| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
೩. ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಕಥಾ
3. Ānāpānassatikathā
೧. ಗಣನವಾರವಣ್ಣನಾ
1. Gaṇanavāravaṇṇanā
೧೫೨. ಇದಾನಿ ದಿಟ್ಠಿಕಥಾನನ್ತರಂ ಕಥಿತಾಯ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಕಥಾಯ ಅಪುಬ್ಬತ್ಥಾನುವಣ್ಣನಾ ಅನುಪ್ಪತ್ತಾ। ಅಯಞ್ಹಿ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಕಥಾ ದಿಟ್ಠಿಕಥಾಯ ಸುವಿದಿತದಿಟ್ಠಾದೀನವಸ್ಸ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಮಲವಿಸೋಧನೇನ ಸುವಿಸುದ್ಧಚಿತ್ತಸ್ಸ ಯಥಾಭೂತಾವಬೋಧಾಯ ಸಮಾಧಿಭಾವನಾ ಸುಕರಾ ಹೋತಿ, ಸಬ್ಬಸಮಾಧಿಭಾವನಾಸು ಚ ಸಬ್ಬಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ಬೋಧಿಮೂಲೇ ಇಮಿನಾವ ಸಮಾಧಿನಾ ಸಮಾಹಿತಚಿತ್ತಾನಂ ಯಥಾಭೂತಾವಬೋಧತೋ ಅಯಮೇವ ಸಮಾಧಿಭಾವನಾ ಪಧಾನಾತಿ ಚ ದಿಟ್ಠಿಕಥಾನನ್ತರಂ ಕಥಿತಾ। ತತ್ಥ ಸೋಳಸವತ್ಥುಕಂ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಂ ಭಾವಯತೋ ಸಮಧಿಕಾನಿ ದ್ವೇ ಞಾಣಸತಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಞಾಣಗಣನುದ್ದೇಸೋ, ಅಟ್ಠ ಪರಿಪನ್ಥೇ ಞಾಣಾನೀತಿಆದಿ ಞಾಣಗಣನನಿದ್ದೇಸೋ, ಕತಮಾನಿ ಅಟ್ಠ ಪರಿಪನ್ಥೇ ಞಾಣಾನೀತಿಆದಿ। ಇಮಾನಿ ಏಕವೀಸತಿ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖೇ ಞಾಣಾನೀತಿಪರಿಯನ್ತಂ ಸಬ್ಬಞಾಣಾನಂ ವಿತ್ಥಾರನಿದ್ದೇಸೋ, ಅನ್ತೇ ಸೋಳಸವತ್ಥುಕಂ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿಂ ಭಾವಯತೋತಿಆದಿ ನಿಗಮನನ್ತಿ ಏವಂ ತಾವ ಪಾಳಿವವತ್ಥಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
152. Idāni diṭṭhikathānantaraṃ kathitāya ānāpānassatikathāya apubbatthānuvaṇṇanā anuppattā. Ayañhi ānāpānassatikathā diṭṭhikathāya suviditadiṭṭhādīnavassa micchādiṭṭhimalavisodhanena suvisuddhacittassa yathābhūtāvabodhāya samādhibhāvanā sukarā hoti, sabbasamādhibhāvanāsu ca sabbasabbaññubodhisattānaṃ bodhimūle imināva samādhinā samāhitacittānaṃ yathābhūtāvabodhato ayameva samādhibhāvanā padhānāti ca diṭṭhikathānantaraṃ kathitā. Tattha soḷasavatthukaṃ ānāpānassatisamādhiṃ bhāvayato samadhikāni dve ñāṇasatāni uppajjantīti ñāṇagaṇanuddeso, aṭṭha paripanthe ñāṇānītiādi ñāṇagaṇananiddeso, katamāni aṭṭha paripanthe ñāṇānītiādi. Imāni ekavīsati vimuttisukhe ñāṇānītipariyantaṃ sabbañāṇānaṃ vitthāraniddeso, ante soḷasavatthukaṃ ānāpānassatisamādhiṃ bhāvayatotiādi nigamananti evaṃ tāva pāḷivavatthānaṃ veditabbaṃ.
ತತ್ಥ ಗಣನುದ್ದೇಸೇ ಗಣನವಾರೇ ತಾವ ಸೋಳಸವತ್ಥುಕನ್ತಿ ದೀಘಂ ರಸ್ಸಂ ಸಬ್ಬಕಾಯಪಟಿಸಂವೇದೀ ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರನ್ತಿ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಚತುಕ್ಕಂ, ಪೀತಿಪಟಿಸಂವೇದೀ ಸುಖಪಟಿಸಂವೇದೀ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರಪಟಿಸಂವೇದೀ ಪಸ್ಸಮ್ಭಯಂ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರನ್ತಿ ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾಚತುಕ್ಕಂ, ಚಿತ್ತಪಟಿಸಂವೇದೀ ಅಭಿಪ್ಪಮೋದಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಸಮಾದಹಂ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮೋಚಯಂ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಚತುಕ್ಕಂ, ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸೀ ವಿರಾಗಾನುಪಸ್ಸೀ ನಿರೋಧಾನುಪಸ್ಸೀ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪಸ್ಸೀತಿ ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಾಚತುಕ್ಕನ್ತಿ ಇಮೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಚತುಕ್ಕಾನಂ ವಸೇನ ಸೋಳಸ ವತ್ಥೂನಿ ಪತಿಟ್ಠಾ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸೋಳಸವತ್ಥುಕೋ। ತಂ ಸೋಳಸವತ್ಥುಕಂ। ಸಮಾಸವಸೇನ ಪನೇತ್ಥ ವಿಭತ್ತಿಲೋಪೋ ಕತೋ। ಆನನ್ತಿ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಪವಿಸನವಾತೋ। ಅಪಾನನ್ತಿ ಬಹಿನಿಕ್ಖಮನವಾತೋ। ಕೇಚಿ ಪನ ವಿಪರಿಯಾಯೇನ ವದನ್ತಿ। ಅಪಾನಞ್ಹಿ ಅಪೇತಂ ಆನತೋತಿ ಅಪಾನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ನಿದ್ದೇಸೇ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧೬೦) ಪನ ನಾ-ಕಾರಸ್ಸ ದೀಘತ್ತಮಜ್ಝುಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಆಪಾನನ್ತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಆನಾಪಾನೇ ಸತಿ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿ, ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಪರಿಗ್ಗಾಹಿಕಾಯ ಸತಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಯಾ ಯುತ್ತೋ ಸಮಾಧಿ, ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಯಂ ವಾ ಸಮಾಧಿ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಸಮಾಧಿ। ಭಾವಯತೋತಿ ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯಂ ಭಾವೇನ್ತಸ್ಸ। ಸಮಧಿಕಾನೀತಿ ಸಹ ಅಧಿಕೇನ ವತ್ತನ್ತೀತಿ ಸಮಧಿಕಾನಿ, ಸಾತಿರೇಕಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮ-ಕಾರೋ ಪನೇತ್ಥ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಸಂಅಧಿಕಾನೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಏವಂ ಸತಿ ದ್ವೇ ಞಾಣಸತಾನಿಯೇವ ಅಧಿಕಾನೀತಿ ಆಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ನ ಯುಜ್ಜತಿ। ಇಮಾನಿ ಹಿ ವೀಸತಿಅಧಿಕಾನಿ ದ್ವೇ ಞಾಣಸತಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ।
Tattha gaṇanuddese gaṇanavāre tāva soḷasavatthukanti dīghaṃ rassaṃ sabbakāyapaṭisaṃvedī passambhayaṃ kāyasaṅkhāranti kāyānupassanācatukkaṃ, pītipaṭisaṃvedī sukhapaṭisaṃvedī cittasaṅkhārapaṭisaṃvedī passambhayaṃ cittasaṅkhāranti vedanānupassanācatukkaṃ, cittapaṭisaṃvedī abhippamodayaṃ cittaṃ samādahaṃ cittaṃ vimocayaṃ cittanti cittānupassanācatukkaṃ, aniccānupassī virāgānupassī nirodhānupassī paṭinissaggānupassīti dhammānupassanācatukkanti imesaṃ catunnaṃ catukkānaṃ vasena soḷasa vatthūni patiṭṭhā ārammaṇāni assāti soḷasavatthuko. Taṃ soḷasavatthukaṃ. Samāsavasena panettha vibhattilopo kato. Ānanti abbhantaraṃ pavisanavāto. Apānanti bahinikkhamanavāto. Keci pana vipariyāyena vadanti. Apānañhi apetaṃ ānatoti apānanti vuccati, niddese (paṭi. ma. 1.160) pana nā-kārassa dīghattamajjhupekkhitvā āpānanti. Tasmiṃ ānāpāne sati ānāpānassati, assāsapassāsapariggāhikāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Ānāpānassatiyā yutto samādhi, ānāpānassatiyaṃ vā samādhi ānāpānassatisamādhi. Bhāvayatoti nibbedhabhāgiyaṃ bhāventassa. Samadhikānīti saha adhikena vattantīti samadhikāni, sātirekānīti attho. Ma-kāro panettha padasandhikaro. Keci pana ‘‘saṃadhikānī’’ti vadanti. Evaṃ sati dve ñāṇasatāniyeva adhikānīti āpajjati, taṃ na yujjati. Imāni hi vīsatiadhikāni dve ñāṇasatāni hontīti.
ಪರಿಪನ್ಥೇ ಞಾಣಾನೀತಿ ಪರಿಪನ್ಥಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತಞಾಣಾನಿ। ತಥಾ ಉಪಕಾರೇ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೇ ಞಾಣಾನಿ। ವೋದಾನೇ ಞಾಣಾನೀತಿ ವೋದಾಯತಿ, ತೇನ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಹೋತೀತಿ ವೋದಾನಂ। ಕಿಂ ತಂ? ಞಾಣಂ। ‘‘ವೋದಾನಞಾಣಾನೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಸುತಮಯೇ ಞಾಣ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ಮಾತಿಕಾ ೧.೧; ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೧) ವಿಯ ‘‘ವೋದಾನೇ ಞಾಣಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಹುತ್ವಾ ಕರೋತೀತಿ ಸತೋಕಾರೀ, ತಸ್ಸ ಸತೋಕಾರಿಸ್ಸ ಞಾಣಾನಿ। ನಿಬ್ಬಿದಾಞಾಣಾನೀತಿ ನಿಬ್ಬಿದಾಭೂತಾನಿ ಞಾಣಾನಿ। ನಿಬ್ಬಿದಾನುಲೋಮಞಾಣಾನೀತಿ ನಿಬ್ಬಿದಾಯ ಅನುಕೂಲಾನಿ ಞಾಣಾನಿ। ನಿಬ್ಬಿದಾನುಲೋಮಿಞಾಣಾನೀತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ನಿಬ್ಬಿದಾನುಲೋಮೋ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ನಿಬ್ಬಿದಾನುಲೋಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿಬ್ಬಿದಾಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಞಾಣಾನೀತಿ ನಿಬ್ಬಿದಾಯ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಯಂ ಞಾಣಾನಿ। ವಿಮುತ್ತಿಸುಖೇ ಞಾಣಾನೀತಿ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಿ ಞಾಣಾನಿ।
Paripanthe ñāṇānīti paripanthaṃ ārammaṇaṃ katvā pavattañāṇāni. Tathā upakāre upakkilese ñāṇāni. Vodāne ñāṇānīti vodāyati, tena cittaṃ parisuddhaṃ hotīti vodānaṃ. Kiṃ taṃ? Ñāṇaṃ. ‘‘Vodānañāṇānī’’ti vattabbe ‘‘sutamaye ñāṇa’’ntiādīsu (paṭi. ma. mātikā 1.1; paṭi. ma. 1.1) viya ‘‘vodāne ñāṇānī’’ti vuttaṃ. Sato sampajāno hutvā karotīti satokārī, tassa satokārissa ñāṇāni. Nibbidāñāṇānīti nibbidābhūtāni ñāṇāni. Nibbidānulomañāṇānīti nibbidāya anukūlāni ñāṇāni. Nibbidānulomiñāṇānītipi pāṭho, nibbidānulomo etesaṃ atthīti nibbidānulomīti attho. Nibbidāpaṭippassaddhiñāṇānīti nibbidāya paṭippassaddhiyaṃ ñāṇāni. Vimuttisukhe ñāṇānīti vimuttisukhena sampayuttāni ñāṇāni.
ಕತಮಾನಿ ಅಟ್ಠಾತಿಆದೀಹಿ ಪರಿಪನ್ಥಉಪಕಾರಾನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖವಿಪಕ್ಖಯುಗಲತ್ತಾ ತೇಸು ಞಾಣಾನಿ ಸಹೇವ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ। ಕಾಮಚ್ಛನ್ದನೇಕ್ಖಮ್ಮಾದೀನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತತ್ಥಾನಿ। ಉಪಕಾರನ್ತಿ ಚ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸವಸೇನ ನಪುಂಸಕವಚನಂ ಕತಂ। ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ವುತ್ತಾವಸೇಸಾ ಯೇ ಕೇಚಿ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ। ತಥಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯಾ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ। ‘‘ಪರಿಪನ್ಥೋ ಉಪಕಾರ’’ನ್ತಿ ಚ ತಂ ತದೇವ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಏಕವಚನಂ ಕತಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಪರಿಪನ್ಥೇ ಞಾಣಾನಿ ಚ ಉಪಕಾರೇ ಞಾಣಾನಿ ಚ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ಆರಮ್ಮಣಾನೇವ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ ತೇಹೇವ ತಾನಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ತದಾರಮ್ಮಣಾನಿ ಞಾಣಾನಿ ನಿಗಮೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೇ ಞಾಣಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
Katamāni aṭṭhātiādīhi paripanthaupakārānaṃ paṭipakkhavipakkhayugalattā tesu ñāṇāni saheva niddiṭṭhāni. Kāmacchandanekkhammādīni heṭṭhā vuttatthāni. Upakāranti ca liṅgavipallāsavasena napuṃsakavacanaṃ kataṃ. Sabbepi akusalā dhammāti vuttāvasesā ye keci akusalā dhammā. Tathā sabbepi nibbedhabhāgiyā kusalā dhammā. ‘‘Paripantho upakāra’’nti ca taṃ tadeva apekkhitvā ekavacanaṃ kataṃ. Ettha ca paripanthe ñāṇāni ca upakāre ñāṇāni ca pucchitvā tesaṃ ārammaṇāneva vissajjitvā teheva tāni vissajjitāni hontīti tadārammaṇāni ñāṇāni nigametvā dassesi. Upakkilese ñāṇādīsupi eseva nayo.
ಗಣನವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Gaṇanavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಮಗ್ಗಪಾಳಿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ೧. ಗಣನವಾರ • 1. Gaṇanavāra
