Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / వినయాలఙ్కార-టీకా • Vinayālaṅkāra-ṭīkā

    నమో తస్స భగవతో అరహతో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స

    Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa

    వినయపిటకే

    Vinayapiṭake

    వినయాలఙ్కార-టీకా (పఠమో భాగో)

    Vinayālaṅkāra-ṭīkā (paṭhamo bhāgo)

    గన్థారమ్భకథా

    Ganthārambhakathā

    ముత్తహారాదినయగాథా

    Muttahārādinayagāthā

    యో లోకే లోకలోకో వరతరపరదో రాజరాజగ్గజఞ్ఞో;

    Yo loke lokaloko varataraparado rājarājaggajañño;

    ఆకాసాకారకారో పరమరతిరతో దేవదేవన్తవజ్జో.

    Ākāsākārakāro paramaratirato devadevantavajjo.

    సంసారాసారసారో సునరనమనతో మారహారన్తరట్ఠో;

    Saṃsārāsārasāro sunaranamanato mārahārantaraṭṭho;

    లోకాలఙ్కారకారో అతిసతిగతిమా ధీరవీరత్తరమ్మో.

    Lokālaṅkārakāro atisatigatimā dhīravīrattarammo.

    సీహనివత్తననయగాథా

    Sīhanivattananayagāthā

    సంసారచక్కవిద్ధంసం, సమ్బుద్ధం తం సుమానసం;

    Saṃsāracakkaviddhaṃsaṃ, sambuddhaṃ taṃ sumānasaṃ;

    సంనమామి సుగుణేసం, సందేసితసుదుద్దసం.

    Saṃnamāmi suguṇesaṃ, saṃdesitasududdasaṃ.

    అనోతత్తోదకావత్తనయగాథా

    Anotattodakāvattanayagāthā

    యేన విద్ధంసితా పాపా, యేన నిబ్బాపితా దరా;

    Yena viddhaṃsitā pāpā, yena nibbāpitā darā;

    యేన లోకా నిస్సరిసుం, యేన చాహం నమామి తం.

    Yena lokā nissarisuṃ, yena cāhaṃ namāmi taṃ.

    చతుదీపచక్కవత్తననయగాథా

    Catudīpacakkavattananayagāthā

    సఙ్ఘం ససఙ్ఘం నమామి, వన్తన్తవరధమ్మజం;

    Saṅghaṃ sasaṅghaṃ namāmi, vantantavaradhammajaṃ;

    మగ్గగ్గమనఫలట్ఠం, సుసంసం సుభమానసం.

    Maggaggamanaphalaṭṭhaṃ, susaṃsaṃ subhamānasaṃ.

    అబ్యపేతచతుపాదఆదియమకగాథా

    Abyapetacatupādaādiyamakagāthā

    వినయం వినయం సారం, సఙ్గహం సఙ్గహం కరం;

    Vinayaṃ vinayaṃ sāraṃ, saṅgahaṃ saṅgahaṃ karaṃ;

    చరియం చరియం వన్దే, పరమం పరమం సుతం.

    Cariyaṃ cariyaṃ vande, paramaṃ paramaṃ sutaṃ.

    బ్యపేతచతుపాదఆదిఅన్తయమకగాథా

    Byapetacatupādaādiantayamakagāthā

    పకారే బహుపకారే, సాగరే గుణసాగరే;

    Pakāre bahupakāre, sāgare guṇasāgare;

    గరవో మమ గరవో, వన్దామి అభివన్దామి.

    Garavo mama garavo, vandāmi abhivandāmi.

    వత్థుత్తయే గన్థకారే, గరూసు సాదరం మయా;

    Vatthuttaye ganthakāre, garūsu sādaraṃ mayā;

    కతేన నమక్కారేన, హిత్వా సబ్బే ఉపద్దవే.

    Katena namakkārena, hitvā sabbe upaddave.

    సిక్ఖాకామేహి ధీరేహి, జినసాసనకారిభి;

    Sikkhākāmehi dhīrehi, jinasāsanakāribhi;

    భిక్ఖూహి వినయఞ్ఞూహి, సాదరం అభియాచితో.

    Bhikkhūhi vinayaññūhi, sādaraṃ abhiyācito.

    వణ్ణయిస్సామి వినయ-సఙ్గహం పీతివడ్ఢనం;

    Vaṇṇayissāmi vinaya-saṅgahaṃ pītivaḍḍhanaṃ;

    భిక్ఖూనం వేనయికానం, యథాసత్తిబలం అహం.

    Bhikkhūnaṃ venayikānaṃ, yathāsattibalaṃ ahaṃ.

    పోరాణేహి కతా టీకా, కిఞ్చాపి అత్థి సా పన;

    Porāṇehi katā ṭīkā, kiñcāpi atthi sā pana;

    అతిసఙ్ఖేపభావేన, న సాధేతి యథిచ్ఛితం.

    Atisaṅkhepabhāvena, na sādheti yathicchitaṃ.

    తస్మా హి నానాసత్థేహి, సారమాదాయ సాధుకం;

    Tasmā hi nānāsatthehi, sāramādāya sādhukaṃ;

    నాతిసఙ్ఖేపవిత్థారం, కరిస్సం అత్థవణ్ణనం.

    Nātisaṅkhepavitthāraṃ, karissaṃ atthavaṇṇanaṃ.

    వినయాలఙ్కారం నామ, పేసలానం పమోదనం;

    Vinayālaṅkāraṃ nāma, pesalānaṃ pamodanaṃ;

    ఇమం పకరణం సబ్బే, సమ్మా ధారేన్తు సాధవోతి.

    Imaṃ pakaraṇaṃ sabbe, sammā dhārentu sādhavoti.

    గన్థారమ్భకథావణ్ణనా

    Ganthārambhakathāvaṇṇanā

    వివిధవిసేసనయసమన్నాగతం కాయవాచావినయనకరణసమత్థం లజ్జిపేసలభిక్ఖూనం సంసయవినోదనకారకం యోగావచరపుగ్గలానం సీలవిసుద్ధిసమ్పాపకం జినసాసనవుడ్ఢిహేతుభూతం పకరణమిదమారభితుకామో అయమాచరియాసభో పఠమం తావ రతనత్తయపణామపణామారహభావఅభిధేయ్యకరణహేతు కరణప్పకారపకరణాభిధాననిమిత్తపయోజనాని దస్సేతుం ‘‘వత్థుత్తయం నమస్సిత్వా’’తిఆదిమాహ. ఏత్థ హి వత్థుత్తయం నమస్సిత్వాతి ఇమినా రతనత్తయపణామో వుత్తో పణామేతబ్బపణామఅత్థదస్సనతో. సరణం సబ్బపాణినన్తి ఇమినా పణామారహభావో పణామహేతుదస్సనతో. పాళిముత్తవినిచ్ఛయన్తి అభిధేయ్యో ఇమస్స పకరణస్స అత్థభావతో. విప్పకిణ్ణమనేకత్థాతి కరణహేతు తేనేవకారణేన పకరణస్స కతత్తా. సమాహరిత్వా ఏకత్థ, దస్సయిస్సమనాకులన్తి కరణప్పకారో తేనాకారేన పకరణస్స కరణతో. పకరణాభిధానం పన సమాహరితసద్దస్స సామత్థియతో దస్సితం సమాహరిత్వా దస్సనేనేవ ఇమస్స పకరణస్స వినయసఙ్గహఇతి నామస్స లభనతో.

    Vividhavisesanayasamannāgataṃ kāyavācāvinayanakaraṇasamatthaṃ lajjipesalabhikkhūnaṃ saṃsayavinodanakārakaṃ yogāvacarapuggalānaṃ sīlavisuddhisampāpakaṃ jinasāsanavuḍḍhihetubhūtaṃ pakaraṇamidamārabhitukāmo ayamācariyāsabho paṭhamaṃ tāva ratanattayapaṇāmapaṇāmārahabhāvaabhidheyyakaraṇahetu karaṇappakārapakaraṇābhidhānanimittapayojanāni dassetuṃ ‘‘vatthuttayaṃ namassitvā’’tiādimāha. Ettha hi vatthuttayaṃ namassitvāti iminā ratanattayapaṇāmo vutto paṇāmetabbapaṇāmaatthadassanato. Saraṇaṃ sabbapāṇinanti iminā paṇāmārahabhāvo paṇāmahetudassanato. Pāḷimuttavinicchayanti abhidheyyo imassa pakaraṇassa atthabhāvato. Vippakiṇṇamanekatthāti karaṇahetu tenevakāraṇena pakaraṇassa katattā. Samāharitvā ekattha, dassayissamanākulanti karaṇappakāro tenākārena pakaraṇassa karaṇato. Pakaraṇābhidhānaṃ pana samāharitasaddassa sāmatthiyato dassitaṃ samāharitvā dassaneneva imassa pakaraṇassa vinayasaṅgahaiti nāmassa labhanato.

    నిమిత్తం పన అజ్ఝత్తికబాహిరవసేన దువిధం. తత్థ అజ్ఝత్తికం నామ కరుణా, తం దస్సనకిరియాయ సామత్థియతో దస్సితం తస్మిం అసతి దస్సనకిరియాయ అభావతో. బాహిరం నామ సోతుజనసమూహో, తం యోగావచరభిక్ఖూనన్తి తస్స కరుణారమ్మణభావతో. పయోజనం పన దువిధం పణామపయోజనపకరణపయోజనవసేన. తత్థ పణామపయోజనం నామ అన్తరాయవిసోసనపసాదజననాదికం, తం సరణం సబ్బపాణినన్తి ఇమస్స సామత్థియతో దస్సితం హేతుమ్హి సతి ఫలస్స అవినాభావతో. వుత్తఞ్హి అభిధమ్మటీకాచరియేన ‘‘గుణవిసేసవా హి పణామారహో హోతి, పణామారహే చ కతో పణామో వుత్తప్పయోజనసిద్ధికరోవ హోతీ’’తి (ధ॰ స॰ మూలటీ॰ ౧). పకరణపయోజనమ్పి దువిధం ముఖ్యానుసఙ్గికవసేన. తేసు ముఖ్యపయోజనం నామ బ్యఞ్జనానురూపం అత్థస్స పటివిజ్ఝనం పకాసనఞ్చ అత్థానురూపం బ్యఞ్జనస్స ఉద్దిసనం ఉద్దేసాపనఞ్చ, తం వినయే పాటవత్థాయాతి ఇమినా వుత్తం. అనుసఙ్గికపయోజనం నామ సీలాదిఅనుపాదాపరినిబ్బానన్తో అత్థో, తం సమాహరిత్వా ఏకత్థ దస్సయిస్సన్తి ఇమస్స సామత్థియేన దస్సితం ఏకత్థ సమాహరిత్వా దస్సనే సతి తదుగ్గహపరిపుచ్ఛాదినా కతపయోగస్స అనన్తరాయేన తదత్థసిజ్ఝనతోతి.

    Nimittaṃ pana ajjhattikabāhiravasena duvidhaṃ. Tattha ajjhattikaṃ nāma karuṇā, taṃ dassanakiriyāya sāmatthiyato dassitaṃ tasmiṃ asati dassanakiriyāya abhāvato. Bāhiraṃ nāma sotujanasamūho, taṃ yogāvacarabhikkhūnanti tassa karuṇārammaṇabhāvato. Payojanaṃ pana duvidhaṃ paṇāmapayojanapakaraṇapayojanavasena. Tattha paṇāmapayojanaṃ nāma antarāyavisosanapasādajananādikaṃ, taṃ saraṇaṃ sabbapāṇinanti imassa sāmatthiyato dassitaṃ hetumhi sati phalassa avinābhāvato. Vuttañhi abhidhammaṭīkācariyena ‘‘guṇavisesavā hi paṇāmāraho hoti, paṇāmārahe ca kato paṇāmo vuttappayojanasiddhikarova hotī’’ti (dha. sa. mūlaṭī. 1). Pakaraṇapayojanampi duvidhaṃ mukhyānusaṅgikavasena. Tesu mukhyapayojanaṃ nāma byañjanānurūpaṃ atthassa paṭivijjhanaṃ pakāsanañca atthānurūpaṃ byañjanassa uddisanaṃ uddesāpanañca, taṃ vinaye pāṭavatthāyāti iminā vuttaṃ. Anusaṅgikapayojanaṃ nāma sīlādianupādāparinibbānanto attho, taṃ samāharitvā ekattha dassayissanti imassa sāmatthiyena dassitaṃ ekattha samāharitvā dassane sati taduggahaparipucchādinā katapayogassa anantarāyena tadatthasijjhanatoti.

    కిమత్థం పనేత్థ రతనత్తయపణామాదయో ఆచరియేన కతా, నను అధిప్పేతగన్థారమ్భోవ కాతబ్బోతి? వుచ్చతే – ఏత్థ రతనత్తయపణామకరణం తబ్బిహతన్తరాయో హుత్వా అనాయాసేన గన్థపరిసమాపనత్థం. పణామారహభావవచనం అత్తనో యుత్తపత్తకారితాదస్సనత్థం, తం విఞ్ఞూనం తోసాపనత్థం, తం పకరణస్స ఉగ్గహణత్థం, తం సబ్బసమ్పత్తినిప్ఫాదనత్థం. అభిధేయ్యకథనం విదితాభిధేయ్యస్స గన్థస్స విఞ్ఞూనం ఉగ్గహధారణాదివసేన పటిపజ్జనత్థం. కరణహేతుకథనం అకారణే కతస్స వాయామస్స నిప్ఫలభావతో తప్పటిక్ఖేపనత్థం. కరణప్పకారకథనం విదితప్పకారస్స గన్థస్స సోతూనం ఉగ్గహణాదీసు రుచిజననత్థం. అభిధానదస్సనం వోహారసుఖత్థం. నిమిత్తకథనం ఆసన్నకారణదస్సనత్థం. పయోజనదస్సనం దువిధపయోజనకామీనం సోతూనం సముస్సాహజననత్థన్తి.

    Kimatthaṃ panettha ratanattayapaṇāmādayo ācariyena katā, nanu adhippetaganthārambhova kātabboti? Vuccate – ettha ratanattayapaṇāmakaraṇaṃ tabbihatantarāyo hutvā anāyāsena ganthaparisamāpanatthaṃ. Paṇāmārahabhāvavacanaṃ attano yuttapattakāritādassanatthaṃ, taṃ viññūnaṃ tosāpanatthaṃ, taṃ pakaraṇassa uggahaṇatthaṃ, taṃ sabbasampattinipphādanatthaṃ. Abhidheyyakathanaṃ viditābhidheyyassa ganthassa viññūnaṃ uggahadhāraṇādivasena paṭipajjanatthaṃ. Karaṇahetukathanaṃ akāraṇe katassa vāyāmassa nipphalabhāvato tappaṭikkhepanatthaṃ. Karaṇappakārakathanaṃ viditappakārassa ganthassa sotūnaṃ uggahaṇādīsu rucijananatthaṃ. Abhidhānadassanaṃ vohārasukhatthaṃ. Nimittakathanaṃ āsannakāraṇadassanatthaṃ. Payojanadassanaṃ duvidhapayojanakāmīnaṃ sotūnaṃ samussāhajananatthanti.

    రతనత్తయపణామపయోజనం పన బహూహి పకారేహి విత్థారయన్తి ఆచరియా, తం తత్థ తత్థ వుత్తనయేనేవ గహేతబ్బం. ఇధ పన గన్థగరుభావమోచనత్థం అట్ఠకథాచరియేహి అధిప్పేతపయోజనమేవ కథయిమ్హ. వుత్తఞ్హి అట్ఠకథాచరియేన –

    Ratanattayapaṇāmapayojanaṃ pana bahūhi pakārehi vitthārayanti ācariyā, taṃ tattha tattha vuttanayeneva gahetabbaṃ. Idha pana ganthagarubhāvamocanatthaṃ aṭṭhakathācariyehi adhippetapayojanameva kathayimha. Vuttañhi aṭṭhakathācariyena –

    ‘‘నిపచ్చకారస్సేతస్స ;

    ‘‘Nipaccakārassetassa ;

    కతస్స రతనత్తయే;

    Katassa ratanattaye;

    ఆనుభావేన సోసేత్వా;

    Ānubhāvena sosetvā;

    అన్తరాయే అసేసతో’’తి. (ధ॰ స॰ అట్ఠ॰ గన్థారమ్భకథా ౭);

    Antarāye asesato’’ti. (dha. sa. aṭṭha. ganthārambhakathā 7);

    అయమేత్థ సముదాయత్థో, అయం పన అవయవత్థో – అహం సబ్బపాణీనం సరణం సరణీభూతం వత్థుత్తయం నమస్సామి, నమస్సిత్వా యోగావచరభిక్ఖూనం వినయే పాటవత్థాయ అనేకత్థవిప్పకిణ్ణం పాళిముత్తవినిచ్ఛయం ఏకత్థ సమాహరిత్వా అనాకులం కత్వా దస్సయిస్సం దస్సయిస్సామీతి యోజనా.

    Ayamettha samudāyattho, ayaṃ pana avayavattho – ahaṃ sabbapāṇīnaṃ saraṇaṃ saraṇībhūtaṃ vatthuttayaṃ namassāmi, namassitvā yogāvacarabhikkhūnaṃ vinaye pāṭavatthāya anekatthavippakiṇṇaṃ pāḷimuttavinicchayaṃ ekattha samāharitvā anākulaṃ katvā dassayissaṃ dassayissāmīti yojanā.

    తత్థ వసన్తి ఏత్థాతి వత్థు. కిం తం? బుద్ధాదిరతనం. తఞ్హి యస్మా సరణగతా సప్పురిసా సరణగమనసమఙ్గినో హుత్వా బుద్ధాదిరతనం ఆరమ్మణం కత్వా తస్మిం ఆరమ్మణే వసన్తి ఆవసన్తి నివసన్తి, తస్మా ‘‘వత్థూ’’తి వుచ్చతి. ఆరమ్మణఞ్హి ఆధారో, ఆరమ్మణికం ఆధేయ్యోతి. ఇతో పరానిపి వత్థుసద్దస్స వచనత్థాదీని ఆచరియేహి వుత్తాని, తానిపి తత్థ తత్థ వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బాని. ఇధ పన గన్థవిత్థారపరిహరణత్థం ఏత్తకమేవ వుత్తన్తి వేదితబ్బన్తి. తిణ్ణం సమూహోతి తయం, తయో అంసా అవయవా అస్సాతి వా తయం. కిం తం? సముదాయో. వత్థూనం తయన్తి వత్థుత్తయం. కిం తం? బుద్ధాదిరతనత్తయం. నమస్సామీతి నమస్సిత్వా, అనమిన్తి నమస్సిత్వా. బుద్ధాదిరతనఞ్హి ఆరమ్మణం కత్వా చిత్తస్స ఉప్పజ్జనకాలే త్వా-పచ్చయో పచ్చుప్పన్నకాలికో హోతి, తస్మా పఠమో విగ్గహో కతో, పాళిముత్తవినిచ్ఛయం ఏకత్థ దస్సనకాలే అతీతకాలికో, తస్మా దుతియో విగ్గహో. తేనేవ చ కారణేన అత్థయోజనాయపి పచ్చుప్పన్నకాలఅతీతకాలవసేన యోజనా కతా.

    Tattha vasanti etthāti vatthu. Kiṃ taṃ? Buddhādiratanaṃ. Tañhi yasmā saraṇagatā sappurisā saraṇagamanasamaṅgino hutvā buddhādiratanaṃ ārammaṇaṃ katvā tasmiṃ ārammaṇe vasanti āvasanti nivasanti, tasmā ‘‘vatthū’’ti vuccati. Ārammaṇañhi ādhāro, ārammaṇikaṃ ādheyyoti. Ito parānipi vatthusaddassa vacanatthādīni ācariyehi vuttāni, tānipi tattha tattha vuttanayeneva veditabbāni. Idha pana ganthavitthārapariharaṇatthaṃ ettakameva vuttanti veditabbanti. Tiṇṇaṃ samūhoti tayaṃ, tayo aṃsā avayavā assāti vā tayaṃ. Kiṃ taṃ? Samudāyo. Vatthūnaṃ tayanti vatthuttayaṃ. Kiṃ taṃ? Buddhādiratanattayaṃ. Namassāmīti namassitvā, anaminti namassitvā. Buddhādiratanañhi ārammaṇaṃ katvā cittassa uppajjanakāle tvā-paccayo paccuppannakāliko hoti, tasmā paṭhamo viggaho kato, pāḷimuttavinicchayaṃ ekattha dassanakāle atītakāliko, tasmā dutiyo viggaho. Teneva ca kāraṇena atthayojanāyapi paccuppannakālaatītakālavasena yojanā katā.

    సరతి హింసతీతి సరణం. కిం తం? బుద్ధాదిరతనత్తయం. తఞ్హి సరణగతానం సప్పురిసానం భయం సన్తాసం దుక్ఖం దుగ్గతివినిపాతం సంకిలేసం సరతి హింసతి వినాసేతి, తస్మా ‘‘సరణ’’న్తి వుచ్చతి. వుత్తఞ్హి భగవతా –

    Sarati hiṃsatīti saraṇaṃ. Kiṃ taṃ? Buddhādiratanattayaṃ. Tañhi saraṇagatānaṃ sappurisānaṃ bhayaṃ santāsaṃ dukkhaṃ duggativinipātaṃ saṃkilesaṃ sarati hiṃsati vināseti, tasmā ‘‘saraṇa’’nti vuccati. Vuttañhi bhagavatā –

    ‘‘యస్మిం, మహానామ, సమయే అరియసావకో తథాగతం అనుస్సరతి, నేవస్స తస్మిం సమయే రాగపరియుట్ఠితం చిత్తం హోతీ’’తిఆది (అ॰ ని॰ ౬.౧౦; ౧౧.౧౧),

    ‘‘Yasmiṃ, mahānāma, samaye ariyasāvako tathāgataṃ anussarati, nevassa tasmiṃ samaye rāgapariyuṭṭhitaṃ cittaṃ hotī’’tiādi (a. ni. 6.10; 11.11),

    ‘‘ఏవం బుద్ధం సరన్తానం;

    ‘‘Evaṃ buddhaṃ sarantānaṃ;

    ధమ్మం సఙ్ఘఞ్చ భిక్ఖవో;

    Dhammaṃ saṅghañca bhikkhavo;

    భయం వా ఛమ్భితత్తం వా;

    Bhayaṃ vā chambhitattaṃ vā;

    లోమహంసో న హేస్సతీ’’తి చ. (సం॰ ని॰ ౧.౨౪౯);

    Lomahaṃso na hessatī’’ti ca. (saṃ. ni. 1.249);

    యస్మా పన ‘‘సరణ’’న్తి ఇదం పదం ‘‘నాథ’’న్తి పదస్స వేవచనభూతం కితసుద్ధనామపదం హోతి, న కితమత్తపదం, తస్మా ధాత్వత్థో అన్తోనీతో. ‘‘సర హింసాయ’’న్తి హి వుత్తం హింసత్థం గహేత్వా సబ్బపాణీనం సరణం హింసకం వత్థుత్తయం నమస్సిత్వా విఞ్ఞాయమానే అనిట్ఠప్పసఙ్గతో సబ్బపాణీనం సరణం సరణీభూతం నాథభూతం వత్థుత్తయం నమస్సిత్వాతి విఞ్ఞాయమానేయేవ యుజ్జతి, తేనేవ చ కారణేన అత్థయోజనాయమ్పి తథా యోజనా కతా. సబ్బ-సద్దో నిరవసేసత్థవాచకం సబ్బనామపదం. సహ అవేన యో వత్తతీతి సబ్బోతి కతే పన సకల-సద్దో వియ సముదాయవాచకం సమాసనామపదం హోతి. పాణో ఏతేసం అత్థీతి పాణినో, పాణోతి చేత్థ జీవితిన్ద్రియం అధిప్పేతం. సబ్బే పాణినో సబ్బపాణినో, తేసం సబ్బపాణీనం. ఏత్తావతా వత్థుత్తయస్స సబ్బలోకసరణభావం, తతోయేవ చ నమస్సనారహభావం, నమస్సనారహే చ కతాయనమస్సనకిరియాయ యథాధిప్పేతత్థసిద్ధికరభావం, అత్తనో కిరియాయ చ ఖేత్తఙ్గతభావం దస్సేతి.

    Yasmā pana ‘‘saraṇa’’nti idaṃ padaṃ ‘‘nātha’’nti padassa vevacanabhūtaṃ kitasuddhanāmapadaṃ hoti, na kitamattapadaṃ, tasmā dhātvattho antonīto. ‘‘Sara hiṃsāya’’nti hi vuttaṃ hiṃsatthaṃ gahetvā sabbapāṇīnaṃ saraṇaṃ hiṃsakaṃ vatthuttayaṃ namassitvā viññāyamāne aniṭṭhappasaṅgato sabbapāṇīnaṃ saraṇaṃ saraṇībhūtaṃ nāthabhūtaṃ vatthuttayaṃ namassitvāti viññāyamāneyeva yujjati, teneva ca kāraṇena atthayojanāyampi tathā yojanā katā. Sabba-saddo niravasesatthavācakaṃ sabbanāmapadaṃ. Saha avena yo vattatīti sabboti kate pana sakala-saddo viya samudāyavācakaṃ samāsanāmapadaṃ hoti. Pāṇo etesaṃ atthīti pāṇino, pāṇoti cettha jīvitindriyaṃ adhippetaṃ. Sabbe pāṇino sabbapāṇino, tesaṃ sabbapāṇīnaṃ. Ettāvatā vatthuttayassa sabbalokasaraṇabhāvaṃ, tatoyeva ca namassanārahabhāvaṃ, namassanārahe ca katāyanamassanakiriyāya yathādhippetatthasiddhikarabhāvaṃ, attano kiriyāya ca khettaṅgatabhāvaṃ dasseti.

    ఏవం సహేతుకం రతనత్తయపణామం దస్సేత్వా ఇదాని పకరణారమ్భస్స సనిమిత్తం ముఖ్యపయోజనం దస్సేతుమాహ ‘‘వినయే పాటవత్థాయ, యోగావచరభిక్ఖూన’’న్తి. ఏత్థ చ వినయే పాటవత్థాయాతి ముఖ్యపయోజనదస్సనం, తందస్సనేన చ అనుసఙ్గికపయోజనమ్పి విభావితమేవ హోతి కారణే సిద్ధే కారియస్స సిజ్ఝనతో. యోగావచరభిక్ఖూనన్తి బాహిరనిమిత్తదస్సనం, తస్మిం దస్సితే అజ్ఝత్తికనిమిత్తమ్పి దీపితమేవ హోతి ఆరమ్మణే ఞాతే ఆరమ్మణికస్స ఞాతబ్బతో. తత్థ వివిధా నయా ఏత్థాతి వినయో, దువిధపాతిమోక్ఖదువిధవిభఙ్గపఞ్చవిధపాతిమోక్ఖుద్దేసపఞ్చఆపత్తిక్ఖన్ధసత్తఆపత్తిక్ఖన్ధాదయో వివిధా అనేకప్పకారా నయా ఏత్థ సన్తీతి అత్థో. అథ వా విసేసా నయా ఏత్థాతి వినయో, దళ్హీకమ్మసిథిలకరణపయోజనా అనుపఞ్ఞత్తినయాదయో విసేసా నయా ఏత్థ సన్తీతి అత్థో. అథ వా వినేతీతి వినయో. కాయో వినేతి కాయవాచాయో, ఇతి కాయవాచానం వినయనతో వినయో. వుత్తఞ్హి అట్ఠకథాయం –

    Evaṃ sahetukaṃ ratanattayapaṇāmaṃ dassetvā idāni pakaraṇārambhassa sanimittaṃ mukhyapayojanaṃ dassetumāha ‘‘vinayepāṭavatthāya, yogāvacarabhikkhūna’’nti. Ettha ca vinaye pāṭavatthāyāti mukhyapayojanadassanaṃ, taṃdassanena ca anusaṅgikapayojanampi vibhāvitameva hoti kāraṇe siddhe kāriyassa sijjhanato. Yogāvacarabhikkhūnanti bāhiranimittadassanaṃ, tasmiṃ dassite ajjhattikanimittampi dīpitameva hoti ārammaṇe ñāte ārammaṇikassa ñātabbato. Tattha vividhā nayā etthāti vinayo, duvidhapātimokkhaduvidhavibhaṅgapañcavidhapātimokkhuddesapañcaāpattikkhandhasattaāpattikkhandhādayo vividhā anekappakārā nayā ettha santīti attho. Atha vā visesā nayā etthāti vinayo, daḷhīkammasithilakaraṇapayojanā anupaññattinayādayo visesā nayā ettha santīti attho. Atha vā vinetīti vinayo. Kāyo vineti kāyavācāyo, iti kāyavācānaṃ vinayanato vinayo. Vuttañhi aṭṭhakathāyaṃ –

    ‘‘వివిధవిసేసనయత్తా ;

    ‘‘Vividhavisesanayattā ;

    వినయనతో చేవ కాయవాచానం;

    Vinayanato ceva kāyavācānaṃ;

    వినయత్థవిదూహి అయం;

    Vinayatthavidūhi ayaṃ;

    వినయో ‘వినయో’తి అక్ఖాతో’’తి. (పారా॰ అట్ఠ॰ ౧.పఠమమహాసఙ్గీతికథా; ధ॰ స॰ అట్ఠ॰ నిదానకథా; దీ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.పఠమమహాసఙ్గీతికథా);

    Vinayo ‘vinayo’ti akkhāto’’ti. (pārā. aṭṭha. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathā; dha. sa. aṭṭha. nidānakathā; dī. ni. aṭṭha. 1.paṭhamamahāsaṅgītikathā);

    కో సో? వినయపిటకం. తస్మిం వినయే. పటతి వియత్తభావం గచ్ఛతీతి పటు. కో సో? పణ్డితో. పటునో భావో పాటవం. కిం తం? ఞాణం. అసతి కారణానురూపం భవతీతి అత్థో. కో సో? పయోజనం. పాటవమేవ అత్థో పాటవత్థో, తస్స పాటవత్థాయ, వినయపిటకే కోసల్లఞాణపయోజనాయాతి వుత్తం హోతి. యుఞ్జనం యోగో, కమ్మట్ఠానమనసికారో. అవచరన్తీతి అవచరా, యోగే అవచరా యోగావచరా, కమ్మట్ఠానికా భిక్ఖూ. సంసారే భయం ఇక్ఖన్తీతి భిక్ఖూ, యోగావచరా చ తే భిక్ఖూ చాతి యోగావచరభిక్ఖూ, తేసం యోగావచరభిక్ఖూనం. ఏతేన వినయే పటుభావో నామ భిక్ఖూనంయేవ అత్థో హోతి, న గహట్ఠతాపసపరిబ్బాజకాదీనం. భిక్ఖూసు చ కమ్మట్ఠానే నియుత్తానం లజ్జిపేసలభిక్ఖూనంయేవ, న విస్సట్ఠకమ్మట్ఠానానం అలజ్జిభిక్ఖూనన్తి ఇమమత్థం దస్సేతి.

    Ko so? Vinayapiṭakaṃ. Tasmiṃ vinaye. Paṭati viyattabhāvaṃ gacchatīti paṭu. Ko so? Paṇḍito. Paṭuno bhāvo pāṭavaṃ. Kiṃ taṃ? Ñāṇaṃ. Asati kāraṇānurūpaṃ bhavatīti attho. Ko so? Payojanaṃ. Pāṭavameva attho pāṭavattho, tassa pāṭavatthāya, vinayapiṭake kosallañāṇapayojanāyāti vuttaṃ hoti. Yuñjanaṃ yogo, kammaṭṭhānamanasikāro. Avacarantīti avacarā, yoge avacarā yogāvacarā, kammaṭṭhānikā bhikkhū. Saṃsāre bhayaṃ ikkhantīti bhikkhū, yogāvacarā ca te bhikkhū cāti yogāvacarabhikkhū, tesaṃ yogāvacarabhikkhūnaṃ. Etena vinaye paṭubhāvo nāma bhikkhūnaṃyeva attho hoti, na gahaṭṭhatāpasaparibbājakādīnaṃ. Bhikkhūsu ca kammaṭṭhāne niyuttānaṃ lajjipesalabhikkhūnaṃyeva, na vissaṭṭhakammaṭṭhānānaṃ alajjibhikkhūnanti imamatthaṃ dasseti.

    ఏవం పకరణారమ్భస్స సనిమిత్తం పయోజనం దస్సేత్వా ఇదాని సహేతుకం అభిధేయ్యం దస్సేతుం ‘‘విప్పకిణ్ణమనేకత్థ, పాళిముత్తవినిచ్ఛయ’’న్తి ఆహ. తత్థ విప్పకిణ్ణం అనేకత్థాతి ఇమినా పకరణారమ్భస్స హేతుం దస్సేతి హేతుమన్తవిసేసనత్తా, ఇమస్స అనేకత్థవిప్పకిణ్ణత్తాయేవ ఆచరియస్స ఆరమ్భో హోతి, న అవిప్పకిణ్ణే సతి. వక్ఖతి హి ‘‘సమాహరిత్వా ఏకత్థ దస్సయిస్స’’న్తి (వి॰ సఙ్గ॰ అట్ఠ॰ గన్థారమ్భకథా). పాళిముత్తవినిచ్ఛయన్తి ఇమినా పకరణాభిధేయ్యం. తత్థ కిరతి విక్ఖిపతీతి కిణ్ణో, పకారేన కిణ్ణో పకిణ్ణో, వివిధేన పకిణ్ణో విప్పకిణ్ణో. కో సో? పాళిముత్తవినిచ్ఛయో, తం విప్పకిణ్ణం.

    Evaṃ pakaraṇārambhassa sanimittaṃ payojanaṃ dassetvā idāni sahetukaṃ abhidheyyaṃ dassetuṃ ‘‘vippakiṇṇamanekattha, pāḷimuttavinicchaya’’nti āha. Tattha vippakiṇṇaṃ anekatthāti iminā pakaraṇārambhassa hetuṃ dasseti hetumantavisesanattā, imassa anekatthavippakiṇṇattāyeva ācariyassa ārambho hoti, na avippakiṇṇe sati. Vakkhati hi ‘‘samāharitvā ekattha dassayissa’’nti (vi. saṅga. aṭṭha. ganthārambhakathā). Pāḷimuttavinicchayanti iminā pakaraṇābhidheyyaṃ. Tattha kirati vikkhipatīti kiṇṇo, pakārena kiṇṇo pakiṇṇo, vividhena pakiṇṇo vippakiṇṇo. Ko so? Pāḷimuttavinicchayo, taṃ vippakiṇṇaṃ.

    అనేకత్థాతి ఏత్థ సఙ్ఖ్యావాచకో సబ్బనామికో ఏక-సద్దో, న ఏకో అనేకే. బహ్వత్థవాచకో అనేకసద్దో. ఏకన్తఏకవచనన్తోపి ఏక-సద్దో న-ఇతినిపాతేన యుత్తత్తా బహువచనన్తో జాతోతి. తత్థ అనేకత్థ బహూసూతి అత్థో, పారాజికకణ్డట్ఠకథాదీసు అనేకేసు పకరణేసూతి వుత్తం హోతి. పోరాణటీకాయం పన అనేకత్థాతి అనేకేసు సిక్ఖాపదపదేసేసూతి అత్థో దస్సితో, ఏవఞ్చ సతి ఉపరి ‘‘సమాహరిత్వా ఏకత్థా’’తి వక్ఖమానత్తా ‘‘అనేకత్థవిప్పకిణ్ణం ఏకత్థ సమాహరిత్వా’’తి ఇమేసం పదానం సహయోగీభూతత్తా అనేకేసు సిక్ఖాపదపదేసేసు విప్పకిణ్ణం ఏకస్మిం సిక్ఖాపదపదేసే సమాహరిత్వాతి అత్థో భవేయ్య, సో చ అత్థో అయుత్తో. కస్మా? అనేకేసు పకరణేసు విప్పకిణ్ణం ఏకస్మిం పకరణే సమాహరిత్వాతి అత్థో అమ్హేహి వుత్తో. అథ పన ‘‘ఏకత్థా’’తి ఇమస్స ‘‘ఏకతో’’తి అత్థం వికప్పేత్వా అనేకేసు సిక్ఖాపదపదేసేసు విప్పకిణ్ణం ఏకతో సమాహరిత్వాతి అత్థం గణ్హేయ్య, సో అత్థో యుత్తో భవేయ్య.

    Anekatthāti ettha saṅkhyāvācako sabbanāmiko eka-saddo, na eko aneke. Bahvatthavācako anekasaddo. Ekantaekavacanantopi eka-saddo na-itinipātena yuttattā bahuvacananto jātoti. Tattha anekattha bahūsūti attho, pārājikakaṇḍaṭṭhakathādīsu anekesu pakaraṇesūti vuttaṃ hoti. Porāṇaṭīkāyaṃ pana anekatthāti anekesu sikkhāpadapadesesūti attho dassito, evañca sati upari ‘‘samāharitvā ekatthā’’ti vakkhamānattā ‘‘anekatthavippakiṇṇaṃ ekattha samāharitvā’’ti imesaṃ padānaṃ sahayogībhūtattā anekesu sikkhāpadapadesesu vippakiṇṇaṃ ekasmiṃ sikkhāpadapadese samāharitvāti attho bhaveyya, so ca attho ayutto. Kasmā? Anekesu pakaraṇesu vippakiṇṇaṃ ekasmiṃ pakaraṇe samāharitvāti attho amhehi vutto. Atha pana ‘‘ekatthā’’ti imassa ‘‘ekato’’ti atthaṃ vikappetvā anekesu sikkhāpadapadesesu vippakiṇṇaṃ ekato samāharitvāti atthaṃ gaṇheyya, so attho yutto bhaveyya.

    పకట్ఠానం ఆళీతి పాళి, ఉత్తమానం వచనానం అనుక్కమోతి అత్థో. అథ వా అత్తత్థపరత్థాదిభేదం అత్థం పాలేతి రక్ఖతీతి పాళి, లళానమవిసేసో. కా సా? వినయతన్తి. ముచ్చతీతి ముత్తో, పాళితో ముత్తో పాళిముత్తో. ఛిన్దియతే అనేనాతి ఛయో, నీహరిత్వా ఛయో నిచ్ఛయో, విసేసేన నిచ్ఛయో వినిచ్ఛయో, ఖిలమద్దనాకారేన పవత్తో సద్దనయో అత్థనయో చ. పాళిముత్తో చ సో వినిచ్ఛయో చాతి పాళిముత్తవినిచ్ఛయో, తం పాళిముత్తవినిచ్ఛయం. ఇదఞ్చ ‘‘ఆనగరా ఖదిరవన’’న్తిఆదీసు వియ యేభుయ్యనయవసేన వుత్తం కత్థచి పాళివినిచ్ఛయస్సపి దిస్సనతో. పోరాణటీకాయం పన పాళివినిచ్ఛయో చ పాళిముత్తవినిచ్ఛయో చ పాళిముత్తవినిచ్ఛయోతి ఏవం ఏకదేససరూపేకసేసవసేన వా ఏతం వుత్తన్తి దట్ఠబ్బన్తి దుతియనయోపి వుత్తో, ఏవఞ్చ సతి పాళివినిచ్ఛయపాళిముత్తవినిచ్ఛయేహి అఞ్ఞస్స వినిచ్ఛయస్స అభావా కిమేతేన గన్థగరుకరేన పాళిముత్తగ్గహణేన. విసేసనఞ్హి సమ్భవబ్యభిచారే చ సతి సాత్థకం సియాతి పఠమనయోవ ఆరాధనీయో హోతి.

    Pakaṭṭhānaṃ āḷīti pāḷi, uttamānaṃ vacanānaṃ anukkamoti attho. Atha vā attatthaparatthādibhedaṃ atthaṃ pāleti rakkhatīti pāḷi, laḷānamaviseso. Kā sā? Vinayatanti. Muccatīti mutto, pāḷito mutto pāḷimutto. Chindiyate anenāti chayo, nīharitvā chayo nicchayo, visesena nicchayo vinicchayo, khilamaddanākārena pavatto saddanayo atthanayo ca. Pāḷimutto ca so vinicchayo cāti pāḷimuttavinicchayo, taṃ pāḷimuttavinicchayaṃ. Idañca ‘‘ānagarā khadiravana’’ntiādīsu viya yebhuyyanayavasena vuttaṃ katthaci pāḷivinicchayassapi dissanato. Porāṇaṭīkāyaṃ pana pāḷivinicchayo ca pāḷimuttavinicchayo ca pāḷimuttavinicchayoti evaṃ ekadesasarūpekasesavasena vā etaṃ vuttanti daṭṭhabbanti dutiyanayopi vutto, evañca sati pāḷivinicchayapāḷimuttavinicchayehi aññassa vinicchayassa abhāvā kimetena ganthagarukarena pāḷimuttaggahaṇena. Visesanañhi sambhavabyabhicāre ca sati sātthakaṃ siyāti paṭhamanayova ārādhanīyo hoti.

    ఏవం సహేతుకం అభిధేయ్యం దస్సేత్వా ఇదాని కరణప్పకారం దస్సేతి ‘‘సమాహరిత్వా’’తిఆదినా. దువిధో హేత్థ కరణప్పకారో ఏకత్థసమాహరణఅనాకులకరణవసేన. సో దువిధోపి తేన పకారేన పకరణస్స కతత్తా ‘‘కరణప్పకారో’’తి వుచ్చతి. తత్థ సమాహరిస్సామీతి సమాహరిత్వా, సం-సద్దో సఙ్ఖేపత్థో, తస్మా సఙ్ఖిపియ ఆహరిస్సామీతి అత్థో. అనాగతకాలికవసేన పచ్చమానేన ‘‘దస్సయిస్స’’న్తి పదేన సమానకాలత్తా అనాగతకాలికో ఇధ త్వా-పచ్చయో వుత్తో. ఏకత్థాతి ఏకస్మిం ఇధ వినయసఙ్గహప్పకరణే. ఏకత్థాతి వా ఏకతో. దస్సయిస్సన్తి దస్సయిస్సామి, ఞాపయిస్సామీతి అత్థో. ఆకులతి బ్యాకులతీతి ఆకులో, న ఆకులో అనాకులో, పుబ్బాపరబ్యాకిణ్ణవిరహితో పాళిముత్తవినిచ్ఛయో. అనాకులన్తి పన భావనపుంసకం, తస్మా కరధాతుమయేన కత్వాసద్దేన యోజేత్వా దస్సనకిరియాయ సమ్బన్ధితబ్బం.

    Evaṃ sahetukaṃ abhidheyyaṃ dassetvā idāni karaṇappakāraṃ dasseti ‘‘samāharitvā’’tiādinā. Duvidho hettha karaṇappakāro ekatthasamāharaṇaanākulakaraṇavasena. So duvidhopi tena pakārena pakaraṇassa katattā ‘‘karaṇappakāro’’ti vuccati. Tattha samāharissāmīti samāharitvā, saṃ-saddo saṅkhepattho, tasmā saṅkhipiya āharissāmīti attho. Anāgatakālikavasena paccamānena ‘‘dassayissa’’nti padena samānakālattā anāgatakāliko idha tvā-paccayo vutto. Ekatthāti ekasmiṃ idha vinayasaṅgahappakaraṇe. Ekatthāti vā ekato. Dassayissanti dassayissāmi, ñāpayissāmīti attho. Ākulati byākulatīti ākulo, na ākulo anākulo, pubbāparabyākiṇṇavirahito pāḷimuttavinicchayo. Anākulanti pana bhāvanapuṃsakaṃ, tasmā karadhātumayena katvāsaddena yojetvā dassanakiriyāya sambandhitabbaṃ.

    ఏవం రతనత్తయపణామాదికం పుబ్బకరణం దస్సేత్వా ఇదాని యే పాళిముత్తవినిచ్ఛయే దస్సేతుకామో, తేసం అనుక్కమకరణత్థం మాతికం ఠపేన్తో ‘‘తత్రాయం మాతికా’’తిఆదిమాహ. మాతికాయ హి అసతి దస్సితవినిచ్ఛయా వికిరన్తి విధంసేన్తి యథా తం సుత్తేన అసఙ్గహితాని పుప్ఫాని. సన్తియా పన మాతికాయ దస్సితవినిచ్ఛయా న వికిరన్తి న విధంసేన్తి యథా తం సుత్తేన సఙ్గహితాని పుప్ఫాని. తం తం అత్థం జానితుకామేహి మాతికానుసారేన గన్త్వా ఇచ్ఛితిచ్ఛితవినిచ్ఛయం పత్వా సో సో అత్థో జానితబ్బో హోతి, తస్మా సుఖగ్గహణత్థం మాతికా ఠపితా. తత్థ తత్రాతి తస్మిం పాళిముత్తవినిచ్ఛయే. అయన్తి అయం మయా వక్ఖమానా. మాతా వియాతి మాతికా. యథా హి పుత్తా మాతితో పభవన్తి, ఏవం నిద్దేసపదాని ఉద్దేసతో పభవన్తి, తస్మా ఉద్దేసో మాతికా వియాతి ‘‘మాతికా’’తి వుచ్చతి.

    Evaṃ ratanattayapaṇāmādikaṃ pubbakaraṇaṃ dassetvā idāni ye pāḷimuttavinicchaye dassetukāmo, tesaṃ anukkamakaraṇatthaṃ mātikaṃ ṭhapento ‘‘tatrāyaṃ mātikā’’tiādimāha. Mātikāya hi asati dassitavinicchayā vikiranti vidhaṃsenti yathā taṃ suttena asaṅgahitāni pupphāni. Santiyā pana mātikāya dassitavinicchayā na vikiranti na vidhaṃsenti yathā taṃ suttena saṅgahitāni pupphāni. Taṃ taṃ atthaṃ jānitukāmehi mātikānusārena gantvā icchiticchitavinicchayaṃ patvā so so attho jānitabbo hoti, tasmā sukhaggahaṇatthaṃ mātikā ṭhapitā. Tattha tatrāti tasmiṃ pāḷimuttavinicchaye. Ayanti ayaṃ mayā vakkhamānā. Mātā viyāti mātikā. Yathā hi puttā mātito pabhavanti, evaṃ niddesapadāni uddesato pabhavanti, tasmā uddeso mātikā viyāti ‘‘mātikā’’ti vuccati.

    దివాసేయ్యాతిఆదీసు దివాసేయ్యా దివాసేయ్యవినిచ్ఛయకథా. పరిక్ఖారో పరిక్ఖారవినిచ్ఛయకథా…పే॰… పకిణ్ణకం పకిణ్ణకవినిచ్ఛయకథాతి యోజనా. తేనేవ వక్ఖతి ‘‘దివాసయనవినిచ్ఛయకథా సమత్తా’’తిఆది. ఇతి-సద్దో ఇదమత్థో వా నిదస్సనత్థో వా పరిసమాపనత్థో వా. తేసు ఇదమత్థే కా సా? దివాసేయ్యా…పే॰… పకిణ్ణకం ఇతి అయన్తి. నిదస్సనత్థే కథం సా? దివాసేయ్యా…పే॰… పకిణ్ణకం ఇతి దట్ఠబ్బాతి. పరిసమాపనత్థే సా కిత్తకేన పరిసమత్తా? దివాసేయ్యా…పే॰… పకిణ్ణకం ఇతి ఏత్తకేన పరిసమత్తాతి అత్థో. ఇమేసం పన దివాసేయ్యాదిపదానం వాక్యవిగ్గహం కత్వా అత్థే ఇధ వుచ్చమానే అతిపపఞ్చో భవిస్సతి, సోతూనఞ్చ దుస్సల్లక్ఖణీయో, తస్మా తస్స తస్స నిద్దేసస్స ఆదిమ్హియేవ యథానురూపం వక్ఖామ.

    Divāseyyātiādīsu divāseyyā divāseyyavinicchayakathā. Parikkhāro parikkhāravinicchayakathā…pe… pakiṇṇakaṃ pakiṇṇakavinicchayakathāti yojanā. Teneva vakkhati ‘‘divāsayanavinicchayakathā samattā’’tiādi. Iti-saddo idamattho vā nidassanattho vā parisamāpanattho vā. Tesu idamatthe kā sā? Divāseyyā…pe… pakiṇṇakaṃ iti ayanti. Nidassanatthe kathaṃ sā? Divāseyyā…pe… pakiṇṇakaṃ iti daṭṭhabbāti. Parisamāpanatthe sā kittakena parisamattā? Divāseyyā…pe… pakiṇṇakaṃ iti ettakena parisamattāti attho. Imesaṃ pana divāseyyādipadānaṃ vākyaviggahaṃ katvā atthe idha vuccamāne atipapañco bhavissati, sotūnañca dussallakkhaṇīyo, tasmā tassa tassa niddesassa ādimhiyeva yathānurūpaṃ vakkhāma.

    గన్థారమ్భకథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Ganthārambhakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact