayye vuccati, katamo nu kho ayye sakkāyo vutto bhagavatā’’tiādinā cūḷavedallasutte (ma. ni. 1.460 ādayo) āgatanayena pucchi. Pucchitaṃ pucchitaṃ vissajjesīti ‘‘pañca kho ime, āvuso visākha, upādānakkhandhā sakkāyo vutto bhagavatā’’tiādinā (ma. ni. 1.460 ādayo) tattheva āgatanayena vissajjesi. Sūrabhāvanti tikkhabhāvaṃ. Anadhigataarahattamaggassa uggahena vinā tattha pañho na upaṭṭhātīti āha – ‘‘uggahavasena arahattamaggepi pucchī’’ti. Taṃ nivattentīti ‘‘vimuttiyā panāyye kiṃ paṭibhāgo’’ti pucchite ‘‘vimuttiyā kho, āvuso visākha, nibbānaṃ paṭibhāgo’’ti (ma. ni. 1.466) vutte ‘‘nibbānassa, panāyye, kiṃ paṭibhāgo’’ti puna pucchite taṃ nivattentī ‘‘accasarāvusovisākhā’’tiādimāha. Tattha accasarāti apucchitabbaṃ pucchanto pañhaṃ atikkāmitā ahosīti attho. Nāsakkhi pañhānaṃ pariyantaṃ gahetunti pañhānaṃ paricchedappamāṇaṃ gahetuṃ nāsakkhi. Pañhānañhi paricchedaṃ gahetuṃ yuttaṭṭhāne aṭṭhatvā tato paraṃ pucchanto nāsakkhi pañhānaṃ pariyantaṃ gahetuṃ. Appaṭibhāgadhammassa ca paṭibhāgaṃ pucchi. Nibbānaṃ nāmetaṃ appaṭibhāgaṃ, na sakkā nīlaṃ vā pītakaṃ vāti kenaci dhammena saddhiṃ paṭibhāgaṃ katvā dassetuṃ, tañca tvaṃ iminā adhippāyena pucchasīti attho. Nibbānogadhanti nibbānaṃ ogāhetvā ṭhitaṃ, nibbānantogadhaṃ nibbānaṃ anuppaviṭṭhanti attho. Nibbānaparāyaṇanti nibbānaṃ paraṃ ayanamassa parāgati, na tato paraṃ gacchatīti attho. Nibbānaṃ pariyosānaṃ avasānaṃ assāti nibbānapariyosānaṃ.

    ਪੁਰੇਤਿ ਅਤੀਤੇਸੁ ਖਨ੍ਧੇਸੁ। ਪਚ੍ਛਾਤਿ ਅਨਾਗਤੇਸੁ ਖਨ੍ਧੇਸੁ। ਮਜ੍ਝੇਤਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਖਨ੍ਧੇਸੁ। ਅਕਿਞ੍ਚਨਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਸ ਏਤੇਸੁ ਤੀਸੁ ਤਣ੍ਹਾਗਾਹਸਙ੍ਖਾਤਂ ਕਿਞ੍ਚਨਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਮਹਂ ਰਾਗਕਿਞ੍ਚਨਾਦੀਹਿ ਅਕਿਞ੍ਚਨਂ ਕਸ੍ਸਚਿ ਗਹਣਸ੍ਸ ਅਭਾવੇਨ ਅਨਾਦਾਨਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Pureti atītesu khandhesu. Pacchāti anāgatesu khandhesu. Majjheti paccuppannesu khandhesu. Akiñcananti yassa etesu tīsu taṇhāgāhasaṅkhātaṃ kiñcanaṃ natthi, tamahaṃ rāgakiñcanādīhi akiñcanaṃ kassaci gahaṇassa abhāvena anādānaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.

    ਪਣ੍ਡਿਤਾਤਿ ਧਾਤੁਆਯਤਨਾਦਿਕੁਸਲਤਾਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਪਣ੍ਡਿਚ੍ਚੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ –

    Paṇḍitāti dhātuāyatanādikusalatāsaṅkhātena paṇḍiccena samannāgatā. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ਕਿਤ੍ਤਾવਤਾ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਹੋਤਿ? ਯਤੋ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਧਾਤੁਕੁਸਲੋ ਚ ਹੋਤਿ ਆਯਤਨਕੁਸਲੋ ਚ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਕੁਸਲੋ ਚ ਠਾਨਾਟ੍ਠਾਨਕੁਸਲੋ ਚ, ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ।

    ‘‘Kittāvatā nu kho, bhante, paṇḍito hoti? Yato kho, ānanda, bhikkhu dhātukusalo ca hoti āyatanakusalo ca paṭiccasamuppādakusalo ca ṭhānāṭṭhānakusalo ca, ettāvatā kho, ānanda, bhikkhu paṇḍito hotī’’ti.

    ਮਹਾਪਞ੍ਞਾਤਿ ਮਹਨ੍ਤੇ ਅਤ੍ਥੇ ਮਹਨ੍ਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਮਹਨ੍ਤਾ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਯੋ ਮਹਨ੍ਤਾਨਿ ਪਟਿਭਾਨਾਨਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹਣੇ ਸਮਤ੍ਥਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ। ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਹਿ ਥੇਰਿਯਾ ਅਸੇਕ੍ਖਪ੍ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਪ੍ਪਤ੍ਤਤਾਯ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯੋ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਠਿਤਤਾਯ ਪਞ੍ਞਾਮਹਤ੍ਤਂ। ਯਥਾ ਤਂ ਧਮ੍ਮਦਿਨ੍ਨਾਯਾਤਿ ਯਥਾ ਧਮ੍ਮਦਿਨ੍ਨਾਯ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯਾ ਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਅਹਂ ਏવਮੇવ ਬ੍ਯਾਕਰੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਨ੍ਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਥਂ।

    Mahāpaññāti mahante atthe mahante dhamme mahantā niruttiyo mahantāni paṭibhānāni pariggahaṇe samatthāya paññāya samannāgatā. Imissā hi theriyā asekkhappaṭisambhidāppattatāya paṭisambhidāyo pūretvā ṭhitatāya paññāmahattaṃ. Yathā taṃ dhammadinnāyāti yathā dhammadinnāya bhikkhuniyā byākataṃ, ahaṃ evameva byākareyyanti attho. Tanti nipātamatthaṃ.

    ਨਨ੍ਦਾਥੇਰੀવਤ੍ਥੁ

    Nandātherīvatthu

    ੨੪੦. ਛਟ੍ਠੇ ਅਞ੍ਞਂ ਮਗ੍ਗਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਞ੍ਞਂ ਉਪਾਯਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀ। વਿਸ੍ਸਤ੍ਥਾਤਿ ਨਿਰਾਸਙ੍ਕਾ। ਇਤ੍ਥਿਨਿਮਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਸੁਭਾਕਾਰਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਧਮ੍ਮਪਦੇ ਗਾਥਂ વਤ੍વਾਤਿ –

    240. Chaṭṭhe aññaṃ maggaṃ apassantīti aññaṃ upāyaṃ apassantī. Vissatthāti nirāsaṅkā. Itthinimittanti itthiyā subhanimittaṃ, subhākāranti vuttaṃ hoti. Dhammapade gāthaṃ vatvāti –

    ‘‘ਅਟ੍ਠੀਨਂ ਨਗਰਂ ਕਤਂ, ਮਂਸਲੋਹਿਤਲੇਪਨਂ।

    ‘‘Aṭṭhīnaṃ nagaraṃ kataṃ, maṃsalohitalepanaṃ;

    ਯਤ੍ਥ ਜਰਾ ਚ ਮਚ੍ਚੁ ਚ, ਮਾਨੋ ਮਕ੍ਖੋ ਚ ਓਹਿਤੋ’’ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੧੫੦) –

    Yattha jarā ca maccu ca, māno makkho ca ohito’’ti. (dha. pa. 150) –

    ਇਮਂ ਗਾਥਂ વਤ੍વਾ। ਤਤ੍ਰਾਯਮਧਿਪ੍ਪਾਯੋ – ਯਥੇવ ਹਿ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਣਾਪਰਣ੍ਣਾਦੀਨਂ ਓਦਹਨਤ੍ਥਾਯ ਕਟ੍ਠਾਨਿ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ વਲ੍ਲੀਹਿ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਮਤ੍ਤਿਕਾਯ વਿਲਿਮ੍ਪਿਤ੍વਾ ਨਗਰਸਙ੍ਖਾਤਂ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਗੇਹਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਏવਮਿਦਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਮ੍ਪਿ ਤੀਣਿ ਅਟ੍ਠਿਸਤਾਨਿ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ ਨ੍ਹਾਰੁવਿਨਦ੍ਧਂ ਮਂਸਲੋਹਿਤਲੇਪਨਂ ਤਚਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ ਜੀਰਣਲਕ੍ਖਣਾਯ ਜਰਾਯ ਮਰਣਲਕ੍ਖਣਸ੍ਸ ਮਚ੍ਚੁਨੋ ਆਰੋਗ੍ਯਸਮ੍ਪਦਾਦੀਨਿ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਲਕ੍ਖਣਸ੍ਸ ਮਾਨਸ੍ਸ ਸੁਕਤਕਾਰਣવਿਨਾਸਨਲਕ੍ਖਣਸ੍ਸ ਮਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚ ਓਦਹਨਤ੍ਥਾਯ ਨਗਰਂ ਕਤਂ। ਏવਰੂਪੋ ਏવ ਹਿ ਏਤ੍ਥ ਕਾਯਿਕਚੇਤਸਿਕੋ ਆਬਾਧੋ ਓਹਿਤੋ, ਇਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਗਯ੍ਹੂਪਗਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ।

    Imaṃ gāthaṃ vatvā. Tatrāyamadhippāyo – yatheva hi pubbaṇṇāparaṇṇādīnaṃ odahanatthāya kaṭṭhāni ussāpetvā vallīhi bandhitvā mattikāya vilimpitvā nagarasaṅkhātaṃ bahiddhā gehaṃ karonti, evamidaṃ ajjhattikampi tīṇi aṭṭhisatāni ussāpetvā nhāruvinaddhaṃ maṃsalohitalepanaṃ tacapaṭicchannaṃ jīraṇalakkhaṇāya jarāya maraṇalakkhaṇassa maccuno ārogyasampadādīni paṭicca uppajjanalakkhaṇassa mānassa sukatakāraṇavināsanalakkhaṇassa makkhassa ca odahanatthāya nagaraṃ kataṃ. Evarūpo eva hi ettha kāyikacetasiko ābādho ohito, ito uddhaṃ kiñci gayhūpagaṃ natthīti.

    ਸੁਤ੍ਤਂ ਅਭਾਸੀਤਿ –

    Suttaṃ abhāsīti –

    ‘‘ਚਰਂ વਾ ਯਦਿ વਾ ਤਿਟ੍ਠਂ, ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਉਦ વਾ ਸਯਂ।

    ‘‘Caraṃ vā yadi vā tiṭṭhaṃ, nisinno uda vā sayaṃ;

    ਸਮਿਞ੍ਜੇਤਿ ਪਸਾਰੇਤਿ, ਏਸਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਇਞ੍ਜਨਾ॥

    Samiñjeti pasāreti, esā kāyassa iñjanā.

    ‘‘ਅਟ੍ਠਿਨਹਾਰੁਸਂਯੁਤ੍ਤੋ, ਤਚਮਂਸਾવਲੇਪਨੋ।

    ‘‘Aṭṭhinahārusaṃyutto, tacamaṃsāvalepano;

    ਛવਿਯਾ ਕਾਯੋ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੋ, ਯਥਾਭੂਤਂ ਨ ਦਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੧੯੫-੧੯੬) –

    Chaviyā kāyo paṭicchanno, yathābhūtaṃ na dissatī’’ti. (su. ni. 195-196) –

    ਆਦਿਨਾ ਸੁਤ੍ਤਮਭਾਸਿ।

    Ādinā suttamabhāsi.

    ਸੋਣਾਥੇਰੀવਤ੍ਥੁ

    Soṇātherīvatthu

    ੨੪੧. ਸਤ੍ਤਮੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਘਰਾવਾਸੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਸੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬੇਪਿ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਘਰਾવਾਸੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਪੁਤ੍ਤਾવ ਮਂ ਪਟਿਜਗ੍ਗਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਕਿਂ ਮੇ વਿਸੁਂ ਕੁਟੁਮ੍ਬੇਨਾ’’ਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਸਾਪਤੇਯ੍ਯਮ੍ਪਿ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਅਦਾਸੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤੇਨੇવ ਹਿ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ‘‘ਅਯਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਗਤਂ ‘‘ਮਾਤਾ’’ਤਿ ਸਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਨ ਕਰਿਂਸੁ। ਤਥਾ ਹਿ ਨਂ ਕਤਿਪਾਹਚ੍ਚਯੇਨ ਜੇਟ੍ਠਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ ‘‘ਅਹੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਯਂ ਜੇਟ੍ਠੇਪੁਤ੍ਤੋ ਮੇਤਿ ਦ੍વੇ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਦਤ੍વਾ વਿਯ ਇਮਮੇવ ਗੇਹਂ ਆਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੇਸਪੁਤ੍ਤਾਨਂ ਭਰਿਯਾਯੋਪਿ ਏવਮੇવਂ વਦਿਂਸੁ। ਜੇਟ੍ਠਧੀਤਰਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਤਾਸਂ ਗੇਹਂ ਗਤਕਾਲੇ ਤਾਪਿ ਨਂ ਏવਮੇવ વਦਿਂਸੁ। ਸਾ ਅવਮਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਮੇ ਇਮੇਸਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ વੁਤ੍ਥੇਨ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੀ ਹੁਤ੍વਾ ਜੀવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਉਪਸ੍ਸਯਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਯਾਚਿ, ਤਾ ਨਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸੁਂ। ਇਮਮੇવ વਤ੍ਥੁਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਬਹੁਪੁਤ੍ਤਿਕਸੋਣਾ ਤੇਸਂ ਅਤ੍ਤਨਿ ਅਗਾਰવਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ‘ਘਰਾવਾਸੇਨ ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜੀ’’ਤਿ ਆਹ।

    241. Sattame sabbepi visuṃ visuṃ gharāvāse patiṭṭhāpesīti ettha sabbepi visuṃ visuṃ gharāvāse patiṭṭhāpetvā ‘‘puttāva maṃ paṭijaggissanti, kiṃ me visuṃ kuṭumbenā’’ti sabbaṃ sāpateyyampi vibhajitvā adāsīti veditabbaṃ. Teneva hi tato paṭṭhāya ‘‘ayaṃ amhākaṃ kiṃ karissatī’’ti attano santikaṃ āgataṃ ‘‘mātā’’ti saññampi na kariṃsu. Tathā hi naṃ katipāhaccayena jeṭṭhaputtassa bhariyā ‘‘aho amhākaṃ ayaṃ jeṭṭheputto meti dve koṭṭhāse datvā viya imameva gehaṃ āgacchatī’’ti āha. Sesaputtānaṃ bhariyāyopi evamevaṃ vadiṃsu. Jeṭṭhadhītaraṃ ādiṃ katvā tāsaṃ gehaṃ gatakāle tāpi naṃ evameva vadiṃsu. Sā avamānappattā hutvā ‘‘kiṃ me imesaṃ santike vutthena, bhikkhunī hutvā jīvissāmī’’ti bhikkhunīupassayaṃ gantvā pabbajjaṃ yāci, tā naṃ pabbājesuṃ. Imameva vatthuṃ dassento ‘‘bahuputtikasoṇā tesaṃ attani agāravabhāvaṃ ñatvā ‘gharāvāsena kiṃ karissāmī’ti nikkhamitvā pabbajī’’ti āha.

    વਿਹਾਰਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿਯੋਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁવਿਹਾਰਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿਯੋ। ਧਮ੍ਮਮੁਤ੍ਤਮਨ੍ਤਿ ਨવવਿਧਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਂ। ਸੋ ਹਿ ਉਤ੍ਤਮਧਮ੍ਮੋ ਨਾਮ ਯੋ ਹਿ ਤਂ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਸ વਸ੍ਸਸਤਮ੍ਪਿ ਜੀવਨਤੋ ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਾਹਮ੍ਪਿ ਏਕਕ੍ਖਣਮ੍ਪਿ ਜੀવਿਤਂ ਸੇਯ੍ਯੋ। ਆਗਨ੍ਤੁਕਜਨੋਤਿ વਿਹਾਰਗਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਜਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਤਿ। ਅਨੁਪਧਾਰੇਤ੍વਾਤਿ ਅਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ।

    Vihāraṃ gacchantiyoti bhikkhuvihāraṃ gacchantiyo. Dhammamuttamanti navavidhalokuttaradhammaṃ. So hi uttamadhammo nāma yo hi taṃ na passati, tassa vassasatampi jīvanato taṃ dhammaṃ passantassa paṭivijjhantassa ekāhampi ekakkhaṇampi jīvitaṃ seyyo. Āgantukajanoti vihāragataṃ bhikkhunījanaṃ sandhāya vadati. Anupadhāretvāti asallakkhetvā.

    ਬਕੁਲਾਥੇਰੀવਤ੍ਥੁ

    Bakulātherīvatthu

    ੨੪੨. ਅਟ੍ਠਮਂ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ।

    242. Aṭṭhamaṃ uttānatthameva.

    ਕੁਣ੍ਡਲਕੇਸਾਥੇਰੀવਤ੍ਥੁ

    Kuṇḍalakesātherīvatthu

    ੨੪੩. ਨવਮੇ ਚਤੁਕ੍ਕੇਤਿ વੀਥਿਚਤੁਕ੍ਕੇ। ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸਮਾਹਾਰੋ ਚਤੁਕ੍ਕਂ। ਚਾਰਕਤੋਤਿ ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰਤੋ। ਉਬ੍ਬਟ੍ਟੇਤ੍વਾਤਿ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ।

    243. Navame catukketi vīthicatukke. Catunnaṃ samāhāro catukkaṃ. Cārakatoti bandhanāgārato. Ubbaṭṭetvāti uddharitvā.

    ਮੁਹੁਤ੍ਤਮਪਿ ਚਿਨ੍ਤਯੇਤਿ ਮੁਹੁਤ੍ਤਂ ਤਙ੍ਖਣਮ੍ਪਿ ਠਾਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਪਞ੍ਞਾਯ ਤਙ੍ਖਣਾਨੁਰੂਪਂ ਅਤ੍ਥਂ ਚਿਨ੍ਤਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯ। ਸਹਸ੍ਸਮਪਿ ਚੇ ਗਾਥਾ, ਅਨਤ੍ਥਪਦਸਂਹਿਤਾਤਿ ਅਯਂ ਗਾਥਾ ਦਾਰੁਚੀਰਿਯਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਭਗવਤਾ ਭਾਸਿਤਾ, ਇਧਾਪਿ ਚ ਸਾਯੇવ ਗਾਥਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਥੇਰਿਗਾਥਾਸਂવਣ੍ਣਨਾਯਂ ਆਚਰਿਯਧਮ੍ਮਪਾਲਤ੍ਥੇਰੇਨਪਿ ਕੁਣ੍ਡਲਕੇਸਿਤ੍ਥੇਰਿਯਾ વਤ੍ਥੁਮ੍ਹਿ ਅਯਮੇવ ਗਾਥਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਧਮ੍ਮਪਦਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ਕੁਣ੍ਡਲਕੇਸਿਤ੍ਥੇਰਿਯਾ વਤ੍ਥੁਮ੍ਹਿ –

    Muhuttamapi cintayeti muhuttaṃ taṅkhaṇampi ṭhānuppattikapaññāya taṅkhaṇānurūpaṃ atthaṃ cintituṃ sakkuṇeyya. Sahassamapi ce gāthā, anatthapadasaṃhitāti ayaṃ gāthā dārucīriyattherassa bhagavatā bhāsitā, idhāpi ca sāyeva gāthā dassitā. Therigāthāsaṃvaṇṇanāyaṃ ācariyadhammapālattherenapi kuṇḍalakesittheriyā vatthumhi ayameva gāthā vuttā. Dhammapadaṭṭhakathāyaṃ pana kuṇḍalakesittheriyā vatthumhi –

    ‘‘ਯੋ ਚ ਗਾਥਾਸਤਂ ਭਾਸੇ, ਅਨਤ੍ਥਪਦਸਂਹਿਤਾ।

    ‘‘Yo ca gāthāsataṃ bhāse, anatthapadasaṃhitā;

    ਏਕਂ ਧਮ੍ਮਪਦਂ ਸੇਯ੍ਯੋ, ਯਂ ਸੁਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਮਤੀ’’ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧੦੨) –

    Ekaṃ dhammapadaṃ seyyo, yaṃ sutvā upasammatī’’ti. (dha. pa. aṭṭha. 1.102) –

    ਅਯਂ ਗਾਥਾ ਆਗਤਾ। ਤਂਤਂਭਾਣਕਾਨਂ ਕਥਾਮਗ੍ਗਾਨੁਸਾਰੇਨ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਤਥਾ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਨ ਇਧ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰવਿਰੋਧੋ ਸਙ੍ਕਿਤਬ੍ਬੋ।

    Ayaṃ gāthā āgatā. Taṃtaṃbhāṇakānaṃ kathāmaggānusārena tattha tattha tathā vuttanti na idha ācariyassa pubbāparavirodho saṅkitabbo.

    ਭਦ੍ਦਾਕਾਪਿਲਾਨੀਥੇਰੀ-ਭਦ੍ਦਾਕਚ੍ਚਾਨਾਥੇਰੀવਤ੍ਥੁ

    Bhaddākāpilānītherī-bhaddākaccānātherīvatthu

    ੨੪੪-੨੪੫. ਦਸਮਂ ਏਕਾਦਸਮਞ੍ਚ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ।

    244-245. Dasamaṃ ekādasamañca uttānatthameva.

    ਕਿਸਾਗੋਤਮੀਥੇਰੀવਤ੍ਥੁ

    Kisāgotamītherīvatthu

    ੨੪੬. ਦ੍વਾਦਸਮੇ ਤੀਹਿ ਲੂਖੇਹੀਤਿ વਤ੍ਥਲੂਖਸੁਤ੍ਤਲੂਖਰਜਨਲੂਖਸਙ੍ਖਾਤੇਹਿ ਤੀਹਿ ਲੂਖੇਹਿ। ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਥਕਨ੍ਤਿ ਸਾਸਪਬੀਜਂ।

    246. Dvādasame tīhi lūkhehīti vatthalūkhasuttalūkharajanalūkhasaṅkhātehi tīhi lūkhehi. Siddhatthakanti sāsapabījaṃ.

    ਤਂ ਪੁਤ੍ਤਪਸੁਸਮ੍ਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਂ ਰੂਪਬਲਾਦਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇ ਪੁਤ੍ਤੇ ਚ ਪਸੂ ਚ ਲਭਿਤ੍વਾ ‘‘ਮਮ ਪੁਤ੍ਤਾ ਅਭਿਰੂਪਾ ਬਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਸਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਸਮਤ੍ਥਾ, ਮਮ ਗੋਣੋ ਅਰੋਗੋ ਅਭਿਰੂਪੋ ਮਹਾਭਾਰવਹੋ, ਮਮ ਗਾવੀ ਬਹੁਖੀਰਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਪੁਤ੍ਤੇਹਿ ਚ ਪਸੂਹਿ ਚ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਂ ਨਰਂ। ਬ੍ਯਾਸਤ੍ਤਮਨਸਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਦੀਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਹਿਰਞ੍ਞਸੁવਣ੍ਣਾਦੀਸੁ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਾਦੀਸੁ વਾ ਯਂ ਯਂ ਲਦ੍ਧਂ ਹੋਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥੇવ ਲਗ੍ਗਨਾਯ ਸਤ੍ਤਮਾਨਸਂ। ਸੁਤ੍ਤਂ ਗਾਮਨ੍ਤਿ ਨਿਦ੍ਦਂ ਉਪਗਤਂ ਸਤ੍ਤਕਾਯਂ। ਮਹੋਘੋવਾਤਿ ਯਥਾ ਏવਰੂਪਂ ਗਾਮਂ ਗਮ੍ਭੀਰਤੋ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਚ ਮਹਨ੍ਤੋ ਮਹਾਨਦਿਓਘੋ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਸੁਨਖਮ੍ਪਿ ਅਸੇਸੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਂ ਆਦਾਯ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਏવਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਨਰਂ ਮਚ੍ਚੁ ਆਦਾਯ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਮਤਂ ਪਦਨ੍ਤਿ ਮਰਣਰਹਿਤਂ ਕੋਟ੍ਠਾਸਂ, ਅਮਤਂ ਮਹਾਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવ।

    Taṃ puttapasusammattanti taṃ rūpabalādisampanne putte ca pasū ca labhitvā ‘‘mama puttā abhirūpā balasampannā paṇḍitā sabbakiccasamatthā, mama goṇo arogo abhirūpo mahābhāravaho, mama gāvī bahukhīrā’’ti evaṃ puttehi ca pasūhi ca sammattaṃ naraṃ. Byāsattamanasanti cakkhuviññeyyādīsu ārammaṇesu hiraññasuvaṇṇādīsu pattacīvarādīsu vā yaṃ yaṃ laddhaṃ hoti, tattha tattheva lagganāya sattamānasaṃ. Suttaṃ gāmanti niddaṃ upagataṃ sattakāyaṃ. Mahoghovāti yathā evarūpaṃ gāmaṃ gambhīrato vitthārato ca mahanto mahānadiogho antamaso sunakhampi asesetvā sabbaṃ ādāya gacchati, evaṃ vuttappakāraṃ naraṃ maccu ādāya gacchatīti attho. Amataṃ padanti maraṇarahitaṃ koṭṭhāsaṃ, amataṃ mahānibbānanti attho. Sesamettha uttānameva.

    ਸਿਙ੍ਗਾਲਕਮਾਤਾਥੇਰੀવਤ੍ਥੁ

    Siṅgālakamātātherīvatthu

    ੨੪੭. ਤੇਰਸਮਂ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ।

    247. Terasamaṃ uttānatthameva.

    (ਪਞ੍ਚਮਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।)

    (Pañcamaetadaggavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.)

    ਥੇਰਿਪਾਲ਼ਿਸਂવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Theripāḷisaṃvaṇṇanā niṭṭhitā.

    ੧੪. ਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗੋ

    14. Etadaggavaggo

    (੧੪) ੬. ਛਟ੍ਠਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ

    (14) 6. Chaṭṭhaetadaggavaggavaṇṇanā

    ਤਪੁਸ੍ਸ-ਭਲ੍ਲਿਕવਤ੍ਥੁ

    Tapussa-bhallikavatthu

    ੨੪੮. ਉਪਾਸਕਪਾਲ਼ਿਸਂવਣ੍ਣਨਾਯ ਪਠਮੇ ਸਬ੍ਬਪਠਮਂ ਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਪਠਮਂ ਹੁਤ੍વਾ ਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾਨਂ। ਇਤੋ ਪਰਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਸਤ੍ਤਾਹਤੋ ਪਰਂ। ਗਮਨੂਪਚ੍ਛੇਦਂ ਅਕਾਸੀਤਿ ਗਮਨવਿਚ੍ਛੇਦਂ ਅਕਾਸਿ। ਯਥਾ ਤੇ ਗੋਣਾ ਧੁਰਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਪੋਥਿਯਮਾਨਾਪਿ ਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਅਕਾਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਸਨ੍ਤਿ ਤਪੁਸ੍ਸਭਲ੍ਲਿਕਾਨਂ। ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਿਤ੍વਾਤਿ ਆવਿਸਿਤ੍વਾ। ਯਕ੍ਖਸ੍ਸ ਆવਟ੍ਟੋ ਯਕ੍ਖਾવਟ੍ਟੋ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਅਤੀਤਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਆਚਿਣ੍ਣਂ ਓਲੋਕੇਸੀਤਿ ਅਤੀਤਬੁਦ੍ਧਾ ਕੇਨ ਭਾਜਨੇਨ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਂਸੂਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਚਿਣ੍ਣਂ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਦ੍વੇવਾਚਿਕੇ ਸਰਣੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯਾਤਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਦ੍વੇવਾਚਿਕੇ ਸਰਣੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ। ਚੇਤਿਯਨ੍ਤਿ ਪੂਜਨੀਯવਤ੍ਥੁਂ। ਜੀવਕੇਸਧਾਤੁਯਾਤਿ ਜੀવਮਾਨਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕੇਸਧਾਤੁਯਾ।

    248. Upāsakapāḷisaṃvaṇṇanāya paṭhame sabbapaṭhamaṃ saraṇaṃ gacchantānanti sabbesaṃ paṭhamaṃ hutvā saraṇaṃ gacchantānaṃ. Ito paranti sattasattāhato paraṃ. Gamanūpacchedaṃ akāsīti gamanavicchedaṃ akāsi. Yathā te goṇā dhuraṃ chaḍḍetvā pothiyamānāpi na gacchanti, tathā akāsīti attho. Tesanti tapussabhallikānaṃ. Adhimuccitvāti āvisitvā. Yakkhassa āvaṭṭo yakkhāvaṭṭo. Evaṃ sesesupi. Atītabuddhānaṃ āciṇṇaṃ olokesīti atītabuddhā kena bhājanena paṭiggaṇhiṃsūti buddhāciṇṇaṃ olokesi. Dvevācike saraṇe patiṭṭhāyāti saṅghassa anuppannattā buddhadhammavasena dvevācike saraṇe patiṭṭhahitvā. Cetiyanti pūjanīyavatthuṃ. Jīvakesadhātuyāti jīvamānassa bhagavato kesadhātuyā.

    ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸੇਟ੍ਠਿવਤ੍ਥੁ

    Anāthapiṇḍikaseṭṭhivatthu

    ੨੪੯. ਦੁਤਿਯੇ ਤੇਨੇવ ਗੁਣੇਨਾਤਿ ਤੇਨੇવ ਦਾਯਕਭਾવਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਗੁਣੇਨ। ਸੋ ਹਿ ਸਬ੍ਬਕਾਮਸਮਿਦ੍ਧਤਾਯ વਿਗਤਮਚ੍ਛੇਰਤਾਯ ਕਰੁਣਾਦਿਗੁਣਸਮਙ੍ਗਿਤਾਯ ਚ ਨਿਚ੍ਚਕਾਲਂ ਅਨਾਥਾਨਂ ਪਿਣ੍ਡਮਦਾਸਿ। ਤੇਨ ਸਬ੍ਬਕਾਲਂ ਉਪਟ੍ਠਿਤੋ ਅਨਾਥਾਨਂ ਪਿਣ੍ਡੋ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੋਤਿ ਸਙ੍ਖਂ ਗਤੋ। ਯੋਜਨਿਕવਿਹਾਰੇ ਕਾਰੇਤ੍વਾਤਿ ਯੋਜਨੇ ਯੋਜਨੇ ਏਕਮੇਕਂ વਿਹਾਰਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ। ‘‘ਏવਰੂਪਂ ਦਾਨਂ ਪવਤ੍ਤੇਸੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਮੇવ ਦਾਨਂ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਦੇવਸਿਕਂ ਪਞ੍ਚ ਸਲਾਕਭਤ੍ਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਲਾਕਾਯ ਗਾਹੇਤਬ੍ਬਂ ਭਤ੍ਤਂ ਸਲਾਕਭਤ੍ਤਂ। ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪਕ੍ਖੇ ਏਕਦਿવਸਂ ਦਾਤਬ੍ਬਂ ਭਤ੍ਤਂ ਪਕ੍ਖਿਕਭਤ੍ਤਂ। ਧੁਰਗੇਹੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਦਾਤਬ੍ਬਂ ਭਤ੍ਤਂ ਧੁਰਭਤ੍ਤਂ। ਆਗਨ੍ਤੁਕਾਨਂ ਦਾਤਬ੍ਬਂ ਭਤ੍ਤਂ ਆਗਨ੍ਤੁਕਭਤ੍ਤਂ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਪਞ੍ਚ ਆਸਨਸਤਾਨਿ ਗੇਹੇ ਨਿਚ੍ਚਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਨੇવ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਗੇਹੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਾਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਂ ਪਞ੍ਚ ਆਸਨਸਤਾਨਿ ਨਿਚ੍ਚਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ।

    249. Dutiye teneva guṇenāti teneva dāyakabhāvasaṅkhātena guṇena. So hi sabbakāmasamiddhatāya vigatamaccheratāya karuṇādiguṇasamaṅgitāya ca niccakālaṃ anāthānaṃ piṇḍamadāsi. Tena sabbakālaṃ upaṭṭhito anāthānaṃ piṇḍo etassa atthīti anāthapiṇḍikoti saṅkhaṃ gato. Yojanikavihāre kāretvāti yojane yojane ekamekaṃ vihāraṃ kāretvā. ‘‘Evarūpaṃ dānaṃ pavattesī’’ti vatvā tameva dānaṃ vibhajitvā dassento ‘‘devasikaṃ pañca salākabhattāni hontī’’tiādimāha. Tattha salākāya gāhetabbaṃ bhattaṃ salākabhattaṃ. Ekasmiṃ pakkhe ekadivasaṃ dātabbaṃ bhattaṃ pakkhikabhattaṃ. Dhuragehe ṭhapetvā dātabbaṃ bhattaṃ dhurabhattaṃ. Āgantukānaṃ dātabbaṃ bhattaṃ āgantukabhattaṃ. Evaṃ sesesupi. Pañca āsanasatāni gehe niccapaññattāneva hontīti gehe nisīdāpetvā bhuñjantānaṃ pañcannaṃ bhikkhusatānaṃ pañca āsanasatāni niccapaññattāni honti.

    ਚਿਤ੍ਤਗਹਪਤਿવਤ੍ਥੁ

    Cittagahapativatthu

    ੨੫੦. ਤਤਿਯੇ ਮਿਗਾ ਏવ ਮਿਗਰੂਪਾਨਿ। ਭਿਕ੍ਖਂ ਸਮਾਦਾਪੇਤ੍વਾਤਿ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਮਯ੍ਹਂ ਅਨੁਗ੍ਗਹਂ ਕਰੋਥ, ਇਧ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖਂ ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿ ਭਿਕ੍ਖਾਗਹਣਤ੍ਥਂ ਸਮਾਦਾਪੇਤ੍વਾ । વਿવਟ੍ਟਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਉਪਚਿਤਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਕੁਸਲਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ। ਸਲ਼ਾਯਤਨવਿਭਤ੍ਤਿਮੇવ ਦੇਸੇਸੀਤਿ ਸਲ਼ਾਯਤਨવਿਭਾਗਪ੍ਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਮੇવ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਸਿ। ਥੇਰੇਨਾਤਿ ਤਤ੍ਥ ਸਨ੍ਨਿਹਿਤਾਨਂ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਜੇਟ੍ਠੇਨ ਮਹਾਥੇਰੇਨ। ਪਞ੍ਹਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੇਨਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਗਹਪਤਿਨਾ ‘‘ਯਾ ਇਮਾ, ਭਨ੍ਤੇ ਥੇਰ, ਅਨੇਕવਿਹਿਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ’ਤਿ વਾ, ‘ਅਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ’ਤਿ વਾ, ‘ਅਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ’ਤਿ વਾ, ‘ਅਨਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ’ਤਿ વਾ, ‘ਤਂ ਜੀવਂ ਤਂ ਸਰੀਰ’ਨ੍ਤਿ વਾ, ‘ਅਞ੍ਞਂ ਜੀવਂ ਅਞ੍ਞਂ ਸਰੀਰ’ਨ੍ਤਿ વਾ, ‘ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’ਤਿ વਾ, ‘ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’ਤਿ વਾ, ‘ਹੋਤਿ ਚ ਨ ਹੋਤਿ ਚ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’ਤਿ વਾ, ‘ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’ਤਿ વਾ ਯਾਨਿ ਚਿਮਾਨਿ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲੇ ਗਣਿਤਾਨਿ, ਇਮਾ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਕਿਸ੍ਮਿਂ ਸਤਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਕਿਸ੍ਮਿਂ ਅਸਤਿ ਨ ਹੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿਨਾ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੩੪੫) ਪਞ੍ਹੇ ਪੁਟ੍ਠੇ ਤਂ ਪਞ੍ਹਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੇਨ। ਇਮਂ ਕਿਰ ਪਞ੍ਹਂ ਯਾવਤਤਿਯਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਮਹਾਥੇਰੋ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੋਸਿ। ਅਥ ਇਸਿਦਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਯਂ ਥੇਰੋ ਨੇવ ਅਤ੍ਤਨਾ ਬ੍ਯਾਕਰੋਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞਂ ਅਜ੍ਝੇਸਤਿ, ਉਪਾਸਕੋ ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ વਿਹੇਸਤਿ, ਅਹਮੇਤਂ ਬ੍ਯਾਕਰਿਤ੍વਾ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਚ ਆਸਨਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਬ੍ਯਾਕਰੋਮਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਨੋ ਏਤਂ ਪਞ੍ਹ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੩੪੫) ਆਹ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਥੇਰੋ ‘‘ਬ੍ਯਾਕਰੋਹਿ ਤ੍વਂ, ਆવੁਸੋ ਇਸਿਦਤ੍ਤ, ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਨੋ ਏਤਂ ਪਞ੍ਹ’’ਨ੍ਤਿ ਇਸਿਦਤ੍ਤਂ ਅਜ੍ਝੇਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਪਞ੍ਹਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੇਨ ਅਜ੍ਝਿਟ੍ਠੋ’’ਤਿ।

    250. Tatiye migā eva migarūpāni. Bhikkhaṃ samādāpetvāti, ‘‘bhante, mayhaṃ anuggahaṃ karotha, idha nisīditvā bhikkhaṃ gaṇhathā’’ti bhikkhāgahaṇatthaṃ samādāpetvā . Vivaṭṭaṃ uddissa upacitaṃ nibbedhabhāgiyakusalaṃ upanissayo. Saḷāyatanavibhattimeva desesīti saḷāyatanavibhāgappaṭisaṃyuttameva dhammakathaṃ kathesi. Therenāti tattha sannihitānaṃ sabbesaṃ jeṭṭhena mahātherena. Pañhaṃ vissajjetuṃ asakkontenāti cittena gahapatinā ‘‘yā imā, bhante thera, anekavihitā diṭṭhiyo loke uppajjanti, ‘sassato loko’ti vā, ‘asassato loko’ti vā, ‘antavā loko’ti vā, ‘anantavā loko’ti vā, ‘taṃ jīvaṃ taṃ sarīra’nti vā, ‘aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīra’nti vā, ‘hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā, ‘na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā, ‘hoti ca na hoti ca tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā, ‘neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇā’ti vā yāni cimāni dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni brahmajāle gaṇitāni, imā nu kho, bhante, diṭṭhiyo kismiṃ sati honti, kismiṃ asati na hontī’’ti evamādinā (saṃ. ni. 4.345) pañhe puṭṭhe taṃ pañhaṃ vissajjetuṃ asakkontena. Imaṃ kira pañhaṃ yāvatatiyaṃ puṭṭho mahāthero tuṇhī ahosi. Atha isidattatthero cintesi – ‘‘ayaṃ thero neva attanā byākaroti, na aññaṃ ajjhesati, upāsako ca bhikkhusaṅghaṃ vihesati, ahametaṃ byākaritvā phāsuvihāraṃ katvā dassāmī’’ti. Evaṃ cintetvā ca āsanato vuṭṭhāya therassa santikaṃ gantvā ‘‘byākaromahaṃ, bhante, cittassa gahapatino etaṃ pañha’’nti (saṃ. ni. 4.345) āha. Evaṃ vutte thero ‘‘byākarohi tvaṃ, āvuso isidatta, cittassa gahapatino etaṃ pañha’’nti isidattaṃ ajjhesi. Tena vuttaṃ – ‘‘pañhaṃ vissajjetuṃ asakkontena ajjhiṭṭho’’ti.

    ਪਞ੍ਹਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਯਾ ਇਮਾ, ਗਹਪਤਿ, ਅਨੇਕવਿਹਿਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ’ਤਿ વਾ, ‘ਅਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ’ਤਿ વਾ…ਪੇ॰… ਯਾਨਿ ਚਿਮਾਨਿ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲੇ ਗਣਿਤਾਨਿ, ਇਮਾ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸਤਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਅਸਤਿ ਨ ਹੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਪਞ੍ਹਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ। ਗਿਹਿਸਹਾਯਕਭਾવੇ ਞਾਤੇਤਿ ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਿਹਿਸਹਾਯਕਭਾવੇ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਗਹਪਤਿਨਾ ਞਾਤੇ। ਚਿਤ੍ਤੋ ਕਿਰ, ਗਹਪਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਹવੇਯ੍ਯਾਕਰਣੇ ਤੁਟ੍ਠੋ ‘‘ਕੁਤੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਯ੍ਯੋ ਇਸਿਦਤ੍ਤੋ ਆਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਅવਨ੍ਤਿਯਾ ਖੋ ਅਹਂ, ਗਹਪਤਿ, ਆਗਚ੍ਛਾਮੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅવਨ੍ਤਿਯਾ ਇਸਿਦਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਦਿਟ੍ਠਸਹਾਯੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ, ਦਿਟ੍ਠੋ ਸੋ ਆਯਸ੍ਮਤਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਥੇਰੋ ਚ ‘‘ਏવਂ, ਗਹਪਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਕਹਂ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਏਤਰਹਿ વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ ਪੁਨ ਪੁਟ੍ਠੋ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੋਸਿ। ਅਥ ਚਿਤ੍ਤੋ ਗਹਪਤਿ ‘‘ਅਯ੍ਯੋ ਨੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਇਸਿਦਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਏવਂ, ਗਹਪਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗਿਹਿਸਹਾਯਭਾવਂ ਅਞ੍ਞਾਸਿ।

    Pañhaṃ vissajjetvāti ‘‘yā imā, gahapati, anekavihitā diṭṭhiyo loke uppajjanti ‘sassato loko’ti vā, ‘asassato loko’ti vā…pe… yāni cimāni dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni brahmajāle gaṇitāni, imā kho, gahapati, diṭṭhiyo sakkāyadiṭṭhiyā sati honti, sakkāyadiṭṭhiyā asati na hontī’’tiādinā nayena pañhaṃ vissajjetvā. Gihisahāyakabhāve ñāteti therassa gihisahāyakabhāve cittena gahapatinā ñāte. Citto kira, gahapati, tassa pañhaveyyākaraṇe tuṭṭho ‘‘kuto, bhante, ayyo isidatto āgacchatī’’ti vatvā ‘‘avantiyā kho ahaṃ, gahapati, āgacchāmī’’ti vutto ‘‘atthi, bhante, avantiyā isidatto nāma kulaputto amhākaṃ adiṭṭhasahāyo pabbajito, diṭṭho so āyasmatā’’ti pucchi. Thero ca ‘‘evaṃ, gahapatī’’ti vatvā ‘‘kahaṃ nu kho, bhante, so āyasmā etarahi viharatī’’ti puna puṭṭho tuṇhī ahosi. Atha citto gahapati ‘‘ayyo no, bhante, isidatto’’ti pucchitvā ‘‘evaṃ, gahapatī’’ti vutte attano gihisahāyabhāvaṃ aññāsi.

    ਤੇਜੋਸਮਾਪਤ੍ਤਿਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾਤਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਕਿਰ ਦਿવਸੇ ਚਿਤ੍ਤੋ ਗਹਪਤਿ ‘‘ਸਾਧੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਯ੍ਯੋ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਾ ਇਦ੍ਧਿਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤੂ’’ਤਿ ਮਹਾਥੇਰਂ ਯਾਚਿ। ਥੇਰੋ ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਤ੍વਂ, ਗਹਪਤਿ, ਆਲ਼ਿਨ੍ਦੇ ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਤਿਣਕਲਾਪਂ ਓਕਿਰਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤੇਨ ਚ ਤਥਾ ਕਤੇ ਸਯਂ વਿਹਾਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਚ ਘਟਿਕਂ ਦਤ੍વਾ ਤਥਾਰੂਪਂ ਇਦ੍ਧਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰੇਸਿ, ਯਥਾ ਤਾਲ਼ਚ੍ਛਿਗ੍ਗਲ਼ੇਨ ਚ ਅਗ੍ਗਲ਼ਨ੍ਤਰਿਕਾਯ ਚ ਅਚ੍ਚਿ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਤਿਣਾਨਿ ਝਾਪੇਤਿ, ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗਂ ਨ ਝਾਪੇਤਿ। ਅਥ ਚਿਤ੍ਤੋ ਗਹਪਤਿ ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗਂ ਪਪ੍ਫੋਟੇਤ੍વਾ ਸਂવਿਗ੍ਗੋ ਲੋਮਹਟ੍ਠਜਾਤੋ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤੋ ਥੇਰਂ ਬਹਿ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਭਿਰਮਤੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਯ੍ਯੋ ਮਚ੍ਛਿਕਾਸਣ੍ਡੇ, ਰਮਣੀਯਂ ਅਮ੍ਬਾਟਕવਨਂ, ਅਹਂ ਅਯ੍ਯਸ੍ਸ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸੇਨਾਸਨਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਤਤੋ ਥੇਰੋ ‘‘ਨ ਦਾਨਿ ਇਧ વਸਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾ’’ਤਿ ਤਮ੍ਹਾ વਿਹਾਰਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਤੇਜੋਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ‘ਇਦਾਨਿ ਇਧ વਸਿਤੁਂ ਨ ਯੁਤ੍ਤ’ਨ੍ਤਿ ਯਥਾਸੁਖਂ ਪਕ੍ਕਾਮੀ’’ਤਿ। ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾਤਿਆਦੀਸੁ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ વਿਨਯਪਾਲ਼ਿਯਂ ਆਗਤਮੇવ।

    Tejosamāpattipāṭihāriyaṃ dassetvāti ekasmiṃ kira divase citto gahapati ‘‘sādhu me, bhante, ayyo uttarimanussadhammā iddhipāṭihāriyaṃ dassetū’’ti mahātheraṃ yāci. Thero ‘‘tena hi tvaṃ, gahapati, āḷinde uttarāsaṅgaṃ paññāpetvā tattha tiṇakalāpaṃ okirā’’ti vatvā tena ca tathā kate sayaṃ vihāraṃ pavisitvā ca ghaṭikaṃ datvā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāresi, yathā tāḷacchiggaḷena ca aggaḷantarikāya ca acci nikkhamitvā tiṇāni jhāpeti, uttarāsaṅgaṃ na jhāpeti. Atha citto gahapati uttarāsaṅgaṃ papphoṭetvā saṃviggo lomahaṭṭhajāto ekamantaṃ ṭhito theraṃ bahi nikkhamantaṃ disvā ‘‘abhiramatu, bhante, ayyo macchikāsaṇḍe, ramaṇīyaṃ ambāṭakavanaṃ, ahaṃ ayyassa ussukkaṃ karissāmi cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārāna’’nti āha. Tato thero ‘‘na dāni idha vasituṃ sakkā’’ti tamhā vihārā pakkāmi. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘tejosamāpatti pāṭihāriyaṃ dassetvā ‘idāni idha vasituṃ na yutta’nti yathāsukhaṃ pakkāmī’’ti. Dve aggasāvakātiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ vitthārato vinayapāḷiyaṃ āgatameva.

    ਸਦ੍ਧੋਤਿ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾਯ ਸਦ੍ਧਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਸੀਲੇਨਾਤਿ ਅਗਾਰਿਯਸੀਲਂ ਅਨਗਾਰਿਯਸੀਲਨ੍ਤਿ ਦੁવਿਧਂ ਸੀਲਂ, ਤੇਸੁ ਇਧ ਅਗਾਰਿਯਂ ਸੀਲਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ, ਤੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਸੋਭੋਗਸਮਪ੍ਪਿਤੋਤਿ ਯਾਦਿਸੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਾਦੀਨਂ ਪਞ੍ਚਉਪਾਸਕਸਤਪਰਿવਾਰਸਙ੍ਖਾਤੋ ਅਗਾਰਿਯੋ ਯਸੋ, ਤਾਦਿਸੇਨੇવ ਯਸੇਨ, ਯੋ ਚ ਧਨਧਞ੍ਞਾਦਿਕੋ ਚੇવ ਸਤ੍ਤવਿਧਅਰਿਯਧਨਸਙ੍ਖਾਤੋ ਚਾਤਿ ਦੁવਿਧੋ ਭੋਗੋ, ਤੇਨ ਚ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਂ ਯਂ ਪਦੇਸਨ੍ਤਿ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਾਦੀਸੁ ਦਿਸਾਸੁ ਏવਰੂਪੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਯਂ ਯਂ ਪਦੇਸਂ ਭਜਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਏવਰੂਪੇਨ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰੇਨ ਪੂਜਿਤੋવ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    Saddhoti lokiyalokuttarāya saddhāya samannāgato. Sīlenāti agāriyasīlaṃ anagāriyasīlanti duvidhaṃ sīlaṃ, tesu idha agāriyaṃ sīlaṃ adhippetaṃ, tena samannāgatoti attho. Yasobhogasamappitoti yādiso anāthapiṇḍikādīnaṃ pañcaupāsakasataparivārasaṅkhāto agāriyo yaso, tādiseneva yasena, yo ca dhanadhaññādiko ceva sattavidhaariyadhanasaṅkhāto cāti duvidho bhogo, tena ca samannāgatoti attho. Yaṃ yaṃ padesanti puratthimādīsu disāsu evarūpo kulaputto yaṃ yaṃ padesaṃ bhajati, tattha tattha evarūpena lābhasakkārena pūjitova hotīti attho.

    ਹਤ੍ਥਕਆਲ਼વਕવਤ੍ਥੁ

    Hatthakaāḷavakavatthu

    ੨੫੧. ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੇਨ ਸਙ੍ਗਹવਤ੍ਥੁਨਾਤਿ ਦਾਨਪਿਯવਚਨਅਤ੍ਥਚਰਿਯਾਸਮਾਨਤ੍ਤਤਾਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੇਨ ਸਙ੍ਗਹવਤ੍ਥੁਨਾ। ‘‘ਸ੍વੇ ਭਤ੍ਤਚਾਟਿਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਆਲ਼વਕਸ੍ਸ ਪੇਸੇਤਬ੍ਬੋ ਅਹੋਸੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਾਕਟਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ – ‘‘ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਿਕਥਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਮਿਗવਤ੍ਥਾਯ ਅਰਞ੍ਞਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾਤਿ ਆਲ਼વਕੋ ਰਾਜਾ વਿવਿਧਨਾਟਕੂਪਭੋਗਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਚੋਰਪ੍ਪਟਿਬਾਹਨਤ੍ਥਞ੍ਚ ਪਟਿਰਾਜਨਿਸੇਧਨਤ੍ਥਞ੍ਚ ਬ੍ਯਾਯਾਮਕਰਣਤ੍ਥਞ੍ਚ ਸਤ੍ਤਮੇ ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਮਿਗવਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਬਲਕਾਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ‘‘ਯਸ੍ਸ ਪਸ੍ਸੇਨ ਮਿਗੋ ਪਲਾਯਤਿ, ਤਸ੍ਸੇવ ਸੋ ਭਾਰੋ’’ਤਿ ਕਤਕਤਿਕવਤ੍ਤੋ ਮਿਗવਤ੍ਥਾਯ ਅਰਞ੍ਞਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ। ਏਕਂ ਮਿਗਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਠਿਤਟ੍ਠਾਨੇਨ ਪਲਾਤਂ ਏਣਿਮਿਗਂ। ਅਨੁਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾਤਿ ਤਿਯੋਜਨਮਗ੍ਗਂ ਏਕਕੋવ ਅਨੁਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ। ਜવਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹਿ ਰਾਜਾ ਧਨੁਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਿਕੋવ ਤਿਯੋਜਨਂ ਤਂ ਮਿਗਮਨੁਬਨ੍ਧਿ। ਘਾਤੇਤ੍વਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਏਣਿਮਿਗਾ ਤਿਯੋਜਨવੇਗਾ ਏવ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਰਿਕ੍ਖਿਣਜવਂ ਤਂ ਮਿਗਂ ਉਦਕਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਠਿਤਂ ਘਾਤੇਤ੍વਾ। ਦ੍વਿਧਾ ਛੇਤ੍વਾ ਧਨੁਕੋਟਿਯਂ ਲਗੇਤ੍વਾ ਨਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋਤਿ ਅਨਤ੍ਥਿਕੋਪਿ ਮਂਸੇਨ ‘‘ਨਾਸਕ੍ਖਿ ਮਿਗਂ ਗਹੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਅਪવਾਦਮੋਚਨਤ੍ਥਂ ਦ੍વਿਧਾ ਛਿਨ੍ਨਂ ਧਨੁਕੋਟਿਯਂ ਲਗੇਤ੍વਾ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ। ਸਨ੍ਦਚ੍ਛਾਯਨ੍ਤਿ ਘਨਚ੍ਛਾਯਂ ਬਹਲਪਤ੍ਤਪਲਾਸਂ।

    251. Catutthe catubbidhena saṅgahavatthunāti dānapiyavacanaatthacariyāsamānattatāsaṅkhātena catubbidhena saṅgahavatthunā. ‘‘Sve bhattacāṭiyā saddhiṃ āḷavakassa pesetabbo ahosī’’ti vuttamatthaṃ pākaṭaṃ katvā dassetuṃ – ‘‘tatrāyaṃ anupubbikathā’’tiādimāha. Migavatthāya araññaṃ gantvāti āḷavako rājā vividhanāṭakūpabhogaṃ chaḍḍetvā corappaṭibāhanatthañca paṭirājanisedhanatthañca byāyāmakaraṇatthañca sattame sattame divase migavaṃ gacchanto ekadivasaṃ balakāyena saddhiṃ ‘‘yassa passena migo palāyati, tasseva so bhāro’’ti katakatikavatto migavatthāya araññaṃ gantvā. Ekaṃ miganti attano ṭhitaṭṭhānena palātaṃ eṇimigaṃ. Anubandhitvāti tiyojanamaggaṃ ekakova anubandhitvā. Javasampanno hi rājā dhanuṃ gahetvā pattikova tiyojanaṃ taṃ migamanubandhi. Ghātetvāti yasmā eṇimigā tiyojanavegā eva honti, tasmā parikkhiṇajavaṃ taṃ migaṃ udakaṃ pavisitvā ṭhitaṃ ghātetvā. Dvidhā chetvā dhanukoṭiyaṃ lagetvā nivattetvā āgacchantoti anatthikopi maṃsena ‘‘nāsakkhi migaṃ gahetu’’nti apavādamocanatthaṃ dvidhā chinnaṃ dhanukoṭiyaṃ lagetvā āgacchanto. Sandacchāyanti ghanacchāyaṃ bahalapattapalāsaṃ.

    ਰੁਕ੍ਖੇ ਅਧਿવਤ੍ਥਾ ਦੇવਤਾਤਿ ਆਲ਼વਕਂ ਯਕ੍ਖਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਮਹਾਰਾਜੂਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕਾ વਰਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕਸਮਯੇ ਤਸ੍ਸ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਛਾਯਾਯ ਫੁਟ੍ਠੋਕਾਸਂ ਪવਿਟ੍ਠੇ ਪਾਣਿਨੋ ਖਾਦਨ੍ਤੋ ਤਤ੍ਥ ਪਟਿવਸਤਿ। ਆਲ਼વਕਸ੍ਸ ਨਿਸੀਦਨਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਨਿਸੀਦੀਤਿ ਯਤ੍ਥ ਅਭਿਲਕ੍ਖਿਤੇਸੁ ਮਙ੍ਗਲਦਿવਸਾਦੀਸੁ ਆਲ਼વਕੋ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਸਿਰਿਂ ਅਨੁਭੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਦਿਬ੍ਬਰਤਨਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਗਮਨੇ ਅਸਮ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੇ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਕਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਆવਜ੍ਜੇਨ੍ਤਾਤਿ ਤਦਾ ਕਿਰ ਸਾਤਾਗਿਰਹੇਮવਤਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਜੇਤવਨੇਯੇવ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਯਕ੍ਖਸਮਾਗਮਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਸਪਰਿવਾਰਾ ਨਾਨਾਯਾਨੇਹਿ ਆਕਾਸੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਆਕਾਸੇ ਚ ਯਕ੍ਖਾਨਂ ਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਮਗ੍ਗੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਆਕਾਸਟ੍ਠਾਨਿ વਿਮਾਨਾਨਿ ਪਰਿਹਰਿਤ੍વਾ ਮਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨੇਨੇવ ਮਗ੍ਗੋ ਹੋਤਿ, ਆਲ਼વਕਸ੍ਸ ਪਨ વਿਮਾਨਂ ਭੂਮਟ੍ਠਂ ਸੁਗੁਤ੍ਤਂ ਪਾਕਾਰਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਸੁਸਂવਿਹਿਤਦ੍વਾਰਟ੍ਟਾਲਕਗੋਪੁਰਂ ਉਪਰਿ ਕਂਸਜਾਲਸਞ੍ਛਨ੍ਨਮਞ੍ਜੂਸਾਸਦਿਸਂ ਤਿਯੋਜਨਂ ਉਬ੍ਬੇਧੇਨ, ਤਸ੍ਸ ਉਪਰਿ ਮਗ੍ਗੋ ਹੋਤਿ, ਤੇ ਤਂ ਪਦੇਸਮਾਗਮ੍ਮ ਗਨ੍ਤੁਮਸਮਤ੍ਥਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਹਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋਕਾਸਸ੍ਸ ਉਪਰਿਭਾਗੇਨ ਯਾવ ਭવਗ੍ਗਾ ਕੋਚਿ ਗਨ੍ਤੁਮਸਮਤ੍ਥੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗਮਨੇ ਅਸਮ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੇ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਕਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਆવਜ੍ਜੇਸੁਂ। ਤੇਸਂ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸੀਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਾਕਥਾ ਦੁਕ੍ਕਥਾ ਹੋਤਿ ਦੁਸ੍ਸੀਲਾਦੀਨਂ ਸੀਲਕਥਾਦਯੋ વਿਯ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਯਕ੍ਖਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕਾ ਭਗવਤੋ ਪਸਂਸਂ ਸੁਤ੍વਾ ਏવ ਅਗ੍ਗਿਮ੍ਹਿ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਲੋਣਸਕ੍ਖਰਾ વਿਯ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਕੋਪੇਨ ਪਟਪਟਾਯਮਾਨਹਦਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਪਬ੍ਬਤਕੂਟਨ੍ਤਿ ਕੇਲਾਸਪਬ੍ਬਤਕੂਟਂ।

    Rukkhe adhivatthā devatāti āḷavakaṃ yakkhaṃ sandhāya vadati. So hi mahārājūnaṃ santikā varaṃ labhitvā majjhanhikasamaye tassa rukkhassa chāyāya phuṭṭhokāsaṃ paviṭṭhe pāṇino khādanto tattha paṭivasati. Āḷavakassa nisīdanapallaṅke nisīdīti yattha abhilakkhitesu maṅgaladivasādīsu āḷavako nisīditvā siriṃ anubhoti, tasmiṃyeva dibbaratanapallaṅke nisīdi. Attano gamane asampajjamāne ‘‘kiṃ nu kho kāraṇa’’nti āvajjentāti tadā kira sātāgirahemavatā bhagavantaṃ jetavaneyeva vanditvā ‘‘yakkhasamāgamaṃ gamissāmā’’ti saparivārā nānāyānehi ākāsena gacchanti, ākāse ca yakkhānaṃ na sabbattha maggo atthi, ākāsaṭṭhāni vimānāni pariharitvā maggaṭṭhāneneva maggo hoti, āḷavakassa pana vimānaṃ bhūmaṭṭhaṃ suguttaṃ pākāraparikkhittaṃ susaṃvihitadvāraṭṭālakagopuraṃ upari kaṃsajālasañchannamañjūsāsadisaṃ tiyojanaṃ ubbedhena, tassa upari maggo hoti, te taṃ padesamāgamma gantumasamatthā ahesuṃ. Buddhānañhi nisinnokāsassa uparibhāgena yāva bhavaggā koci gantumasamattho, tasmā attano gamane asampajjamāne ‘‘kiṃ nu kho kāraṇa’’nti āvajjesuṃ. Tesaṃ kathaṃ sutvā cintesīti yasmā assaddhassa saddhākathā dukkathā hoti dussīlādīnaṃ sīlakathādayo viya, tasmā tesaṃ yakkhānaṃ santikā bhagavato pasaṃsaṃ sutvā eva aggimhi pakkhittaloṇasakkharā viya abbhantare uppannakopena paṭapaṭāyamānahadayo hutvā cintesi. Pabbatakūṭanti kelāsapabbatakūṭaṃ.

    ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਆਲ਼વਕਯੁਦ੍ਧਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਸੋ ਕਿਰ ਮਨੋਸਿਲਾਤਲੇ વਾਮਪਾਦੇਨ ਠਤ੍વਾ ‘‘ਪਸ੍ਸਥ ਦਾਨਿ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ વਾ ਸਤ੍ਥਾ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ, ਅਹਂ વਾ’’ਤਿ ਦਕ੍ਖਿਣਪਾਦੇਨ ਸਟ੍ਠਿਯੋਜਨਮਤ੍ਤਂ ਕੇਲਾਸਕੂਟਪਬ੍ਬਤਂ ਅਕ੍ਕਮਿ, ਤਂ ਅਯੋਕੂਟਪ੍ਪਹਤੋ વਿਯ ਨਿਦ੍ਧਨ੍ਤਅਯਪਿਣ੍ਡੋ ਪਪਟਿਕਾਯੋ ਮੁਞ੍ਚਿ। ਸੋ ਤਤ੍ਰ ਠਤ੍વਾ ‘‘ਅਹਂ ਆਲ਼વਕੋ’’ਤਿ ਉਗ੍ਘੋਸੇਸਿ, ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪਂ ਸਦ੍ਦੋ ਫਰਿ। ਤਿਯੋਜਨਸਹਸ੍ਸવਿਤ੍ਥਤਹਿਮવਾਪਿ ਸਮ੍ਪਕਮ੍ਪਿ ਯਕ੍ਖਸ੍ਸਾਨੁਭਾવੇਨ। ਸੋ વਾਤਮਣ੍ਡਲਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸਿ ‘‘ਏਤੇਨੇવ ਸਮਣਂ ਪਲਾਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਤੇ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਾਦਿਭੇਦਾ વਾਤਾ ਸਮੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਅਡ੍ਢਯੋਜਨਯੋਜਨਦ੍વਿਯੋਜਨਤਿਯੋਜਨਪ੍ਪਮਾਣਾਨਿ ਪਬ੍ਬਤਕੂਟਾਨਿ ਪਦਾਲੇਤ੍વਾ વਨਗਚ੍ਛਰੁਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਉਮ੍ਮੂਲੇਤ੍વਾ ਆਲ਼વਿਨਗਰਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਾ ਜਿਣ੍ਣਹਤ੍ਥਿਸਾਲਾਦੀਨਿ ਚੁਣ੍ਣੇਨ੍ਤਾ ਛਦਨਿਟ੍ਠਕਾ ਆਕਾਸੇ ਭਮੇਨ੍ਤਾ। ਭਗવਾ ‘‘ਮਾ ਕਸ੍ਸਚਿ ਉਪਰੋਧੋ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇ વਾਤਾ ਦਸਬਲਂ ਪਤ੍વਾ ਚੀવਰਕਣ੍ਣਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚਾਲੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿਂਸੁ। ਤਤੋ ਮਹਾવਸ੍ਸਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸਿ ‘‘ਉਦਕੇਨ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਸਮਣਂ ਮਾਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਸਾਨੁਭਾવੇਨ ਉਪਰੂਪਰਿ ਸਤਪਟਲਸਹਸ੍ਸਪਟਲਾਦਿਭੇਦਾ વਲਾਹਕਾ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਪવਸ੍ਸਿਂਸੁ। વੁਟ੍ਠਿਧਾਰਾવੇਗੇਨ ਪਥવੀ ਛਿਦ੍ਦਾ ਅਹੋਸਿ। વਨਰੁਕ੍ਖਾਦੀਨਂ ਉਪਰਿ ਮਹੋਘੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਚੀવਰੇ ਉਸ੍ਸਾવਬਿਨ੍ਦੁਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਤੇਮੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ। ਤਤੋ ਪਾਸਾਣવਸ੍ਸਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਮਹਨ੍ਤਾਨਿ ਮਹਨ੍ਤਾਨਿ ਪਬ੍ਬਤਕੂਟਾਨਿ ਧੂਮਾਯਨ੍ਤਾਨਿ ਪਜ੍ਜਲਨ੍ਤਾਨਿ ਆਕਾਸੇਨਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦਸਬਲਂ ਪਤ੍વਾ ਦਿਬ੍ਬਮਾਲਾਗੁਲ਼ਾਨਿ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਿਂਸੁ। ਤਤੋ ਪਹਰਣવਸ੍ਸਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਏਕਤੋਧਾਰਾ ਉਭਤੋਧਾਰਾ ਅਸਿਸਤ੍ਤਿਖੁਰਪ੍ਪਾਦਯੋ ਧੂਮਾਯਨ੍ਤਾ ਪਜ੍ਜਲਨ੍ਤਾ ਆਕਾਸੇਨਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਪਾਦਮੂਲੇ ਦਿਬ੍ਬਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ।

    Ito paṭṭhāya āḷavakayuddhaṃ vitthāretabbanti so kira manosilātale vāmapādena ṭhatvā ‘‘passatha dāni tumhākaṃ vā satthā mahānubhāvo, ahaṃ vā’’ti dakkhiṇapādena saṭṭhiyojanamattaṃ kelāsakūṭapabbataṃ akkami, taṃ ayokūṭappahato viya niddhantaayapiṇḍo papaṭikāyo muñci. So tatra ṭhatvā ‘‘ahaṃ āḷavako’’ti ugghosesi, sakalajambudīpaṃ saddo phari. Tiyojanasahassavitthatahimavāpi sampakampi yakkhassānubhāvena. So vātamaṇḍalaṃ samuṭṭhāpesi ‘‘eteneva samaṇaṃ palāpessāmī’’ti. Te puratthimādibhedā vātā samuṭṭhahitvā aḍḍhayojanayojanadviyojanatiyojanappamāṇāni pabbatakūṭāni padāletvā vanagaccharukkhādīni ummūletvā āḷavinagaraṃ pakkhandā jiṇṇahatthisālādīni cuṇṇentā chadaniṭṭhakā ākāse bhamentā. Bhagavā ‘‘mā kassaci uparodho hotū’’ti adhiṭṭhāsi. Te vātā dasabalaṃ patvā cīvarakaṇṇamattampi cāletuṃ nāsakkhiṃsu. Tato mahāvassaṃ samuṭṭhāpesi ‘‘udakena ajjhottharitvā samaṇaṃ māressāmī’’ti. Tassānubhāvena uparūpari satapaṭalasahassapaṭalādibhedā valāhakā uṭṭhahitvā pavassiṃsu. Vuṭṭhidhārāvegena pathavī chiddā ahosi. Vanarukkhādīnaṃ upari mahogho āgantvā dasabalassa cīvare ussāvabindumattampi temetuṃ nāsakkhi. Tato pāsāṇavassaṃ samuṭṭhāpesi. Mahantāni mahantāni pabbatakūṭāni dhūmāyantāni pajjalantāni ākāsenāgantvā dasabalaṃ patvā dibbamālāguḷāni sampajjiṃsu. Tato paharaṇavassaṃ samuṭṭhāpesi. Ekatodhārā ubhatodhārā asisattikhurappādayo dhūmāyantā pajjalantā ākāsenāgantvā dasabalassa pādamūle dibbapupphāni ahesuṃ.

    ਤਤੋ ਅਙ੍ਗਾਰવਸ੍ਸਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਕਿਂਸੁਕવਣ੍ਣਾ ਅਙ੍ਗਾਰਾ ਆਕਾਸੇਨਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਪਾਦਮੂਲੇ ਦਿਬ੍ਬਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਹੁਤ੍વਾ વਿਕਿਰਿਂਸੁ। ਤਤੋ ਕੁਕ੍ਕੁਲ਼વਸ੍ਸਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਅਚ੍ਚੁਣ੍ਹੋ ਕੁਕ੍ਕੁਲ਼ੋ ਆਕਾਸੇਨਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਪਾਦਮੂਲੇ ਚਨ੍ਦਨਚੁਣ੍ਣਂ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਪਤਿ। ਤਤੋ વਾਲਿਕવਸ੍ਸਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਅਤਿਸੁਖੁਮਾ વਾਲਿਕਾ ਧੂਮਾਯਨ੍ਤਾ ਪਜ੍ਜਲਨ੍ਤਾ ਆਕਾਸੇਨਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਪਾਦਮੂਲੇ ਦਿਬ੍ਬਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਪਤਿਂਸੁ। ਤਤੋ ਕਲਲવਸ੍ਸਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਤਂ ਧੂਮਾਯਨ੍ਤਂ ਪਜ੍ਜਲਨ੍ਤਂ ਆਕਾਸੇਨਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਪਾਦਮੂਲੇ ਦਿਬ੍ਬਗਨ੍ਧਂ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਪਤਿ। ਤਤੋ ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸਿ ‘‘ਭਿਂਸੇਤ੍વਾ ਸਮਣਂ ਪਲਾਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਚਤੁਰਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਅਨ੍ਧਕਾਰਸਦਿਸਂ ਹੁਤ੍વਾ ਦਸਬਲਂ ਪਤ੍વਾ ਸੂਰਿਯਪ੍ਪਭਾવਿਹਤਮਿવਨ੍ਧਕਾਰਂ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਿ। ਏવਂ ਯਕ੍ਖੋ ਇਮਾਹਿ ਨવਹਿ વਾਤવਸ੍ਸਪਾਸਾਣਪਹਰਣਙ੍ਗਾਰਕੁਕ੍ਕੁਲ਼વਾਲਿਕਕਲਲਨ੍ਧਕਾਰવੁਟ੍ਠੀਹਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਲਾਪੇਤੁਮਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਨਾਨਾવਿਧਪ੍ਪਹਰਣਹਤ੍ਥਅਨੇਕਪ੍ਪਕਾਰਰੂਪਭੂਤਗਣਸਮਾਕੁਲਾਯ ਚਤੁਰਙ੍ਗਿਨਿਯਾ ਸੇਨਾਯ ਸਯਮੇવ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿਗਤੋ। ਤੇ ਭੂਤਗਣਾ ਅਨੇਕਪ੍ਪਕਾਰવਿਕਾਰੇ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਗਣ੍ਹਥ ਹਨਥਾ’’ਤਿ ਭਗવਤੋ ਉਪਰਿ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ વਿਯ ਚ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਅਪਿਚ ਖੋ ਨਿਦ੍ਧਨ੍ਤਲੋਹਪਿਣ੍ਡਂ વਿਯ ਮਕ੍ਖਿਕਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਲ੍ਲੀਯਿਤੁਮਸਮਤ੍ਥਾ ਏવ ਅਹੇਸੁਂ।

    Tato aṅgāravassaṃ samuṭṭhāpesi. Kiṃsukavaṇṇā aṅgārā ākāsenāgantvā dasabalassa pādamūle dibbapupphāni hutvā vikiriṃsu. Tato kukkuḷavassaṃ samuṭṭhāpesi. Accuṇho kukkuḷo ākāsenāgantvā dasabalassa pādamūle candanacuṇṇaṃ hutvā nipati. Tato vālikavassaṃ samuṭṭhāpesi. Atisukhumā vālikā dhūmāyantā pajjalantā ākāsenāgantvā dasabalassa pādamūle dibbapupphāni hutvā nipatiṃsu. Tato kalalavassaṃ samuṭṭhāpesi. Taṃ dhūmāyantaṃ pajjalantaṃ ākāsenāgantvā dasabalassa pādamūle dibbagandhaṃ hutvā nipati. Tato andhakāraṃ samuṭṭhāpesi ‘‘bhiṃsetvā samaṇaṃ palāpessāmī’’ti. Caturaṅgasamannāgataṃ andhakārasadisaṃ hutvā dasabalaṃ patvā sūriyappabhāvihatamivandhakāraṃ antaradhāyi. Evaṃ yakkho imāhi navahi vātavassapāsāṇapaharaṇaṅgārakukkuḷavālikakalalandhakāravuṭṭhīhi bhagavantaṃ palāpetumasakkonto nānāvidhappaharaṇahatthaanekappakārarūpabhūtagaṇasamākulāya caturaṅginiyā senāya sayameva bhagavantaṃ abhigato. Te bhūtagaṇā anekappakāravikāre katvā ‘‘gaṇhatha hanathā’’ti bhagavato upari āgacchantā viya ca honti. Apica kho niddhantalohapiṇḍaṃ viya makkhikā bhagavantaṃ allīyitumasamatthā eva ahesuṃ.

    ਏવਂ ਸਬ੍ਬਰਤ੍ਤਿਂ ਅਨੇਕਪ੍ਪਕਾਰવਿਭਿਂਸਾਕਾਰਦਸ੍ਸਨੇਨਪਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਚਾਲੇਤੁਮਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਆਲ਼વਕੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਕੇਨਚਿ ਅਜੇਯ੍ਯਂ ਦੁਸ੍ਸਾવੁਧਂ ਮੁਞ੍ਚੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਚੇ ਹਿ ਸੋ ਦੁਟ੍ਠੋ ਆਕਾਸੇ ਤਂ ਦੁਸ੍ਸਾવੁਧਂ ਮੁਞ੍ਚੇਯ੍ਯ, ਦ੍વਾਦਸ વਸ੍ਸਾਨਿ ਦੇવੋ ਨ વਸ੍ਸੇਯ੍ਯ। ਸਚੇ ਪਥવਿਯਂ ਮੁਞ੍ਚੇਯ੍ਯ , ਸਬ੍ਬਰੁਕ੍ਖਤਿਣਾਦੀਨਿ ਸੁਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਦ੍વਾਦਸવਸ੍ਸਨ੍ਤਰਂ ਨ ਪੁਨ ਰੁਹੇਯ੍ਯੁਂ। ਸਚੇ ਸਮੁਦ੍ਦੇ ਮੁਞ੍ਚੇਯ੍ਯ, ਤਤ੍ਤਕਪਾਲੇ ਉਦਕਬਿਨ੍ਦੁ વਿਯ ਸਬ੍ਬਂ ਸੁਸ੍ਸੇਯ੍ਯ। ਸਚੇ ਸਿਨੇਰੁਪਬ੍ਬਤੇ ਮੁਞ੍ਚੇਯ੍ਯ, ਖਣ੍ਡਾਖਣ੍ਡਂ ਹੁਤ੍વਾ વਿਕਿਰੇਯ੍ਯ। ਸੋ ਏવਂਮਹਾਨੁਭਾવਂ ਦੁਸ੍ਸਾવੁਧਂ ਉਤ੍ਤਰਿਸਾਟਕਂ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਹੇਸਿ। ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁਦੇવਤਾ વੇਗੇਨ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਂਸੁ ‘‘ਅਜ੍ਜ ਭਗવਾ ਆਲ਼વਕਂ ਦਮੇਸ੍ਸਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮਂ ਸੋਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ਯੁਦ੍ਧਦਸ੍ਸਨਕਾਮਾਪਿ ਦੇવਤਾ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਂਸੁ। ਏવਂ ਸਕਲਮ੍ਪਿ ਆਕਾਸਂ ਦੇવਤਾਹਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਹੋਸਿ। ਅਥਾਲ਼વਕੋ ਭਗવਤੋ ਸਮੀਪੇ ਉਪਰੂਪਰਿ વਿਚਰਿਤ੍વਾ વਤ੍ਥਾવੁਧਂ ਮੁਞ੍ਚਿ । ਤਂ ਅਸਨਿਚਕ੍ਕਂ વਿਯ ਆਕਾਸੇ ਭੇਰવਸਦ੍ਦਂ ਕਰੋਨ੍ਤਂ ਧੂਮਾਯਨ੍ਤਂ ਪਜ੍ਜਲਨ੍ਤਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਯਕ੍ਖਸ੍ਸ ਮਾਨਮਦ੍ਦਨਤ੍ਥਂ ਪਾਦਪੁਞ੍ਛਨਚੋਲ਼ਂ ਹੁਤ੍વਾ ਪਾਦਮੂਲੇ ਨਿਪਤਿ। ਆਲ਼વਕੋ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਛਿਨ੍ਨવਿਸਾਣੋ વਿਯ ਉਸਭੋ, ਉਦ੍ਧਟਦਾਠੋ વਿਯ ਸਪ੍ਪੋ ਨਿਤ੍ਤੇਜੋ ਨਿਮ੍ਮਦੋ ਨਿਪਾਤਿਤਮਾਨਦ੍ਧਜੋ ਅਹੋਸਿ। ਏવਮਿਦਂ ਆਲ਼વਕਯੁਦ੍ਧਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬਂ।

    Evaṃ sabbarattiṃ anekappakāravibhiṃsākāradassanenapi bhagavantaṃ cāletumasakkonto āḷavako cintesi – ‘‘yaṃnūnāhaṃ kenaci ajeyyaṃ dussāvudhaṃ muñceyya’’nti. Sace hi so duṭṭho ākāse taṃ dussāvudhaṃ muñceyya, dvādasa vassāni devo na vasseyya. Sace pathaviyaṃ muñceyya , sabbarukkhatiṇādīni sussitvā dvādasavassantaraṃ na puna ruheyyuṃ. Sace samudde muñceyya, tattakapāle udakabindu viya sabbaṃ susseyya. Sace sinerupabbate muñceyya, khaṇḍākhaṇḍaṃ hutvā vikireyya. So evaṃmahānubhāvaṃ dussāvudhaṃ uttarisāṭakaṃ muñcitvā aggahesi. Yebhuyyena dasasahassilokadhātudevatā vegena sannipatiṃsu ‘‘ajja bhagavā āḷavakaṃ damessati, tattha dhammaṃ sossāmā’’ti. Yuddhadassanakāmāpi devatā sannipatiṃsu. Evaṃ sakalampi ākāsaṃ devatāhi paripuṇṇaṃ ahosi. Athāḷavako bhagavato samīpe uparūpari vicaritvā vatthāvudhaṃ muñci . Taṃ asanicakkaṃ viya ākāse bheravasaddaṃ karontaṃ dhūmāyantaṃ pajjalantaṃ bhagavantaṃ patvā yakkhassa mānamaddanatthaṃ pādapuñchanacoḷaṃ hutvā pādamūle nipati. Āḷavako taṃ disvā chinnavisāṇo viya usabho, uddhaṭadāṭho viya sappo nittejo nimmado nipātitamānaddhajo ahosi. Evamidaṃ āḷavakayuddhaṃ vitthāretabbaṃ.

    ਅਟ੍ਠ ਪਞ੍ਹੇ ਪੁਚ੍ਛੀਤਿ –

    Aṭṭha pañhe pucchīti –

    ‘‘ਕਿਂ ਸੂਧ વਿਤ੍ਤਂ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਸੇਟ੍ਠਂ,

    ‘‘Kiṃ sūdha vittaṃ purisassa seṭṭhaṃ,

    ਕਿਂ ਸੁ ਸੁਚਿਣ੍ਣਂ ਸੁਖਮਾવਹਾਤਿ।

    Kiṃ su suciṇṇaṃ sukhamāvahāti;

    ਕਿਂ ਸੁ ਹવੇ ਸਾਦੁਤਰਂ ਰਸਾਨਂ,

    Kiṃ su have sādutaraṃ rasānaṃ,

    ਕਥਂ ਜੀવਿਂ ਜੀવਿਤਮਾਹੁ ਸੇਟ੍ਠ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੪੬; ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੧੮੩) –

    Kathaṃ jīviṃ jīvitamāhu seṭṭha’’nti. (saṃ. ni. 1.246; su. ni. 183) –

    ਆਦਿਨਾ ਅਟ੍ਠ ਪਞ੍ਹੇ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਸਤ੍ਥਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸੀਤਿ –

    Ādinā aṭṭha pañhe pucchi. Satthā vissajjesīti –

    ‘‘ਸਦ੍ਧੀਧ વਿਤ੍ਤਂ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਸੇਟ੍ਠਂ,

    ‘‘Saddhīdha vittaṃ purisassa seṭṭhaṃ,

    ਧਮ੍ਮੋ ਸੁਚਿਣ੍ਣੋ ਸੁਖਮਾવਹਾਤਿ।

    Dhammo suciṇṇo sukhamāvahāti;

    ਸਚ੍ਚਂ ਹવੇ ਸਾਦੁਤਰਂ ਰਸਾਨਂ,

    Saccaṃ have sādutaraṃ rasānaṃ,

    ਪਞ੍ਞਾਜੀવਿਂ ਜੀવਿਤਮਾਹੁ ਸੇਟ੍ਠ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੪੬; ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੧੮੪) –

    Paññājīviṃ jīvitamāhu seṭṭha’’nti. (saṃ. ni. 1.246; su. ni. 184) –

    ਆਦਿਨਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸਿ। વਿਕ੍ਕਨ੍ਦਮਾਨਾਯਾਤਿ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਂ ਪਰਿਦੇવਮਾਨਾਯ।

    Ādinā vissajjesi. Vikkandamānāyāti accantaṃ paridevamānāya.

    ਮਹਾਨਾਮਸਕ੍ਕવਤ੍ਥੁ

    Mahānāmasakkavatthu

    ੨੫੨. ਪਞ੍ਚਮੇ ਸਤ੍ਥਾ ਤਤੋ ਪਰਂ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਨਾਦਾਸੀਤਿ ਸਂવਚ੍ਛਰਤੋ ਪਰਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚਯਪ੍ਪવਾਰਣਾਸਾਦਿਯਨਸ੍ਸ વਾਰਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਨਾਦਾਸੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਥਾ ਹਿ ਭਗવਾ ਤਤਿਯવਾਰੇਪਿ ਮਹਾਨਾਮੇਨ ਸਕ੍ਕੇਨ ‘‘ਇਚ੍ਛਾਮਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘਂ ਯਾવਜੀવਂ ਭੇਸਜ੍ਜੇਨ ਪવਾਰੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ੩੦੪-੩੦੫) વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੁ, ਮਹਾਨਾਮ, ਤੇਨ ਹਿ ਤ੍વਂ, ਮਹਾਨਾਮ, ਸਙ੍ਘਂ ਯਾવਜੀવਂ ਭੇਸਜ੍ਜੇਨ ਪવਾਰੇਹੀ’’ਤਿ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਅਦਾਸਿਯੇવ। ਏવਂ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਦਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਛਬ੍ਬਗ੍ਗਿਯੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਮਹਾਨਾਮਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ વਿਹੇਠਿਤਭਾવਂ ਸੁਤ੍વਾ ਛਬ੍ਬਗ੍ਗਿਯੇ ਭਿਕ੍ਖੂ વਿਗਰਹਿਤ੍વਾ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਪਞ੍ਞਪੇਸਿ ‘‘ਅਗਿਲਾਨੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਚਾਤੁਮਾਸਪ੍ਪਚ੍ਚਯਪવਾਰਣਾ ਸਾਦਿਤਬ੍ਬਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਪੁਨਪ੍ਪવਾਰਣਾਯ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਨਿਚ੍ਚਪ੍ਪવਾਰਣਾਯ। ਤਤੋ ਚੇ ਉਤ੍ਤਰਿ ਸਾਦਿਯੇਯ੍ਯ, ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਪਠਮਂ ਅਨੁਜਾਨਿਤ੍વਾਪਿ ਪਚ੍ਛਾ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਬਨ੍ਧਨੇਨ વਾਰਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਨਾਦਾਸੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    252. Pañcame satthā tato paraṃ paṭiññaṃ nādāsīti saṃvaccharato paraṃ sikkhāpadapaññattiyā paccayappavāraṇāsādiyanassa vāritattā ‘‘paṭiññaṃ nādāsī’’ti vuttaṃ. Tathā hi bhagavā tatiyavārepi mahānāmena sakkena ‘‘icchāmahaṃ, bhante, saṅghaṃ yāvajīvaṃ bhesajjena pavāretu’’nti (pāci. 304-305) vutte ‘‘sādhu sādhu, mahānāma, tena hi tvaṃ, mahānāma, saṅghaṃ yāvajīvaṃ bhesajjena pavārehī’’ti paṭiññaṃ adāsiyeva. Evaṃ paṭiññaṃ datvā pacchā chabbaggiyehi bhikkhūhi mahānāmassa sakkassa viheṭhitabhāvaṃ sutvā chabbaggiye bhikkhū vigarahitvā sikkhāpadaṃ paññapesi ‘‘agilānena bhikkhunā cātumāsappaccayapavāraṇā sāditabbā aññatra punappavāraṇāya aññatra niccappavāraṇāya. Tato ce uttari sādiyeyya, pācittiya’’nti. Tasmā paṭhamaṃ anujānitvāpi pacchā sikkhāpadabandhanena vāritattā ‘‘paṭiññaṃ nādāsī’’ti vuttaṃ.

    ਉਗ੍ਗਗਹਪਤ੍ਯਾਦਿવਤ੍ਥੁ

    Uggagahapatyādivatthu

    ੨੫੩-੨੫੬. ਛਟ੍ਠਸਤ੍ਤਮਅਟ੍ਠਮਨવਮਾਨਿ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਨੇવ।

    253-256. Chaṭṭhasattamaaṭṭhamanavamāni suviññeyyāneva.

    ਨਕੁਲਪਿਤੁਗਹਪਤਿવਤ੍ਥੁ

    Nakulapitugahapativatthu

    ੨੫੭. ਦਸਮੇ ਸੁਸੁਮਾਰਗਿਰਿਨਗਰੇਤਿ ਏવਂਨਾਮਕੇ ਨਗਰੇ। ਤਸ੍ਸ ਕਿਰ ਨਗਰਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁਪਰਿਗ੍ਗਹਦਿવਸੇ ਅવਿਦੂਰੇ ਉਦਕਰਹਦੇ ਸੁਸੁਮਾਰੋ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ, ਗਿਰਂ ਨਿਚ੍ਛਾਰੇਸਿ। ਅਥ ਨਗਰੇ ਅਨਨ੍ਤਰਾਯੇਨ ਮਾਪਿਤੇ ਤਮੇવ ਸੁਸੁਮਾਰਗਿਰਕਰਣਂ ਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਸੁਸੁਮਾਰਗਿਰੀ’’ਤ੍વੇવਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਅਕਂਸੁ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਸੁਸੁਮਾਰਸਣ੍ਠਾਨਤ੍ਤਾ ਸੁਸੁਮਾਰੋ ਨਾਮ ਏਕੋ ਗਿਰਿ, ਸੋ ਤਸ੍ਸ ਨਗਰਸ੍ਸ ਸਮੀਪੇ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਸੁਸੁਮਾਰਗਿਰਿ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਸੁਸੁਮਾਰਗਿਰੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਭੇਸਕਲ਼ਾવਨੇਤਿ ਭੇਸਕਲ਼ਾਨਾਮਕੇ વਨੇ। ‘‘ਭੇਸਕਲਾવਨੇ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਕਥਂ ਪਨ ਭਗવਤਿ ਨੇਸਂ ਪੁਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾ ਪਤਿਟ੍ਠਾਸੀਤਿ ਆਹ – ‘‘ਅਯਂ ਕਿਰਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਦਹਰਸ੍ਸੇવ ਦਹਰਾ ਆਨੀਤਾਤਿ ਮੇ ਦਹਰਸ੍ਸੇવ ਸਤੋ ਦਹਰਾ ਆਨੀਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਤਿਚਰਿਤਾਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਚਰਨ੍ਤੋ।

    257. Dasame susumāragirinagareti evaṃnāmake nagare. Tassa kira nagarassa vatthupariggahadivase avidūre udakarahade susumāro saddamakāsi, giraṃ nicchāresi. Atha nagare anantarāyena māpite tameva susumāragirakaraṇaṃ subhanimittaṃ katvā ‘‘susumāragirī’’tvevassa nāmaṃ akaṃsu. Keci pana ‘‘susumārasaṇṭhānattā susumāro nāma eko giri, so tassa nagarassa samīpe, tasmā taṃ susumāragiri etassa atthīti susumāragirīti vuccatī’’ti vadanti. Bhesakaḷāvaneti bhesakaḷānāmake vane. ‘‘Bhesakalāvane’’tipi pāṭho. Kathaṃ pana bhagavati nesaṃ puttasaññā patiṭṭhāsīti āha – ‘‘ayaṃ kirā’’tiādi. Daharasseva daharā ānītāti me daharasseva sato daharā ānītāti attho. Aticaritāti atikkamitvā caranto.

    (ਛਟ੍ਠਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।)

    (Chaṭṭhaetadaggavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.)

    ਉਪਾਸਕਪਾਲ਼ਿਸਂવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Upāsakapāḷisaṃvaṇṇanā niṭṭhitā.

    ੧੪. ਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗੋ

    14. Etadaggavaggo

    (੧੪) ੭. ਸਤ੍ਤਮਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ

    (14) 7. Sattamaetadaggavaggavaṇṇanā

    ਸੁਜਾਤਾવਤ੍ਥੁ

    Sujātāvatthu

    ੨੫੮. ਉਪਾਸਿਕਾਪਾਲ਼ਿਸਂવਣ੍ਣਨਾਯ ਪਠਮਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।

    258. Upāsikāpāḷisaṃvaṇṇanāya paṭhamaṃ suviññeyyameva.

    વਿਸਾਖਾવਤ੍ਥੁ

    Visākhāvatthu

    ੨੫੯. ਦੁਤਿਯੇ ਮਹਾਲਤਾਪਸਾਧਨਸ੍ਸਾਤਿ ਮਹਾਲਤਾਪਿਲ਼ਨ੍ਧਨਸ੍ਸ। ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਪਿਲ਼ਨ੍ਧਨੇ ਚਤਸ੍ਸੋ વਜਿਰਨਾਲ਼ਿਯੋ ਉਪਯੋਗਂ ਅਗਮਂਸੁ। ਮੁਤ੍ਤਾਨਂ ਏਕਾਦਸ ਨਾਲ਼ਿਯੋ, ਪવਾਲ਼ਸ੍ਸ ਦ੍વਾવੀਸਤਿ ਨਾਲ਼ਿਯੋ, ਪਦੁਮਰਾਗਮਣੀਨਂ ਤੇਤ੍ਤਿਂਸ ਨਾਲ਼ਿਯੋ। ਇਤਿ ਏਤੇਹਿ ਚ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਚ ਇਨ੍ਦਨੀਲਾਦੀਹਿ ਨੀਲਪੀਤਲੋਹਿਤੋਦਾਤਮਞ੍ਜਿਟ੍ਠਸਾਮਕਬਰવਣ੍ਣવਸੇਨ ਸਤ੍ਤવਣ੍ਣੇਹਿ વਰਰਤਨੇਹਿ ਨਿਟ੍ਠਾਨਂ ਅਗਮਾਸਿ, ਤਂ ਸੀਸੇ ਪਟਿਮੁਕ੍ਕਂ ਯਾવ ਪਾਦਪਿਟ੍ਠਿਯਾ ਭਸ੍ਸਤਿ, ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਹਤ੍ਥੀਨਂ ਬਲਂ ਧਾਰਯਮਾਨਾવ ਨਂ ਇਤ੍ਥੀ ਧਾਰੇਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਅਨ੍ਤੋਅਗ੍ਗਿ ਬਹਿ ਨ ਨੀਹਰਿਤਬ੍ਬੋਤਿਆਦੀਨਂ ਅਤ੍ਥੋ ਉਪਰਿ ਆવਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।

    259. Dutiye mahālatāpasādhanassāti mahālatāpiḷandhanassa. Tasmiñca piḷandhane catasso vajiranāḷiyo upayogaṃ agamaṃsu. Muttānaṃ ekādasa nāḷiyo, pavāḷassa dvāvīsati nāḷiyo, padumarāgamaṇīnaṃ tettiṃsa nāḷiyo. Iti etehi ca aññehi ca indanīlādīhi nīlapītalohitodātamañjiṭṭhasāmakabaravaṇṇavasena sattavaṇṇehi vararatanehi niṭṭhānaṃ agamāsi, taṃ sīse paṭimukkaṃ yāva pādapiṭṭhiyā bhassati, pañcannaṃ hatthīnaṃ balaṃ dhārayamānāva naṃ itthī dhāretuṃ sakkoti. Antoaggi bahi na nīharitabbotiādīnaṃ attho upari āvi bhavissati. Sesamettha suviññeyyameva.

    ਖੁਜ੍ਜੁਤ੍ਤਰਾ-ਸਾਮਾવਤੀવਤ੍ਥੁ

    Khujjuttarā-sāmāvatīvatthu

    ੨੬੦-੨੬੧. ਤਤਿਯਚਤੁਤ੍ਥੇਸੁ ਪਾਯਾਸਸ੍ਸਾਤਿ ਬਹਲਤਰਸ੍ਸ ਪਾਯਾਸਸ੍ਸ। ਤਂ ਪਾਯਾਸਂ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੇਸੂਤਿ ਤਂ ਬਹਲਤਰਂ ਗਰੁਸਿਨਿਦ੍ਧਂ ਪਾਯਾਸਂ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੇਸੁ। ਜੀਰਾਪੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋਤਿ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਅਪ੍ਪਾਹਾਰਤਾਯ ਮਨ੍ਦਗਹਣਿਕਤ੍ਤਾ ਜੀਰਾਪੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ। વਾਲ਼ਮਿਗਟ੍ਠਾਨੇਤਿ વਾਲ਼ਮਿਗੇਹਿ ਅਧਿਟ੍ਠਿਤਟ੍ਠਾਨੇ। ਅਨੁવਿਜ੍ਜਨ੍ਤੋਤਿ વਿਚਾਰੇਨ੍ਤੋ। ਸਾਲਾਤਿ ਨਲ਼ਕਾਰਸਾਲਾ। ਮੁਧਾ ਨ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਮੂਲ੍ਯਂ વਿਨਾ ਨ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ। ਆਲਿਮ੍ਪੇਸੀਤਿ ਅਗ੍ਗਿਂ ਅਦਾਸਿ, ਅਗ੍ਗਿਂ ਜਾਲੇਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪੇਕ੍ਖਾਤਿ ਆਗਮੇਹਿ। ਉਪਧਿਸਮ੍ਪਦਾਤਿ ਸਰੀਰਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ। વਟਰੁਕ੍ਖਂ ਪਤ੍વਾਤਿ ਨਿਗ੍ਰੋਧਰੁਕ੍ਖਂ ਪਤ੍વਾ। ਸੁવਣ੍ਣਕਟਕੇਤਿ ਸੁવਣ੍ਣવਲਯੇ। ਅਬ੍ਭੁਂ ਮੇਤਿ ਮੇ ਅવਡ੍ਢੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਨ੍ਤੋ ਅਸੋਧੇਤ੍વਾਤਿ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯ ਅਨ੍ਤੋ ਕਸ੍ਸਚਿ ਅਤ੍ਥਿਭਾવਂ વਾ ਨਤ੍ਥਿਭਾવਂ વਾ ਅਨੁਪਧਾਰੇਤ੍વਾ। ਸੇਸਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।

    260-261. Tatiyacatutthesu pāyāsassāti bahalatarassa pāyāsassa. Taṃ pāyāsaṃ bhuñjantesūti taṃ bahalataraṃ garusiniddhaṃ pāyāsaṃ bhuñjantesu. Jīrāpetuṃ asakkontoti antarāmagge appāhāratāya mandagahaṇikattā jīrāpetuṃ asakkonto. Vāḷamigaṭṭhāneti vāḷamigehi adhiṭṭhitaṭṭhāne. Anuvijjantoti vicārento. Sālāti naḷakārasālā. Mudhā na karissatīti mūlyaṃ vinā na karissati. Ālimpesīti aggiṃ adāsi, aggiṃ jālesīti attho. Pekkhāti āgamehi. Upadhisampadāti sarīrasampatti. Vaṭarukkhaṃ patvāti nigrodharukkhaṃ patvā. Suvaṇṇakaṭaketi suvaṇṇavalaye. Abbhuṃ meti me avaḍḍhīti attho. Anto asodhetvāti paṇṇasālāya anto kassaci atthibhāvaṃ vā natthibhāvaṃ vā anupadhāretvā. Sesaṃ suviññeyyameva.

    ਉਤ੍ਤਰਾਨਨ੍ਦਮਾਤਾવਤ੍ਥੁ

    Uttarānandamātāvatthu

    ੨੬੨. ਪਞ੍ਚਮੇ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਦਿਸ੍વਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਯਥਾ વਿਸੇਸਾਧਿਗਮਸ੍ਸ ਸਤਿਪਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਪਚ੍ਚਯਸਮવਾਯੇ ਅવਸ੍ਸਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਸਮ੍ਪਦਾ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਾ, ਏવਂ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮવੇਦਨੀਯਭਾવੇਨ વਿਪਚ੍ਚਨਕਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਪਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸਮવਾਯੋ વਿਯ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਸਮ੍ਪਦਾਪਿ ਸવਿਸੇਸਾ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ ਉਕ੍ਕਂਸਗਤਸਪ੍ਪੁਰਿਸੂਪਨਿਸ੍ਸਯਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੇਸੁ ਲਬ੍ਭਮਾਨੇਸੁਪਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਰਹਿਤਸ੍ਸ વਿਸੇਸਾਧਿਗਮੋ ਨ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਤੇવਾਤਿ। ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਯਥਾ ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਹੋਤਿ, ਤਥਾ ਕਤ੍વਾ। ਪਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਪੇਯ੍ਯਾਤਿ ਆਹਾਰਂ ਦਾਨਮੁਖੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਤੀਹਿ ਚੇਤਨਾਹੀਤਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਮੁਞ੍ਚਅਨੁਮੋਦਨਾਚੇਤਨਾਹਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ –

    262. Pañcame upanissayaṃ disvāti iminā yathā visesādhigamassa satipi paccuppannapaccayasamavāye avassaṃ upanissayasampadā icchitabbā, evaṃ diṭṭhadhammavedanīyabhāvena vipaccanakassa kammassapi paccuppannasamavāyo viya upanissayasampadāpi savisesā icchitabbāti dasseti. Tathā hi ukkaṃsagatasappurisūpanissayayonisomanasikāresu labbhamānesupi upanissayarahitassa visesādhigamo na sampajjatevāti. Kappiyaṃ katvāti yathā kappiyaṃ hoti, tathā katvā. Patte patiṭṭhapeyyāti āhāraṃ dānamukhe vissajjeyya. Tīhi cetanāhīti pubbabhāgamuñcaanumodanācetanāhi. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘ਪੁਬ੍ਬੇવ ਦਾਨਾ ਸੁਮਨੋ, ਦਦਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦਯੇ।

    ‘‘Pubbeva dānā sumano, dadaṃ cittaṃ pasādaye;

    ਦਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਹੋਤਿ, ਏਸਾ ਪੁਞ੍ਞਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਦਾ’’ਤਿ॥ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੬.੩੭; ਪੇ॰ વ॰ ੩੦੫)।

    Datvā attamano hoti, esā puññassa sampadā’’ti. (a. ni. 6.37; pe. va. 305);

    ਤવ ਮਨਂ ਸਨ੍ਧਾਰੇਹੀਤਿ ‘‘ਅਜ੍ਜ ਭਤ੍ਤਂ ਚਿਰਾਯਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਕੋਧਤੋ ਤવ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਰੇਹਿ, ਮਾ ਕੁਜ੍ਝੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਓਲੋਕਿਤੋਲੋਕਿਤਟ੍ਠਾਨਂ…ਪੇ॰… ਸਮ੍ਪਰਿਕਿਣ੍ਣਂ વਿਯ ਅਹੋਸੀਤਿ ਤੇਨ ਕਸਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਸਬ੍ਬਂ ਸੁવਣ੍ਣਭਾવਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਮਹਾਕੋਸਾਤਕਿਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਸਞ੍ਛਨ੍ਨਂ વਿਯ ਅਹੋਸਿ। ਤਾਦਿਸੇਤਿ ਤਯਾ ਸਦਿਸੇ। ਨ ਕੋਪੇਮੀਤਿ ਨ વਿਨਾਸੇਮਿ, ਜਾਤਿਯਾ ਨ ਹੀਲ਼ੇਮਿ। ਪੂਜਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪੂਜਂ ਕਰੋਤਿ। ਅਨ੍ਤਰવਤ੍ਥੁਨ੍ਤਿ ਗੇਹਙ੍ਗਣਂ। ਭੋਤਿ ਸਮ੍ਬੋਧਨੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਜੇਤਿ ਅવਞ੍ਞਾਲਪਨਂ। ਸਯਂ ਅਰਿਯਸਾવਿਕਾਭਾવਤੋ ਸਤ੍ਥੁવਸੇਨ ‘‘ਸਪਿਤਿਕਾ ਧੀਤਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨੇਨ ਤਸ੍ਸਾ વਿਸੇਸਾਧਿਗਮਂ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਨ੍ਤੀ ‘‘ਦਸਬਲੇ ਖਮਨ੍ਤੇਯੇવ ਖਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਕਦਰਿਯਨ੍ਤਿ ਥਦ੍ਧਮਚ੍ਛਰਿਂ।

    Tavamanaṃ sandhārehīti ‘‘ajja bhattaṃ cirāyita’’nti kodhato tava cittaṃ sandhārehi, mā kujjhīti attho. Olokitolokitaṭṭhānaṃ…pe… samparikiṇṇaṃ viya ahosīti tena kasitaṭṭhānaṃ sabbaṃ suvaṇṇabhāvāpattiyā mahākosātakipupphehi sañchannaṃ viya ahosi. Tādiseti tayā sadise. Na kopemīti na vināsemi, jātiyā na hīḷemi. Pūjaṃ karotīti sammāsambuddhassa pūjaṃ karoti. Antaravatthunti gehaṅgaṇaṃ. Bhoti sambodhane nipāto. Jeti avaññālapanaṃ. Sayaṃ ariyasāvikābhāvato satthuvasena ‘‘sapitikā dhītā’’ti vatvā satthu sammukhā dhammassavanena tassā visesādhigamaṃ paccāsīsantī ‘‘dasabale khamanteyeva khamissāmī’’ti āha. Kadariyanti thaddhamacchariṃ.

    ਸੁਪ੍ਪવਾਸਾવਤ੍ਥੁ

    Suppavāsāvatthu

    ੨੬੩. ਛਟ੍ਠੇ ਪਣੀਤਦਾਯਿਕਾਨਨ੍ਤਿ ਪਣੀਤਰਸવਤ੍ਥੂਨਂ ਦਾਯਿਕਾਨਂ। ਆਯੁਨੋ ਠਿਤਿਹੇਤੁਂ ਭੋਜਨਂ ਦੇਨ੍ਤੀ ਆਯੁਂ ਦੇਤਿ ਨਾਮ। ਏਸ ਨਯੋ વਣ੍ਣਂ ਦੇਤੀਤਿਆਦੀਸੁ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਪਞ੍ਚ ਠਾਨਾਨੀ’’ਤਿ। ਕਮ੍ਮਸਰਿਕ੍ਖਕਞ੍ਚੇਤਂ ਫਲਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਆਯੁਂ ਖੋ ਪਨ ਦਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਦਤ੍વਾਤਿ ਦਾਨਹੇਤੁ। ਭਾਗਿਨੀਤਿ ਭਾਗવਤੀ ਲਦ੍ਧੁਂ ਭਬ੍ਬਾ।

    263. Chaṭṭhe paṇītadāyikānanti paṇītarasavatthūnaṃ dāyikānaṃ. Āyuno ṭhitihetuṃ bhojanaṃ dentī āyuṃ deti nāma. Esa nayo vaṇṇaṃ detītiādīsu. Tenāha – ‘‘pañca ṭhānānī’’ti. Kammasarikkhakañcetaṃ phalanti dassento ‘‘āyuṃ kho pana datvā’’tiādimāha. Tattha datvāti dānahetu. Bhāginīti bhāgavatī laddhuṃ bhabbā.

    ਸੁਪ੍ਪਿਯਾવਤ੍ਥੁ

    Suppiyāvatthu

    ੨੬੪. ਸਤ੍ਤਮੇ ਊਰੁਮਂਸਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਦਾਸਿਯਾ ਅਦਾਸੀਤਿ ਆਗਤਫਲਾ વਿਞ੍ਞਾਤਸਾਸਨਾ ਅਰਿਯਸਾવਿਕਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਰੀਰਦੁਕ੍ਖਂ ਅਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਰੋਗવੂਪਸਮਮੇવ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਨ੍ਤੀ ਅਤ੍ਤਨੋ ਊਰੁਮਂਸਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਦਾਸਿਯਾ ਅਦਾਸਿ। ਸਤ੍ਥਾਪਿ ਤਸ੍ਸਾ ਤਥਾਪવਤ੍ਤਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਮਮ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭਾવੂਪਗਮਨੇਨੇવਸ੍ਸਾ વਣੋ ਰੁਹਿਤ੍વਾ ਸਞ੍ਛવਿ ਜਾਯਤਿ, ਫਾਸੁਭਾવੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਚ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਪਕ੍ਕੋਸਥ ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਸਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸੀਤਿ ‘‘ਸਬ੍ਬਲੋਕਸ੍ਸ ਹਿਤਾਨੁਕਮ੍ਪਕੋ ਸਤ੍ਥਾ ਨ ਮਂ ਦੁਕ੍ਖਾਪੇਤੁਂ ਪਕ੍ਕੋਸਤਿ, ਅਤ੍ਥੇਤ੍ਥ ਕਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਅਤ੍ਤਨਾ ਕਤਕਾਰਣਂ ਸਬ੍ਬਂ ਕਥੇਸੀਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਭਾવવਿਭਾવਨਤ੍ਥਂ ਕਥੇਸਿ, ਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਲ਼੍ਹਜ੍ਝਾਸਯਤਾਯ વਿਭਾવਨਤ੍ਥਂ। ਗਿਲਾਨੁਪਟ੍ਠਾਕੀਨਂ ਅਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਸੀਤਿ ਅਗਣਿਤਤ੍ਤਦੁਕ੍ਖਾ ਗਿਲਾਨਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਗੇਲਞ੍ਞવੂਪਸਮਨੇ ਯੁਤ੍ਤਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਤਿ ਗਿਲਾਨੁਪਟ੍ਠਾਕੀਨਂ ਅਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਸੀਤਿ।

    264. Sattame ūrumaṃsaṃ chinditvā dāsiyā adāsīti āgataphalā viññātasāsanā ariyasāvikā attano sarīradukkhaṃ acintetvā tassa bhikkhuno rogavūpasamameva paccāsīsantī attano ūrumaṃsaṃ chinditvā dāsiyā adāsi. Satthāpi tassā tathāpavattaṃ ajjhāsayasampattiṃ disvā ‘‘mama sammukhībhāvūpagamanenevassā vaṇo ruhitvā sañchavi jāyati, phāsubhāvo hotī’’ti ca disvā ‘‘pakkosatha na’’nti āha. Sā cintesīti ‘‘sabbalokassa hitānukampako satthā na maṃ dukkhāpetuṃ pakkosati, atthettha kāraṇa’’nti cintesi. Attanā katakāraṇaṃ sabbaṃ kathesīti buddhānubhāvavibhāvanatthaṃ kathesi, na attano daḷhajjhāsayatāya vibhāvanatthaṃ. Gilānupaṭṭhākīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti agaṇitattadukkhā gilānānaṃ bhikkhūnaṃ gelaññavūpasamane yuttappayuttāti gilānupaṭṭhākīnaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.

    ਕਾਤਿਯਾਨੀવਤ੍ਥੁ

    Kātiyānīvatthu

    ੨੬੫. ਅਟ੍ਠਮੇ ਅવੇਚ੍ਚਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾਨਨ੍ਤਿ ਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣੇ ਯਾਥਾવਤੋ ਞਤ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਾਨਂ, ਸੋ ਪਨਸ੍ਸ ਪਸਾਦੋ ਮਗ੍ਗੇਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਕੇਨਚਿ ਅਕਮ੍ਪਨੀਯੋ। ਅਧਿਗਤੇਨਾਤਿ ਮਗ੍ਗਾਧਿਗਮੇਨੇવ ਅਧਿਗਤੇਨ। ‘‘ਅવਿਗਤੇਨਾ’’ਤਿ વਾ ਪਾਠੋ, ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ ‘‘ਕਦਾਚਿ ਅવਿਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇਨਾ’’ਤਿ। ਸੋ ਅਪ੍ਪਧਂਸਿਯੋ ਚ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਅਧਿਗਤੇਨ ਅਚਲਪ੍ਪਸਾਦੇਨਾ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਯਸਕ੍ਖਿਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਪਮੁਖਂ ਕਤ੍વਾ, વਚਨਤ੍ਥਤੋ ਪਨ ਨਾਮਕਾਯੇਨ ਦੇਸਨਾਯ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨવਸੇਨ ਸਕ੍ਖਿਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਉਮ੍ਮਗ੍ਗਂ ਖਨਿਤ੍વਾਤਿ ਘਰਸਨ੍ਧਿਚ੍ਛੇਦਨੇਨ ਅਨ੍ਤੋਪવਿਸਨਮਗ੍ਗਂ ਖਨਿਤ੍વਾ। ਦੁਲ੍ਲਭਸ੍ਸવਨਨ੍ਤਿ ਦੁਲ੍ਲਭਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਂ। ਮਹਾਪਥવੀ ਪવਿਸਿਤਬ੍ਬਾ ਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅવੀਚਿਪ੍ਪવੇਸਨਂ વਦਤਿ।

    265. Aṭṭhame aveccappasannānanti ratanattayaguṇe yāthāvato ñatvā pasannānaṃ, so panassa pasādo maggenāgatattā kenaci akampanīyo. Adhigatenāti maggādhigameneva adhigatena. ‘‘Avigatenā’’ti vā pāṭho, tassattho ‘‘kadāci avigacchantenā’’ti. So appadhaṃsiyo ca hoti, tasmā vuttaṃ – ‘‘adhigatena acalappasādenā’’ti. Tattha kāyasakkhiṃ katvāti pamukhaṃ katvā, vacanatthato pana nāmakāyena desanāya sampaṭicchanavasena sakkhibhūtaṃ katvāti attho. Ummaggaṃ khanitvāti gharasandhicchedanena antopavisanamaggaṃ khanitvā. Dullabhassavananti dullabhasaddhammassavanaṃ. Mahāpathavī pavisitabbā bhaveyyāti avīcippavesanaṃ vadati.

    ਨਕੁਲਮਾਤਾવਤ੍ਥੁ

    Nakulamātāvatthu

    ੨੬੬. ਨવਮੇ વਿਸ੍ਸਾਸਕਥਨੇਨੇવ ਨਕੁਲਮਾਤਾ ਨਕੁਲਪਿਤਾ ਚ ਸਤ੍ਥੁવਿਸ੍ਸਾਸਿਕਾ ਨਾਮ ਜਾਤਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘વਿਸ੍ਸਾਸਿਕਾਨਨ੍ਤਿ વਿਸ੍ਸਾਸਕਥਂ ਕਥੇਨ੍ਤੀਨਂ ਉਪਾਸਿਕਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਗਹਪਤਾਨੀਤਿ ਗੇਹਸਾਮਿਨੀ। વੁਤ੍ਤਮੇવਾਤਿ ਉਪਾਸਕਪਾਲ਼ਿਯਂ ਨਕੁਲਪਿਤੁਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ।

    266. Navame vissāsakathaneneva nakulamātā nakulapitā ca satthuvissāsikā nāma jātāti vuttaṃ – ‘‘vissāsikānanti vissāsakathaṃ kathentīnaṃ upāsikāna’’nti. Gahapatānīti gehasāminī. Vuttamevāti upāsakapāḷiyaṃ nakulapitukathāyaṃ vuttanayameva.

    ਕਾਲ਼ੀਕੁਰਰਘਰਿਕਾવਤ੍ਥੁ

    Kāḷīkuraragharikāvatthu

    ੨੬੭. ਦਸਮੇ ਅਨੁਸ੍ਸવੇਨੇવਾਤਿ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤੋ ਰੂਪਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਤ੍ਥੁ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨੇਨ ਚ વਿਨਾ ਕੇવਲਂ ਅਨੁਸ੍ਸવਨੇਨੇવ ਪਰਸ੍ਸ વਚਨਂ ਅਨੁਗਤਸ੍ਸવਨੇਨੇવ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਪਸਾਦੇਨ। ਅਨੁਸ੍ਸવਿਕਪ੍ਪਸਾਦਨ੍ਤਿ ਅਨੁਸ੍ਸવਤੋ ਆਗਤਪ੍ਪਸਾਦਂ।

    267. Dasame anussavenevāti paccakkhato rūpadassanena satthu sammukhā dhammassavanena ca vinā kevalaṃ anussavaneneva parassa vacanaṃ anugatassavaneneva uppannena pasādena. Anussavikappasādanti anussavato āgatappasādaṃ.

    (ਸਤ੍ਤਮਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।)

    (Sattamaetadaggavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.)

    ਉਪਾਸਿਕਾਪਾਲ਼ਿਸਂવਣ੍ਣਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।

    Upāsikāpāḷisaṃvaṇṇanā samattā.

    ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ ਚ ਮਨੋਰਥਪੂਰਣਿਯਾ

    Niṭṭhitā ca manorathapūraṇiyā

    ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ

    Aṅguttaranikāya-aṭṭhakathāya

    ਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾਯ ਅਨੁਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਦੀਪਨਾ।

    Etadaggavaggavaṇṇanāya anuttānatthadīpanā.




    Next: ੧੫. ਅਟ੍ਠਾਨਪਾਲ਼ਿ (ਪਠਮવਗ੍ਗ) • 15. Aṭṭhānapāḷi (paṭhamavagga)




    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੧੪. ਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗੋ • 14. Etadaggavaggo

    ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ੧੪. ਏਤਦਗ੍ਗવਗ੍ਗੋ • 14. Etadaggavaggo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact